მარტი - ტრადიციულად წლიური საგადასახადო დეკლარაციების შედგენის დროა. მოგების გადასახადის შევსების დროს უამრავი ბუღალტერი და აუდიტორი მსჯელობს იმაზე, თუ რა შეიტანოს ერთობლივ შემოსავალში, რა - გამოსაქვით ხარჯებში და სად რა ჩაწეროს. მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების წესიც, ცხადია, ბევრს წაუკითხავს, მაგრამ საინტერესოა იმის აღნიშვნა, რომ არავის არ გაუმახვილებია ყურადღება მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების წესის ერთ უცნაურობაზე, რომელიც შეეხება უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებულ მატერიალურ ფასეულობებს. ყოველ შემთხვევაში, პირად შეხვედრებში ეს საკითხი, რომელსაც ქვემოთ განვიხილავთ, არავის წამოუწევია და ჟურნალის რედაქციაშიც არ შემოსულა მკითხველის შეკითხვა ამასთან დაკავშირებით.
საუბარია მოგების გადასახადის დეკლარაციის იმ უჯრების შევსებაზე, რომლებიც შეეხება სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობებს: მათ საწყის და საბოლოო ნაშთებს, და წლის განმავლობაში შესყიდულ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობებს (გარდა იმ ფასეულობებისა, რომლებიც განკუთვნილია კაპიტალიზებადი დანახარჯებისათვის). მოგების გადასახადის დეკლარაციის ამჟამინდელი ფორმა და მისი შევსების წესი დამტკიცებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 31.12.2010 წ. #996 ბრძანების `გადასახადების ადმინისტრირების შესახებ~ მე-40 და 41-ე მუხლებით. ჩვენ სწორედ მათ განვიხილავთ. მართალია, დეკლარაციის ამ ფორმით მოგების გადასახადის დეკლარირება განხორციელდება მხოლოდ 2011 წლის საანგარიშო პერიოდებიდან, მაგრამ თუ წინა ინსტრუქციას შევადარებთ, რომელიც დამტკიცებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 11 დეკემბრის #1284 ბრძანებით (შემდგომი ცვლილებების გათვალისწინებით) დავრწმუნდებით, რომ ისიც ანალოგიურ ჩანაწერებს შეიცავდა.
ზემოაღნიშნული #996 ბრძანების მე-40 მუხლის თანახმად, მოგების გადასახადის დეკლარაცია შეიცავს შემდეგ უჯრებს:
მე-16 უჯრა - ერთობლივი შემოსავალი;
მე-17 უჯრა - საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისათვის არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები;
მე-18 უჯრა - საანგარიშო პერიოდის ბოლოსათვის არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები;
მე-19 უჯრა - გამოქვითვები, მათ შორის:
მე-20 უჯრა - გამოქვითვას დაქვემდებარებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები (გარდა კაპიტალიზებადისა).
ამავე ბრძანების 41-ე მუხლის მე-5 ნაწილში კი წერია:
"ა) მე-16 უჯრაში მიეთითება - საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-100 მუხლით დადგენილი ნორმებით განსაზღვრული ერთობლივი შემოსავალი... უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებული მატერიალური ფასეულობა (გაწეული მომსახურება) ერთობლივ შემოსავალში შეიტანება საბაზრო ღირებულებით...;
ბ) მე-17 და მე-18 უჯრებში - სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ღირებულება (გარდა უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებულისა) შესაბამისად, საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისათვის და საანგარიშო პერიოდის ბოლოსათვის (საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 145-ე მუხლის მე-2 ნაწილი);
გ) მე-19 უჯრაში - შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული საქართველოს საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად, გამოქვითვას დაქვემდებარებული ხარჯები (გარდა კაპიტალიზებადი ხარჯებისა), მათ შორის:
გ.ა) მე-20 უჯრაში - საანგარიშო პერიოდში გამოქვითვას დაქვემდებარებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის, მათ შორის, ეკონომიკური საქმიანობისათვის გამოყენებული უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ღირებულება (გარდა კაპიტალიზებადი ხარჯებისა)...".
ძველ ინსტრუქციაში ფრაზის "გამოქვითვას დაქვემდებარებულის" ნაცვლად ეწერა "შეძენილი", თუმცა ეს ცვლილება არაარსებითია.
განვიხილოთ ახლა ერთი მაგალითი, რომლითაც გამოჩნდება მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების წესის მცდარობა:
მაგალითი: ახლადშექმნილ საწარმოს საანგარიშო წლის ბოლოს ეკონომიკური საქმიანობისათვის აჩუქეს საქონელი 500 ლარის საბაზრო ღირებულებით. სიმარტივისათვის, ვთქვათ, სხვა ოპერაცია წლის განმავლობაში მას არ ჰქონია, მათ შორის, ნაჩუქარი საქონელი წლის ბოლოს მთლიანად გაუხარჯავია.
აშკარაა, რომ საწარმოს დასაბეგრი მოგება 500 ლარია. როგორ შეივსება მოგების გადასახადის დეკლარაცია ამ შემთხვევაში?
მე-16 უჯრაში (ერთობლივი შემოსავალი) უნდა ჩაიწეროს 500 ლარი, როგორც ნაჩუქარი ქონების საბაზრო ღირებულება;
მე-17 და მე-18 უჯრებში, შევსების წესის თანახმად, არაფერი არ უნდა ჩაიწეროს, რადგან წლის დასაწყისში საწარმოს საქონლის ნაშთი არ ჰქონდა, წლის ბოლოს კი, მართალია, 500 ლარის საქონელი აქვს, მაგრამ ინსტრუქციაში ამ უჯრის შევსების თაობაზე მკაფიოდ წერია: "...გარდა უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებულისა";
მე-20 უჯრაში ჩაიწერება 500 ლარი, რადგან ინსტრუქციაში ამ უჯრის შევსებაზე ასევე მკაფიოდ წერია: "...მათ შორის, ეკონომიკური საქმიანობისათვის გამოყენებული უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ღირებულება".
რადგან სხვა შემოსავლები და ხარჯები საწარმოს არ აქვს, მე-19 უჯრაში ასევე ჩაიწერება 500 ლარი და გამოვა, რომ მოგების გადასახადის დეკლარაციით საბოლოო შედეგი (დასაბეგრი მოგება) იქნება 0, რაც ცხადია არ შეესაბამება სინამდვილეს (საწარმოს აქვს 500 ლარი მოგება).
ჩვენი აზრით, მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების წესში თავის დროზე (ძველი ინსტრუქციის მომზადების დროს) გაიპარა უნებლიე შეცდომა, რომელიც მექანიკურად განმეორდა ახალ ინსტრუქციაშიც. იმედს გამოვთქვამთ, რომ ჩვენი სტატია არ დარჩება უყურადღებოდ და ეს აშკარა ლაფსუსი ნორმატიულ აქტში მალე შესწორდება.
გიორგი ცერცვაძე
