ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge  ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.:39-33-46, 39-33-47.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი ნინო მარგველაშვილი.

კითხვა: ჩვენმა ფირმამ ქვეკონტრაქტორი კომპანიების მეშვეობით დამკვეთს გაუწია შემდეგი სახის მომსახურება: CIF-ფოთი პირობით შემოსული ტვირთის ჩამოცლა და ჩატვირთვა ვაგონებში და მისი სარკინიგზო გადაზიდვა ქ. თბილისამდე. დღგ-ის რა განაკვეთით უნდა დაიბეგროს ეს მომსახურება: 0%-ით თუ 18%-ით?

პასუხი: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-12 მუხლის მე-15 ნაწილის ამჟამინდელი რედაქციით, საერთაშორისო გადაზიდვა განმარტებულია როგორც "ნებისმიერი სახის სატრანსპორტო საშუალებით ტრანზიტის ან ექსპორტის საბაჟო რეჟიმში მოქცეული ან იმპორტამდე (საქონლის თავისუფალ მიმოქცევაში გაშვებამდე) ტვირთების გადაზიდვა", ასსკ 233-ე მუხლის 1-"გ.დ" პუნქტის მიხედვით კი საერთაშორისო გადაზიდვები, მათ შორის საერთაშორისო გადაზიდვების დროს დატვირთვა-გადმოტვირთვის მომსახურება იბეგრება დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა დაზუსტდეს, გემიდან ტვირთის ჩამოცლა-ჩატვირთვა ვაგონებში განხორციელდა საბაჟო დეკლარაციის გაფორმებამდე თუ მისი გაფორმების შემდეგ. თუ ტვირთვის განბაჟება მოხდა მისი გემიდან ჩამოტვირთვის შემდეგ, მაშინ თქვენს მიერ გაწეული მომსახურების ეს ნაწილი დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით დაიბეგრება, ხოლო  წინააღმდეგ შემთხვევაში - დაიბეგრება დღგ-ის 18%-იანი განაკვეთით.

რაც შეეხება თქვენს მიერ გაწეული მომსახურების მეორე ნაწილს - ტვირთის ტრანსპორტირებას ფოთიდან ქ. თბილისამდე, ის საერთაშორისო გადაზიდვად ვერ ჩაითვლება, თუ CIF-ფოთი პირობით შემოსული ტვირთი ფოთშივე განბაჟდა (რაც სავარაუდოა). შესაბამისად, თქვენს მიერ გაწეული მომსახურების ეს ნაწილი - ტვირთის სარკინიგზო გადაზიდვა ფოთიდან ქ. თბილისამდე დღგ-ის 18%-იანი განაკვეთით დაიბეგრება.

კითხვა: რა წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ბაზას ფირმისთვის, რომელიც ყიდის ავიაკომპანიის ბილეთებს და ამაში იღებს 10% საკომისიოს ავიაკომპანიისაგან?

პასუხი: უპირველეს ყოვლისა, აღვნიშნავთ, რომ სსკ 233-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "გ.ე" პუნქტის მიხედვით, "მგზავრთა საერთაშორისო გადაყვანის სამგზავრო ბილეთების რეალიზაციის მომსახურება" იბეგრება დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით. ამიტომ იმისდა მიუხედავად, დასაბეგრ ბაზად ავიაბილეთების გამყიდველი ფირმისთვის ჩაითვლება ბილეთის მთლიანი ღირებულება თუ მხოლოდ 10%-იანი საკომისიო, ბიუჯეტში გადასახდელი დღგ ნულის ტოლია.

რაც შეეხება უშუალოდ დასმულ შეკითხვას, თუ რა ჩაითვლება დასაბეგრ ბაზად მოცემულ შემთხვევაში, ამაზე ზუსტი პასუხი დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ არის გაფორმებული ხელშეკრულება ავიაკომპანიასა და ბილეთების რეალიზატორ ფირმას შორის. სავარაუდოა, რომ ეს იქნება ხელშეკრულება აგენტის მომსახურებაზე. თუ ეს ასეა, მაშინ ბილეთების რეალიზატორი ფირმისთვის დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით დასაბეგრ ბაზად ჩაითვლება მხოლოდ ავიაკომპანიისაგან მიღებული 10%-იანი საკომისიო, ვინაიდან სსკ 244-ე მუხლის "აგენტის ოპერაციების" 1-ლი ნაწილის მიხედვით, "საქონლის/მომსახურების მიწოდება პირის მიერ, რომელიც არის სხვა პირის აგენტი (რწმუნებული), განიხილება როგორც ამ სხვა პირის (რწმუნებლის) ოპერაციები".

კითხვა: ვაპირებთ უცხოური ფირმის ამიერკავკასიის წარმომადგენლობის გახსნას და გვაინტერესებს შემდეგი საკითხები:

1) თუ წარმომადგენლობა გაიხსნა ბაქოში:

- შეიძლება თუ არა საქართველოს მოქალაქე ოფიციალურად გაფორმდეს თანამშრომლად იქ, საქართველოში საქმიანობისთვის (მარკეტინგული საქმიანობა) ანუ საქართველოს ტერიტორიაზე იურიდიული პირის რეგისტრაციის გარეშე?

- თუ კი, რა გადასახადებით და როგორ დაიბეგრება?

- როგორ შეიძლება მოხდეს ხელფასის გადმორიცხვა?

- შეეძლება თუ არა მას აზერბაიჯანში წარმომადგენლობაზე დარეგისტრირებული მანქანით (იქაური ნომრებით) მუდმივად სარგებლობა საქართველოში?

- უნდა განბაჟდეს თუ არა ეს მანქანა?

- ხომ არ არის აუცილებელი დაზღვევის (კასკო, ...) აქ გაკეთება?

2) და პირიქით, თუ წარმომადგენლობა გაიხსნა თბილისში:

- შეიძლება თუ არა აზერბაიჯანის ან სომხეთის  მოქალაქე ოფიციალურად გაფორმდეს თანამშრომლად იქ საქმიანობისთვის (მარკეტინგული საქმიანობა) ანუ იმ ტერიტორიაზე იურიდიული პირის რეგისტრაციის გარეშე?

- თუ კი, რა გადასახადებით და როგორ დაიბეგრება აქ?

- როგორ შეიძლება მოხდეს ხელფასის გადარიცხვა, რაიმე შეზღუდვები ხომ არ არის?

- შეეძლება თუ არა მას აქაურ წარმომადგენლობაზე დარეგისტრირებული მანქანით (აქაური ნომრებით) აზერბაიჯანში ან სომხეთში მუდმივად სარგებლობა?

პასუხი: დასმულ შეკითხვაზე გპასუხობთ:

1) თუ წარმომადგენლობა გაიხსნა ბაქოში:

ა) ამ წარმომადგენლობის მიერ საქართველოში დაქირავებული თანამშრომელი (ვინაიდან ეს დაქირავება არ ხდება საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით) ვალდებულია დარეგისტრირდეს საგადასახადო ორგანოში გადასახადის გადამხდელად, როგორც მეწარმე ფიზიკური პირი;

ბ) გადასახადის გადამხდელად დარეგისტრირებული ფიზიკური პირი საგადასახადო წლის მანძილზე მიღებული შემოსავლებიდან საქართველოში დაიბეგრება 20% სოციალური და 12% საშემოსავლო გადასახადებით (თუ შემოსავალი ნებისმიერი 12 უწყვეტი თვის განმავლობაში გადააჭარბებს 100 000 ლარს, მაშინ ფიზიკური პირი გახდება დღგ-ის გადამხდელიც), რა მიზნითაც ის ვალდებულია წარუდგინოს წლიური საგადასახადო დეკლარაციები საგადასახადო ორგანოს. თუ როგორ დაიბეგრება ხელფასის გადამხდელი დაწესებულება აზერბაიჯანში ან სომხეთში, ჩვენთვის უცნობია, მაგრამ თუ ხელფასიდან მოხდება გადახდის წყაროსთან საშემოსავლო გადასახადის დაკავება და იარსებებს მისი დამადასტურებელი საბუთი, მაშინ საქართველოში რეგისტრირებულ შემოსავლის მიმღებ პირს უცხოეთში დაკავებული გადასახადი ჩაეთვლება ბიუჯეტთან ანგარიშსწორებაში;

გ) საზღვარგარეთიდან უნაღდო ფორმით ხელფასის ჩარიცხვაზე საქართველოს კანონმდებლობით შეზღუდვა დაწესებული არ არის. თუ ანგარიშსწორება ხდება ნაღდი ფულით და ხდება საქართველოს ტერიტორიაზე, მაშინ გადახდა უნდა განხორციელდეს ქართული ეროვნული ვალუტით - ლარით;

დ)-ე) აზერბაიჯანის წარმომადგენლობაზე დარეგისტრირებული ავტომანქანით (იქაური ნომრებით) საქართველოში მუდმივად სარგებლობა დაუშვებელია. ეს ავტომანქანა უნდა განბაჟდეს დროებითი შემოტანის რეჟიმში და მისით სარგებლობა მოხდება ამ ვადის განმავლობაში, რის შემდეგაც დროებითი შემოტანის რეჟიმი გაგრძელებული უნდა იქნეს;

ვ) დროებითი შემოტანის რეჟიმში განბაჟებული ავტომანქანისათვის სავალდებულოა მესამე პირის წინაშე სამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევა საქართველოში. ავტომანქანის დაზღვევის სხვა სახეობები სავალდებულო წესით არ მოითხოვება.

2) თუ წარმომადგენლობა გაიხსნა თბილისში:

ა) აზერბაიჯანის ან სომხეთის მოქალაქე საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით დაბრკოლების გარეშე შეიძლება გაფორმდეს თბილისში გახსნილი წარმომადგენლობის დაქირავებულ თანამშრომლად. არის თუ არა რაიმე შეზღუდვა ამის თაობაზე აზერბაიჯანის ან სომხეთის კანონმდებლობით, ჩვენთვის უცნობია;

ბ) თბილისის წარმომადგენლობის მიერ აზერბაიჯანში ან სომხეთში დაქირავებული თანამშრომლისათვის, თუ ამ ფიზიკურ პირთან გაფორმებულია შრომითი ხელშეკრულება საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით (და არა სამოქალაქო-სამართლებრივი ხელშეკრულება მომსახურების გაწევაზე - ეს მნიშვნელოვანია!) გადახდილი ხელფასი დაიბეგრება გადახდის წყაროსთან არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადით, რომლის განაკვეთი დაქირავებით მუშაობის შემთხვევაში შეადგენს 12%-ს სსკ 197-ე მუხლის 1-"ე" პუნქტის მიხედვით (და არა 10%-ს). გარდა ამისა, დამქირავებელი (თბილისის წარმომადგენლობა) ვალდებულია გადაიხადოს სოციალური გადასახადი 20% დარიცხული ხელფასიდან. არარეზიდენტი დაქირავებული თანამშრომლის ხელფასი უკუდაბეგვრის დღგ-ით არ დაიბეგრება, რადგან სსკ მე-20 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, დაქირავებით მუშაობა მომსახურების მიწოდებას არ წარმოადგენს.

მაგალითად, თუ აზერბაიჯანში ან სომხეთში დაქირავებულმა თანამშრომელმა უნდა აიღოს ხელფასის სახით 100 აშშ დოლარი ("ხელზე"), მაშინ დამქირავებლის მიერ საქართველოში გადასახდელი გადასახადებია: 13,63 აშშ დოლარი - არარეზიდენტის საშემოსავლო და 22,73 აშშ დოლარი - სოციალური გადასახადი.

თუ აზერბაიჯანის ან სომხეთის მოქალაქესთან გაფორმდება არა შრომითი ხელშეკრულება, არამედ ხელშეკრულება მომსახურების გაწევაზე, მაშინ ამ მარკეტინგული მომსახურების დაბეგვრა მოხდება 10% არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის გადახდის წყაროსთან - სსკ 197-ე მუხლის 1-"დ" პუნქტის მიხედვით, და შესაძლოა 18% არარეზიდენტის (უკუდაბეგვრის) დღგ-ითაც, თუ გაწეული მომსახურება ხვდება სსკ 240-ე მუხლის 1-"ე" პუნქტის მოქმედების სფეროში (მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ ეს მუხლი განსაზღვრავს მომსახურების გაწევის ადგილს მხოლოდ დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის!). საქართველოში დარეგისტრირებულ წარმომადგენლობას სოციალური გადასახადის გადახდა არ მოუწევს, რადგან ფიზიკური პირის მიერ მომსახურების გაწევა ხდება საქართველოს ფარგლებს გარეთ.

თუ დაქირავებული თანამშრომელი ან მომსახურების გამწევი პირი, თავის მხრივ, დამატებით დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადით თავის ქვეყანაში (აზერბაიჯანში ან სომხეთში), მაშინ სავარაუდოა, რომ ამ დაბეგვრის დროს მას ჩაეთვლება საქართველოში გადახდის წყაროსთან დაკავებული საშემოსავლო გადასახადი.

თუ რა შემთხვევაში მოუწევს აზერბაიჯანის ან სომხეთის მოქალაქე ფიზიკურ პირს საგადასახადო რეგისტრაციის გავლა თავის ქვეყანაში მოქმედი კანონმდებლობით, ჩვენთვის უცნობია;

გ) ხელფასის გადახდა შეიძლება მოხდეს ნაღდი ან უნაღდო ანგარიშსწორებით როგორც საქართველოში, ასევე მის ფარგლებს გარეთაც. რაიმე შეზღუდვა ამაზე დაწესებული არ არის. თუ გადახდა ხდება საქართველოს ტერიტორიაზე, ის უნდა განხორციელდეს ქართული ეროვნული ვალუტით - ლარით;

დ) საქართველოს წარმომადგენლობაზე დარეგისტრირებული ავტომანქანით (აქაური ნომრებით) სომხეთში ან აზერბაიჯანში მუდმივად სარგებლობა შეუძლებელია. ასეთი სარგებლობა შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმ ვადის განმავლობაში, რა ვადითაც გაცხადებული იქნება საბაჟოზე ამ ავტომანქანის დროებითი შესვლა აზერბაიჯანის ან სომხეთის ტერიტორიაზე. ამ ვადის მაქსიმალურად დასაშვები ხანგრძლივობა რეგულირდება აზერბაიჯანის ან სომხეთის კანონმდებლობით და ამიტომ ჩვენთვის უცნობია, მაგრამ ვვარაუდობთ, რომ დასაშვებია ამ ვადის არაერთგზის გაგრძელება, თუ დაფიქსირდება ავტომანქანის მიერ საზღვრის ხელახალი გადაკვეთა.

3) დამატებით გვსურს აღვნიშნოთ, რომ როგორც სომხეთთან, ასევე აზერბაიჯანთან, საქართველოს გაფორმებული აქვს შემოსავლების ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების საერთაშორისო ხელშეკრულებები, რომლებიც ძალაშია. თუმცა, საქართველოში მათი გამოყენება გართულებულია საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ 2005 წლის 10 ოქტომბრის #1059 ბრძანებით დამტკიცებული "შემოსავლებსა და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის შესახებ" საერთაშორისო ხელშეკრულებებით განსაზღვრული საგადასახადო შეღავათების გამოყენების ფორმისა და შევსების წესის შესახებ" ინსტრუქციის (მასში შეტანილი ცვლილებებისა და დამატებების გათვალისწინებით) მიხედვით შემოღებული წესების გამო.

კითხვა: რამდენად მართებულია ჩვენი მოსაზრება, როდესაც ვთვლით, რომ ვინაიდან მიწის იჯარით გადაცემის და მიწის უზუფრუქტით დატვირთვის დროს არ ხდება მიწაზე საკუთრების უფლების გადაცემა, ამიტომ საიჯარო ქირა და უზუფრუქტის სასყიდელი წარმოადგენენ დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას?

პასუხი: მსგავს შეკითხვაზე ჩვენმა ჟურნალმა ერთხელ უკვე გასცა უარყოფითი პასუხი ("ააფი", #1(85), 2007 წ., გვ. 42), მაგრამ უნდა ვაღიაროთ, რომ მაშინდელი ჩვენი პასუხი შესაცვლელია. შევეცდებით ახლა მაინც სრულყოფილად განვმარტოთ ჩვენი პოზიცია.

სსკ მე-17 მუხლის მიხედვით, "დღგ-ის მიზნებისათვის საქონელს არ განეკუთვნება ფული და მიწა", ხოლო მე-20 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, "მომსახურების გაწევად ითვლება სხვა პირისთვის მისივე ნებით, კომპენსაციის მიზნით ან უსასყიდლოდ ისეთი მოქმედების შესრულება, რომელიც არ არის საქონლის მიწოდება". ამავდროულად, ამავე მუხლის ამავე ნაწილში აღნიშნულია, რომ "მომსახურების მიწოდებას არ განეკუთვნება ისეთი მომსახურების გაწევა, რომელიც დღგ-ის მიზნებისათვის გულისხმობს ფულზე ან მიწაზე საკუთრების უფლების გადაცემას". ამგვარად, მიწის იჯარით ან უზუფრუქტით გაცემა მომსახურების გაწევაა, ხოლო პასუხი იმაზე, წარმოადგენს თუ არა ის "მომსახურების მიწოდებას", დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ფართოდ გავიგებთ ფრაზას "მიწაზე საკუთრების უფლების გადაცემას". თუ ამ ფრაზას გავიგებთ სიტყვასიტყვით, მაშინ, ცხადია, იჯარა ან უზუფრუქტი საკუთრების უფლების გადაცემას არ ნიშნავს, შესაბამისად, მიწის იჯარა ან მიწის უზუფრუქტით გაცემა მომსახურების მიწოდებაა და დღგ-ით დაიბეგრება.

თუმცა, არ გამოვრიცხავთ, რომ შესაძლოა ზემოთაღნიშნული ფრაზა "მიწაზე საკუთრების უფლების გადაცემა" ფართოდ უნდა იქნეს გაგებული და მოიცავდეს მიწის იჯარას და მიწის უზუფრუქტით გაცემასაც (შესაბამისი ქმედები რეგისტრირდება საჯარო რეესტრში). ამას ის გარემოება გვაფიქრებინებს, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები რეგულარულად გასცემენ მიწას სასყიდლიანი იჯარით, მაგრამ მათი მხრიდან მიწის იჯარის დღგ-ით დაბეგვრის არცერთი შემთხვევა ჩვენთვის ცნობილი არ არის.

კითხვა: იჯარით გაცემულ და უზუფრუქტით დატვირთულ შენობებს დაერიცხება თუ არა ცვეთა საგადასახადო და ფინანსური მიზნებისათვის?

პასუხი: ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისათვის, შენობის ცვეთას არიცხავს ის საწარმო, ვის ბალანსზეც ის ირიცხება. ჩვეულებრივი (საოპერაციო) იჯარის შემთხვევაში, შენობა რჩება იჯარით გამცემის ბალანსზე, ხოლო უზუფრუქტით გაცემის შემთხვევაში ის ბალანსზე უნდა აიყვანოს და ფინანსური ცვეთა დარიცხოს მისმა მიმღებმა, ვინაიდან "ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისა და წარდგენის სტრუქტურული საფუძვლების" 57-ე მუხლის თანახმად, "საწარმოში აქტივების არსებობის განსაზღვრისას საკუთრების უფლება არ არის მთავარი", მთავარია, თუ ვინ იღებს ძირითად სარგებელს ამ აქტივის გამოყენებისაგან. შესაბამისად, უზუფრუქტით შენობის გამცემისათვის ის ძირითადი საშუალება კი აღარ არის, არამედ - გრძელვადიანი მოთხოვნა ან სხვა გრძელვადიანი ინვესტიცია.

საგადასახადო თვალსაზრისითაც, პასუხი ანალოგიურია: ჩვეულებრივი იჯარით გაცემულ შენობაზე საგადასახადო ამორტიზაციის დარიცხვა გრძელდება, ხოლო უზუფრუქტით გადაცემულზე - არა.

კითხვა: გთხოვთ თქვენი ჟურნალის საშუალებით მოგვცეთ თქვენთვის ჩვეული კვალიფიციური განმარტება კითხვაზე:

საქართველოს საწარმოს - შპს-ს ხელშეკრულების საფუძველზე დაქირავებული ყავს არარეზიდენტი ფიზიკური პირები, რომლებიც გვისრულებენ სამუშაოს (ასფალტის დაგება). სამუშაოები სრულდება ჩვენი ტექნიკითა და მასალებით. გთხოვთ გაგვიმარტოთ, რა საგადასახადო ვალდებულებები გვეკისრება საგადასახადო კოდექსის შესაბამისი მუხლებით?

პასუხი: აშკარაა, რომ არარეზიდენტი ფიზიკური პირების მიერ შპს-ისთვის სამუშაოების შესრულება ხდება საქართველოში როგორც დღგ-ის მიზნებისათვის, ასევე სოციალური გადასახადის მიზნებისათვის. ასევე სავარაუდოა, რომ ეს ფიზიკური პირები არ არიან შპს-ის მიერ საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით დაქირავებული თანამშრომლები, ისინი ასრულებენ ამ სამუშაოს სამოქალაქო-სამართლებრივი ხელშეკრულების მიხედვით. ასეთ შემთხვევაში მათთვის გადასახდელი ანაზღაურება დაიბეგრება შემდეგი გადასახადებით:

არარეზიდენტის (უკუდაბეგვრის) დღგ-ით (18% დარიცხული ანაზღაურებიდან), სსკ 241-ე მუხლისა და 240-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის თანახმად;

არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადით (10%), სსკ 197-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "დ" პუნქტის თანახმად;

სოციალური გადასახადით (20%), სსკ 266-ე მუხლის "ბ" პუნქტისა და 267-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად.

კითხვა: შპს-ს აღებული აქვს სესხი არარეზიდენტი იურიდიული პირისაგან, იმ პირობით, რომ აღებულ სესხს დაფარავს 36 თვეში.

მაინტერესებს, თუ სესხის თანხა არის X, ხოლო დასაფარავი თანხა შეადგენს X+Y, რა თანხიდან უნდა დავაკავო არარეზიდენტის 10% ყოველთვიურად? აუცილებლად უნდა იყოს თუ არა კლებადი პროპორციით?

პასუხი: შეკითხვიდან არ ჩანს, თუ რა გრაფიკით ფარავთ სასესხო დავალიანებას: ჯერ ძირითად თანხას ფარავთ და მერე პროცენტს; ჯერ პროცენტს და მერე ძირითად სესხს; თუ მათი დაფარვა ხდება პროპორციულად. თეორიულად, შესაძლებელია სამივე შემთხვევა. თუ სასესხო დავალიანების (ძირითადი სესხის და პროცენტის) თანაბარპროპორციული დაფარვა არ ხდება, მაშინ თქვენ თანხის ყოველი გადარიცხვის დროს უნდა მიუთითოთ, ძირითად სესხს ფარავთ თუ პროცენტს და გადაიხდით არარეზიდენტის 10%-იან საშემოსავლო გადასახადს მხოლოდ გადახდილი პროცენტებიდან (ძირითადი სესხის დაფარვისას არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის დაკავება არ ხდება). გასათვალისწინებელია, რომ ასეთ შემთხვევაში პროცენტის ჯამური სიდიდე წინასწარგანსაზღვრული თანხა ვერ იქნება. ის დამოკიდებული იქნება სესხით სარგებლობის %-ის სიდიდეზე და იმაზე, თუ რა ინტერვალებითა და ოდენობით ფარავდით სესხის ძირითად თანხას.

თუ სესხის დაფარვა ხდება პროცენტთან ერთად თანაბარპროპორციულად (მაგალითად, ყოველთვე იხდით (X+Y)/36-ს, ან ფარავთ სესხსა და პროცენტს რაიმე სხვა თანამიმდევრობით ისე, რომ ყოველი გადახდილი ნაწილი ერთად მოიცავს სესხის ძირითად ნაწილსაც და პროცენტსაც), მაშინ ხელშეკრულებაში მითითებული უნდა იყოს, თუ თითოეული გადასახდელი თანხიდან რა ნაწილს შეადგენს ძირითადი სესხი და რა ნაწილს - პროცენტი. თუ ასეთი რამ ხელშეკრულებაში მითითებული არ არის, შეგიძლიათ ეს თქვენ თვითონ გამოთვალოთ სესხით სარგებლობის %-დან გამომდინარე. არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის დაკავებას თქვენ მოახდენთ მხოლოდ პროცენტის თანხიდან.

კითხვა: ჩვენი ორგანიზაცია არის მიკროსაფინანსო ორგანიზაცია და გასცემს მიკრო სესხებს. 2006 წელს ორგანიზაციაში თაღლითური გზით მოხდა სესხების გაცემა, რის გამოც აღიძრა სასამართლოში საქმე და დადგენილია დამნაშავეები. ორგანიზაციამ ამის შედეგად მიიღო სოლიდური ზარალი. რადგანაც აღნიშნული სესხების ამოღება ჩაითვალა უიმედოდ, მოხდა მათი ჩამოწერა (როგორც ძირითადი თანხის, ასევე დარიცხული პროცენტის) და ასახვა ბუღალტრულ აღრიცხვაში. 2006 წლის ანგარიშგებაში უიმედო ვალების ნაწილი დარიცხული პროცენტის სახით გამოიქვითა ერთობლივი შემოსავლიდან (საგადასახადო კოდექსის 180-ე მუხლი). გთხოვთ გვიპასუხოთ, რამდენად შესაძლებელია გამოიქვითოს ერთობლივი შემოსავლიდან ხარჯი, რომელიც მიღებულია სესხის ძირითადი თანხის ჩამოწერიდან (დაკარგვიდან)?

პასუხი: მოცემულ შემთხვევაში ერთობლივი შემოსავლიდან ხარჯი, რომელიც ორგანიზაციამ მიიღო გაცემული სესხის ძირითადი თანხის ჩამოწერიდან (დაკარგვიდან), არ გამოიქვითება შემდეგი მიზეზების გამო:

1) სშკ 180-ე მუხლი "უიმედო ვალების გამოქვითვა" ამ შემთხვევას არ ესადაგება, რადგან ამ მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით ნებადართულია მხოლოდ "რეალიზებულ საქონელთან და მომსახურებასთან დაკავშირებული უიმედო ვალების" გამოქვითვა, "რომელთა მიხედვით მისაღები შემოსავლები წინა საანგარიშო პერიოდებში შეტანილი იყო ეკონომიკური საქმიანობით მიღებულ ერთობლივ შემოსავალში". გაცემული სესხის ძირითადი თანხა კი, მისაღები პროცენტისაგან განსხვავებით, წინა საანგარიშო პერიოდებში ერთობლივ შემოსავალში შეტანილი არ ყოფილა;

2) მას ვერ განვიხილავთ ვერც გაუთვალისწინებელი მოვლენის გამო ფულის დაკარგვად, რადგან ასეთი რამ გამოსაქვით ხარჯად შეიძლება აღიარდეს მხოლოდ ობიექტური გარემოებების არსებობისას, როგორიცაა, მაგალითად, მომსახურე ბანკის გაკოტრების გამო საბანკო ანგარიშზე დარჩენილი თანხა. მოცემული შემთხვევა კი, როგორც თქვენ თვითონ აღნიშნავთ, სუბიექტურმა ფაქტორებმა გამოიწვია, როგორიც იყო თაღლითობა, და თან დამნაშავეთა ვინაობაც ცნობილია. ამიტომ მიღებული ზარალი უნდა აანაზღაურონ ამ დამნაშავე პირებმა, რისთვისაც მათ წინააღმდეგ უნდა აღძრათ სამოქალაქო სარჩელი.

კითხვა:  მშენებლობაზე დაკავებულ მუშებზე გაცემული მაქვს სპეცტანსაცმელი - ჟილეტები, ჩაჩქნები, ხელთათმანები. უნდა დაიბეგროს თუ არა ეს განაცემი სოციალური და საშემოსავლო გადასახადებით და თუ უნდა დაიბეგროს, გადაცემის მომენტში თუ ჩამოწერის მომენტში?

პასუხი: მშენებლობაზე დაკავებული მუშებისათვის სპეცტანსაცმლისა და სპეცაღჭურვილობის გაცემა, როგორც წესი, ხდება არა მათ საკუთრებაში, არამედ მხოლოდ დროებით სარგებლობაში, სამშენებლო ობიექტზე გამოყენებისათვის, ანუ ის რჩება ფირმის ბალანსზე როგორც ფირმის საკუთრება და ცვდება როგორც ფირმის საკუთრება. ამიტომაც საშემოსავლო და სოციალური გადასახადით დასაბეგრი ობიექტი არ წარმოიშვება. საშემოსავლო და სოციალური გადასახადით დაბეგვრა უნდა მოხდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ფირმამ თავის მუშებს ეს სპეცტანსაცმელი და სპეცაღჭურვილობა აჩუქა.

კითხვა: გთხოვთ განმიმარტოთ, იმ თანამშრომელს, რომელსაც ვანთავისუფლებ საქართველოს შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის "დ" პუნქტის შესაბამისად, გარდა ერთი თვის საკომპენსაციო თანხისა, რა საბოლოო ანგარიში ეკუთვნის?

პასუხი: სშკ 37-ე მუხლის "დ" პუნქტი გულისხმობს შრომითი ურთიერთობების შეწყვეტას შრომის ხელშეკრულების მოშლის გზით. ე.ი., გათავისუფლებული მუშაკი საწარმოს შტატიან თანამშრომელს წარმოადგენდა, ამასთან, როგორც შეკითხვიდან ჩანს, მისი გათავისუფლება ხდება დამსაქმებლის ინიციატივით. ასეთ შემთხვევაში მას მიეცემა საქართველოს შრომის კოდექსის 38-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად განსაზღვრული კომპენსაცია არანაკლებ ერთი თვის შრომის ანაზღაურების ოდენობით. გარდა ამისა, თუ თანამშრომელს შვებულებით არ უსარგებლია, მან უნდა მიიღოს გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაცია. მართალია, საქართველოს შრომის კოდექსი არ შეიცავს "გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაციის" ცნებას, მაგრამ ასეთი კომპენსაციის უფლება დასაქმებულისათვის გამომდინარეობს ელემენტარული ლოგიკიდან. სშკ 38-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად განსაზღვრული კომპენსაცია, რომელიც მიეცემა დასაქმებულს დამსაქმებლის ინიციატივით შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის გამო, ვერ გაიგივებდა გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაციასთან, რადგან მისი მიღების უფლება დასაქმებულს ეკუთვნის იმის მიუხედავად, აქვს თუ არა მას შვებულების უფლება გამოყენებული. ვინაიდან  სშკ 22-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, "დასაქმებულს შვებულების მოთხოვნის უფლება წარმოეშობა მუშაობის თერთმეტი თვის შემდეგ", რომლის ხანგრძლივობა უნდა იყოს არანაკლებ 24 სამუშაო დღე, გათავისუფლებული თანამშრომლისათვის გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაცია დათვლილი უნდა იქნეს შვებულებით არანასარგებლი პერიოდის თითოეულ თვეზე 2 სამუშაო დღის საშუალო ანაზღაურებიდან გამომდინარე.

კითხვა: ფიზიკურმა პირმა 2-წლიანი განვადებით შეიძინა ავტომანქანა 7000 ლარად, თუმცა შესყიდვიდან 1 წლის შემდეგ ფიზიკურმა პირმა გაყიდა აღნიშნული ავტომანქანა 6500 ლარად. მოუწევს თუ არა მას საშემოსავლო გადასახადის გადახდა ამ ოპერაციის შედეგად, თუ მას ამ 1 წლის მანძილზე განვადებით გადახდილი ჰქონდა მხოლოდ 3500 ლარი (ვითვალისწინებთ რა, რომ ფიზიკურ პირს უფლება აქვს არასამეწარმეო საქმიანობის ფარგლებში შემოსავლებისა და ხარჯების მხოლოდ საკასო მეთოდით აღიარება)?

პასუხი: ავტომანქანის ასეთი გაყიდვის შემთხვევაში ფიზიკურ პირს საშემოსავლო გადასახადი არ მოუწევს! მართალია, ის არასამეწარმეო საქმიანობის ფარგლებში მხოლოდ საკასო მეთოდს უნდა იყენებდეს, მაგრამ თუ ვნახავთ განმარტებას ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლისა, რომელიც დაკავშირებული არ არის დაქირავებით მუშაობასთან (სსკ, მუხლი 175), "აღმოვაჩენთ", რომ ამ მუხლის მე-3 ნაწილის "ე" პუნქტის თანახმად, ერთობლივ შემოსავალს მიეკუთვნება არა ავტომობილის რეალიზაციიდან მიღებული თანხა (6500 ლარი), არამედ მხოლოდ "აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი შემოსავალი".

კითხვა: შპს X-ის თანამშრომელი (დისტრიბუტორი), რბილად რომ ვთქვათ, მოულოდნელად გაემგზავრა უცხოეთში და დაუფარავი დარჩა ფირმის დავალიანება 5 000 ლარის ოდენობით. აქვს თუ არა კომპანიას უფლება აღიაროს აღნიშნული ზარალი ხარჯად საგადასახადო და ფინანსური მიზნებისთვის?

პასუხი: როგორც შეკითხვიდან ჩანს, ამ შემთხვევაში აღნიშნული დავალიანების ჩამოწერა როგორც უიმედო ვალისა დაუშვებელია შემდეგი მიზეზების გამო:

1) ჯერ ერთი, საგადასახადო თვალსაზრისით, სსკ 180-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით ნებადართულია მხოლოდ "რეალიზებულ საქონელთან და მომსახურებასთან დაკავშირებული უიმედო ვალების" გამოქვითვა, "რომელთა მიხედვით მისაღები შემოსავლები წინა საანგარიშო პერიოდებში შეტანილი იყო ეკონომიკური საქმიანობით მიღებულ ერთობლივ შემოსავალში". ეს ვალი კი არსებობდა არა სავაჭრო დებიტორების მიმართ, არამედ შპს-ის დაქირავებული თანამშრომლის მიმართ;

2) მეორე, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, "უიმედო ვალების გამოქვითვა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დავალიანება ჩამოწერილია და ასახულია გადასახადის გადამხდელის საბუღალტრო ანგარიშგებაში", მაგრამ თუ შპს ამ ვალს თავის თანამშრომელს ჩამოაწერს, ეს ჩაითვლება დაქირავებული პირის მიერ დაქირავებულისათვის ვალის პატიებად, რაც სსკ 174-ე მუხლის 1-ლი ნაწილისა და მე-2 ნაწილის "ზ" პუნქტის მიხედვით, გათანაბრებულია ხელფასის გაცემად და ამიტომ დაიბეგრება საშემოსავლო და სოციალური გადასახადებით;

3) და რაც მთავარია, ფიზიკური პირის მიმართ არსებული დებიტორული დავალიანების უიმედო ვალად აღიარება გაცილებით უფრო პრობლემატურია, რადგან შპს-ებისა და სააქციო საზოგადოებების დავალიანებებისა, რადგან მათგან განსხვავებით, ფიზიკური პირები (მათ შორის ინდმეწარმეებიც) თავიანთ ვალებზე აგებენ პასუხს შეუზღუდავად, მთელი თავისი ქონებით. ამიტომ თქვენ უნდა უჩივლოთ მოვალე ფიზიკურ პირს სასამართლოში. სასამართლო გადაწყვეტილების გარეშე ფიზიკური პირის დავალიანების უიმედო ვალად აღიარება შესაძლებელია მხოლოდ მოვალე ფიზიკური პირის გარდაცვალების ან უგზო-უკვლოდ დაკარგულად მისი გამოცხადების შემთხვევაში.

კითხვა: საწარმომ, რომელიც უხდის სალიზინგო გადასახდელებს რეზიდენტ იურიდიულ პირს, უნდა დააკავოს თუ არა 10% სალიზინგო გადასახდელის საპროცენტო ნაწილიდან?

პასუხი: არა, არ უნდა დააკავოს. სსკ 196-ე მუხლის მიხედვით, "რეზიდენტის მიერ ან მათი სახელით გადახდილი პროცენტები იბეგრება გადახდის წყაროსთან გადასახდელი თანხის 10-პროცენტიანი განაკვეთით, თუ შემოსავლის წყარო საქართველოშია", მაგრამ ეს მუხლი არ ეხება სალიზინგო გადასახდელების საპროცენტო ნაწილს! ეს გამომდინარეობს პროცენტისა და ლიზინგის განმარტებებიდან. კერძოდ, სსკ 21-ე მუხლში აღნიშნულია, რომ "თუ პირი ლიზინგით (ფინანსური იჯარით) გასცემს ამორტიზაციას დაქვემდებარებულ ძირითად საშუალებებს, ამ კოდექსის მიზნებისათვის ოპერაცია ითვლება საქონლის მიწოდებად", სსკ მე-12 მუხლის მე-12 ნაწილის მიხედვით კი, პროცენტი განმარტებულია, როგორც სავალო ვალდებულებებთან დაკავშირებული გადასახდელი, "გარდა საქონლის მიწოდებით ან/და მომსახურების გაწევით წარმოშობილი სავალო ვალდებულებებისა".