ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, შპს აუდიტური კომპანია "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ელექტრონული ფოსტით ან ფაქსით. ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.:39-33-46, 39-33-56.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს გენერალური დირექტორი, "ააფი"-ს მთავარი რედაქტორი, ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატი გიორგი ცერცვაძე.

კითხვა: ვარ ფიზიკური პირი. იურიდიულ პირს მივყიდე 4000 ლარად სამშენებლო მასალა (აგური, კრამიტი და ა.შ.), რომლის შეძენის დამადასტურებელი საბუთი (ფაქტურა) არ მაქვს, რადგან მასალა ნაყიდია პირადი მოხმარების მიზნით 10 წლის წინ. რა ვალდებულება მეკუთვნის ბიუჯეტის მიმართ?

პასუხი: ვინაიდან სამშენებლო მასალების შეძენის საბუთები არ გაქვთ, თქვენზე არ გავრცელდება სსკ 168-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ვ" პუნქტით გათვალისწინებული საგადასახადო შეღავათი საშემოსავლო გადასახადში. ამიტომ თქვენ უნდა წარუდგინოთ საგადასახადო ორგანოს "ფიზიკური პირის მიერ მატერიალური აქტივების რეალიზაციით, მემკვიდრეობით ან ჩუქებით მიღებული შემოსავლების დეკლარაცია" საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 22.11.2006 წ. #1442 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის მიხედვით და გადაიხადოთ საშემოსავლო გადასახადი 12% აქტივების გასხვისებამდე. საშემოსავლო გადასახადის გადახდა მოგიწევთ მთლიანი სარეალიზაციო ფასიდან, რადგან შეძენის ანუ ხარჯების გაწევის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია არ მოგეპოვებათ.

კითხვა: სავაჭრო ცენტრის ტერიტორიაზე ე.წ. ჯიხურში ვეწეოდი ავტონაწილებით ვაჭრობას. სავაჭრო ცენტრის დირექციას ვუხდიდი შესაბამისად გადასახადებს და ისე, როგორც სხვა ბევრი ჩემისთანა (აღნიშნულ სავაჭრო ცენტრში მოვაჭრე), არ ვიყავით საგადასახადო ინსპექციაში რეგისტრირებული გადამხდელებად. გარკვეული დროის შემდეგ სავაჭრო ცენტრის პროფილის შეცვლასთან დაკავშირებით, ჩემი კუთვნილი სავაჭრო ჯიხური გავიტანე სავაჭრო ცენტრის ტერიტორიიდან, განვათავსე სავაჭრო ცენტრის მიმდებარე ტერიტორიაზე და განვაგრძე სავაჭრო საქმიანობა. მოულოდნელად ფინანსური პოლიციის მიერ შემოწმდა ჩემი ობიექტი. ჩემი  დაკითხვისა და სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა აღწერის საფუძველზე საგადასახადო ინსპექციის მიერ დაგვერიცხა გადასახადები და ჯარიმები. საგადასახადო ინსპექციის თანამშრომლებმა იხელმძღვანელეს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 36-ე მუხლის მე-2 ნაწილით და 41-ე მუხლის "გადასახადის გადამხდელთა ვალდებულებებით" (პუნქტი პირველის "ა"-"ი" ნაწილებითა და პუნქტი 4-ით), შესაბამისად დაგვარიცხეს გადასახადები და ფინანსური სანქცია-საურავები. კერძოდ:

1) კუთვნილი გადასახადები (სოციალური, საშემოსავლო);

2) ჯარიმები სსკ-ის 131-ე მუხლის შესაბამისად (სოციალური და საშემოსავლო გადასახადების დეკლარაციების წარუდგენლობისათვის);

3) საურავი სსკ-ის 129-ე მუხლის შესაბამისად (გადასახადის დადგენილ ვადაში გადაუხდელობისათვის);

4) ჯარიმა სსკ-ის 133-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად (აღრიცხვის დადგენილი წესების დარღვევისათვის);

5) ჯარიმა სსკ-ის 139-ე მუხლის შესაბამისად (საკონტროლო-სალარო აპარატის გარეშე ფუნქციონირებისათვის);

6) ჯარიმა სსკ-ის 143-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად (საბუღალტრო დოკუმენტებში აღურიცხავი საქონლის საბაზრო ღირებულება დღგ-ის და აქციზის გარეშე);

7) ჯარიმა სსკ-ის 130-ე მუხლის შესაბამისად;

8) ჯარიმა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 164-ე მუხლის შესაბამისად.

გთხოვთ განგვიმარტოთ, რამდენად რეალურია საგადასახადო ინსპექციის მიერ ჩვენს მიმართ გავრცელებული საჯარიმო სანქციები, კერძოდ:

1) ჯარიმები 2005 წლის შედეგებით სოციალური და საშემოსავლო გადასახადების დეკლარაციების წარუდგენლობისათვის, რომლებმაც არც მეტი, არც ნაკლები, ყოველ დაგვიანებულ თვეზე 200 ლარის გათვალისწინებით 2000-2000 ლარი შეადგინა თითოეულზე მაშინ, როცა ჩემი 2005 წლის საერთო შემოსავალი სავაჭრო დანარიცხის ჩათვლით 2700 ლარი იყო (საკითხავია, რა დეკლარაციები უნდა წარმედგინა საგადასახადო ინსპექციაში, როცა გადამხდელად არ ვიყავი რეგისტრირებული). ამ დროისათვის სსკ-ის (მუხლი 217, ნაწ. 1, ქვეპუნქტი "ე") შესაბამისად რეზიდენტი ფიზიკური პირი მხოლოდ იმ შემთხვევაში წარადგენდა დეკლარაციას, თუ მისი ერთობლივი შემოსავალი კალენდარული წლის განმავლობაში აღემატებოდა 35 000 ლარს. აღნიშნული პუნქტი მოქმედებდა 2005 წელში, იგი საგადასახადო კოდექსიდან ამოღებულ იქნა 2006 წლის 25 მაისის კანონით და ძალაში შევიდა 2006 წლის 15 ივნისიდან.

2) ჯარიმა სსკ-ს 133-ე მუხლის მე-3 ნაწილით - აღრიცხვის დადგენილი წესის დარღვევისათვის (საინტერესოა აღრიცხვის რა წესი დავარღვიე, როცა გადამხდელად რეგისტრირებული არ ვიყავი, ჩემთვის კი ყველაფერი მქონდა აღრიცხული).

3) ჯარიმა საკონტროლო-სალარო აპარატის გარეშე ფუნქციონირებისათვის (რომც მქონოდა სალარო-საკონტროლო აპარატი, როგორ დავარეგისტრირებდი მას და როგორ გავუკეთებდი ფისკალიზაციას, როცა საგადასახადო ინსპექციაში გადამხდელად არ ვიყავი დარეგისტრირებული).

4) ჯარიმა სსკ-ის 143-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, როგორც აღურიცხავი საქონელი (მე თუ მკითხავთ, ჩემთვის ყველაფერი აღრიცხული მქონდა).

ამასთან, სადავოდ არ მიმაჩნია კუთვნილი გადასახადების და საურავების დარიცხვა. ასევე ჯარიმების დარიცხვა სსკ-ის 130-ე და ასკ-ის 164-ე მუხლების შესაბამისად.

გთხოვთ მოგვცეთ თქვენი ჟურნალისათვის დამახასიათებელი კომპეტენტური და ამომწურავი პასუხები ჩვენს მიერ ზემოთ დასმულ შეკითხვებზე.

პასუხი: ჩვენ შევისწავლეთ ის სიტუაცია, რომელშიც თქვენ აღმოჩნდით და მივედით დასკვნამდე, რომ იმ ოთხი სახის ჯარიმიდან, რომელსაც თქვენ აპროტესტებთ, უსამართლოდ დარიცხულია მხოლოდ ერთი (სსკ 133 ე მუხლის მიხედვით), ხოლო დანარჩენი სამი კი მართებულად არის დარიცხული (საგადასახადო კოდექსის დებულებებიდან გამომდინარე) შემდეგი მიზეზების გამო:

სსკ 36-ე მუხლის მე-2 ნაწილში აღნიშნულია, რომ “ამ მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული ფიზიკური პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელება რეგისტრაციის, ლიცენზიის ან ნებართვის გარეშე არ არის ამ ფიზიკური პირის დაბეგვრის მიზნით მის მეწარმე ფიზიკურ პირად არცნობის საფუძველი”. აქედან გამომდინარე, თქვენ გეკისრებათ არა მარტო გადასახადების გადახდის ვალდებულება, არამედ მათი დეკლარირებისაც, რადგან სსკ 131-ე მუხლში აღნიშნული ჯარიმა შეეხება არა მხოლოდ  გადასახადის გადამხდელებს/საგადასახადო აგენტებს, არამედ “სხვა ვალდებულ პირებსაც”! ამავე მიზეზით, სსკ 143-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დაკისრებული ჯარიმაც მართებულია, რადგან მასშიც “სხვა ვალდებული პირის” მოვალეობაა აღნიშნული. სამაგიეროდ, მცდარია საგადასახადო ორგანოს მხრიდან სსკ 133-ე მუხლის მიხედვით დაკისრებული ჯარიმა, რადგან ამ მუხლის როგორც 1-ლ, ასევე მე-5 ნაწილებში აღრიცხვის წესების დარღვევა შეეხება მხოლოდ გადასახადის გადამხდელებს/საგადასახადო აგენტებს და არა “სხვა ვალდებულ პირებსაც”, როგორც ეს წინა შემთხვევებში იყო.

რაც შეეხება საკონტროლო-სალარო აპარატის გამოყენების აუცილებლობას, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 971 მუხლი მის გამოყენებას ავალდებულებს საზოგადოდ ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელ პირებს (გარდა ზოგიერთი გამონაკლისი შემთხვევისა), არ მიუთითებს რა ამ პირების საგადასახადო რეგისტრაციაზე. ამიტომ სსკ 139-ე მუხლით დაკისრებული ჯარიმაც მართებულია.

კითხვა: იმ ქვეყნების ჩამონათვალს ("აუდიტი, აღრიცხვა, ფინანსები" 2005 წლის #10), რომლებთანაც საქართველოს გაფორმებული აქვს შემოსავლებზე და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადაუხდელობის შესახებ ხელშეკრულებები, კიდევ რომელი ქვეყნები დაემატა 2007 წლის იანვრის მდგომარეობით?

პასუხი: 2005 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით არსებობდა 15 ქვეყანა (ირანი, აზერბაიჯანი, სომხეთი, თურქმენეთი, უკრაინა, უზბეკეთი, ყაზახეთი,  ბულგარეთი, რუმინეთი, ბელგია, იტალია, ლატვია, ლიტვა, ნიდერლანდები და საბერძნეთი), რომელთანაც საქართველოს გაფორმებული ჰქონდა საერთაშორისო ხელშეკრულებები (შეთანხმებები, კონვენციები) ორმაგი დაბეგვრისაგან თავიდან აცილების შესახებ, ეს შეთანხმებები იყო იურიდიულად ძალაში შესული და ამავდროულად - რატიფიცირებული საქართველოს პარლამენტის მიერ, ხოლო ხელშეკრულებები პოლონეთთან, ავსტრიასთან, ჩინეთთან და დიდ ბრიტანეთთან არ იყო იურიდიულად ძალაში შესული სხვადასხვა იურიდიული მიზეზების გამო (თუმცა შესაბამისი შეთანხმებები რატიფიცირებული იყო საქართველოს პარლამენტის მიერ). განვლილ პერიოდში მიღწეული იქნა შეთანხმება საფრანგეთის მთავრობასთან `შემოსავლებსა და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის შესახებ”, რომლის ხელმოწერის თაობაზე გამოცემულია საქართველოს პრეზიდენტის 2007 წლის 3 მარტის #92 განკარგულება. სხვა ქვეყნებთან ანალოგიური შეთანხმებების გაფორმების ფაქტები ჩვენთვის ცნობილი არ არის.

იმის თაობაზე, არის თუ არა ამჟამად იურიდიულად ძალაში შესული საერთაშორისო ხელშეკრულებები პოლონეთთან, ავსტრიასთან, ჩინეთთან, დიდ ბრიტანეთთან და საფრანგეთთან ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების თობაზე, ჩვენმა რედაქციამ გაუგზავნა შეკითხვა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს, რომლიდანაც პასუხის მიღების შემდეგ გაცნობებთ მას დამატებით, ჩვენი ჟურნალის ერთ-ერთ უახლოეს ნომერში.

კითხვა: 1) 7-მა პიროვნებამ (I და II რიგის მემკვიდრეები) მემკვიდრეობით მიიღო უძრავი ქონება. მათ შორის 1 არის ინდ. მეწარმე (აქვს პურის საცხობი, მაღაზია 7 პიროვნების მემკვიდრეობით მიღებულ ქონებაში).

არასაჭირო ფართი გაქირავებულია:

1. შპს-ზე; 2. ინდ/მეწარმეზე; 3. მოქალაქეზე.

2006 წლის გაქირავებიდან შემოსავალი:

შპს - 3000 ლარი; ინდ/მეწარმე - 2500 ლარი; მოქალაქეებიდან - 1200 ლარია. სულ 6700 ლარი.

გაწეული არასაუწყებო დაცვის ხარჯები - 150 ლარი; ელექტროენერგიის - 250 ლარი; ტელეფონის - 120 ლარი.

2) ამავე 7-მა პიროვნებამ მემკვიდრეობით მიიღო მშენებარე ბენზინგასამართი სადგური:

მიწა 0,005 ჰა; ნაგებობა დანახარჯები 13954 ლარი. 2006 წლის ოქტომბერში გაიყიდა 73875 ლარად.

თანხა არ არის გადახდილი, გაყიდვა სანოტარო წესით გაფორმებულია 73875 ლარად. არ არის მითითებული მიწის ღირებულება.

გთხოვთ გაგვიმარტოთ, რა საგადასახადო ვალდებულებები წარმოგვექმნება #1 და #2 შეკითხვის მიხედვით. გთხოვთ მიუთითეთ კოდექსის მუხლები.

პასუხი: 1) ფიზიკური პირების მიერ მათ საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონების (მნიშვნელობა არა აქვს, ის მემკვიდრეობით მიიღეს თუ სხვა გზით) იჯარით ან ქირით გაცემა წარმოადგენს არასამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებულ შემოსავალს სსკ მე-13 მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, ამიტომ ის არ იბეგრება სოციალური გადასახადით, თუმცა იბეგრება საშემოსავლო გადასახადით. საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი შემოსავლიდან თქვენს მიერ გაწეული ხარჯების (დაცვა, ელექტროენერგია, ტელეფონი) გამოქვითვის მიზნით, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის #52 ბრძანებით დამტკიცებული "სოციალური და საშემოსავლო გადასახადების დეკლარაციის ფორმის შევსების წესის შესახებ ინსტრუქციის" 1-ლი მუხლის მე-5 ნაწილის მიხედვით, ფიზიკურმა პირებმა უნდა “შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა აწარმოონ სამეწარმეო და არასამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობის მიხედვით ცალ-ცალკე. ხარჯების ცალკეული ელემენტების ცალ-ცალკე აღრიცხვის შეუძლებლობის შემთხვევაში, ხარჯების ასეთი ელემენტები სამეწარმეო და არასამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობებზე უნდა განაწილდეს ასეთი საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლების პროპორციულად”.

გაქირავებული უძრავი ქონების მეპატრონე ფიზიკური პირები ამ უძრავ ქონებაზე 2006 წელს დაიბეგრებიან ქონების გადასახადითაც (სსკ 272-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ბ" პუნქტისა და 273-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით), ხოლო 2007 წლიდან 2009 წლის 1 იანვრამდე ისინი გათავისუფლებულნი არიან ქონების გადასახადისაგან სსკ 281-ე მუხლის მე-18 ნაწილის თანახმად. თუ გაქირავებული ობიექტი გამოყენებულია დამქირავებლის (მოიჯარის) მიერ სამეწარმეო საქმიანობისათვის, მაშინ 2007 წლიდან 2009 წლის 1 იანვრამდე პერიოდში ქონების გადასახადის საგადასახადო ვალდებულება ეკისრება დამქირავებელს (მოიჯარეს).

2) აღნიშნულ კითხვაზე პასუხის გაცემა ძნელია, რადგან შეკითხვიდან ცალსახად არ ჩანს, გაყიდული აქტივი გამოიყენებოდა თუ არა სამეწარმეო საქმიანობაში. თუ კი, მაშინ მისი გაყიდვა წარმოქმნის სამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებულ შემოსავალს სსკ 175-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით და დაიბეგრება როგორც საშემოსავლო, ასევე სოციალური გადასახადებით (დასაბეგრი ერთობლივი შემოსავალი იქნება 73875-13954=59921 ლარი); თუ არა, აქტივის გაყიდვა წარმოქმნის არასამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებულ შემოსავალს სსკ 175-ე მუხლის მე-3 ნაწილის "ე" პუნქტის მიხედვით და დაიბეგრება მხოლოდ საშემოსავლო გადასახადით. ამ შემთხვევაში, თუ უძრავი ქონების რეალიზაცია მოხდა მასზე საკუთრების წარმოშობის თარიღიდან 2 წელზე ნაკლები ვადის განმავლობაში, დასაბეგრი შემოსავალია 73875 ლარს მინუს მემკვიდრეობით მიღებული ქონების საბაზრო ფასი მისი მიღების მომენტისთვის, თანახმად სსკ 168-ე მუხლის 1 ლი ნაწილის "ვ" პუნქტისა, ხოლო თუ უძრავი ქონების რეალიზაცია მოხდა მასზე საკუთრების წარმოშობის თარიღიდან 2 წელზე მეტი ვადის გასვლის შემდეგ, მაშინ ამავე პუნქტის თანახმად გამყიდველ ფიზიკურ პირებზე გავრცელდება საგადასახადო შეღავათი საშემოსავლო გადასახადში.

აღვნიშნავთ აგრეთვე, რომ არასამეწარმეო საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლები ფიზიკური პირების მიერ აღირიცხება მხოლოდ საკასო მეთოდით, სსკ 199-ე მუხლის მე-6 ნაწილის შესაბამისად.

კითხვა: გთხოვთ, ჟურნალში დაბეჭდოთ სსკ 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" და "დ" ქვეპუნქტებით განსაზღვრული ცნობების (სსკ 41-ე მუხლის მე-3 ნაწილის გათვალისწინებით) ნიმუშები.

პასუხი: სსკ 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" და "დ" პუნქტებში აღნიშნულია, რომ გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია საგადასახადო ორგანოს წარუდგინოს ცნობა "ბანკებში და საბანკო ოპერაციების განმახორციელებელ სხვა ორგანიზაციებში საბანკო ან სხვა ანგარიშების გახსნის შესახებ, ასეთი ანგარიშების გახსნიდან 5 დღის ვადაში" და "თავისი ("მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონით გათვალისწინებული საწარმოსა და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით განსაზღვრული არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების გარდა) საქმიანობის ადგილის, მართვის ადგილის ან ეკონომიკური საქმიანობის ადგილის შეცვლის შესახებ, ასეთი გადაწყვეტილების მიღებიდან 10 დღის ვადაში, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დამტკიცებული წესის შესაბამისად". ეს ცნობები წარედგინება საგადასახადო ორგანოს მხოლოდ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დამტკიცებული ფორმით.

"დ" პუნქტთან დაკავშირებით, როგორც ახლახან მიღებულ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 20 მარტის #233 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის "ფიზიკური და იურიდიული პირების, მათი ფილიალების (წარმომადგენლობების) და გადასახადის სხვა გადამხდელების სახელმწიფო ან/და საგადასახადო რეგისტრაციის წესის შესახებ" მე-15 მუხლშია მითითებული, "აღნიშნულ შემთხვევაში (გარდა საბანკო ანგარიშებზე ინფორმაციისა) შესაბამის რეგისტრაციაზე პასუხისმგებელ პირს წარედგინება შესწორებული საგადასახადო აღრიცხვის განცხადების ფორმა" ამ ბრძანების მე-13 და მე 14 დანართების მიხედვით. ამასთან, "გადასახადის გადამხდელის აღნიშნული ვალდებულება საგადასახადო რეგისტრაციის მონაცემებში ცვლილების თაობაზე არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როდესაც ცვლილება ხორციელდება საგადასახადო ინსპექციის მიერ სახელმწიფო რეგისტრაციის მონაცემებში".

რაც შეეხება საბანკო ანგარიშებზე ინფორმაციას, არც აღნიშნული ბრძანება, არც საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 27 ივნისის #477 ბრძანება "გადასახადის გადამხდელის მიერ მის საქმიანობასთან დაკავშირებული სტრუქტურული ცვლილებების თაობაზე საგადასახადო ორგანოში ცნობის წარმოდგენის წესის" დამტკიცების თაობაზე" ასეთი ინფორმაციის მიწოდების ფორმას არ განსაზღვრავს. #233 ბრძანებაში მხოლოდ ის არის აღნიშნული, რომ "გადასახადის გადამხდელისათვის ბანკებში და საბანკო ოპერაციების განმხორციელებელ სხვა ორგანიზაციებში საბანკო ან სხვა ანგარიშების გახსნისას, აღნიშნულის შესახებ მონაცემები საგადასახადო აღრიცხვის მონაცემთა დამუშავების კომპიუტერულ ბაზაში საგადასახადო ორგანოს მიერ მონაცემები შეიტანება როგორც გადასახადის გადამხდელის მიერ მოწოდებული, ასევე საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 103-ე მუხლის შესაბამისად ამავე დაწესებულებებიდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე".

კითხვა: 1) საქონელი გადაეცემა საწარმოს თანამშრომლებს - დისტრიბუტორებს სასაქონლო ზედნადების გამოწერით. დისტრიბუტორები ავტომანქანებიდან ახდენენ საქონლის რეალიზაციას სხვა გადამხდელებზე სათანადო დოკუმენტების (სასაქონლო ზედნადები, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, საკონტროლო-სალაროს ჩეკი) გადაცემით. მყიდველთა ნაწილს სასაქონლო ზედნადები (მათ შორის არც გამარტივებული) არ უნდა.

დისტრიბუტორის მიერ ავტომანქანიდან ასეთ მყიდველებზე და უშუალოდ მოსახლეობაზე საქონლის რეალიზაცია მხოლოდ საკონტროლო-სალაროს ჩეკის გაცემით ხომ არ ეწინააღმდეგება მოქმედ სსკ-ის 199 ე მუხლის მე-2 ნაწილის ან სხვა მოთხოვნებს?

2) დისტრიბუტორები საქონლის რეალიზაციას ახდენენ ავტომანქანიდან სხვა გადამხდელებზე სათანადო დოკუმენტების გადაცემით. თუ მათ მიერ განხორციელდა საქონლის საცალოდ რეალიზაცია მოსახლეობაზე და სხვა მყიდველებზე (ამ შემთხვევაში საბოლოო მომხმარებელზე) მხოლოდ საკონტროლო-სალაროს ჩეკის გაცემით, საგადასახადო მიზნით სავალდებულო ხომ არ იქნება დისტრიბუტორების მიხედვით ბუღალტერიაში საქონლის რაოდენობრივ-თანხობრივი მოძრაობის აღრიცხვის არსებობა?

საერთოდ რა შემთხვევაში წარმოექმნება გადამხდელს საქონლის რაოდენობრივ-თანხობრივი მოძრაობის აღრიცხვის ვალდებულება ბუღალტრულად და საგადასახადო მიზნით?

პასუხი: 1) სსკ 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილში მართლაც ნათქვამია, რომ "ეკონომიკური საქმიანობისათვის ქვეყნის შიგნით საქონლის მიწოდების შემთხვევაში (გარდა სპეციალური დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განხორციელებული მიწოდებისა, რომლებიც მოიცავს ზედნადებით გათვალისწინებულ რეკვიზიტებს) სავალდებულოა სასაქონლო ზედნადები გამოიწეროს საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი ფორმითა და წესით, რომლის გარეშე აკრძალულია საქონლის ტრანსპორტირება, შენახვა და რეალიზაცია", მაგრამ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #86 ბრძანებით დამტკიცებული "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ" ინსტრუქციის მე-4 მუხლში გამარტივებული სასაქონლო ზედნადების გამოწერის თაობაზე აღნიშნულია, რომ ის გამოიწერება "გარდა საცალო ქსელში საქონლის მიწოდებისა". (!)

2) საქონლის გადაცემა საწარმოს საწყობიდან დისტრიბუტორზე არ წარმოადგენს რეალიზაციას, ის მხოლოდ მათი ადგილმდებარეობის შეცვლაა (გადანაცვლება სხვა მატერიალურად პასუხისმგებელი პირის ქვეშ), ამიტომ მათი რაოდენობრივ-თანხობრივი აღრიცხვა ისევე სავალდებულოა, როგორც საწყობში. დისტრიბუტორს მასზე გადაცემული საქონელი ჩამოეწერება რაოდენობრივად და თანხობრივად მის მიერ გაცემული ზედნადებებისა და საცალო წესით რეალიზებული საქონლის გაყიდვის აქტების მიხედვით. საცალო წესით რეალიზებული საქონლის რაოდენობა შესაბამისობაში უნდა იყოს გასაყიდი ფასების მიხედვით დისტრიბუტორის მიერ გაცემულ საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკებთან. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვერც ბუღალტრული და ვერც საგადასახადო მიზნებით რეალიზაციის რეალური მოცულობა ვერ გადამოწმდება.

კითხვა: საჯარო სამართლის იურიდიულმა პირმა (უნივერსიტეტი) სახელმწიფოსგან უზუფრუქტით (უსასყიდლოდ, საიჯარო ქირის გარეშე) მიიღო შენობა. გვაინტერესებს კონსულტაცია შემდეგზე:

1) როგორი ბუღალტრული გატარება უნდა მიეცეს?

2) დაერიცხება თუ არა ამორტიზაცია? თუ დაერიცხება, რომელი ნორმებით? 

3) საგადასახადო მიზნებისათვის ამორტიზაცია კოდექსის ნორმების გათვალისწინებით ჩაითვლება თუ არა გამოქვითვაში?

4) უნდა გადავიხადოთ თუ არა ქონების გადასახადი?

5) საგადასახადო მიზნებისათვის საიჯარო ქირის თანხა უნდა შევიდეს თუ არა ერთობლივ შემოსავლებში? თუ უნდა შევიდეს, როგორ უნდა გამოვიანგარიშოთ?

6) ჩატარებული სარემონტო სამუშაოები (როგორც მიმდინარე, ასევე კაპიტალური), ჩაგვეთვლება თუ არა ხარჯებში და გამოქვითვაში?

პასუხი: 1) სსიპ-მა უნდა აღრიცხოს უზუფრუქტით მიღებული შენობა ძირითადი საშუალებების შემადგენლობაში. ბუღალტრულ გატარებას ექნება სახე: დ-ტი 011 კ-ტი 250;

2) სსიპ-მა კაპიტალური ტიპის შენობას ცვეთა უნდა დაარიცხოს საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2002 წლის 31 დეკემბრის #439 ბრძანებით დამტკიცებული "ბიუჯეტზე მყოფი ორგანიზაციებისა და დაწესებულებების ძირითადი საშუალებების ცვეთის ნორმებისა და მათი ბუღალტრულ აღრიცხვაში ასახვის შესახებ" ინსტრუქციის მიხედვით, წელიწადში 1 ან 1,2 ან 1,7%-ის ოდენობით (დამოკიდებულია კონკრეტული შენობის ტიპზე);

3) საგადასახადო მიზნებისათვის კი, კოდექსის ნორმების მიხედვით უსასყიდლო უზუფრუქტით მიღებული შენობის ამორტიზაციის გამოქვითვა დაუშვებელია, რადგან მის შესაძენად სსიპ-ს ხარჯები არ გაუწევია;

4) რადგან სსიპ-ი (უნივერსიტეტი) ეწევა ამ შენობაში როგორც ეკონომიკურ, ასევე არაეკონომიკურ საქმიანობას და ამ შენობის გახლეჩვა ეკონომიკურ და არაეკონომიკური საქმიანობების ნაწილებად შეუძლებელია, სსიპ-მა ქონების გადასახადი ამ შენობაზე უნდა გადაიხადოს მისი საშუალოწლიური საბალანსო ღირებულებიდან (ცვეთის გამოკლებით) მის მთლიან შემოსავლებში ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლების ხვედრითი წილის პროპორციულად. შესაბამისი მაგალითი მოყვანილია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 6 მარტის #176 ბრძანებით დამტკიცებული "ქონების გადასახადის გამოანგარიშებისა და გადახდის წესის შესახებ" ინსტრუქციის მე-10 მუხლში, მაგალითები 21 და 22;

5) რადგან სსიპ-ი შენობით სარგებლობისათვის არაფერს არ იხდის და ამავდროულად, მას იყენებს თავის არა მხოლოდ არაეკონომიკურ, არამედ ეკონომიკურ საქმიანობაშიც, მაშინ მას მოგების გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისათვის წარმოეშვება სარგებელი სსკ 176-ე მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილების მიხედვით, რომელიც უნდა გამოთვლილი იქნეს შემდეგნაირად: შენობით საიჯარო ქირის (ის გადასახდელი რომ ყოფილიყო) საბაზრო ღირებულება გამრავლებული სსიპ-ის მთლიან შემოსავლებში ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლების ხვედრით წილზე;

6) ჩატარებული სარემონტო (როგორც მიმდინარე, ასევე კაპიტალური) სამუშაოები ჩაგეთვლებათ ხარჯებში (გამოქვითვებში - ეკონომიკური და არაეკონომიკური საქმიანობებიდან მიღებული შემოსავლების პროპორციულად), გარდა ისეთი კაპიტალური რემონტის ხარჯებისა, რომლებიც ზრდიან მის ღირებულებას (დაშენება, რეკონსტრუქცია). ასეთი სახის კაპიტალური დანახარჯები აღიარდება ცალკე ძირითად საშუალებად და გადაიტანება ხარჯებში ნაწილ-ნაწილ, ყოველწლიური ცვეთის დარიცხვის გზით.

კითხვა: 1) საჯარო სამართლის იურიდიული პირი ფასიან მომსახურებას უწევს დამკვეთ კერძო სტრუქტურებსა და ფიზიკურ პირებს მხოლოდ იმ ფუნქცია-მოვალეობების ფარგლებში, რომელიც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული. ხელშეკრულებების საფუძველზე დაკვეთილი სამუშაოები, რა თქმა უნდა, დამატებით ხარჯებს მოითხოვს.

ითვლება თუ არა აღნიშნული სამუშაოები ეკონომიკურ საქმიანობად და თუ ითვლება, მაშინ საჯარო სამართლის იურიდიული პირის რა სახელშეკრულებო სამუშაოები არ ითვლება ეკონომიკურ საქმიანობად?

ანდა რას ითვალისწინებს "საჯარო სამართლის იურიდიული პირის" შესახებ კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტი?

2) საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლებიდან შეძენილი ძირითადი საშუალება აღირიცხება თუ არა ძირითადი საშუალებების ფონდებში და თუ არ აღირიცხება, როგორი ბუღალტრული გატარებები მიეცემა მას?

პასუხი: 1) სსკ მე-13 მუხლის 1-ლ ნაწილში ნათქვამია, რომ "ეკონომიკურ საქმიანობად ითვლება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მისაღებად, მიუხედავად ასეთი საქმიანობის შედეგებისა", ხოლო ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" პუნქტში აღნიშნულია, რომ ეკონომიკურ საქმიანობას არ განეკუთვნება "სახელმწიფო ხელისუფლების, დამიუკიდებელი ეროვნული მარეგულირებელი და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საქმიანობა, რომელიც უშუალოდ არის დაკავშირებული მათთვის საქართველოს კანონმდებლობით მინიჭებული ფუნქციების შესრულებასთან, გარდა ხელშეკრულების საფუძველზე ფასიანი მომსახურების გაწევისა".

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ ნებისმიერი ფასიანი მომსახურების გაწევა (სამუშაოების შესრულება) წარმოადგენს ეკონომიკურ საქმიანობას.

რაც შეეხება "საჯარო სამართლის იურიდიული პირის" შესახებ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე 2 პუნქტს, ის ითვალისწინებს, რომ სსიპ-ის მიერ მიღებული ყველანაირი შემოსავალი (როგორც საბიუჯეტო დაფინანსებით, ასევე ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული) უნდა მოხმარდეს ამ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირის მიზნებსა და ფუნქციებს და მისი გამოყენება სხვა მიზნით აკრძალულია.

2) საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლებიდან შეძენილი ძირითადი საშუალება ჩვეულებრივ აღირიცხება ძირითადი საშუალებების ფონდებში, 010-019 ანგარიშების ჯგუფში. ამ დროს, საბიუჯეტო სახსრებიდან და სხვა მიზნობრივი შემოსავლებიდან ძირითადი საშუალებების შეძენისაგან განსხვავებით, არ კრედიტდება 250 სუბანგარიში "ძირითადი საშუალებების ფონდი".

კითხვა: პროცენტებით მიღებულ შემოსავალს მიეკუთვნება დარიცხული სარგებლის მთლიანი თანხა, თუ დარიცხული სარგებელიდან მსესხებლის მიერ დაკავებული 10%-ის გამოკლების შემდგომ დარჩენილი თანხა?

განვიხილოთ ასეთი მაგალითი - შპს-მ მეორე შპს-ს ასესხა 100 ლარი 16%-იანი სარგებლით. დავუშვათ, მსესხებელმა შპს-მ საანგარიშო წლის 31 დეკემბერს სესხი დააბრუნა, გამსესხებელს გადახდისას დაუქვითა 10% (16 ლარი) და მისცა საბუთი დაქვითული თანხის ბიუჯეტში გადახდის თაობაზე.

ვარიანტი 1. საანგარიშო პერიოდის ბოლოს გამსესხებელი შემოსავალში იღებს სესხის გაცემით მისაღებ სარგებელს 160 ლარს (თუ დავუშვებთ, რომ ამ შპს-ს საანგარიშო პერიოდში სხვა ოპერაციები არ უწარმოებია).

გამსესხებელი დაქვითულ თანხას 16 ლარს გამოაკლებს დაანგარიშებულ მოგების გადასახადს 160*20%=32 ლარს და ნარჩენ 16 (32-16) ლარს გადარიცხავს ბიუჯეტში.

ვარიანტი 2. გამსესხებელი შემოსავალში იღებს მსესხებლის მიერ გადახდილ თანხას 144 (160-(160*10%)) ლარს და ბიუჯეტში იხდის გადასახდელი მოგების გადასახადის ნარჩენ თანხას 12,80 (28,80-16) ლარს.

პასუხი: პროცენტებით მიღებულ შემოსავალს მიეკუთვნება დარიცხული სარგებლის მთლიანი თანხა, ანუ თქვენს მიერ მითითებული ორი ვარიანტიდან სწორია 1-ლი. ეს ცალსახად გამომდინარეობს სსკ 196-ე მუხლის დებულებებიდან, მათ შორის იქიდან, რომ ეს 10% მსესხებლის (სესხის მიმღების) გადასახდელი გადასახადი კი არ არის, არამედ ის გამსესხებლის კუთვნილი პროცენტის თანხიდან დასაკავებელი გადასახადია. ანუ, მსესხებელი ასრულებს მხოლოდ საგადასახადო აგენტის ფუნქციას. მსესხებლის მიერ დაკავებული 10%-იან საშემოსავლო გადასახადს (თუ არსებობს მისი გადახდის დამადასტურებელი საბუთი) გამსესხებელი ასახავს მოგების წლიური საგადასახადო დეკლარაციის 29-ე სტრიქონში.

კითხვა: შპს X-მა მიჰყიდა დისტრიბუციის ექსკლუზიური უფლება (2 წლის ვადით) სადისტრიბუციო კომპანიას 1 000 000 ლარად. აღნიშნული თანხა გადახდილ იქნა 2006 წლის 15 მარტს, ხოლო უფლება დისტრიბუციაზე გადაეცა სადისტრიბუციო კომპანიას 2006 წლის 1 აპრილს 2 წლის ვადით.

როდის უნდა გადაიხადოს შპს X-მა დღგ და მოგების გადასახადი აღნიშნულ ოპერაციაზე?

პასუხი: დისტრიბუციის ექსკლუზიური უფლების გადაცემას ჩვენ განვიხილავთ როგორც მომსახურებას როაილტის სახით. დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის დასაბეგრი ოპერაციის დღედ უნდა ჩაითვალოს დისტრიბუციის უფლების გადაცემის დღე, ანუ 2006 წლის 1 აპრილი. 15 მარტს გადახდილი თანხა 1 აპრილამდე წარმოადგენს მომსახურების ავანსს, რადგან სამეურნეო ოპერაცია ჯერ არ დაწყებულა, ამიტომაც სსკ 238-ე მუხლის მე-3 ნაწილის დებულება ("თუ მომსახურების გაწევა ხდება რეგულარულად ან უწყვეტად, მომსახურების გაწევა შესრულებულად ითვლება ამ ოპერაციის ნებისმიერი ნაწილისათვის ყოველი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის ან გადახდის მომენტში, მაგრამ არა უგვიანეს საანგარიშო თვის ბოლო სამუშაო დღისა") მოქმედებას იწყებს 1 აპრილს და არა უფრო ადრე. სსკ 238-ე მუხლის მე-7 ნაწილი ამ შემთხვევას არ ესადაგება, რადგან დისტრიბუციის ექსკლუზიური უფლების გაყიდვა იჯარას არ წარმოადგენს.

მოგების გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისათვის, ყოველთვიურად შემოსავლის სახით უნდა აღიარდეს საკომპენსაციო თანხის - 847457.63 ლარის (1 000 000 ლარი დღგ-ის გამოკლებით) 1/24-დი.

კითხვა: უმაღლეს სასწავლებელს 2004 წლის ბუღალტრული აღრიცხვა ნაწარმოები აქვს დარიცხვის მეთოდით. წლის ბოლოს სწავლის საფასურის გადაუხდელობის გამო გამოყენებული იქნა 90 დღიანი გადავადების პრინციპი მოგების გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისათვის.

რამდენად შეესაბამება აღნიშნული 2004 წელს მოქმედი საგადასახადო კოდექსისა და სხვა ნორმატიული აქტების მოთხოვნებს?

პასუხი: 2005 წლის 1 იანვრამდე მოქმედი საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 68-ე მუხლის მე-5 ნაწილში აღნიშნული იყო, რომ "თუ გადასახადის გადამხდელი აღრიცხვას აწარმოებს დარიცხვის მეთოდის გამოყენებით, შემოსავლის მიღების მომენტად ჩაითვლება საქონლის მიწოდების, სამუშაოს შესრულების ან მომსახურების გაწევის მომენტიდან 90 დღის შემდგომი პერიოდი, ხოლო თუ განაღდება წარმოებს უფრო ადრე, მაშინ - განაღდების მომენტი". ამგვარად, თქვენი ქმედება შესაბამისობაშია იმ დროს მოქმედ საგადასახადო კანონმდებლობასთან.

კითხვა: ახალი შრომის კოდექსის თანახმად შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტისას დამსაქმებელი ვალდებულია დასაქმებულთან მოახდინოს საბოლოო ანგარიშსწორება არა უგვიანეს 7 კალენდარული დღისა (მუხლი 34).

საბოლოო ანგარიშსწორებაში იგულისხმება თუ არა გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაცია და სავალდებულოა თუ არა მისი გაცემა შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტისას?

პასუხი: საქართველოს შრომის კოდექსის 34-ე მუხლში მართლაც აღნიშნულია, რომ "შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტისას დამსაქმებელი ვალდებულია დასაქმებულთან მოახდინოს საბოლოო ანგარიშსწორება არა უგვიანეს 7 კალენდარული დღისა", თუ სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული შრომითი ხელშეკრულებით. საბოლოო ანგარიშსწორება სხვა საკითხებთან ერთად აუცილებლად გულისხმობს გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაციის გაცემასაც. ეს არ არის უშუალოდ კანონში მითითებული, მაგრამ გამომდინარეობს კანონის ლოგიკიდან. გამოუყენებელი შვებულების კომპენსაცია უნდა გაიცეს ყოველ ნამუშევარ თვეზე, რომლის შესაბამისი შვებულებით მუშაკს არ უსარგებლია, ორი სამუშაო დღის ანაზღაურების ოდენობით.

კითხვა: დისტილატების ინსტრუქციის მიხედვით სსფ-ს ფაქტურებს 4 დანართი აქვს. ერთი მყიდველს რჩება, მეორე - გამყიდველს. რა ვუყოთ დანარჩენ ორს?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #87 ბრძანებით დამტკიცებული "ნავთობპროდუქტების მიწოდების აღრიცხვისა და დაბეგვრის კონტროლის ღონისძიებათა შესახებ" ინსტრუქციის მე-11 მუხლით განსაზღვრულია, რომ "სსაფ გამოიწერება ნავთობპროდუქტების მიმწოდებლის მიერ 4 ეგზემპლარად, რომლის პირველი (ორიგინალი) და მესამე ეგზემპლარი (ასლი) ეძლევა მყიდველს, ხოლო მეორე და მეოთხე ეგზემპლარები (ასლები) რჩება გამყიდველს". საანგარიშო თვის დამთავრებიდან 15 დღის ვადაში დღგ-ის ყოველთვიურ დეკლარაციასთან ერთად გამყიდველმა (სავარაუდოა, რომ ის დღგ-ის გადამხდელია) საგადასახადო ორგანოს უნდა წარუდგინოს სსაფ-ის მე-4 ეგზემპლარი.

კითხვა: შიდა გადაზიდვების დროს შეიძლება თუ არა ტრანსპორტირების დამთავრების ადგილი შეუვსებელი დარჩეს (დისტრიბუტორმა არ იცის, სად მივა ბოლოს)?

პასუხი: ასეთ უცნაურ შემთხვევას არც საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #86 ბრძანებით დამტკიცებული "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ" ინსტრუქცია და არც იმავე დღეს #87 ბრძანებით დამტკიცებული "ნავთობპროდუქტების მიწოდების აღრიცხვისა და დაბეგვრის კონტროლის ღონისძიებათა შესახებ" ინსტრუქცია არ ითვალისწინებენ. თუ შიდა გადაზიდვაა, მაშინ თქვენ უნდა განუსაზღვროთ დისტრიბუტორს საბოლოო ადგილი, სადაც მან უნდა დაამთავროს გადაზიდვა, დისტრიბუტორმა კი უნდა შეასრულოს თქვენი დავალება. ანუ, დისტრიბუტორი უნდა აეწყოს კომპანიის მიზნებზე და სურვილებზე და არა კომპანია - დისტრიბუტორის სურვილებზე.

კითხვა: შპს და ფონდი უსასყიდლოდ ახდენენ საქონლის მიწოდებას ბავშვთა სახლზე და ფიზიკურ პირებზე. დაიბეგრებიან თუ არა ისინი დღგ-თი და მოგების გადასახადით საქონლის საბაზრო ფასიდან და თუ კი, მაშინ რომელი მუხლის მიხედვით?

პასუხი: როგორც ჩანს, შპს-ის და ფონდის მიერ საქონლის უსასყიდლო მიწოდება ბავშვთა სახლზე და ფიზიკურ პირებზე ხდება საქველმოქმედო მიზნებით. შესაბამისად, ის საქველმოქმედო ანუ არაეკონომიკური საქმიანობაა, რაც დღგ-ით არ იბეგრება. შპს-მ და ფონდმა არ უნდა მოახდინონ ასეთ საქონელზე გადახდილი ან გადასახდელი დღგ-ის ჩათვლა, ხოლო თუ ასეთი ჩათვლა მომხდარი იყო წარსულ პერიოდში, უნდა აღადგინონ დღგ-ის ჩათვლა არაეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებული საქონლის ხვედრითი წილის შესაბამისად.

მოგების გადასახადის მიზნებისთვის, შპს და ფონდი განსხვავებულ სიტუაციაში არიან. ფონდი, წარმოადგენს რა არაკომერციულ ორგანიზაციას, აღნიშნული საქმიანობიდან მოგების გადასახადით არ იბეგრება. რაც შეეხება შპს-ს, რადგან ის კომერციული საზოგადოებაა, მისთვის ამ შემთხვევაში ვრცელდება სსკ 210-ე მუხლის მე-4 ნაწილის დებულება, რომლის მიხედვით, "აქტივების უსასყიდლოდ ან თვითღირებულებაზე ნაკლები ფასით მიწოდებისას მიმწოდებელი პირის მოგება განისაზღვრება, როგორც დადებითი სხვაობა მიწოდებული აქტივების საბაზრო ფასსა და ... აქტივების ღირებულებას შორის".

კითხვა: მოგება-ზარალის ანგარიშგებაში შეგვაქვს დარიცხული გაუცემელი ხელფასები. ზარალი გამოდის დიდი, რის გამოც საგადასახადოში მითხრეს, რომ აღარ შევიტანო გაუცემელი ხელფასები და საკასო მეთოდით აღვრიცხო. გთხოვთ განმარტებას, რამდენად რამდენად სწორია ეს?

პასუხი: ასეთი "რჩევა" კორექტული არ არის. სსკ 199-ე მუხლის მიხედვით, გადასახადის გადამხდელი თავად გადაწყვეტს, შემოსავლებისა და ხარჯების საგადასახადო აღრიცხვისათვის გამოიყენოს საკასო მეთოდი თუ დარიცხვის მეთოდი (იმის მიხედვით, თუ რომელ მეთოდს იყენებს ბუღალტრული აღრიცხვისათვის), იმ პირობით, რომ იგი ერთ მეთოდს გამოიყენებს საგადასახადო წლის განმავლობაში. ზარალიანობის სიდიდე არ წარმოადგენს იმის მიზეზს, რომ თქვენ შეცვალოთ არჩეული დარიცხვის მეთოდი საკასოთი, მით უმეტეს, რომ დარიცხვის მეთოდით შედგენილი ანგარიშგება უფრო რეალურად ასახავს საწარმოს ფინანსურ მდგომარეობას.

კითხვა: არარეზიდენტმა იურიდიულმა პირმა მიიღო შემოსავალი საქართველოს რეზიდენტი საწარმოსაგან ვალების პატიების სახით. როგორ დაიბეგრება ეს არარეზიდენტი აღნიშნულ შემოსავალთან დაკავშირებით? მან თავად უნდა წარადგინოს დეკლარაცია? და თუ კი, მაშინ რომელი?

პასუხი: რეზიდენტი პირის მიერ არარეზიდენტი იურიდიული პირისათვის ვალის პატიება (ჩამოწერა) ამ არარეზიდენტისათვის წარმოადგენს საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ შემოსავალს სსკ 24-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "დ" პუნქტის თანახმად, ამიტომ ის უნდა დაიბეგროს შემოსავლის მიღების წყაროსთან სსკ 197-ე მუხლის თანახმად!

ამგვარად, არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადი უნდა გადაიხადოს და საგადასახადო ორგანოს დეკლარაცია უნდა წარუდგინოს იმ რეზიდენტმა იურიდიულმა პირმა, რომელმაც აპატია არარეზიდენტს დავალიანება. თუ ასე არ მოქცეულხართ, გირჩევთ წარადგინოთ დაზუსტებული საგადასახადო დეკლარაცია.

კითხვა: 2005 წლის შედეგების მიხედვით ფირმას ჰქონდა მოგება, მაგრამ არ აუღია დივიდენდი. 2006 წელი ასევე დაამთავრა მოგებით. გვაქვს თუ არა უფლება, ორივე წლის დივიდენდი ავიღოთ 2007 წელს?

პასუხი: რა თქმა უნდა, გაქვთ. თუ თქვენი საწარმოს წესდებაში რაიმე შეზღუდვა ჩადებული არა გაქვთ (მაგალითად, გაუნაწილებელი მოგებიდან სარეზერვო ფონდების შექმნა), მაშინ საწარმოს დამფუძნებელ პარტნიორთა (აქციონერთა) კრებას შეუძლია ნებისმიერ დროს მიიღოს გადაწყვეტილება წლების მანძილზე დაგროვილი გაუნაწილებელი მოგების დივიდენდებად განაწილების თაობაზე.

კითხვა: 2005 წელს დაფუძნებულ შპს-ს საწესდებო კაპიტალში ჩადებული აქვს ორი კომპიუტერი, თითოეული 1000 ლარის ღირებულების. 2005 წლის ბალანსში კომპიუტერებზე ცვეთა დაერიცხა. ეს კომპიუტერები ყოველდღიურ ექსპლუატაციაშია. გვაქვს თუ არა უფლება არ დავარიცხოთ ცვეთა 2006 წელს?

პასუხი: ძირითად საშუალებებზე ცვეთის დარიცხვა როგორც საგადასახადო, ასევე ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისათვის აუცილებელია, მით უფრო, რომ, როგორც თქვენ თვითონვე აღნიშნავთ, ეს კომპიუტერები ყოველდღიურ ექსპლუატაციაშია. ცვეთის არდარიცხვა გამოიწვევს მოგების ხელოვნურად გაზრდას ან ზარალიანობის ხელოვნურად შემცირებას.

კითხვა: ფირმას, რომელიც ყიდის საქონელს მხოლოდ ანგარიშ-ფაქტურით (ანგარიშსწორება ხდება ეტაპობრივად ნაღდი და უნაღდო ფორმით), ევალება თუ არა სალარო აპარატის ჩეკის გაცემა?

პასუხი: არა, არ ევალება. მომხმარებლებზე საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკის გაცემის ვალდებულებისაგან გათავისუფლება, როდესაც გამყიდველი გამოწერს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას, გამომდინარეობს სსკ 971 მუხლის მე-6 ნაწილიდან, სადაც აღნიშნულია: "ამ თავისა და ამ კოდექსის 139-ე მუხლის მიზნებისათვის, მომხმარებლად ჩაითვლება პირი, რომელიც ნაღდი ფულით (სრულად ან ნაწილობრივ) ანაზღაურებს მისთვის მიწოდებულ/მისაწოდებელ საქონელზე/მომსახურებაზე გადასახდელ თანხას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც თანხა ანაზღაურდება მისთვის გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განსაზღვრული საქონლის/მომსახურების ღირებულების დასაფარავად".

კითხვა: სსკ 187-ე მუხლში აღნიშნულია, რომ გამოიქვითება სადაზღვევო შენატანები, გარდა მაგროვებადი და დაბრუნებადი ხასიათის ხელშეკრულებათა მიხედვით გადახდილი შენატანებისა.

გთხოვთ მოგვცეთ განმარტება, რომელი შენატანებია მაგროვებადი და დაბრუნებადი?

პასუხი: მაგროვებადი და დაბრუნებადი სადაზღვევო შენატანების მაგალითია საპენსიო დაზღვევა - როდესაც დაზღვეული რამდენიმე წლის განმავლობაში იხდის სადაზღვევო შენატანებს, რომლებიც საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდგომ მას უბრუნდება პენსიის სახით. საპენსიო დაზღვევის კონკრეტული პირობები განსაზღვრულია დაზღვეულს და დამზღვევს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებებით (საპენსიო სქემით), თუმცა მათი არსი, როგორც წესი, ერთმანეთის მსგავსია.

კითხვა: შპს-ის ლიკვიდაციის შემდეგ პარტნიორებმა გაინაწილეს ქონება. ერთ-ერთმა პარტნიორმა მიიღო ძირითადი საშუალება, რაც წარმოადგენს დივიდენდს საგადასახადო კოდექსის მე-12 მუხლის თანახმად. როგორ გაიანგარიშება დივიდენდი - ძირითადი საშუალების საბაზრო ღირებულებით, საბალანსო ღირებულებით თუ მისი წილით შესაბამისი ჯგუფის ღირებულებით ბალანსში? როდის და ვინ უნდა დააკავოს საშემოსავლო გადასახადი აღნიშნული დივიდენდიდან, როდესაც აღნიშნული ძირითადი საშუალების მიღებისას შპს უკვე ლიკვიდირებულია?

პასუხი: უპირველეს ყოვლისა, შევნიშნავთ, რომ თუ შპს-ის პარტნიორი საქართველოს კანონმდებლობით შექმნილი კერძო სამართლის იურიდიული პირია, მაშინ ლიკვიდირებულ შპს-ს არც ევალებოდა დივიდენდის დაკავება სსკ 195-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად.

თუ შპს-ის პარტნიორი ფიზიკური პირია და ეს შპს უკვე ლიკვიდირებულია, ცხადია, ის ვერანაირად ვეღარ დააკავებს 10%-იან საშემოსავლო გადასახადს გადახდის წყაროსთან. ამიტომ ამ პარტნიორი ფიზიკური პირისთვის ეს დივიდენდი განხილულ უნდა იქნეს როგორც შემოსავალი, რომელიც არ დაიბეგრა გადახდის წყაროსთან. ასეთ შემთხვევაში დივიდენდის მიმღებმა ფიზიკურმა პირმა თავად უნდა წარუდგინოს საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაცია საგადასახადო ორგანოს სსკ 217-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით.

დივიდენდის ოდენობა განისაზღვრება სსკ 214-ე მუხლის მიხედვით "პარტნიორის წილის (აქციების) სანაცვლოდ გადაცემული აქტივების ღირებულების განსაზღვრის წესი", თუ პარტნიორი იურიდიული პირია და ლიკვიდირებულ შპს-ში ფლობდა წილის 50%-ს ან მეტს. სხვა შემთხვევაში დივიდენდის ოდენობა უნდა განისაზღვროს იმ თანხის სიდიდით, რა თანხის სანაცვლოდაც მას გადაეცა ეს ძირითადი საშუალება შპს-ის ლიკვიდაციისას. მაგალითად, ვთქვათ, შპს-ს ჰყავდა ორი პარტნიორი - I (60%) და II (40%). შპს-ის ლიკვიდაციის შემდეგ დარჩა 3500 ლარი ფული და ერთი ძირითადი საშუალება ნარჩენი საბალანსო ღირებულებით 600 ლარი. მხარეთა შეთანხმებით, I პარტნიორს ერგო 3000 ლარი ფული, ხოლო II პარტნიორს - ეს ძირითადი საშუალება და 500 ლარი ფული. ასეთ შემთხვევაში II პარტნიორის დივიდენდის ოდენობის განსაზღვრის მიზნით ძირითადი საშუალება უნდა შეფასდეს 1500 ლარად (რადგან II პარტნიორის წილი სულ შეფასდა 3000/60*40=2000 ლარად, რომლიდანაც 500 ლარი მან მიიღო ფულის, ხოლო დანარჩენი - ქონების სახით). კონკრეტულ შემთხვევებში დივიდენდის ოდენობის განსაზღვრა სირთულეებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული, ამიტომ გირჩევთ ისარგებლოთ პროფესიონალი აუდიტორის მომსახურებით.

კითხვა: 1) გვაინტერესებს, საგადასახადო ინსპექციის მიერ დაყადაღებული ქონების (იძულებით ამოღებული ქონების) ღია აუქციონის მეშვეობით გაყიდვა ითვლება თუ არა სამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობად?

2) იძულებით ამოღებული დაყადაღებული ქონების აუქციონზე გაყიდვით შემოსული თანხა იბეგრება თუ არა დამატებითი ღირებულების გადასახადით?

3) საგადასახადო ინსპექციის მიერ დაყადაღებული ქონების ღია აუქციონზე გაყიდვისას ვინ ითვლება აგენტად?

პასუხი: 1) დაყადაღებული ქონების ღია აუქციონის მეშვეობით გაყიდვა ითვლება სამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობად სსკ მე-13 მუხლის მე-4 ნაწილში მოცემული განმარტებების თანახმად, რადგან ის ხორციელდება სავაჭრო გარიგების სახით;

2)-3) რადგან დაყადაღებული ქონების აუქციონის შედეგია ამ ქონების გასხვისება და მის სანაცვლოდ შემოსული თანხა, ცხადია, ეს წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას. აუქციონის მეშვეობით დაყადაღებული ქონების გაყიდვიდან წარმოშობილი გადასახადების გადახდა ეკისრება თავად ამ გადამხდელს, რომლის კუთვნილი ქონებაც იქნა რეალიზებული.

კითხვა: რით უნდა ვიხელმძღვანელოთ შვებულებასთან, დეკრეტულ შვებულებასთან და ბიულეტენთან დაკავშირებით?

პასუხი: თქვენთვის საინტერესო საკითხები ამჟამად რეგულირდება:

შვებულება - საქართველოს 2006 წლის 25 ივნისის კანონით "საქართველოს შრომის კოდექსი", მუხლები 21-26 (კერძო სამართლის სექტორის მუშაკებისთვის) და საქართველოს 1997 წლის 31 ოქტომბრის კანონით "საჯარო სამსახურის შესახებ", მუხლები 41 და 48 (საჯარო მოხელეებისთვის);

დეკრეტული შვებულება - საქართველოს 2006 წლის 25 ივნისის კანონით "საქართველოს შრომის კოდექსი", მუხლები 27-30 (კერძო სამართლის სექტორის მუშაკებისთვის) და საქართველოს 1997 წლის 31 ოქტომბრის კანონით "საჯარო სამსახურის შესახებ", მუხლი 411 (საჯარო მოხელეებისთვის), აგრეთვე - საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 25 აგვისტოს #231/ნ ბრძანებით "ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის, ასევე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების ანაზღაურების წესის დამტკიცების თაობაზე" (2006 წლის 29 დეკემბრის ცვლილებების გათვალისწინებით);

ბიულეტენი - საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2007 წლის 15 თებერვლის #48/ნ ბრძანებით "დროებითი შრომისუუნარობის გამო დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების თაობაზე".

კითხვა: არარეზიდენტმა საქართველოს ტერიტორიაზე საქართველოს რეზიდენტ შპს X-ს გაუწია მომსახურება 15 მარტს, რისთვისაც შპს X-მა მას უნდა გადაუხადოს 10 000$ 20 აპრილს, საიდანაც დაუკავებს არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადს 10%-ს. შპს X ვალდებულია დღგ უკუდაბეგვრის წესით დაარიცხოს და გადაიხადოს 15 აპრილამდე 15 მარტის შესაბამისი კურსით, ხოლო საშემოსავლოს დაკავების და გადახდის ვალდებულება ექნება 20 აპრილს შესაბამისი კურსით. გამომდინარე იქედან, რომ აღნიშნულ თარიღებში სავარაუდოდ სხვადასხვა კურსი დაფიქსირდება, გამოდის, რომ ამ გადასახადებით დასაბეგრი თანხებიც განსხვავებული იქნება.

რამდენად მართებულია ჩვენი მოსაზრება?

პასუხი: თქვენი მოსაზრება სავსებით სწორია, რადგან არარეზიდენტის (უკუდაბეგვრის) დღგ-ის დარიცხვა ხდება მომსახურების მიწოდებისთანავე, ხოლო სსკ 197-ე მუხლის მიხედვით არარეზიდენტის საშემოსავლოს დაკავება _ არარეზიდენტისათვის თანხის ფაქტობრივად გადახდის მომენტში. ცხადია, შესაბამის დღეებში ვალუტის კურსების განსხვავებულობის გამო გადასახადებით დასაბეგრი ბაზა იქნება სხვადასხვა.

კითხვა: შპს X-მა დაქირავებული თანამშრომლისათვის შეიძინა ჯანმრთელობის დაზღვევის მომსახურება და ასევე სხვა მომსახურება. აღნიშნული წარმოადგენს თუ არა ასევე დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას?

პასუხი: დაზღვევის და გადაზღვევის ოპერაციები სსკ მე-19 მუხლის "ზ" პუნქტის მიხედვით ფინანსური მომსახურების ერთ-ერთი სახეა. შესაბამისად, ის საერთოდ არ წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას, რადგან ფინანსური მომსახურება გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან სსკ 230-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის თანახმად.

რაც შეეხება სხვა მომსახურებას, რომელიც თქვენ შეიძინეთ თანამშრომლებისათვის, მათი დღგ-ით დაბეგვრა/არდაბეგვრის საკითხის გადასაწყვეტად უნდა ვიცოდეთ, თუ რა შეიძინეთ და რა ფორმით მიაწოდეთ ის თანამშრომლებს. აქ ბევრ ნიუანსს შეიძლება ჰქონდეს მნიშვნელობა. მაგალითად, თუ თქვენ შეიძინეთ კვების პროდუქტები, რომლითაც თანამშრომლები გამოიკვებენ, ეს დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციაა, მაგრამ თუ თანამშრომელმა თავად შეიძინა პროდუქტი და მიირთვა, ხოლო თქვენგან ფულადი კომპენსაცია მიიღო, აქ დღგ ით დაბეგვრა არ მოხდება.