დასასრული. დასაწყისი იხ. "ააფი", #4(244), 2020 წ. 

საკითხი 6. რატომ არ არის მიზანშეწონილი სახელმწიფო შესყიდვების განმახორციელებელმა ორგანიზაციამ აუდიტორული მომსახურების შესყიდვისას ტექნიკურ დავალებაში პრეტენდენტის შეფასების კრიტერიუმად გაითვალისწინოს პრეტენდენტის ბრუნვის მაჩვენებელი? ანუ რატომაა დისკრიმინაციული და კონკურენციის შემზღუდველი ქმედება შემსყიდველის მიერ პრეტენდენტის შერჩევისათვის კრიტერიუმად ბრუნვის ინდიკატორის გამოყენება აუდიტორული შემოწმების მომსახურების სატენდერო მოთხოვნებში?

 

არცთუ ისე იშვიათად სახელმწიფო შემსყიდველი ორგანიზაციები და საწარმოები ტექნიკურ მოთხოვნებში უთითებენ პრეტენდენტის მიერ აუდიტორული მომსახურების ბრუნვის მაჩვენებელს, რომელიც შეუსაბამობაშია აუდიტორული შემოწმების განმახორციელებელი აუდიტური კომპანიის, მისი აუდიტორების ტექნიკური შესაძლებლობების, მათი შესაბამისი უნარების გაზომვის მიზანთან, შემდეგ გარემოებათა გამო: 

1. ობიექტურობის და არადისკრიმინაციულობის პრინციპის დაცვა მოითხოვს იმ საჭირო ტექნიკური ცოდნის და გამოცდილების მოთხოვნას, რომელიც აუცილებელია კონკრეტული შესყიდვის ობიექტის მიწოდებისათვის. როგორც წესი, ტექნიკური ცოდნის/გამოცდილების მატარებელს, მით უფრო ინტელექტუალური (აუდიტორული შემოწმება, აუდიტორული მომსახურება და სხვ.) მომსახურების მიღების აუცილებლობისას, წარმოადგენს არა საწარმო, არამედ საწარმოში დასაქმებული შესაბამისი კვალიფიკაციის/გამოცდილების მქონე პერსონალი. შესაბამისად, ტექნიკური ცოდნის შეფასებისათვის, საჭიროა მიმწოდებელს მოეთხოვოს ტექნიკური ცოდნის/ გამოცდილების არსებობის დასაბუთება ტენდერით გათვალისწინებული პროექტის განხორციელებაზე პასუხისმგებელ პირებთან მიმართებაში; სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს რეკომენდაციაა, შემსყიდველმა ორგანიზაციამ, შესყიდვის ობიექტის მიწოდების სპეციფიკიდან გამომდინარე, თავად განსაზღვროს, თუ რომელ პოზიციაზე მომუშავე თანამშრომელი ითვლება პროექტის განხორციელებაზე პასუხისმგებლად, რასაც შესაბამისად ასახავს სატენდერო დოკუმენტაციაში; ამ მიზნით შემსყიდველმა უნდა გაითვალისწინოს პროექტის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი პირების შესაბამისი განათლების, გამოცდილების და/ან კონკრეტულ მმართველ პოზიციაზე (მაგ. აუდიტურ კომპანიაში გარიგების პარტნიორი აუდიტორის) მუშაობის დამადასტურებელი დოკუმენტების წარდგენის მოთხოვნა. დამადასტურებელი დოკუმენტების სახით, როგორც წესი, პრეტენდენტს მოეთხოვება შესაბამისი სპეციალისტების პროფესიული და აკადემიური მიღწევების ნაკრების :ჩV ,დიპლომ(ებ) ისა და სერტიფიკატების წარდგენა. 

2. პრეტენდენტის სანდოობის (რომ ხელშეკრულება შესრულდება ჯეროვნად და კეთილსინდისიერად) განმსაზღვრელ ინდიკატორად შემსყიდველები, როგორც წესი, ითხოვენ: ცნობას იმის შესახებ, რომ არ მიმდინარეობს საწარმოს ლიკვიდაცია; ცნობას, რომ არ მიმდინარეობს გადახდისუნარიანობის საქმის წარმოება; სხვა მაღალი რეპუტაციისა და კორპორატიული კულტურის მქონე დამკვეთის მიერ გაწეულ რეკომენდაციებს (ეს, როგორც კრიტერიუმი, პირდაპირ არის რეკომენდებული შესყიდვების სააგენტოს მიერ შემსყიდველებისათვის გამოცემულ რეკომენდაციებში); ფასწარმოქმნის ადეკვატურობის დასაბუთებას სატენდერო წინადადების ფასსა და სავარაუდო ღირებულებას შორის მკვეთრი სხვაობის არსებობის შემთხვევაში; აუდიტორული შემოწმების მომსახურების ტექნიკურ უნარებს და სხვა. აუდიტორულ ბაზარზე შექმნილი ახალი გარემოებების გამო, მიზანშეწონილია აუდიტორული შემოწმების მომსახურების მიღების კრიტერიუმებს დაემატოს ის, რომ აუდიტურ კომპანიას გავლილი ჰქონდეს აუდიტორული საქმიანობის ხარისხის მონიტორინგის პროცედურები. 

3. რაც შეეხება პრეტენდენტის ფინანსურ (როცა არის გარდაუვალი აუცილებლობა შემსყიდველმა შეაფასოს მიმწოდებელის ფინანსური შესაძლებლობა, თუ მას აქვს თანამშრომლების, სახელმწიფოსა და საკუთარი მიმწოდებლების მიმართ ვალდებულებების შესრულებისათვის საჭირო ფინანსური სახსრები, ხოლო საწარმოს ბრუნვა იძლევა საშუალებას, შევაფასოთ მიმწოდებლის მიერ კონკრეტული მოცულობის პროექტის განხორციელების ზოგადი შესაძლებლობები) და ტექნიკურ (მაგალითად იმ მიზნით, რომ შემსყიდველმა ორგანიზაციამ შეიცნოს, აძლევს თუ არა მიმწოდებელს შესყიდვის ობიექტის სათანადოდ მიწოდების საშუალებას მისი საწარმოს ზომა და აღჭურვილობა. ტიპურ მოთხოვნას განეკუთვნება, მაგალითად, დასაბუთება მიმწოდებლის მხრიდან შესაბამისი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის რეალურად არსებობის შესახებ) შესაძლებლობების ინდიკატორებისა. მათი მოთხოვნა შესყიდვების სააგენტოს მხრიდან (იხ. http://procurement.gov.ge/getattachment/ELibrary/metod-mititebebi-da-recomendaciebi/qualification.pdf.aspx) რეკომენდებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც: 

ა) ტენდერში მონაწილე პრეტენდენტს შეაქვს მნიშვნელოვანი წილი შემსყიდველის საბოლოო პროდუქტის შექმნაში (ასეთი ფუნქცია, როგორც ცნობილია, აუდიტორული შემოწმების მომსახურებას არა აქვს, რადგან აუდიტი დამკვეთის მიერ შედგენილი ფინანსური ანგარიშგების მოქმედ კანონმდებლობით, ფასს-ების მოთხოვნებით დადგენილ კრიტერიუმებთან შესაბამისობის დადგენა და მისი პროფესიული შეფასებაა); 

ან მაშინ, როცა ბ) შესყიდვის ობიექტის მოცულობა შედარებით მაღალია (ასეთ შემთხვევასაც არა აქვს ადგილი) შემსყიდველის მიერ განხორციელებულ სხვა პროექტებთან მიმართებაში. შესყიდვების სააგენტოს ამ რეკომენდაციის მიხედვით ტიპურ ობიექტებს, რომელთა შესყიდვისას საჭიროა შეფასდეს მიმწოდებლის პრეტენდენტის ფინანსური და ტექნიკური შესაძლებლობები, განეკუთვნება, მაგალითად, ინფრასტრუქტურული პროექტები, სამშენებლო და სამონტაჟო სამუშაოები, და არა, ვთქვათ, აუდიტორული მომსახურება. 

რადგან აუდიტორული შემოწმების მომსახურება წარმოადგენს ინტელექტუალურ მომსახურებას, ამიტომ მითითებული ინდიკატორის გამოყენება პრეტენდენტთა კვალიფიკაციის საზომ ინდიკატორად შეუთავსებელი და მიუღებელია. თუ ამ ინდიკატორს გამოიყენებს შემსყიდველი, ეს იმას ნიშნავს, რომ დიდი ალბათობით ემსახურება პრეტენდენტთა რაოდენობის მკვეთრად შემცირებასა და სატენდერო პირობების კონკრეტული პრეტენდენტისათვის მორგების მცდელობას, მით უფრო ისეთ პირობებში, როცა აუდიტური კომპანიების წლიური ბრუნვები განთავსებულია ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურის ვებგვერდზე www.saras.gov.ge. ვფიქრობთ, აღნიშნულ მოსაზრებას ადასტურებს გასაჩივრებული NAT180003207 ტენდერის შედეგები, თუმცა, საყურადღებოა ის გარემოება, რომ ამ შემსყიდველმა საჩივრის საფუძველზე კი შეწყვიტა NAთ180003207 ტენდერი, მაგრამ იმდენად დიდი იყო საკვალიფიკაციო მოთხოვნებში ბრუნვის მაჩვენებლის დაფიქსირების ინტერესი მორგებოდა მისთვის რჩეულ და საინტერესო კომპანიას, რომ იგივე პირობებით გამოაცხადა ანალოგიური ტენდერი. ახალ ტენდერშიც მონაწილეობას იღებდა მხოლოდ ერთი კომპანია, რომელმაც გაიმარჯვა კიდევაც, მაგრამ ასეთი ქცევით დარჩა კითხვები შემსყიდველის მისამართით (იხ. NAT180006709, რომელსაც გაგრძელებაც აქვს, სადაც გამოვლინდა, თუ რატომ ცდილობდა შპს „თბილსერვის ჯგუფის“ მენეჯმენტი კონკრეტულ კომპანიაზე ამ მომსახურებაზე ტენდერის პირობების მორგებას). ამ შემთხვევაში გაკვირვებას იწვევს შემსყიდველის მხრიდან გამოვლენილი წინდაუხედაობა, პროცესის შედეგის განუჭვრეტელობა (პროფესიონალები სისტემურად აანალიზებენ მსგავს პროცესებს და მათი იდენტიფიცირების საფუძველზე გამოაქვთ შესაბამისი დასკვნები). იგივე კრიტერიუმით ცდილობდა შპს „თბილსერვის ჯგუფი“ პრეტენდენტის შერჩევას, თან უზომოდ დემპინგური ფასით (14699 ლარით) NAT200004066 ტენდერის შემთხვევაში, რომელიც გასაჩივრებულ იქნა, საჩივარი დაკმაყოფილდა. საჩივარზე დავების საბჭოს გადაწყვეტილების მართებულობა დადასტურებულია იმ გარემოებით, რომ ამ ტენდერში მონაწილეობა არ მიიღო არცერთმა პრეტენდენტმა, შემსყიდველმა კი NAT200006995 ტენდერის გამოცხადებით აღიარა დემპინგის ფაქტი (ამ ტენდერის საწყისი სავარაუდო ღირებულებად გამოაცხადა 70000 ლარი, ანუ თითქმის 5-ჯერ მეტი, ვიდრე NAT200004066 ტენდერის შემთხვევაში). შემსყიდველების მხრიდან მოქმედი კანონმდებლობის იგნორირების ფაქტები პირდაპირ ზედაპირზე დევს, მაგრამ მათ ასეთ საქმიანობას არავინ არ იკვლევს და შესაბამის ზომებსაც არავინ იღებს. 

საკითხი 7. აუდიტორული შემოწმების მომსახურების სახელმწიფო შემსყიდველების ტენდერების კითხვა-პასუხის მოდულში სსიპ საჯარო აუდიტის ინსტიტუტის სერტიფიკატის მქონე აუდიტორები არც თუ ისე იშვიათად აპროტესტებენ ტექნიკური დავალების მოთხოვნას იმის შესახებ, რომ შემსყიდველის მიერ მოთხოვნილია www.saras.gov.ge-ზე რეგისტრირებული აუდიტური კომპანიის მონაწილეობა. ისინი თვლიან, რომ „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ კანონის პირველი მუხლის მე-3 პუნქტის ნორმის გამო სახელმწიფო შემსყიდველ ორგანიზაციებს თითქოს არა აქვთ ამ მოთხოვნის უფლება. 

მომსახურების სახელმწიფო შემსყიდველების ტენდერების კითხვა-პასუხის მოდულში მსგავს ჩანაწერებს ძირითადად იგნორირებას უკეთებენ შესაბამისი შემსყიდველი ორგანიზაციები და ასეთ შემთხვევებში, ვფიქრობთ, ისინი სწორად იქცევიან, მაგრამ ხშირად არ იციან, თუ რატომ. 

საჯარო სექტორში აუდიტორული შემოწმების მომსახურების შესყიდვისას გასათვალისწინებელია, რომ უპრიანია მომსახურება მიიღონ ისეთი აუდიტური კომპანიისაგან, რომელიც დარეგისტრირებულია აუდიტორთა/აუდიტურ კომპანიათა სახელმწიფო რეესტრში (www.saras.gov.ge) იმის გამო, რომ: მათ მიერ განხორციელებული პროფესიული მომსახურება, როგორც წესი, დაზღვეულია სადაზღვევო კომპანიის მიერ; აუდიტორული შემოწმების მომსახურება ექვემდებარება მკაცრ მონიტორინგს ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურის მხრიდან; ისინი საქმიანობენ „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ კანონით მკაცრად გაწერილი რეგლამენტებით, პროფესიონალი ბუღალტრის ეთიკის კოდექსითა და აუდიტის საერთაშორისო სტანდარტების (ასს) მოთხოვნებით გათვალისწინებული პროცედურებით და ნაკლებია დაბალი ხარისხისა და რისკის შემცველი აუდიტორული შემოწმების მომსახურების მიღების ალბათობა. გარდა ამისა, სახელმწიფო შემსყიდველებს „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-6 პუნქტის ჩანაწერი აძლევთ ამის საფუძველს. კანონის აღნიშნული მუხლი არ მიუთითა შპს „აუდიტ-ეკონომიქსმა“ (არ არის რეგისტრირებული saras.gov.ge-ზე) NAT200002035 ტენდერის გასაჩივრებისას, რომლითაც შეცდომაში შეიყვანა სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს დავების საბჭო, რომელმაც შექმნა საფუძველი შპს „აუდიტ-ეკონომიქსის“ საჩივრის ნაწილობრივ დაკმაყოფილებისთვის, რომელიც ნამდვილად არ იყო სამართლებრივად გამართლებული. სამწუხაროდ, ამ პრეცედენტზე აუდიტორული შემოწმების მომსახურებაზე გამოცხადებული ტენდერების კითხვა-პასუხის მოდულში საკმაოდ ხშირად აპელირებს შპს „აუდიტ-ეკონომიქსი“, რომელიც არ არის სწორი. მსგავსი საჩივრებისას სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს დავების საბჭოს მოუწევს ამ ფაქტის გათვალისწინება, წინააღმდეგ შემთხვევაში ამ შეცდომით მანი პულირების შემთხვევები, როგორც ჩანს, კვლავ გაგრძელდება, რომელიც ქმნის არაჯანსაღ გარემოს (მათ შორის იმ გარემოების გამო, რომელიც შემდეგ აბზაცშია გადმოცემული) პროფესიული საქმიანობისთვის. 

რაც შეეხება აუდიტორული შემოწმების მომსახურების მიღებას სსიპ საჯარო აუდიტის ინსტიტუტის მიერ გაცემული საჯარო სექტორში აუდიტორული მომსახურების გაწევის ნებართვის მქონე აუდიტორისაგან (ინდივიდუალურად), ამაზე ჩვენ გვაქვს სხვა ხედვა, რომელიც ნასაზრდოებია შემდეგი მოსაზრებით: ამ კატეგორიის ექსპერტის კონკრეტული საქმიანობა/აუდიტორული საქმიანობა თუ რას მოიცავს, ან რა უფლებები და ვალდებულებები აქვს, აქვს თუ არა აუდიტორული დასკვნის გამოცემის უფლება, არ არის გაშიფრული დღემდე მოქმედ „სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის შესახებ“ კანონში. ეს კანონი არ ითვალისწინებს: ამ ექსპერტის ვალდებულებას იყოს პროფესიული ორგანიზაციის წევრი და იცავდეს ბუღალტერთა საერთაშორისო ფედერაციის მიერ დამტკიცებულ პროფესიონალ ბუღალტერთა ეთიკის კოდექსს, დააზღვიოს მისი პროფესიული საქმიანობა, დაიცვას აუდიტორული შემოწმების ხარისხის სტანდარტი, ყოველწლიურად გადიოდეს სავალდებულო განგრძობით სწავლებას და სხვა. არ არსებობს ნორმა, თუ ვინ არის პასუხისმგებელი ამ ექსპერტის მიერ გაწეული აუდიტორული შემოწმების ხარისხზე. დღეს მოქმედი კანონმდებლობიდან გამომდინარე, იმის გამო, რომ ამ კატეგორიის ექსპერტებზე „სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის შესახებ“ კანონის 364 მუხლის მე-2 პუნქტში არის შესაბამისი ჩანაწერი, კერძოდ: „საჯარო სექტორში აუდიტორული მომსახურების გაწევის უფლება აქვს მხოლოდ ამ კანონით დადგენილი წესით სერტიფიცირებულ აუდიტორს“, უპრიანია ისინი მონაწილეობდნენ www.saras.gov.ge-ზე დარეგისტრირებული აუდიტური კომპანიების მიერ გამოყოფილ აუდიტორული შემოწმების განმახორციელებელ ჯგუფში. ეს ჩვენი მოსაზრებაა, რომელიც შემსყიდველს ან სხვა პირს შეუძლია არც გაითვალისწინოს. თუმცა, ვფიქრობთ ის საფუძვლიანია მანამდე, სანამ „სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის შესახებ“ კანონში (აწ უკვე ორგანულ კანონში) არ განხორციელდება ადეკვატური ცვლილებები. ამჟამად კი, აუდიტორული ბაზრის ამ სეგმენტში ასეთი მდგომარეობაა: 2020 წლის 11 მაისის მდგომარეობით სსიპ „საჯარო აუდიტის ინსტიტუტის“ მიერ გაცემულ სერტიფიკატს ფლობს 284 მოქალაქე, რომელთა შორის დაახლოებით 224 ამ სერტიფიკატის მქონეს, ჩვენი აზრით, არ აქვს დამოუკიდებლად, საჯარო სექტორში აუდიტორული შემოწმების შედეგად შესაბამისი აუდიტორული დასკვნის გამოცემის უფლება (ასეთი უფლებამოსილება აქვს სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის აუდიტორებს და სარას.გოვ.გე-ზე რეგისტრირებულ აუდიტორული კომპანიათა გარიგების პარტნიორებსა და ამავე საიტზე რეგისტრირებულ ინდივიდუალურად დასაქმებულ აუდიტორებს). თუმცა, რამდენადაც ვიცი, ისინი გასცემენ აუდიტორულ დასკვნებს, ხოლო მათ საფუძველზე რიგი სამინისტროები, სსიპ/ა(ა)ი პ-ები, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, სახელმწიფოს და ადგილობრივი ორგანოების მიერ დაფუძნებული საწარმოები და მათი პარტნიორები შესაბამის გადაწყვეტილებებსაც კი იღებენ (!). ვწუხვართ, რომ ეს საკითხი „ჰაერშია დაკიდული“ და ასეთ პირობებში სსიპ საჯარო აუდიტის ინსტიტუტი შეუფერხებლად ახორციელებს ამ სფეროში ტესტირებების ორგანიზებას და სერტიფიკატების გაცემას 5 წლით მოქმედების ვადით. 

საკითხი 8. რატომაა მიუღებელი ინტერესთა კონფლიქტის პირობებში აუდიტურმა კომპანიამ, რომელიც ვთქვათ ბიზნეს-კომპანიას (ან სხვა შემსყიდველს) 2018 წლის განმავლობაში უწევდა საკონსულტაციო მომსახურებას ბუღალტრული აღრიცხვის, ფინანსურ და საგადასახადო კანონმდებლობის საკითხებზე, ახორციელებდეს ამ კომპანიის 2018 წლის ფინანსური ანგარიშგების აუდიტს?

იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში ინტერესთა კონფლიქტი დოკუმენტურად დადასტურებულია. პროფესიონალი ბუღალტრის ეთიკის კოდექსი, ასს სტანდარტები, „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ კანონი უკრძალავს აუდიტურ კომპანიებს/ აუდიტორებს იმ კომპანიების ფინანსური ანგარიშგების აუდიტის მომსახურების გაწევას, რომლებსაც იმავე პერიოდში უწევდნენ საკონსულტაციო მომსახურებას, რადგან ამ შემთხვევაში გამოდის, რომ აუდიტის განმახორციელებელი კომპანია ამოწმებს და აფასებს მისი კონსულტირების საფუძველზე შედგენილ ფინანსურ ანგარიშგებას (აქ არ ვგულისხმობთ ისეთი სახის საკონსულტაციო მომსახურებას, მაგალითად, საკანონმდებლო ცვლილებების შესახებ ინფორმირების თაობაზე, რომელსაც არ აქვს შემხებლობა სუბიექტის ბუღალტრულ აღრიცხვასთან და ანგარიშგებასთან). აღნიშნულთან დაკავშირებით საკმაოდ კვალიფიციურად არის მოსაზრება გამოხატული ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურის მიერ გამოცემულ და სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს საიტზე განთავსებულ რეკომენდაციებში (იხ. https://saras.gov.ge/ka/News/ Detail/1168). 

საკითხი 9. ზოგიერთი სახელმწიფო შემსყიდველი ორგანიზაცია, მათ შორის სახელმწიფო ზედამხედველობის ორგანო (სამინისტრო, ადგილობრივი თვითმმართველობა) თვლის, რომ სახელმწიფოს ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მიერ დაფუძნებულ ა(ა)იპ-ზე არ ვრცელდება „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ კანონის მე 14 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნა. ეს ასე არ არის. 

„საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნა იმის შესახებ, რომ სსიპ-ის/ა(ა)იპ-ის წლის ბალანსი დადასტურებული უნდა იყოს ზედამხედველი ორგანოს მიერ არჩეული დამოუკიდებელი აუდიტური კომპანიის მიერ, ვრცელდება ა(ა)იპ-ზეც. აღნიშნული დადასტურებულია „საქართველოს საბიუჯეტო კოდექსით“, რომლის მიხედვით სსიპ და ა(ა)იპ გათანაბრებულია. 

მიღებული ინფორმაციის მიხედვით ცნობილი გახდა, რომ ზოგიერთი სამინისტრო და ადგილობრივი თვითმმართველობის მენეჯმენტი თვლის, რომ, რადგან მათთან შიდა აუდიტი ფუნქციონირებს, სულაც არ არის სავალდებულო და აუცილებელი მათ ზედამხედველობაში არსებულმა სსიპ-ის/ა(ა)იპ-ის წლის ბალანსი დადასტურებული იყოს დამოუკიდებელი აუდიტორის/ აუდიტური კომპანიის მიერ. ასეთი მოსაზრება უსაფუძვლოა იმის გამო, რომ შიდა აუდიტის მიზანი და ფუნქციები განსხვავებულია გარე, დამოუკიდებელი აუდიტის მიზნებისა და ფუნქციებისაგან. გარდა ამისა, ამ კატეგორიის საჯარო დაწესებულებათა მენეჯმენტი უგულებელყოფს, რომ „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნა იმპერატიულია და სავალდებულოდ შესასრულებელი. 

საკითხი 10. რატომ ხდება, რომ აუდიტორული შემოწმების მომსახურებაზე მთელი რიგი სახელმწიფო შემსყიდველების მიერ გამოცხადებული ტენდერები მთავრდება სტატუსით „არ შემდგარი“ ან „შეწყვეტილია“? 

აუდიტორული მომსახურების სახელმწიფო შემსყიდველი ორგანიზაციები (რომელთა რაოდენობა საკმაოდ დიდია), მათი შესაბამისი მენეჯმენტი არ იცნობს ამ მომსახურებათა სპეციფიკას, არ აქვთ ინფორმაცია ამ სფეროში მოქმედ ახალ კანონმდებლობაზე, მათ შორის „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ ახალი კანონით აუდიტორულ ბაზარზე შექმნილ ახალ რეალობებსა და გამოწვევებზე, რეალურად არ სწავლობენ ამ ბაზარზე განვითარებულ მოვლენებს, არ ასრულებენ სახელმწიფო შესყიდვების კანონმდებლობით ყოველი ტენდერისათვის განსაზღვრულ აუცილებელ მოსამზადებელ სამუშაოებს ან ატარებენ მათ ფორმალურად, კონსულტაციებისთვის არ მიმართავენ ამ სფეროებში დასაქმებულ ცნობილ და მაღალი რეპუტაციის პროფესიულ ორგანიზაციებს, ამ სფეროში დასაქმებული მაღალი რეპუტაციისა და კვალიფიკაციის უფლებამოსილ კომპანიებს, არ ასრულებენ სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტოს, აგრეთვე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურის მიერ სპეციალურად შემუშავებულ ზემოაღნიშნულ რეკომენდაციებს, ხშირად ეზარებათ და ამის გამო ფორმალურად ასრულებენ ტენდერის მომზადების პროცედურებს, მხოლოდ მათთვის ნაცნობი, საეჭვო რეპუტაციისა და კვალიფიკაციის, დაბალი თვითშეფასების მქონე პრეტენდენტებს უგზავნიან (ზოგიერთი არც ამ პროცედურას ასრულებს) წერილებს ფასთა გამოკითხვებში მონაწილეობაზე და სთხოვენ მხოლოდ ინვოისებს (ერთ რიცხვს) და არა დეტალურ კალკულაციას (იმ მიზნით, რათა ჰქონდეთ შესაძლებლობა განსაზღვრონ მოწოდებული ღირებულების რეალობა), არ ეცნობიან და არ სწავლობენ ანალოგიურ მომსახურებებზე გასაჩივრებული ტენდერების შედეგებს, არ აფასებენ მათ, არ ითვალისწინებენ სხვა შემსყიდველების მიერ დაშვებულ შეცდომებს, არასწორად და არაადეკვატურად აყალიბებენ პრეტენდენტების შერჩევის კრიტერიუმებს, დაუსაბუთებლად დაბალ საწყის ფასს აცხადებენ. ზოგჯერ კი, ტენდერებს აუდიტორული შემოწმების მომსახურებაზე არაუფლებამოსილი სახელმწიფო შემსყიდველები აცხადებენ. ეს ყველაფერი კი ქმნის მთელი რიგი ტენდერების უშედეგოდ, კერძოდ „არ შედგა“-ს და „შეწყვეტილია“-ს სტატუსით დამთავრების პირობებს. აღნიშნული გამო, იკარგება დრო, ყოვნდება სახელმწიფო შემსყიდველების მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილებების მიღება, სხვა აქტივობების განხორციელების შესაძლებლობა ანუ ფერხდება ყველა პროცესი. თუმცა, არ ფერხდება ასეთი სიტუაციების „შემოქმედი“ საჯარო მოხელეებისათვის შრომის ანაზღაურების გაცემის საკითხი. ეს იმას ნიშნავს, რომ მთელ რიგი სახელმწიფო შემსყიდველების შესაბამის თანამშრომლებს, ზოგჯერ მაღალი რანგის მენეჯერებსაც კი არ ჰყოფნით კვალიფიკაცია, ადეკვატური ინფორმაცია, შესაბამისი უნარები და განიცდიან ამ არსებითი საკითხის მიმართ პასუხისმგებლიანი დამოკიდებულების დეფიციტს, საქმიანობენ ქაოტურად, წინასწარ განსაზღვრული გეგმისა და პროგრამის გარეშე. უფრო მეტიც, ამ მომსახურების სახეებზე ტენდერის მომზადების მიზნით მაღალი რეპუტაციისა და გამოცდილი კომპანიების მიერ გაგზავნილ ინფორმაციასა და რეკომენდაციებს იგნორირებას უკეთებენ (საკმაოდ ბევრი ასეთი ფაქტი გამოავლინა კვლევამ), ზოგჯერ კითხვა-პასუხის მოდულში ავლენენ უსაფუძვლო სიხისტესა და სიჯიუტეს, ზოგჯერ ამ საჯარო სივრცეში ტყუილებსაც კი კადრულობენ მათ მიერ დაშვებული უხეში, პრეტენდენტების მიერ იდენტიფიცირებული შეცდომების გაბათილების მიზნით. ვფიქრობთ, აღნიშნულ შეფასებებს ადასტურებს უარყოფითი შედეგით დამთავრებული და არშემდგარი/ შეწყვეტილი სახელმწიფო შემსყიდველების მიერ გამოცხადებული შემდეგი ტენდერები: SPA190000981; NAT190000858; NAT180018665; NAT180011650; NAT180001480; NAT190003537; SPA180005892; SPA19000255 და სხვა. 

საკითხი 11. ზოგჯერ, ჩვენი კოლეგებიც ხომ უწყობენ ხელს შემსყიდველების ზემოაღნიშნულ ასეთ მოქმედებას? 

სამწუხაროდ, ასეთი ფაქტებიც არ არის იშვიათი, რაც ძირითადად თვითშეფასების დეფიციტითაა ნასაზრდოები, აგრეთვე იმ გარემოებითაც, რომ ზოგიერთ ჩვენს კოლეგას აქვს რა შესაბამისი სტატუსი, ვერ იზიდავს კლიენტებს და ამის გამო, გამოსავლად მიიჩნევს დემპინგური ფასის შეთავაზებას იქ, სადაც კი გაუვა. ამ თვალსაზრისით გვაქვს ანომალიური შემთხვევებიც. მაგალითები ბევრია, მაგრამ ამ ეტაპისთვის გამოვყოფდი განსაკუთრებით იმ ტენდერებს (აუდიტური კომპანიების დასახელებისაგან ამ ეტაპზე თავს ვიკავებთ) _ მხოლოდ ზოგიერთს, სადაც ჩვენმა კოლეგებმა, შესაბამის ტენდერებში გამარჯვების განსაკუთრებული ჟინის გამო, შემსყიდველებს შესთავაზეს ტენდერით გათვალისწინებულ მომსახურების საწყისი სავარაუდო ღირებულების (რომელიც ისედაც დაბალია ფასთა გამოკითხვის პროცედურების, საერთოდ მოსამზადებელი სამუშაოების ფორმალურად ჩატარების გამო) ნახევარი და უფრო ნაკლები. ეს ტენდერებია: NAT200006417; SPA200001020; NAT200005839; NAT200005125; NAT200004914; NAT200004107; NAT200002008; NAT200000411; NAT200000153; SPA190005117; NAT190016602; NAT190015553; NAT190015545; NAT190013732; SPA190003423; SPA190003247; NAT190010283; NAT200006417; NAT190013732; NAT190010283; NAT190005280; SPA190001005; NAT190002635; NAT180018665; NAT180017290; SPA180007763; NAT180014220; NAT180011268; SPA180006005; SPA180003270; NAT180003953; SPA180002486 და სხვ. ჩვენი ზოგიერთი კოლეგის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ეს ინტელექტუალური მომსახურებაა და ფასს (მათ შორის დემპინგურსაც, რომელიც არასაკმარისია მივლინების ხარჯების კომპენსაციისათვისაც კი), რამდენსაც მინდა, იმდენს შევთავაზებო, არ არის სწორი, რომელზეც მსჯელობა ამ ერთი სტატიის ფორმატში ვერ მოხერხდება, თუმცა დაინტერესებულ პირებს ამ აზრის აბსურდულობაზე აუცილებლად მივაწვდი ჩემს დასაბუთებულ მოსაზრებებს. 

გვაქვს მოლოდინი, რომ ამ სტატიაში წამოჭრილი საკითხებით დაინტერესდება საქართველოს პარლამენტის საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტი, სახელმწიფო შესყიდვების სააგენტო, ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახური, კონკურენციის სააგენტო და სახელმწიფო აუდიტის სამსახური. ცხადია, ველით მოსაზრებებს აუდიტური კომპანიებისგანაც. იქნება ღირდეს და ეფექტის მომტანიც იყოს ამ სტატიაში წამოჭრილ და სხვა აუდიტის პროფესიასთან დაკავშირებულ აქტუალურ საკითხებზე, ვიმსჯელოთ პროფესიულ ორგანიზაციებშიც, რაც სასარგებლო იქნება ამ ბაზრის განვითარებისათვის. დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ასეთი მოქმედება დროის და ახალი გამოწვევების საპასუხო მოთხოვნაა. 

მურად ნარსია 

ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი

  

აუდიტური კომპანია შპს „პრიმა აუდიტის“ მმართველი პარტნიორი