ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge  ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50. ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.: 39-33-46, 39-33-47.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს ფინანსური დირექტორი თამარ ბალავაძე.

კითხვა: არარეზიდენტმა იურიდიულმა პირმა შეისყიდა საქართველოს იურიდიული პირის აქციები, მაგ. 100 ლარად. ერთი წლის შემდეგ იგივე არარეზიდენტმა პირმა გაყიდა აღნიშნული აქციები 200 ლარად ასევე არარეზიდენტ იურიდიულ პირზე.

რა საგადასახადო ვალდებულება წარმოეშვება ერთ, მეორე ან თუნდაც მესამე იურიდიულ პირებს? რა მოხდება იგივე შემთხვევაში, თუ აქციები იყიდეს არარეზიდენტმა ფიზიკურმა პირებმა და შემდგომ მიყიდეს რეზიდენტ ფიზიკურ პირებს და/ან იურიდიულ პირებს?

პასუხი: არარეზიდენტ იურიდიულ პირს საქართველოს რეზიდენტი იურიდიული პირის აქციების ნამეტით გაყიდვის შემთხვევაში აქციების გამყიდველ არარეზიდენტ იურიდიულ პირს წარმოეშობა მოგების გადასახადის გადახდის ვალდებულება. ეს გამომდინარეობს სსკ 170-ე მუხლის მე-5 და მე-6 ნაწილებიდან, სადაც აღნიშნულია:

"5. უცხოური საწარმო, რომელიც ქონების რეალიზაციით იღებს ამ მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებულ შემოსავალს, რომელიც დაკავშირებული არ არის საქართველოში მის მუდმივ დაწესებულებასთან, წარმოადგენს მოგების გადასახადის გადამხდელს კალენდარული წლის განმავლობაში საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული ერთობლივი შემოსავლიდან, რომელიც მცირდება ამ პერიოდისათვის ასეთი შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული გამოქვითვების თანხებით.

6. ამ მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული ქონების რეალიზაციით მიღებულ შემოსავლებს განეკუთვნება:

ა) რეზიდენტი იურიდიული პირის ჩვეულებრივი აქციების ან პარტნიორის წილის რეალიზაციით მიღებული ნამეტი..."

ანალოგიურად, არარეზიდენტ ფიზიკურ პირს, თუ ის ყიდის საქართველოს რეზიდენტი იურიდიული პირის აქციებს, წარმოეშობა საშემოსავლო გადასახადის გადახდის ვალდებულება ნამეტით თანხიდან სსკ 166-ე მუხლის მე-4 და მე-5 ნაწილების მიხედვით. ამასთან, არ აქვს მნიშვნელობა, თუ ვის მიჰყიდა მან ეს აქციები.

არც არარეზიდენტი ფიზიკური პირი და არც უცხოური საწარმო გადახდის წყაროსთან სსკ 197-ე მუხლის მიხედვით არ იბეგრებიან, თანახმად 166-ე მუხლის მე-3 ნაწილისა და სსკ 170-ე მუხლის მე-4 ნაწილისა. ამიტომ დაკისრებული საგადასახადო ვალდებულების შესრულების მიზნით, სსკ 217-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "დ" პუნქტის თანახმად, საქართველოს რეზიდენტი იურიდიული პირის აქციების გამყიდველი "არარეზიდენტი ფიზიკური პირები და უცხოური საწარმოები, რომლებიც შემოსავალს იღებენ საქართველოში არსებული წყაროდან და რომლებიც არ იბეგრებიან გადასახადის წყაროსთან", ვალდებულნი არიან საგადასახადო ორგანოს წარუდგინონ საშემოსავლო და მოგების გადასახადის (შესაბამისად) წლიური დეკლარაციები საანგარიშო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე.

კითხვა: გავაფორმეთ ხელშეკრულება საგამომცემლო ფირმასთან და გამოვუშვით კატალოგი, სადაც განვათავსეთ აფთიაქში არსებული პროდუქციის რეკლამა, ხოლო ამ პროდუქციის მომწოდებელს გადავახდევინეთ კატალოგში ინფორმაციის განთავსების თანხა, რომელიც ვაღიარეთ შემოსავლად. კატალოგები დავარიგეთ რეკლამის მიზნით მომხმარებლებზე.
 
1) უნდა აღიარდეს თუ არა საგადასახადო კუთხით შემოსავლად გაცემული საინფორმაციო კატალოგების საბაზრო ღირებულება?

2) უნდა დაერიცხოს თუ არა დღგ ამ ღირებულებას?

პასუხი: ორივე შემთხვევაში პასუხი უარყოფითია. სარეკლამო შინაარსის კატალოგების დარიგება სარეკლამო ხარჯია და საგადასახადო ან ფინანსური კუთხით არანაირ შემოსავალს არ წარმოშობს. დღგ-ის დარიცხვა კი მათზე არ ხდება, რადგან სარეკლამო სახის კატალოგების, ბროშურების, სავიზიტო ბარათების და მსგავსი პროდუქციის გადაცემა არ წარმოადგენს სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების უსასყიდლო მიწოდებას იმ მიზეზით, რომ მათ არ გააჩნიათ დამოუკიდებლად გამოყენების ფუნქცია, გარდა ინფორმაციის გავრცელებისა. ანუ, იმ პირებს, რომლებსაც ეს კატალოგები (ბროშურები, სავიზიტო ბარათები...) გადაეცემათ, აქტივი არ წარმოეშობათ. სხვა საკითხი იქნებოდა, თუ მოხდებოდა ისეთი სარეკლამო პროდუქციის დარიგება, რომლებსაც აქვთ დამოუკიდებელი სამომხმარებლო ფუნქციები - მაგალითად, კალმისტრები, პარკები, საფერფლეები, ჭიქები, ქუდები, მაისურები და ა.შ. ასეთი სახის სარეკლამო პროდუქციის გაცემა წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ უსასყიდლო მიწოდებას. თუ კატალოგი დამოუკიდებლად შეიძლება იქნეს გამოყენებული როგორც საცნობარო ლიტერატურა ან სახელმძღვანელო, მაშინ მისი მიწოდება გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან სსკ 230-ე მუხლის 1-"ფ" პუნქტის მიხედვით.

კითხვა: როგორც თქვენი ჟურნალის ხელმომწერს, გთხოვთ გაგვიწიოთ დახმარება და გამოგვიგზავნოთ სპეციალური ხელშეკრულების ფორმა იმპორტიორებთან დასადებად საქონლის მოწოდებაზე, მისი რეალიზაციის შემდგომი ანაზღაურებით.

პასუხი: სამწუხაროდ, ჩვენი რუბრიკის ფორმატი ასეთ მომსახურებას არ ითვალისწინებს. ხელშეკრულების დასაწერად უნდა მიმართოთ თქვენს მომსახურე აუდიტორს ან იურისტს. ჩვენ მხოლოდ შეგვიძლია, თქვენი ყურადღება გავამახვილოთ მხოლოდ რამდენიმე აუცილებელ სახელშეკრულებო დებულებაზე.

ხელშეკრულებაში, რომელიც ითვალისწინებს საქონლის იმპორტს და მიმწოდებლისათვის თანხის გადახდას მხოლოდ ამ საქონლის რეალიზაციის შემდეგ, აუცილებლად უნდა იყოს შეტანილი შემდეგი მუხლები:
- პასუხისმგებლობა მოწოდებული საქონლის ხარისხზე; უხარისხობის შემთხვევაში - მისი გამოვლენისა და დადასტურების მექანიზმები და კომპენსაციის ფორმა;

- საქონლის რეალიზაციიდან რა ვადაში უნდა მოხდეს მისი საფასურის გადახდა და დაგვიანების შემთხვევაში რა სანქციებია დაწესებული;

- ეკისრება თუ არა მყიდველს საქონლის ღირებულების გადახდა, თუ მისი რეალიზება ვერ მოხერხდა;

- როგორ ნაწილდება პასუხისმგებლობა მხარეთა შორის საქონლის რეალიზაციამდე მის დაზიანებაზე, დაკარგვაზე ან განადგურებაზე გარეშე მიზეზების გამო.

კითხვა: სამშენებლო შპს-მ ხელშეკრულების საფუძველზე შეიძინა ბენზინი. ამჟამად სარემონტო-სამშენებლო სამუშაოები შეჩერებულია, რადგან ბიუჯეტის დავალიანების გამო საგადასახადო ინსპექციიდან ვერ ვიღებთ ცნობას დავალიანების არქონის შესახებ და შესაბამისად ვერ ვღებულობთ მონაწილეობას ტენდერებში (რთული ფინანსური მდგომარეობა გამოიწვია იმან, რომ ფინანსური პოლიციის შემოწმების შედეგად გარკვეული რაოდენობის ანგარიშ-ფაქტურებით დღგ-ის ჩათვლა გაგვიუქმდა, რასაც ჩვენ არ ვეთანხმებით და ჯერჯერობით ძიების პროცესშია ჩვენი საჩივარი).

1) შეიძლება თუUარა ბენზინი ჩამოვწეროთ გასული წლის წმინდა მოგებიდან?

2) რა საგადასახადო ვალდებულებები დაეკისრება შპს-ს?

3) როგორი იქნება ბუღალტრული გატარება?

პასუხი: ბენზინის შესაძლო ჩამოწერას გასული წლის წმინდა მოგებასთან არანაირი კავშირი არა აქვს. თუ ბენზინი გახარჯული არ არის, ის სასაქონლო-მატერიალური მარაგის შემადგენლობაში უნდა დარჩეს აღრიცხული, ხოლო თუ გახარჯულია, უნდა მიეკუთვნოს ან მიმდინარე პერიოდის ხარჯებს, ან დაუმთავრებელი წარმოების (მშენებლობის) ხარჯებს. ბუღალტრულ გატარებას ექნება სახე:

დ-ტი 7480 კ-ტი 1690  ან  დ-ტი 1630 კ-ტი 1690.

თუ ბენზინის გახარჯვა დოკუმენტურად არ დასტურდება, მაგრამ ის რეალურად აღარ არსებობს, მაშინ უნდა მოხდეს ბენზინის მიწოდების (დანაკლისის) აღიარება, რაც გადასახდელად უნდა დაეკისროს (წაეყენოს პრეტენზია) ბენზინზე მატერიალურად პასუხისმგებელ პირს. ბუღალტრულ გატარებას ექნება სახე:

დ-ტი 1431 ან 1915 კ-ტი 6110 "ბენზინის საბაზრო ღირებულება დღგ-ის ჩათვლით";

დ-ტი 6110 კ-ტი 3330 "დღგ";

დ-ტი 6110 კ-ტი 1690 "ბენზინის თვითღირებულება".

კითხვა: გთხოვთ გამარკვიოთ, საგადასახადო კოდექსის 138-ე მუხლით დასჯილზე თუ ვრცელდება 132-ე მუხლიც.

პასუხი: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 126-ე მუხლის მე-3 ნაწილში აღნიშნულია: "საგადასახადო სამართალდარღვევათა ერთობლიობისას საგადასახადო სანქცია გამოიყენება თითოეული სამართალდარღვევისათვის ცალ-ცალკე. ამასთან, უფრო მკაცრი სანქცია არ შთანთქავს ნაკლებად მკაცრ სანქციას". სსკ 138-ე მუხლი არის "გადასახადის არასწორი ჩათვლა ან დაბრუნება" (ჯარიმის ოდენობა - 300%), ხოლო 132-ე მუხლი - "გადასახადების შემცირება" (ჯარიმის ოდენობა - 25%-დან 75%-მდე). ამ ჯარიმების ერთობლივად გამოყენება/არგამოყენებასთან დაკავშირებით ჩვენთვის ცნობილია ორი შემთხვევა (სხვადასხვა საგადასახადო ინსპექციებში):

ერთ შემთხვევაში გადამხდელს დააკისრეს ჯარიმა ორივე მუხლით ერთდროულად, ხოლო მეორე შემთხვევაში - მხოლოდ ჯარიმა სსკ 138-ე მუხლის მიხედვით, თუმცა სიტუაციები ერთმანეთის ანალოგიური იყო. თუ საგადასახადო ორგანო იმსჯელებს ასე, რომ თუ გადამხდელმა დღგ-ის ან აქციზის არასწორი ჩათვლა მოახდინა, ამით მან გადასახადიც შეამცირა და ამიტომ მას უნდა დაეკისროს ჯარიმა ორივე ამ მუხლის მიხედვითო, მასთან დავა ძნელი იქნება.

კითხვა: ვმუშაობდი ფლევის საკრებულოში გამგებლად, 2001 წლის 8 ოქტომბერს მივიღე საწარმოო ტრავმა. ვარ I ჯგუფის ინვალიდი. 2002 წელს ივნისის თვიდან საკრებულოდან ვღებულობდი ზიანის ანაზღაურებას.
 
2006 წლის 1 ოქტომბრიდან არ მიმიღია არავითარი ზიანის ანაზღაურება, ვინაიდან საკრებულოებმა ლიკვიდაცია განიცადეს.
2007 წლის 1 მარტის თვეში მივმართე როგორც ხაშურის მუნიციპალიტეტის გამგეობას, ისე ხაშურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს განცხადებით, მოეცათ პასუხი, თუ ვინ იქნებოდა უფლებამოსილი, რომ ჩემთვის ზიანის ანაზღაურება გადაეხადათ, რაზეც მიპასუხეს:

"შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესი მუხლი 2. პუნქტი 3-ის თანახმად

3. დამსაქმებელის (მათ შორის სამინისტროს, საქვეუწყებო დაწესებულების, სტრუქტურული ერთეულის ან საჯარო სამართლის იურიდიული პირის) გაკოტრების ან ლიკვიდაციის შემთხვევაში წყდება დანიშნული `ზიანის ანაზღაურების ყოველთვიური სარჩოს~ გაცემის ვალდებულება.

აღნიშნულიდან გამომდინარე შეწყვეტილია ზიანის ანაზღაურების ყოველთვიური სარჩოს გაცემის ვალდებულება, ხოლო რაც შეეხება ნარჩენი დავალიანების ანაზღაურებას, ხაშურის მუნიციპალიტეტი უფლებამოსილია აანაზღაუროს ნარჩენი დავალიანება".

მოგმართავთ თხოვნით, გამარკვიოთ, რამდენად სამართლიანია მათი პასუხი.

პასუხი: აღნიშნული საკითხი ამჟამად რეგულირდება საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის #53 დადგენილებით "შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესახებ" (შემდგომი ცვლილებებითა და დამატებებით). ამ დადგენილების მე-2 მუხლის მე-3 ნაწილში მართლაც აღნიშნულია, რომ "დამსაქმებელის (მათ შორის სამინისტროს, საქვეუწყებო დაწესებულების, სტრუქტურული ერთეულის ან საჯარო სამართლის იურიდიული პირის) გაკოტრების ან ლიკვიდაციის შემთხვევაში წყდება დანიშნული "ზიანის ანაზღაურების ყოველთვიური სარჩოს" გაცემის ვალდებულება", მაგრამ გასათვალისწინებელია ამავე დადგენილების მე-3 მუხლიც (მასში ახლახან შეტანილი ცვლილებების გათვალისწინებით), სადაც ნათქვამია:

"1. სსიპ - სოციალური სუბსიდიების სააგენტომ (შემდგომში - სააგენტო) უზრუნველყოს "შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ" საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის #48 ბრძანებულების 421 პუნქტის საფუძველზე, 2007 წლის 1 მარტამდე სსიპ - საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიან ფონდში რეგისტრირებულ, აგრეთვე აღნიშნულ პერიოდამდე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებებით დადასტურებული უდავო მოთხოვნებით წარმოქმნილი დავალიანებების დაფარვა 2007 წლის 1 მარტამდე პერიოდში.

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პირებისათვის წყდება სარჩოსა და სხვა გასაცემების გაცემის ვალდებულება 2007 წლის 1 მარტიდან, ხოლო იმ პირების მიმართ, რომლებზეც არ განხორციელებულა მათი გაცემის ვალდებულების დაკისრება, მითითებული ვალდებულებები აღარ შეიძლება წარმოიშვას. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პირებისათვის სააგენტოს მიერ სარჩოს გაცემის ვალდებულების შეწყვეტის გამო დამატებით გაიცეს ერთჯერადი კომპენსაცია დანიშნული ზიანის ანაზღაურების სარჩოს - ექვსი თვის ოდენობით".

ამ მუხლში მითითებული "შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ" საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის #48 ბრძანებულების 421-ე პუნქტში კი აღნიშნულია:

"421. 100%-იანი სახელმწიფო წილობრივი მონაწილეობით შექმნილ საწარმოებში, რომლებსაც უფლებამონაცვლე არა ჰყავთ, საწარმოო ტრავმით დაზარალებულ პირთა აღრიცხვას, ზიანის ანაზღაურების გაანგარიშებას  და გაცემას უზრუნველყოფს სსიპ – სოციალური დაზღვევის ერთიანი სახელმწიფო ფონდი საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონში ამ დანიშნულებით გათვალისწინებული ასიგნებების ფარგლებში".

აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ თუ თქვენ 2006 წლის 1 ოქტომბრის შემდეგ, 2007 წლის 1 მარტამდე მოასწარით თქვენთვის ზიანის ანაზღაურების სარჩოს გაცემის ვალდებულების დარეგისტრირება სსიპ – სოციალური დაზღვევის ერთიან სახელმწიფო ფონდში, მაშინ თქვენ უნდა მიიღოთ ეს სარჩო როგორც ამ ხუთთვიან პერიოდზე (01.10.2006-28.02.2007), ასევე ერთჯერადი კომპენსაცია დანიშნული ზიანის ანაზღაურების სარჩოს ექვსი თვის ოდენობით, ხოლო შემდგომ პერიოდებზე სარჩოს მიღების მოთხოვნის უფლება აღარ გაქვთ.

კითხვა: 2003 წელს დავაფუძნე შპს საწესდებო კაპიტალით 2000 ლარი, რომელიც შედგება საყოფაცხოვრებო ტექნიკისგან. საგადასახადოში 2003 წელს მაშინვე დავტოვე განცხადება, რომ დროებით არ ვფუნქციონირებ. დღემდე არანაირი ეკონომიკური საქმიანობა არ მიწარმოებია. მეხება თუ არა მოგება-ზარალის და ქონების დეკლარაციების ჩაბარება ან ქონების გადასახადის გადახდა?

პასუხი: საქართველოს 2006 წლის 25 მაისის კანონით საგადასახადო კოდექსში შესული ცვლილებით, სსკ 95-ე მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით თუ გადასახადის გადამხდელი "გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (დროებით) აღარ ახორციელებს სამეურნეო ოპერაციებს და ამ პერიოდში უნდა განახორციელოს საგადასახადო ანგარიშგება, მას უფლება აქვს, აღნიშნული პერიოდების მიხედვით არ წარადგინოს საგადასახადო დეკლარაციები (გაანგარიშებები), გარდა საშემოსავლო, მოგებისა და ქონების გადასახადების ყოველწლიური დეკლარაციებისა". რადგან აქ ნახმარია სიტყვა "გარდა", ლოგიკურია დავასკვნათ, რომ საშემოსავლო, მოგებისა და ქონების გადასახადების ყოველწლიური დეკლარაციების ჩაბარება ყველა შემთხვევაში სავალდებულოა 2006 წლიდან.

რაც შეეხება ქონების გადასახადის გადახდას, თუ საწესდებო კაპიტალში შეტანილი საყოფაცხოვრებო ტექნიკა ბალანსზე აღრიცხულია როგორც ძირითადი საშუალებები (და ალბათ, ეს ასეა), მაშინ თქვენი ქონების გადასახადის ყოველწლიური დეკლარაცია ცარიელი არ იქნება!

გამოანგარიშებული ქონების გადასახადი, თანხის სიმცირის მიუხედავად, ექვემდებარება სავალდებულო გადახდას ბიუჯეტში ყოველწლიურად.

კითხვა: საგადასახადო კოდექსის 247-ე მუხლის მიხედვით არ წარმოებს მსუბუქ ავტომანქანებზე დღგ-ის ჩათვლა. თუმცა როგორ შეიძლება დღგ ჩაითვალოს პირმა, როდესაც მსუბუქი ავტომანქანის იმპორტი და/ან მიწოდება გათავისუფლებულია დღგ-საგან სსკ 230-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ჭ" ქვეპუნქტის მიხედვით?!

პასუხი: 2005 წლის 1 იანვრიდან, ცხადია, მსუბუქ ავტომობილებზე დღგ-ის ჩათვლა/არჩათვლის განხილვა აზრსმოკლებულია თქვენს მიერ აღნიშნული სსკ 230-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ჭ" ქვეპუნქტის თანახმად. როგორც ჩანს, სსკ 247-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ა" პუნქტი "შემორჩენილია" ძველი საგადასახადო კოდექსიდან, რომლის მიხედვით, დღგ-ისაგან გათავისუფლებული იყო იმპორტული მსუბუქი ავტომობილების მიწოდება. ეს იმას ნიშნავს, რომ იმ დროს საქართველოში წარმოებული (ქუთაისის ავტოქარხნის მიერ) ან 1991 წლამდე შეძენილი საბჭოთა წარმოების მსუბუქი ავტომობილების მიწოდება დღგ-ით იბეგრებოდა.

კითხვა: თქვენი ჟურნალის ექსპერტების საშუალებით გთხოვთ განგვიმარტოთ, სსკ-ის 95-ე მუხლის მე-7-8 პუნქტებიდან გამომდინარე სსკ-ის 131-ე მუხლით (საგადასახადო დეკლარაციის დაგვიანებით წარდგენა) გათვალისწინებული სანქციის გამოყენების მართებულების საკითხი, კერძოდ:
 
გადასახადის გადამხდელის (საგადასახადო აგენტის) საგადასახადო ვალდებულებების არ არსებობის გამო შესაბამისი პერიოდის საგადასახადო ვალდებულება ნულის ტოლი იყო. ასეთ შემთხვევაში სსკ ის 95-ე მუხლის მე-7-8 პუნქტებიდან გამომდინარე, გადასახადის გადამხდელს (საგადასახადო აგენტს) შეეძლო:

1) წარედგინა ნულოვანი საგადასახადო დეკლარაცია;

2) საერთოდ არ წარედგინა დეკლარაცია და ჩაეთვლებოდა, რომ წარდგენილი ჰქონდა ნულოვანი დეკლარაცია (გარდა საშემოსავლო, მოგების და ქონების გადასახადების ყოველწლიური დეკლარაციებისა).

რამდენად მართებულია ორივე შემთხვევისას (ნულოვანი დეკლარაციის ჩაბარების, ან ჩაუბარებლობის შემდგომ) გადამხდელის მიერ იმავე პერიოდზე წარდგენილ დაზუსტებულ დეკლარაციებზე საგადასახადო ინსპექციის მიერ სსკ 131-ე მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმის გავრცელება (ჯარიმა საგადასახადო დეკლარაციის დაგვიანებით წარდგენისათვის)?

პასუხი: პირველ შემთხვევაში, თუ გადამხდელმა წარადგინა ნულოვანი საგადასახადო დეკლარაცია, მას უფლება აქვს წარუდგინოს ამავე პერიოდზე საგადასახადო ორგანოს დაზუსტებული დეკლარაცია სსკ 97-ე მუხლის თანახმად. ამ შემთხვევაში მას არც დეკლარაციის დაგვიანებაზე (ვინაიდან თავდაპირველი დეკლარაცია დროულად არის ჩაბარებული) და არც გადასახადების შემცირებაზე ჯარიმა არ ეკისრება, რადგან სსკ 132-ე მუხლის მე-5 ნაწილში აღნიშნულია: "გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს ან სხვა ვალდებულ პირს, რომელმაც საგადასახადო ორგანოს წარუდგინა შესწორებული საგადასახადო დეკლარაცია ან გაანგარიშება გასვლითი საგადასახადო შემოწმების ჩატარების შესახებ შეტყობინების მიღებამდე, შესწორებული, არასწორად ნაჩვენები ინფორმაციისათვის არ დაეკისრება ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა".

მეორე შემთხვევაში, თუ ნულოვანი საგადასახადო დეკლარაცია წარდგენილი არ არის და გადამხდელი წარადგენს დაზუსტებულ, არანულოვან დეკლარაციას, მას, მართალია, არ ეკისრება ჯარიმა გადასახადის შემცირებისათვის, მაგრამ დაეკისრება სსკ 131-ე მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა დეკლარაციის დაგვიანებისათვის. ეს სამართლიანია, რადგან, რაკი ირკვევა, რომ საგადასახადო დეკლარაცია ნულოვანი არ ყოფილა, გადასახადის გადამხდელს მისი არწარდგენის უფლება სსკ 95-ე მუხლის მიხედვით არა ჰქონია.

კითხვა: აქციზის გადამხდელმა მაღაზიას კონსიგნაციის პირობით მიაწოდა აქციზური საქონელი. რადგან სარეალიზაციოდ აქციზური საქონლის საწყობიდან გატანა აქციზით დასაბეგრი ოპერაციაა, გადამხდელმა გადაიხადა აქციზი. შემდგომ მაღაზიამ გადამხდელს დაუბრუნა საქონელი, რადგან არ მოხერხდა მისი რეალიზაცია. გვაინტერესებს, თუ გადამხდელი მოახდენს შემდგომში აღნიშნული საქონლის რეალიზაციას ან ხელახლა გამოიტანს საწყობიდან სარეალიზაციოდ აღნიშნულ საქონელს, ხელმეორედ უნდა გადაიხადოს თუ არა აქციზი? აღნიშნული საკითხი გვაინტერესებს როგორც აქციზური მარკების დართვას დაქვემდებარებულ საქონელზე, ასევე დანარჩენ აქციზურ საქონელზე.

პასუხი: თუ აქციზური საქონელი აქციზური მარკების დართვას ექვემდებარება, მაშინ მყიდველებისაგან დაბრუნებული აქციზური მარკების თანხა აისახება აქციზის საგადასახადო დეკლარაციის II დანართის მე-9-10 სვეტებში, რაც ამცირებს იმ თვეში გადასახდელი აქციზის თანხას. ამიტომ როცა დაბრუნებული აქციზური საქონელი ხელახლა გადის სარეალიზაციოდ, ის კვლავ იბეგრება აქციზით, მაგრამ ორმაგ დაბეგვრას ადგილი არა აქვს აღნიშნული მიზეზის გამო.

თუ აქციზური საქონელი მარკირებას არ ექვემდებარება (მაგალითად, ჩამოსასხმელი ღვინო) და მისი თავდაპირველი მიწოდების დროს გამოწერილი იყო საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, მაშინ მაღაზიიდან დაბრუნებულ საქონელზე აქციზის გადამხდელმა უნდა გამოწეროს კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა კორექტირებული აქციზის თანხის გამოყოფით. ასეთ შემთხვევაში დაბრუნებული აქციზის თანხა აისახება აქციზის საგადასახადო დეკლარაციის III დანართის მე-9-10 სვეტებში, როგორც ჩასათვლელი აქციზი.

თუ არამარკირებული აქციზური საქონლის მიწოდების დროს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა არ გამოწერილა, მაშინ მისი კორექტირება ვერ მოხდება. ასეთ შემთხვევაში დაბრუნებული საქონელი უნდა აღირიცხოს ცალკე და შემდგომი რეალიზაციის დროს ის უნდა განიხილოთ არა როგორც საკუთარი წარმოების აქციზური საქონელი (რაც აქციზით იბეგრება), არამედ როგორც შეძენილი აქციზური საქონელი (რაც შემდგომი რეალიზაციისას აქციზით არ იბეგრება). თუ დაბრუნებული საქონლის ასეთი განცალკევებული აღრიცხვა არ წარმოებს ან ვერ ხერხდება, მაშინ მისი ხელმეორედ გატანა სარეალიზაციოდ კვლავ დაიბეგრება აქციზით.

კითხვა: ინდ. მეწარმე, რომელიც არ აწარმოებს შემოსავლებისა და ხარჯების გამარტივებულ წიგნს და აკეთებს ჩვეულებრივად ბალანსს, ვალდებულია თუ არა აწარმოოს სალაროს შემოსავალ-გასავლის წიგნი? მისი წლიური ბრუნვა არ აჭარბებს ორმოცი ათას ლარს.

პასუხი: საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 1999 წლის 31 დეკემბრის #328 ბრძანებით დამტკიცებული "სალაროს მეურნეობის შესახებ" დებულების 1-ლი მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, ეს დებულება (და მის მიხედვით სალაროს წიგნის წარმოების ვალდებულება) არ ვრცელდება იმ ინდივიდუალურ მეწარმეებზე, რომელთა სამეურნეო წლის ამონაგები არ აღემატება ორმოცი ათას ლარს.

კითხვა: სავალუტო ჯიხურიდან მიღებული შემოსავალი იბეგრება თუ არა დღგ-ით?

პასუხი: არა, არ იბეგრება. სავალუტო ჯიხურის საქმიანობაა ვალუტის ყიდვა-გაყიდვა, სსკ 230-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ბ" პუნქტის მიხედვით კი ეროვნული და უცხოური ვალუტის მიწოდება დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია.

კითხვა: საგადასახადო კოდექსის 270-ე მუხლის "დ" პუნქტით დიპლომატიურ ორგანიზაციებში დაქირავებით მომუშავე საქართველოს მოქალაქეების შემოსავალი იბეგრება სოციალური გადასახადით.

რომელი ნორმატიული აქტით ან როგორ ხორციელდება გადასახადის დეკლარირებისა და გადახდის წესი?

პასუხი: დიპლომატიურ ორგანიზაციებში დაქირავებით მომუშავე საქართველოს მოქალაქეების შემოსავლების დაბეგვრა სოციალური გადასახადით რაიმე ცალკე ნორმატიული აქტით (როგორც, მაგალითად, საშემოსავლო გადასახადის შემთხვევაში, რაზეც არსებობს 2005 წლის 11 მარტის საქართველოს მთავრობის სპეციალური დადგენილება #44) არ რეგულირდება, ეს განსაზღვრულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსით. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ სსკ 270-ე მუხლის "დ" პუნქტის მიხედვით, სოციალური გადასახადისაგან გათავისუფლებულია მხოლოდ "დიპლომატიურ და საკონსულო დაწესებულებებში დაქირავებით მომუშავე იმ პირთა შემოსავლები, რომლებიც არ არიან საქართველოს მოქალაქენი". სოციალური გადასახადის დეკლარირება ხორციელდება ჩვეულებრივი, სხვა დამქირავებლებისათვის დაწესებული დეკლარაციის ფორმით.

კითხვა: თქვენი ჟურნალის 2007 წ. #6(90) ნომერში აღნიშნავთ, რომ ფიზიკური პირის მიერ ერთჯერადად საკუთარი ბინის რეალიზაცია არ წარმოადგენს ეკონომიკურ საქმიანობას და შესაბამისად დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას. თუმცა საგადასახადო კოდექსის მე-13 მუხლის მიხედვით ეკონომიკურ საქმიანობას მიეკუთვნება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მისაღებად. აქედან გამომდინარე, რადგან ფიზიკური პირი იღებს შემოსავალს ბინის რეალიზაციისას, ვთვლით, რომ აღნიშნული წარმოადგენს ეკონომიკურ საქმიანობას. რამდენად მართებულია ჩვენი მოსაზრება?

პასუხი: ვფიქრობთ, რომ არ არის მართებული. ის, რასაც ჩვენ აღვნიშნავთ "ააფი"-ს 2007 წ. #6(90) ნომერში ფიზიკური პირის მიერ გაყიდული საცხოვრებელი ბინის (სახლის) გაყიდვის შემთხვევაში, ემთხვევა იმ პოზიციას, რომელიც გამოხატულია საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის 29.09.2006 წ. #2-03/8974 წერილში (გამოქვეყნებულია "ააფი"-ს 2006 წლის #10(82)-ში). ამ წერილში აღნიშნულია, რომ "იმის გათვალისწინებით, რომ ფიზიკური პირის მიერ ქონების (საცხოვრებელი ბინის) ერთჯერადი რეალიზაცია საგადასახადო კოდექსის მე-13 მუხლის მიხედვით არ განიხილება არც სამეწარმეო და არც არასამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობად, ფიზიკური პირის მიერ ასეთი ქონების ერთჯერადი რეალიზაცია არ წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას, მიუხედავად კომპენსაციის თანხის ოდენობისა". აღნიშნული, ცხადია, არ ეხება საცხოვრებელი ბინების მრავალჯერად რეალიზაციას, ასევე არ ეხება საწარმოო დანიშნულების ფართის რეალიზაციის შემთხვევებს.

კითხვა: ხანძრის შედეგად განადგურდა შპს X-ის სასაქონლო მარაგები და სხვა აქტივები. აქვს თუ არა შპს X-ს უფლება გამოქვითოს აღნიშნული ზარალი საგადასახადო მიზნისათვის ერთობლივი შემოსავლიდან?

პასუხი: თუ შპს X-ს თავისი ქონება დაზღვეული ჰქონდა, მაშინ ის მიიღებს სადაზღვევო კომპენსაციას. ასეთ შემთხვევაში სადაზღვევო კომპენსაცია ჩაირთვება ერთობლივ შემოსავალში, ხოლო განადგურებული სასაქონლო მარაგი გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან. განადგურებული ძირითადი საშუალებების კომპენსაცია ჩაირთვება ამორტიზაციის ცხრილში (მოგების გადასახადის ყოველწლიური დეკლარაციის დანართში). ანალოგიური წესი იმოქმედებს, თუ განადგურებული აქტივების ღირებულების ანაზღაურება ეკისრება ხანძარში დამნაშავედ ცნობილ პირს.

თუ ქონება დაზღვეული არ ყოფილა და მტკიცდება, რომ ხანძრის გაჩენის გამო კონკრეტული დამნაშავე პირი არ არსებობს ან ვერ ვლინდება, ამასთან, განადგურებული სასაქონლო მარაგი და აქტივები განკუთვნილი იყო შპს-ის ეკონომიკური საქმიანობისათვის, რომლიდანაც მიღებული ან მისაღები შემოსავლები არ არის გათავისუფლებული მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან, მაშინ ადგილი აქვს გაუთვალისწინებელ ზარალს. ეს ზარალი გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან: სასაქონლო მარაგი - უშუალოდ (მოგების გადასახადის წლიური დეკლარაციის შევსების წესიდან გამომდინარე), ხოლო ძირითადი საშუალებები - ამორტიზაციის ცხრილის მეშვეობით.

კითხვა: მუშა-მოსამსახურეებზე გასაცემი სახელფასო დავალიანების ნაწილობრივ ანაზღაურება ხდება ნატურით, ღვინომასალით, სასაქონლო ზედნადების გამოწერით. დაერიცხება თუ არა ხელფასის სახით გაცემულ ღვინომასალას აქციზი და დღგ?

პასუხი: რა თქმა უნდა, დაერიცხება, ვინაიდან ადგილი აქვს აქციზური საქონლის სასყიდლიან მიწოდებას (ის დაიბეგრება აქციზით და დღგ-ით უსასყიდლო მიწოდების შემთხვევაშიც კი). ამასთან, ხელფასის სახით გაცემულ თანხად ჩაითვლება გაცემული საქონლის საბაზრო ღირებულება აქციზისა და დღგ-ის ჩათვლით.

კითხვა: შპს-ში როგორ ხდება კუთვნილი შვებულების თანხის გამოანგარიშება ცვალებადი და მუდმივი ანაზღაურების შემთხვევაში?

პასუხი: საქართველოს 2006 წლის 25 ივნისის კანონში "საქართველოს შრომის კოდექსი", 21-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი, აღნიშნულია, რომ "დასაქმებულს უფლება აქვს ისარგებლოს ანაზღაურებადი შვებულებით - არანაკლებ წელიწადში 24 სამუშაო დღით", ხოლო ამავე კანონის 26-ე მუხლით განსაზღვრულია, რომ "დასაქმებულის საშვებულებო ანაზღაურება განისაზღვრება შვებულების წინა 3 თვის საშუალო ანაზღაურებიდან. თუ მუშაობის დაწყებიდან ან უკანასკნელი შვებულების შემდეგ ნამუშევარი დრო 3 თვეზე ნაკლებია - ნამუშევარი თვეების საშუალო ანაზღაურებიდან, ხოლო ყოველთვიური ფიქსირებული ანაზღაურების შემთხვევაში - ბოლო თვის ანაზღაურების მიხედვით".

კითხვა: მაქვს ორსართულიანი საკუთარი სახლი თბილისში. სახლი რეგისტრირებულია ჩემს სახელზე. სახლის პირველ სართულზე ფუნქციონირებს შპს, რომლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ვარ მე.
 
1) უნდა გაფორმდეს თუ არა იჯარის ან ქირავნობის ხელშეკრულება და რა გადასახადებით უნდა დაიბეგროს ამ შემთხვევაში ფიზიკური პირი და იურიდიული პირი?

2) ფიზიკური ან იურიდიული პირისგან ხელშეკრულების საფუძველზე იჯარით აღებულ უძრავ ქონებაზე ვინ არის ქონების წლიური გადასახადის გადამხდელი?

3) თუ ინდმეწარმე არ ახორციელებს სამეურნეო ოპერაციებს, უნდა ჩააბაროს თუ არა ამ ინდმეწარმემ ყოველთვიური ცარიელი (დღგ, საშემოსავლო, სოციალური) დეკლარაციები?

პასუხი: 1) თქვენს შემთხვევაში ადგილი აქვს გარიგებას ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის (შპს და მისი დამფუძნებელი) სსკ 23-ე მუხლის თანახმად. ასეთ დროს სასურველია იჯარის ხელშეკრულება გაფორმდეს, ხოლო საიჯარო თანხა განისაზღვროს საბაზრო ფასის შესაბამისად. წინააღმდეგ შემთხვევაში სსკ 22-ე მუხლის მე-10 ნაწილის მიხედვით, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს თავად მიიღოს გადაწყვეტილება გადასახადებით დაბეგვრის მიზნებისათვის გარიგების ფასის განსაზღვრის შესახებ. თუ იჯარის ხელშეკრულება გაფორმდება და მეპატრონე ფიზიკური პირი გადასახადის გადამხდელად დარეგისტრირდება, მას მოუწევს მხოლოდ საშემოსავლო გადასახადის გადახდა, ხოლო თუ არ დარეგისტრირდება, - მაშინ იჯარის გადამხდელ შპს-ს მოუწევს გადახდილი საიჯარო თანხებიდან როგორც საშემოსავლო, ასევე სოციალური გადასახადების გადახდა.

2) თუ უძრავი ქონების იჯარით გამცემი იურიდიული პირია, მაშინ ქონების წლიური გადასახადის გადამხდელია ეს მეიჯარე იურიდიული პირი; ხოლო თუ მეიჯარე ფიზიკური პირია, ის 2009 წლის 1 იანვრამდე გათავისუფლებულია ქონების გადასახადისაგან ამ უძრავ ქონებაზე. ამასთან, სსკ 281-ე მუხლის მე-18 ნაწილის თანახმად, თუ გაქირავებული ობიექტი "გამოყენებულია დამქირავებლის (მოიჯარის) მიერ სამეწარმეო საქმიანობისათვის, ქონების გადასახადის საგადასახადო ვალდებულება ეკისრება დამქირავებელს (მოიჯარეს), ქონების საბაზრო ღირებულების არა უმეტეს 1%-ისა".

3) სსკ 95-ე მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით, თუ გადასახადის გადამხდელი "გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (დროებით) აღარ ახორციელებს სამეურნეო ოპერაციებს და ამ პერიოდში უნდა განახორციელოს საგადასახადო ანგარიშგება, მას უფლება აქვს, აღნიშნული პერიოდების მიხედვით არ წარადგინოს საგადასახადო დეკლარაციები (გაანგარიშებები), გარდა საშემოსავლო, მოგებისა და ქონების გადასახადების ყოველწლიური დეკლარაციებისა".

კითხვა: ვართ წისქვილკომბინატი, ხორბალს ვღებულობთ სხვადასხვა ქვეყნებიდან (ყაზახეთი, უკრაინა და სხვა). გვაინტერესებს, ხორბლის ნორმატიული ჩამოწერისათვის არსებობს თუ არა ნორმატივი და თუ არსებობს, გთხოვთ მიგვითითოთ.

პასუხი: ჩვენთვის ცნობილი ბოლო ნორმატიული აქტები, რომლებიც ამ საკითხს არეგულირებს, არის სსრკ  მატერიალურ-ტექნიკური მომარაგების სახელმწიფო კომიტეტის 1986 წ. 7 იანვრის #4 დადგენილება "Об утверждении норм естественной убыли зерна, продуктов его переработки, семян трав, кормов травяных, искусственно высушенных, и семян масличных культур при хранении на предприятиях системы Министерства хлебопродуктов СССР" და მის საფუძველზე გამოცემული სსრკ პურპროდუქტების მინისტრის 1986 წ. 28 იანვრის #23 ანალოგიური სახელწოდების ბრძანება. ისინი გამოქვეყნებულია რუსულ ენაზე და ძალაშია 1986 წლის 1 აპრილიდან. ამ დოკუმენტების მოცულობის გამო, მათი მოკლედ განხილვა "კითხვა-პასუხის" ფორმატში შეუძლებელია.