კითხვა: სომხეთის რეზიდენტმა ფირმამ საქართველოს რეზიდენტ საწარმოს ლიზინგის ხელშეკრულებით გადასცა ავტომანქანა, რომელიც არ დატოვებს სომხეთის ტერიტორიას (მას გამოიყენებს საქართველოს რეზიდენტი საწარმოს დაქირავებული ფიზიკური პირი, რომლის მუდმივი სამუშაო ადგილი არის ქ. ერევანი). დაიბეგრება თუ არა საქართველოს საწარმოს მიერ გადახდილი სალიზინგო გადასახდელები არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადით?

პასუხი: არა, არ დაიბეგრება, რადგან სსკ 172-ე მუხლის "მ" პუნქტის თანახმად, მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდება "არარეზიდენტის მიერ ქონების ლიზინგით გაცემიდან მიღებული შემოსავალი, რომელიც არ მიეკუთვნება არარეზიდენტის მუდმივ დაწესებულებას საქართველოში". ეს შეღავათი საქართველოს საგადასახადო კოდექსში ამოქმედდა 2009 წლის 1 იანვრიდან.  

კითხვა: ჩაეთვლება თუ არა სამეწარმეო იურიდიულ პირს (ან მეწარმე ფიზიკურ პირს) ბავშვთა სახლისათვის საქველმოქმედო მიზნით საქონლის მიწოდება დღგ-ით და მოგების გადასახადით (ფიზიკური პირის შემთხვევაში - საშემოსავლო გადასახადით) დასაბეგრ ოპერაციად? ასევე გვაინტერესებს ანალოგიური საკითხი არასამეწარმეო იურიდიული პირის შემთხვევაში.

პასუხი: არასამეწარმეო იურიდიული პირის მიერ ბავშვთა სახლისათვის საქველმოქმედო მიზნით საქონლის მიწოდება არაეკონომიკური საქმიანობაა და ის დღგ-ით და მოგების გადასახადებით არ დაიბეგრება. ასევე არ დაიბეგრება ფიზიკური პირიც აღნიშნული მიწოდების გამო (არც დღგ-ით და არც საშემოსავლო გადასახადით), თუ ეს საქონელი მას შეძენილი არ ჰქონდა თავისი ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში, რადგან ერთი და იგივე ფიზიკური პირი შეიძლება ეწეოდეს ეკონომიკურ საქმიანობასაც (რის გამოც ის მეწარმე ფიზიკურ პირად რეგისტრირდება) და არაეკონომიკურ საქმიანობასაც.
რაც შეეხება სამეწარმეო იურიდიულ პირს (ასევე, მეწარმე ფიზიკურ პირს, თუ მას აღნიშნული საქონელი ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში ჰქონდა შეძენილი), ვინაიდან ის კომერციული საქმიანობისათვის შექმნილი იურიდიული პირია, მის მიერ უსასყიდლოდ, საქველმოქმედო მიზნით საქონლის მიწოდება (მათ შორის, ბავშვთა სახლისათვის) წარმოადგენს საბაზრო ფასებით საქონლის მიწოდებას და უნდა დაიბეგროს შესაბამისი გადასახადებით, მათ შორის, დღგ-ით (თუ საქონლის მიწოდებელი დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებული პირია ან ვალდებულია ასეთად დარეგისტრირდეს), სსკ 175-ე მუხლის "ა" პუნქტის, 225-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" პუნქტისა და 227-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "დ" პუნქტის თანახმად. უსასყიდლოდ საქონლის გადაცემა ან მომსახურების გაწევა არ ჩაითვლება მიწოდებად სსკ მე-20 მუხლის მე-4 ნაწილის "ბ" პუნქტის მიხედვით განსაზღვრულ შემთხვევაში, თუ უსასყიდლოდ საქონლის ან მომსახურების მიმღები არის სახელმწიფო ან/და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო.   

კითხვა: კომპანიამ შეიძინა შენობა-ნაგებობები და მათი ბალანსზე აღრიცხვის პერიოდში განახორციელა სხვადასხვა ხარჯები (დაკავშირებული შენობის შეძენასთან, შენახვასთან, დანგრევასთან და ა.შ.), რომლებიც აისახა საბალანსო ანგარიშზე როგორც დაუმთავრებელი მშენებლობა.

დღეის მდგომარეობით, კომპანიის ბალანსზე ირიცხება შენობა-ნაგებობები და დაუმთავრებელი მშენებლობა. შესაბამისად, კომპანია იხდის ქონების გადასახადს 1% ოდენობით.  

აღნიშნული შენობა-ნაგებობები ექსპლუატაციისათვის გამოუყენებელი იყო და დაინგრა. ფინანსური განყოფილებისათვის რა დოკუმენტებით უნდა იქნას დადასტურებული, რომ დანგრეული შენობა-ნაგებობები და დაუმთავრებელი მშენებლობა მოიხსნას კომპანიის ბალანსიდან, აგრეთვე რა საბუღალტრო გატარებები უნდა შესრულდეს ამ მიზნით?

პასუხი: საჯარო რეესტრში შენობა-ნაგებობებად ან დაუმთავრებელ მშენებლობად რეგისტრირებული ობიექტების დანგრევისათვის აუცილებელი იყო, აღებულიყო მშენებლობის დემონტაჟის ნებართვა ქ. თბილისის მერიის ზედამხედველობის საქალაქო სამსახურისაგან. თუ ეს ნებართვა აღებული არ გაქვთ და შენობა-ნაგებობები ისე დაანგრიეთ, ეს განიხილება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად და დაჯარიმდებით ადმინისტრაციული წესით. თუმცა, დემონტაჟის ნებართვის არქონის შემთხვევაშიც კი შეგიძლიათ ხელახლა დაარეგისტრიროთ საჯარო რეესტრში უძრავი ქონების ობიექტი (ანუ, დარჩენილი მიწის ნაკვეთი და დაუნგრეველი სხვა ობიექტები) მასში (მასზე) მომხდარი ცვლილებების გათვალისწინებით. ამისათვის საჭიროა მიმართოთ რომელიმე სპეციალიზებულ საამზომებლო კომპანიას და ახალი აზომვითი ნახაზი წარუდგინოთYსაჯარო რეესტრს უძრავი ქონების ხელახალი რეგისტრაციისათვის. მხოლოდ ამის შემდეგ ჩაითვლება, სამართლებრივი თვალსაზრისით, დანგრეული ობიექტები ლიკვიდირებულად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ უძრავი ქონების ობიექტი საჯარო რეესტრში აღრიცხულია, მაგრამ სინამდვილეში ის არ არსებობს, საგადასახადო ორგანომ ეს ფაქტი შეიძლება განიხილოს როგორც ძირითადი საშუალების დანაკლისი, აქედან გამომდინარე შედეგებით.

რაც შეეხება სხვა დოკუმენტებს და ბუღალტრულ გატარებებს, საჭიროა შედგეს დემონტაჟის აქტები იმის მითითებით, თუ რა მეორადი გამოყენების მასალები იქნა მიღებული (მაგალითად, ჯართი, შეშა, სამშენებლო მასალები) შენობა-ნაგებობების ნგრევის შედეგად. დანგრეული შენობა-ნაგებობა, რომლის დანგრევა საჯარო რეესტრში დარეგისტრდა, მისი ნარჩენი ღირებულებით ჩამოიწერება არასაოპერაციო ზარალზე, ხოლო ნგრევის შედეგად მიღებული მასალები აყვანილი უნდა იქნეს ბალანსზე მათი შესაძლო ნეტო-სარეალიზაციო ფასით და ამავდროულად აღიარდეს მისი შესაბამისი არასაოპერაციო შემოსავალი.  

თუ შენობა-ნაგებობა დაინგრა იმის გამო, რომ მის ნაცვლად სხვა უნდა აშენდეს და ძველი შენობის დანგრევა საჯარო რეესტრში არ დარეგისტრდა, მაშინ დანგრეული შენობა-ნაგებობის ნარჩენი ღირებულება შეტანილ უნდა იქნეს ახალი შენობა-ნაგებობის საბალანსო ღირებულებაში.

კითხვა: ორმა ფიზიკურმა პირმა დაარეგისტრირა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (50-50%). 6 თვის შემდეგ ერთ-ერთი პარტნიორი გავიდა კომპანიიდან და მეორე გახდა წილის 100% ის მფლობელი. ჩაეთვლება თუ არა პირველ პარტნიორს თავისი წილის რეალიზაციად წილზე უარის თქმა და თუ კი, მაშინ როგორ უნდა განისაზღვროს მისი დასაბეგრი შემოსავალი, როდესაც თანხა არ მიუღია და არც კაპიტალში შეუტანიათ პარტნიორებს რაიმე ქონება?

პასუხი: დიახ, შპს-ის ერთ-ერთი პარტნიორის მიერ მეორე პარტნიორისთვის წილის დათმობა სხვა არაფერია, თუ არა მის მიერ წილის რეალიზაცია (რომელიც, თავის მხრივ, შეიძლება იყოს სასყიდლიანიც და უსასყიდლოც). იმის გათვალისწინებით, რომ ერთი შპს-ის პარტნიორები (თუ მათი ჯამური წილი 20%-ზე მეტია) ერთმანეთის მიმართ წარმოადგენენ ურთიერთდამოკიდებულ პირებს სსკ 23-ე მუხლის მიხედვით, მათ შორის გარიგებების დაბეგვრა უნდა მოხდეს საბაზრო ფასებით სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად. ეს საბაზრო ფასი შეიძლება ძალიან მცირე იყოს (მაგალითად, შპს-ის რეგისტრაციის ხარჯების ნახევარი), თუ შპს-ის კაპიტალში არც ნივთიერი ან ფულადი ქონება არ შეტანილა და არც რაიმე შემოსავალი არ მიუღია, მაგრამ იურიდიულ პირში შემოსავლის ან ქონების არარსებობა უცილობლად არ ნიშნავს მასში წილის საბაზრო ფასის სიმცირეს, რადგან შესაძლოა წილის გაყიდვის დღის მდგომარეობით უკვე არსებობდეს რაიმე ხელშეკრულება ან წინასწარი შეთანხმება შპს-სა და სხვა პირ(ებ)ს შორის, რომელიც მნიშვნელოვანია და ზრდის შპს-ში წილის ღირებულებას.

კითხვა: ფირმამ გადაწყვიტა თანამშრომელთა საქმიანი საუბრებისთვის შეიძინოს ტელეფონის კორპორაციული ნომრები. სამი მობილური ტელეფონი ფირმის საკუთრებაა, შვიდი ტელეფონი კი თანამშრომლებს ეკუთვნის. ამ შემთხვევაში ფირმამ გადახდილი თანხა (თვეში 150 ლარი) ბუღალტრულად როგორ უნდა ასახოს?

პასუხი: თუ სწორად გავიგეთ შეკითხვა, ფირმამ 150 ლარად შეიძინა მობილური ტელეფონის 10 კორპორაციული ნომერი და ეს შეძენა გაფორმდა ფირმის სახელზე, თუმცა თავად მობილური ტელეფონის აპარატებიდან მხოლოდ სამია მის ბალანსზე აღრიცხული, დანარჩენი 7 აპარატი კი მის თანამშრომელთა პირადი საკუთრებაა. თუ ეს ასეა, გადახდილი 150 ლარის ხარჯებში გატარების პრობლემა არ დგას, რადგან მთავარია, ვის სახელზეა გაფორმებული ტელეფონის ნომერი (სიმ-ბარათი) და არა ის, თუ ვის ეკუთვნის მობილური ტელეფონის აპარატი. შედარებისთვის, თანამშრომელი შეიძლება ფირმის კუთვნილ ნოუთბუქს თავისი დიპლომატით დატარებდეს, მაგრამ ეს ნოუთბუქის ცვეთის ხარჯების მიკუთვნებას ფირმის ეკონომიკური საქმიანობისათვის ეჭვქვეშ არ აყენებს.

კითხვა: კომპანიამ 2008 წელს შეიძინა ძირითადი საშუალება გარანტიით და მისი ღირებულება მთლიანად გამოქვითა იმავე წელს (100% გამოქვითვის მეთოდის მიხედვით). 2009 წელს აღნიშნულ ძირითად საშუალებას აღმოაჩნდა ნაკლი და კონტრაქტის თანახმად შეიცვალა იგი სხვა ანალოგიური საქონლით. აღნიშნულთან დაკავშირებით მიმწოდებელმა გამოწერა კორექტირების ანგარიშ-ფაქტურა 2008 წლის მიწოდებაზე და ახალი ანგარიშ-ფაქტურა ახალი საქონლის მიწოდებაზე. როგორ უნდა აღრიცხოს კომპანიამ აღნიშნული ოპერაცია ფინანსური და საგადასახადო მიზნებისათვის?

პასუხი: აღნიშნული ოპერაცია, როდესაც ერთი ძირითადი საშუალება იცვლება სხვა ანალოგიურ ძირითად საშუალებაზე, წარმოადგენს საქონლის მიწოდებას (რეალიზაციას) სხვა საქონელზე გაცვლის გზით. საგადასახადო თვალსაზრისით, ერთობლივი შემოსავლიდან უკვე გამოქვითული ძირითადი საშუალების რეალიზაციის თანხა უნდა დაემატოს იმ წლის ერთობლივ შემოსავალს, როდესაც ასეთი გაცვლა მოხდა (ვგულისხმობთ, რომ გაცვლა ხორციელდება საბაზრო ფასებით), ახალი ანგარიშ-ფაქტურის მიხედვით სანაცვლოდ მიღებული ძირითადი საშუალების ღირებულება კი კვლავ გამოიქვითება დასაბეგრი ერთობლივი შემოსავლიდან სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის თანახმად.  

ფინანსური თვალსაზრისით, ეს არის ნაწილობრივ (დაახლოებით 1 წლის მანძილზე) გაცვეთილი ძირითადი საშუალების გაყიდვა და ახალი ძირითადი საშუალების შეძენა, რომლის ცვეთა დაიწყება გაცვლის მოხდენის დღიდან. შესაბამისად, ფინანსური აღრიცხვის თვალსაზრისით, კომპანიას 2009 წელს წარმოეშობა არასაოპერაციო შემოსავალი.  

კითხვა: კომპანია ახორციელებს საქონლის ექსპორტს აზერბაიჯანში, საქონლის ბაქოში ჩატანის პირობით, რისთვისაც ქირაობს სატრანსპორტო კომპანიას. სატრანსპორტო მომსახურება მიეკუთვნება რეალიზაციის ხარჯებს, თუმცა გვაინტერესებს, ჩაეთვლება თუ არა ეს აღნიშნულ კომპანიას შეძენილი სატრანსპორტო მომსახურების მიწოდებად აზერბაიჯანული მხარისთვის და თუ კი, როგორ დაიბეგრება?

პასუხი: როგორც შეკითხვიდან შეიძლება ვივარაუდოთ, კომპანია საქონლის გაყიდვას ახდენს "CIP-ბაქო" ან "CPT-ბაქო" პირობით. "ინკოთერმსის" საერთაშორისო სავაჭრო ტერმინოლოგიით, CIP ან CPT საქონლის ისეთი სახის მიწოდებაა, როდესაც საქონლის ფასი მოიცავს დანიშნულების ადგილამდე მისი ტრანსპორტირების ღირებულებასაც. აქედან გამომდინარე, გამყიდველის მიერ გაწეული ტრანსპორტირების ხარჯები მყიდველისთვის გაწეული სატრანსპორტო მომსახურება კი არ არის, არამედ საქონლის მიწოდების შემადგენელი ნაწილია. ეს გამომდინარეობს სსკ 243-ე მუხლიდან "შერეული ოპერაციები", რომლის პირველი ნაწილის თანახმად, "საქონლის/მომსახურების მიწოდება, რომელიც ძირითადი საქონლის/მომსახურების მიწოდების მიმართ დამხმარე ხასიათისაა, ითვლება ამ საქონლის/მომსახურების ნაწილად".  

კითხვა: კომპანიას დაქირავებული ჰყავს არარეზიდენტი ფიზიკური პირი ერთ-ერთიდირექტორის თანამდებობაზე, რომელსაც უხდის ხელფასს შესაბამისი საშემოსავლო გადასახადის დაკავებით (20%). ეს პიროვნება ცხოვრობს უცხოეთში, ერთობლივი მუშაობა კი თანამედროვე კომუნიკაციის პირობებში სირთულეს არ წარმოადგენს. თუმცა, ზოგიერთი საკითხის გადასაწყვეტად (ეს არის ძირითადად საქმიანი მოლაპარაკებები მყიდველებთან და დამკვეთებთან) აუცილებელი ხდება მისი მოწვევა საქართველოში. გთხოვთ განმარტებას, ჩაითვლება თუ არა ამ პიროვნების მგზავრობისა და სასტუმროს ხარჯები მივლინების ხარჯებად და გამოიქვითება თუ არა ის ერთობლივი შემოსავლიდან?
P.S. მსგავს შეკითხვაზე პასუხი მოცემულია თქვენი ჟურნალის მე-10 ნომერში, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ეს განსხვავებული სიტუაციაა, რადგან აქ საქმე ეხება კომპანიის თანამშრომელს.  

 

პასუხი: სსკ 27-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, განსაზღვრულია, რომ "საწარმოს საქმიანობის ადგილად ითვლება საწარმოს სახელმწიფო რეგისტრაციის ადგილი, ხოლო ასეთის არარსებობის შემთხვევაში _ იურიდიული მისამართი, რომელიც მითითებულია საწარმოს სადამფუძნებლო დოკუმენტებში (წესდებაში, ხელშეკრულებაში, დებულებაში". ამიტომ, მართალია, დირექტორის მოვალეობის შესრულება წარმოადგენს დაქირავებით მუშაობას სსკ მე-16 მუხლის შესაბამისად, მაგრამ როდესაც დირექტორი, ანუ საწარმოს მართვაზე პასუხისმგებელი პიროვნება, ცხოვრობს საწარმოს საქმიანობის ფარგლებს გარეთ, მის მიერ საწარმოს საქმიანობის ადგილზე გამოცხადება არ შეიძლება ჩაითვალოს სამსახურებრივ მივლინებად. მოცემულ შემთხვევაში, თუ საწარმო აუნაზღაურებს მას მგზავრობისა და სასტუმროს ხარჯებს, ეს ჩაითვლება ხელფასთან გათანაბრებულ განაცემად და დაიბეგრება შესაბამისად.  

კითხვა: წარმოვადგენთ შპს-ს. 2008 წლის დასაწყისში საქონლის ნაშთი შეადგენდა 2000 ლარს, წლის ბოლოს 200 ლარს, წლის განმავლობაში შეძენილი გვაქვს 500 ლარის ღირებულების საქონელი. ინვენტარიზაციის შედეგად გამოვლენილმა საქონლის დანაკლისმა (რომელიც ჩაატარა საგადასახადო ორგანომ) შეადგინა 150 ლარი. მოგების გადასახადის წლიური დეკლარაციის შევსებისას 30-ე გრაფაში (მაკორექტირებელი ჯამი) ჩავწერე 150 ლარით შემცირებული თანხა. გთხოვთ განმიმარტოთ, სწორია თუ არა საქონლის დანაკლისის ასე ასახვა მოგების გადასახადის წლიურ დეკლარაციაში?

პასუხი: არა, სწორი არ არის. საქონლის დანაკლისი, გამოვლენილი საგადასახადო ორგანოს მიერ, უნდა აღიარდეს მის მიწოდებად საბაზრო ფასით (დღგ-ის და აქციზის გარეშე). შესაბამისად, ეს საბაზრო ფასი უნდა დაემატოს საწარმოს წლიურ ერთობლივ შემოსავალს (მოგების გადასახადის დეკლარაციის მე-16 უჯრა). დანაკლისის სახით გამოვლენილი საქონლის თვითღირებულება აღიარდება ხარჯებად და აისახება მოგების გადასახადის წლიურ დეკლარაციაში ჩვეულებრივი წესით, ისევე, როგორც სხვა გაყიდული საქონლის თვითღირებულება - მე-17, მე-18 და მე-20 უჯრების მეშვეობით.  

კითხვა: შპს-მ დროებით საბაჟო რეჟიმში შემოიტანა საქონელი. 3 თვის ვადით ბანკმა მოგვცა საბანკო გარანტია (საბუთი დღგ-ზე). როგორი საბუღალტრო გატარებები მიეცემა მას?

 

პასუხი: საბანკო გარანტიას, თუ მისი ამოქმედება არ გახდა საჭირო, საბუღალტრო გატარება არ ეძლევა. საბანკო გარანტიის ხარჯები კი, რომელსაც საწარმო უხდის ბანკს, გატარდება როგორც საბანკო ხარჯი 74** ანგარიშზე ან როგორც ფინანსური ხარჯი 82** ანგარიშზე.  

კითხვა: როგორ უნდა მოვიქცეთ, თუ საქონლის გაყიდვისას, როდესაც ვახდენთ სასაქონლო ზედნადების გამოწერას, მყიდველს, რომელიც ფიზიკური პირია, თან არ აქვს პირადობის მოწმობა? ასეთ შემთხვევაში შეიძლება თუ არა ჩავწეროთ მისი მძღოლის მოწმობის ნომერი (მყიდველი და მძღოლი ერთი და იგივეა)?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ 2005 წლის 14 თებერვლის #86 ბრძანებით დამტკიცებული "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ" ინსტრუქციის თანახმად, მოითხოვება, რომ სასაქონლო ზედნადებში "მყიდველის" გრაფაში უნდა ჩაიწეროს მისი საიდენტიფიკაციო ნომერი ან პირადობის მოწმობაში აღნიშნული პირადი ნომერი. ამავდროულად, ინსტრუქციით არ მოითხოვება, რომ სასაქონლო ზედნადებს თან ერთვოდეს გადასახადის გადამხდელის მოწმობის ან პირადობის მოწმობის ასლი, ამიტომ საკმარისია ეს მონაცემი ჩაიწეროს მყიდველის მიერ სიტყვიერი მითითებითაც, თუ მას ეს ნომერი ჩაწერილი აქვს ან ახსოვს ზეპირად. რაც შეეხება მძღოლის მოწმობას, ახალი ტიპის მძღოლის მოწმობებში მითითებულია მისი მფლობელი ფიზიკური პირის პირადი ნომერი, ამიტომ სასაქონლო ზედნადებში შეიძლება ამ ნომრის ჩაწერა მძღოლის მოწმობიდან. თუ მძღოლის მოწმობაში მისი მფლობელი ფიზიკური პირის პირადი ნომერი მითითებული არ არის, მაშინ ასეთი მძღოლის მოწმობის ნომრის მითითება სასაქონლო ზედნადებში მყიდველის მონაცემების ნაცვლად უნდა შეფასდეს, როგორც გაყიდვა არაიდენტიფიცირებულ საბოლოო მომხმარებელზე.  

კითხვა: შპს ახდენს თანამშრომელთათვის საწვავის გაცემას, თანამშრომელთა კუთვნილ მანქანებზე. ბუღალტერიაში ეს აღირიცხება, როგორც მიწოდება და შემდგომ იბეგრება საშემოსავლო გადასახადით.
გთხოვთ მოგვწეროთ, სწორია თუ არა ჩვენი მიდგომა და რა გატარებებს ექნება ადგილი შესაბამისი ოპერაციის შემთხვევაში?

პასუხი: ასეთი მიდგომა დასაშვებია. სსკ 174-ე მუხლის 1-ლი ნაწილისა და მე-2 ნაწილის "გ" პუნქტის თანახმად, საწარმოს მიერ დაქირავებით მომუშავებით თანამშრომლისთვის ნებისმიერი საზღაური ან სარგებელი ითვლება ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავლად, მათ შორის, "დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის საქონლის/მომსახურების მიწოდებისას ან კომპენსაციის გარეშე გადაცემისას _ ასეთი საქონლის/მომსახურების საბაზრო ფასი". თუ შპს დღგ-ის გადამხდელია, მაშინ მის მიერ საწვავის მიწოდება თანამშრომლებისათვის ჯერ უნდა დაიბეგროს დღგ-ით და შემდეგ - საშემოსავლო გადასახადით, ვინაიდან სსკ 174-ე მუხლის მე-4 ნაწილში აღნიშნულია, რომ "ამ მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული თანხა მოიცავს აქციზს, დღგ-ს და სხვა გადასახადს, რომელიც უნდა გადაიხადოს დაქირავებულმა". ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე:  
დ-ტი 1690 კ-ტი 3110 X,
დ-ტი 3340 კ-ტი 3110 18%*X - საწვავის შეძენა;  
დ-ტი 3130 კ-ტი 6190 (X+18%*X),
დ-ტი 6190 კ-ტი 3330 18%*X,
დ-ტი 6190 კ-ტი 1690 X - საწვავის მიწოდება;  
დ-ტი 7410 კ-ტი 3130 (X+18%*X):0.80 - ხელფასის დარიცხვა,  
დ-ტი 3130 კ-ტი 3320 (X+18%*X):0.80*20% - საშემოსავლო გადასახადის დაკავება.  

კითხვა: შპს-მ თავის თანამშრომელს სესხის სახით მისცა 12000 ლარი წლიური 7%-იანი საპროცენტო განაკვეთით. რა საგადასახადო ვალდებულება წარმოეშობა შპს-ს და როგორი უნდა იყოს ბუღალტრული გატარებები?

პასუხი: სსკ 174-ე მუხლის 1-ლი ნაწილისა და მე-2 ნაწილის "ბ" პუნქტის თანახმად, საწარმოს მიერ დაქირავებით მომუშავებით თანამშრომლისთვის ნებისმიერი საზღაური ან სარგებელი ითვლება ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავლად, მათ შორის, "დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის საბაზრო განაკვეთზე დაბალი საპროცენტო განაკვეთით სესხის გაცემისას - საბაზრო განაკვეთით გადასახდელი პროცენტის შესაბამისი თანხა", დაქირავებულის მიერ მიღებული სარგებლისათვის გადახდილი თანხის გამოკლებით. ვინაიდან საქართველოში ფიზიკური პირისთვის გაცემულ სესხზე წლიური 7% აშკარად საბაზრო საპროცენტო განაკვეთზე უფრო დაბალი განაკვეთია, ამიტომ მათ შორის სხვაობის შესაბამისი პროცენტის თანხა ყოველთვიურად უნდა იქნეს გამოთვლილი და აღიარდეს თანამშრომლის დამატებით ხელფასად. ამავდროულად, იგივე თანხა აღიარდეს შპს ის დამატებით საპროცენტო შემოსავლად.  

მაგალითად, ვთქვათ, გასესხებული თანხა 12000 ლარია, ხოლო საშუალო წლიური საბაზრო საპროცენტო განაკვეთი, რომელიც საანგარიშო თვეში დაფიქსირდა - 25%. შესაბამისად, ამ თვეში სარგებლის თანხა 12000*(25% 7%)/12=180 ლარია. ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე:  
დ-ტი 3130 კ-ტი 8110 180 ლარი; დ-ტი 7410 კ-ტი 3130 225 ლარი;
კ-ტი 3130 დ-ტი 3320 45 ლარი.

თუ თანამშრომელი თანახმაა, რომ დარიცხული სარგებლიდან საშემოსავლო გადასახადი თვითონ გადაიხადოს (ასეთი შეთანხმება გამორიცხული არ არის), მაშინ საწარმომ ამ სარგებლიდან საშემოსავლო გადასახადის დაკავებას უნდა მოახდინოს თანამშრომლის ხელფასის იმ ნაწილიდან, რომელიც ფულადი სახით გაიცემა:  

დ-ტი 3130 კ-ტი 8110 180 ლარი; დ-ტი 7410 კ-ტი 3130 180 ლარი;
კ-ტი 3130 დ-ტი 3320 36 ლარი.

სხვა საკითხია, თუ როგორ უნდა იქნეს დათვლილი სესხის საბაზრო განაკვეთი. სსკ 174-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ბ" პუნქტის ადრინდელი რედაქცია მოიცავდა ფრაზას: "საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ გამოქვეყნებულ საშუალო საბაზრო განაკვეთზე დაბალი საპროცენტო განაკვეთით", 2009 წ. ივლისიდან კი ხაზგასმული სიტყვები ამოღებულია. მიუხედავად ამისა, სხვა სანდო ინფორმაციის არარსებობის გამო, მიზანშეწონილია ისარგებლოთ იმ ინფორმაციით, რომელიც ქვეყნდება საქართველოს ეროვნული ბანკის ვებგვერდზე (ელ. მისამართი: www.nbg.gov.ge/uploads/sesxebiwqartulad/market_interest_rates_on_loans_13.22geo.xls).  

კითხვა: საზოგადოების რეორგანიზაციის შემდეგ დამფუძნებელს (90%-იანი წილი) თავისი წილიდან დაუბრუნდა ქონების ნაწილი. იბეგრება თუ არა დაბრუნებული ქონების ღირებულება რაიმე გადასახადით?

პასუხი: საზოგადოდ, სსკ 225-ე მუხლის მე-3 ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით, "აქტივების მიწოდება საწარმოს რეორგანიზაციის შემთხვევაში" არ ითვლება დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციად, ხოლო დამფუძნებლისათვის იმ ქონების დაბრუნება, რომელიც მას ადრე შეტანილი ჰქონდა ამ საწარმოს კაპიტალში, არ წარმოადგენს დივიდენდს სსკ მე-12 მუხლის მე-11 ნაწილში მოცემული განმარტების თანახმად. თუმცა შეკითხვიდან არ ჩანს, რა ფორმით ხორციელდება საწარმოს რეორგანიზაცია, ანუ რეორგანიზაციას მართლა აქვს ადგილი თუ არა მოცემულ შემთხვევაში. სსკ 215-ე მუხლის ("იურიდიული პირის რეორგანიზაცია") მე-7 ნაწილის თანახმად, "თუ საგადასახადო ორგანო დაამტკიცებს, რომ შერწყმის, შეძენის, მიერთების და გაყოფის ოპერაციების მიზანი არ არის გადასახადების გადახდისაგან თავის არიდება, რეორგანიზაცია მოიცავს:  

ა) ორი ან მეტი იურიდიული პირის შერწყმას;  

ბ) ხმის უფლების მქონე 50 პროცენტის ან მეტი წილისა და რეზიდენტი იურიდიული პირის პარტნიორის წილის საერთო მოცულობის ღირებულების 50 პროცენტის ან მეტის შეძენას ან მიერთებას მხოლოდ შეძენის ან მიერთების ოპერაციაში პარტნიორ მხარეთა მსგავსი უფლებებით, წილის (აქციების) სანაცვლოდ;

გ) რეზიდენტი იურიდიული პირის აქტივების 50 პროცენტის და მეტის შეძენას სხვა რეზიდენტი იურიდიული პირის მიერ ხმის უფლების მქონე წილის (აქციების) სანაცვლოდ;  

დ) რეზიდენტი იურიდიული პირის გაყოფას ორ ან მეტ რეზიდენტ იურიდიულ პირად".

ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით კი განსაზღვრულია, რომ "ქონების ან წილის (აქციების) გადაცემა  რეორგანიზაციის მხარე იურიდიულ პირებს შორის, არ ითვლება ქონების რეალიზაციად". ასევე აღსანიშნავია სსკ მე-20 მუხლის 1-ლი ნაწილი, რომელიც განსაზღვრავს, რომ "საქონლის მიწოდებად ითვლება პირის მიერ სხვა პირისთვის საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემა სასყიდლით (მათ შორის, საქონლის რეალიზაცია, გაცვლა, ხელფასის ან ნატურალური ფორმით ანაზღაურება) ან უსასყიდლოდ, თუ ამ მუხლით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული".  

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ თუ ის დამფუძნებელი, რომელსაც დაუბრუნეს ქონება, ფიზიკური პირია, მაშინ მისთვის ქონების დაბრუნება დაბეგვრის მიზნებისათვის რეორგანიზაციას არ წარმოადგენს.

კითხვა: საქართველოს საწარმომ, რომელიც დღგ-ის გადამხდელია, არარეზიდენტი პირისაგან იჯარით აიღო თვითმფრინავი, რომელიც ქვეიჯარით გადასცა სხვა არარეზიდენტ პირს. გვაინტერესებს:
1) პირველი არარეზიდენტი პირისგან შეძენილი იჯარის მომსახურება იბეგრება თუ არა უკუდაბეგვრის დღგ-ით?
2) მეორე არარეზიდენტ პირზე თვითმფრინავის იჯარით გადაცემა იბეგრება თუ არა დღგ-ით?

პასუხი: დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის, მომსახურების გაწევის ადგილი განისაზღვრება სსკ 240-ე მუხლის მიხედვით. ამ მუხლის "ე.დ" პუნქტი ეხება მოძრავი ქონების იჯარით გადაცემას, გარდა სატრანსპორტო საშუალებებისა. ვინაიდან თვითმფრინავი, აშკარაა, სატრანსპორტო საშუალებაა, მას ეს პუნქტი არ ეხება და შესაბამისად, თვითმფრინავის იჯარის შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილი უნდა განისაზღვროს ამ მუხლის "ვ" პუნქტის მიხედვით: "იმ პირის ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელების ადგილი, რომელიც ეწევა მომსახურებას".  

აღნიშნულიდან გამომდინარე, არარეზიდენტი პირის მიერ საქართველოს საწარმოსთვის თვითმფრინავის იჯარით გაცემის შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილი საქართველო არ არის და ამიტომ ასეთი იჯარა უკუდაბეგვრის დღგ-ით არ დაიბეგრება. საქართველოს საწარმოს მიერ არარეზიდენტისათვის თვითმფრინავის ქვეიჯარით გადაცემის შემთხვევაში კი მომსახურების გაწევის ადგილი საქართველოა და ამიტომ დღგ-ით უნდა დაიბეგროს.  

კითხვა: "***-ცენტრს" ეკონომიკის განვითარების სამინისტრომ უზუფრუქტით გადასცა საუნივერსიტეტო კლინიკის ნაწილი. ამ ნაწილის სარდაფი ცენტრმა იჯარით გადასცა შპს "X"-ს.  
დაახლოებით 2009 წლის მარტში ეკონომიკის განვითარების სამინისტრომ ცენტრისათვის უზუფრუქტით გადაცემული ფართი დაუბრუნა თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტს, ხოლო ცენტრს სანაცვლოდ მისცა ფართი სხვა ტერიტორიაზე. თსსუ-მ, ცენტრის თხოვნით, ახალ ფართში რემონტის დასრულებამდე დართო მას ნება ესარგებლა დროებით უნივერსიტეტის ფართით. ზემოთ აღნიშნული ფაქტის შესახებ არ იქნა ინფორმირებული შპს "X", რომელიც აგრძელებდა ცენტრისთვის იჯარის თანხის გადახდას. ეს ფაქტი შპს "X"-სთვის ცნობილი გახდა 2009 წლის 22 დეკემბერს.  
გთხოვთ გაგვიმარტოთ, როგორ მოვიქცეთ, რათა დავბრუნდეთ სამართლებრივ ფორმაში.

პასუხი: ზოგადად, იჯარით გაცემული ფართის მესაკუთრის შეცვლა არ იწვევს არსებული იჯარის ხელშეკრულების ვადამდელ შეწყვეტას, თუ მისი მოქმედების ვადა ჯერ არ არის გასული. ამიტომ, წესით, უნდა მომხდარიყო არსებულ ხელშეკრულებაში "მეიჯარის" ჩანაცვლება.  

ვინაიდან ეს არ მოხდა, მომხდარ გარიგებას საგადასახადო და ბუღალტრული თვალსაზრისით უნდა მიეცეს ასეთი შეფასება, რომ ცენტრი აგრძელებდა ფართის ფლობას უსასყიდლოდ, ახალ მესაკუთრესთან შეთანხმების საფუძველზე (ფაქტობრივად, ადგილი ჰქონდა უსასყიდლო იჯარას), ხოლო თქვენთვის გადმოცემული ჰქონდა სასყიდლიანი ქვეიჯარით.  

სამართლებრივი თვალსაზრისით, საჭიროა დაიდოს ახალი საიჯარო ხელშეკრულება ახლანდელ მესაკუთრესთან.

კითხვა: ხშირია შემთხვევა, როდესაც მიმწოდებელი საქონელს ან მომსახურებას გვაწვდის ფასდაკლებით. ამ ფასდაკლების შესახებ აღნიშნულია კონტრაქტის პირობებშიც.  საგადასახადო კუთხით, როგორ უნდა აისახოს აღნიშნული ფასდაკლება ბუღალტერიაში?

პასუხი: აღნიშნული ფასდაკლება ბუღალტერიაში, როგორც წესი, არ აისახება, ანუ შეძენილი საქონლის/მომსახურების თვითღირებულება აისახება ფასდათმობის გამოკლებით. ამის შესახებ არის მითითება ბასს 2-ში "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები" და ბასს 16-ში "ძირითადი საშუალებები".  

გამონაკლისს წარმოადგენს საქონლის იმპორტის ისეთი შემთხვევა, როდესაც მიმწოდებელმა ინვოისში უჩვენა საქონლის ფასი ფასდათმობის გარეშეც და ფასდათმობითაც, მაგრამ განბაჟება (საბაჟო დეკლარირება) განხორციელდა საქონლის ფასდათმობის გარეშე ფასიდან. ასეთ შემთხვევაში თქვენ იძულებული ხართ, იმპორტირებული საქონელი ასახოთ ბუღალტერიაში მისი "სრული" ფასით (გადასახდელი თანხა + ფასდათმობა) და ამავდროულად, ფასდათმობის თანხა აღიაროთ არასაოპერაციო შემოსავლად როგორც ნაპატიები ვალდებულება.

შენიშვნა: მოცემულ კითხვებზე პასუხები გაცემულია 2010 წლის 1 იანვრამდე მოქმედი საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის მიხედვით.

 

ტექნიკური მიზეზების გამო, რედაქციაში შემოსულ სხვა შეკითხვებს პასუხი გაეცემათ ჟურნალის შემდეგ ნომერში.