მიხეილ ჯაფარიძე - დაიბადა 11.10.1984 წ., ქ. თბილისში.

განათლება

09/1991-06/2002 - ქალაქ თბილისის მე-3 გიმნაზია;

09/2002-07/2006 - ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი, მარკეტინგის განხრით.

პროფესიული გამოცდილება

2004-2005 - მარკეტინგული კვლევების ცენტრი "სერმა";

08/2006-08/2008 - სადაზღვევო კომპანია "სახალხო დაზღვევა";

08/2008-08/2012 - სადაზღვევო კომპანია "იმედი L International";

08/2012-დან დღემდე - სადაზღვევო კომპანია "არდი".

– ბატონო მიხეილ, რას იტყოდით თქვენი გავლილი გზის შესახებ?

_ დავიბადე 1984 წელს ქ. თბილისში. როგორც ყველა ბავშვი, ალბათ მეც მეხანძრეობაზე ან მსგავს რამეზე ვოცნებობდი, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ბაკალავრის ხარისხი მივიღე, სადაზღვევო ბიზნესში ვარ. უფრო ადრეული პერიოდიდან რომ დავიწყოთ – დავამთავრე თბილისის მე-3 გიმნაზია. სკოლის დამთავრების შემდეგ, 2002 წელს, ჩავაბარე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტზე, მარკეტინგის სპეციალობით. ეს პროფესია ჩემს საქმიანობაში ძალიან მეხმარება. ამავე უნივერსიტეტში დავიცავი მაგისტრის ხარისხი 2007 წელს და ამჟამად თსუ-ს დოქტორანტი ვარ.  სტუდენტობის პერიოდში ხშირად ვიყავი არაერთი პროექტის მონაწილე, მაგრამ მაინც ვთვლი, რომ კარიერა `სახალხო დაზღვევაში~ დავიწყე 2006 წელს კორპორაციული მენეჯერის ასისტენტად. ორი წლის შემდეგ სადაზღვევო კომპანია `იმედი L International~‑ში გავაგრძელე საქმიანობა, სადაც ოთხ წელზე მეტი დავყავი. 2012 წლიდან `არდის~ გუნდს შემოვუერთდი და ბიზნესის განვითარების მიმართულებას ვკურირებ. შეიძლება ითქვას, რომ კარიერის დაწყების დღიდან სადაზღვევო ინდუსტრიაში ვარ. 

– სადაზღვევო ინდუსტრიაში როგორ მოხვდით?

_ ძალიან მინდოდა ისეთ ადგილას მოვხვედრილიყავი, სადაც საინტერესო იქნებოდა მუშაობა. წიგნებიდან თუ ფილმებიდან მხიბლავდა ის, თუ როგორ ცხოვრობდნენ თავისუფალ სამყაროში, როდესაც შესაძლებლობების მეტნაკლები თანაბრობის პირობებში შენზეა დამოკიდებული, რას და როგორ მიაღწევ. ჩვენ, როგორც არათავისუფალი სამყაროდან ახლად თავდაღწეულ თაობას, ეს ყველაფერი ძალიან გვიზიდავდა. შემდეგ მოხდა ისე, რომ უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში ჩართული ვიყავი მარკეტინგის კვლევის ცენტრი `სერმა~-ს პროექტებში, იყო სტაჟირებები სხვადასხვა ორგანიზაციებში და როგორც ზემოთ აღვნიშნე, პირველი სერიოზული და სრული განაკვეთის სამსახური იყო `სახალხო დაზღვევა~. 2006 წელს გამოცხადებული იყო ვაკანსია კორპორაციული გაყიდვების მიმართულებით. გავაგზავნე СV. გასაუბრების შემდეგ ამიყვანეს და დაიწყო ჩემი კარიერა სადაზღვევო ბიზნესში.

ამ ინდუსტრიას აქვს განვითარების ძალიან დიდი პოტენციალი საქართველოში და რაც მე ძალიან მხიბლავს, არის ის, რომ მას შეუძლია ჩვენს საზოგადოებას რეალური სარგებელი მოუტანოს. საქართველოში ბოლომდე ვერ გავითავისეთ დაზღვევის მნიშვნელობა და შესაძლოა ეს ნაწილობრივ იმის ბრალია, რომ სახელმწიფოს არ ჰქონდა კონკრეტული პოლიტიკა სადაზღვევო ინდუსტრიის მიმართ. ამასთან შესაძლოა მოსახლეობის თვალში დაზღვევა, როგორც რისკის მართვის ინსტრუმენტი, არ აღიქმებოდა სწორად.

დღესდღეობით, პრაქტიკულად, ყველა მზღვეველი ცდილობს, რომ კარგი პროდუქტი ჰქონდეს. საქართველო პატარა ქვეყანაა და ერთხელ გაკეთებული ცუდი საქმე ორმაგად უბრუნდება ყველას. სწორედ ამიტომ ყველა კომპანია ცდილობს სწორი დაპირება გასცეს. დაპირების აღსრულებაში კი მნიშვნელოვანია სერვისები. სისწრაფე, მოქნილობა და სხვა პატარ-პატარა წახნაგები განასხვავებს კომპანიებს ერთმანეთისგან. ბაზარი თანდათან გაიზარდა, ხალხმა ნახა ის, თუ როგორ მუშაობს დაზღვევა, რას შეიძლება ელოდეს სადაზღვევო კომპანიისგან და რას არა, თუმცა, ეს მაინც ზღვაში წვეთია.

თუკი საქართველოში საბანკო ინდუსტრია რეალურად განვითარებულია, სადაზღვევო ინდუსტრია ჯერ კიდევ განვითარების საწყის ეტაპზეა. მინდა გითხრათ, რომ დღეს საქართველოში მოსახლეობა სიგარეტში ბევრად მეტს იხდის, ვიდრე დაზღვევის ყველა სახეობაში ერთად და ხუთჯერ მეტს, ვიდრე ჯანმრთელობის დაზღვევაში. ამიტომ, პოტენციალი ძალიან დიდია და ვფიქრობ, სადაზღვევო კომპანიებს რეალურად სიკეთის მოტანა შეუძლიათ. როგორ?

პირველი, სადაზღვევო პროდუქტები საშუალებას იძლევა უკეთესად ვმართოთ რისკები და დავგეგმოთ მომავალი. დაზღვევის საჭიროება რომ არ არსებობდეს, ეს ბიზნესი არ იარსებებდა.

მეორე, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია მოსახლეობისთვის და მთლიანად ეკონომიკისთვის, ამ ბიზნესს ბევრი დადებითი ეფექტის გენერირება შეუძლია. მას შეუძლია შექმნას თავისუფალი ფულადი რესურსი, რომელიც ისევ ეკონომიკის განვითარებას მოხმარდება. სამწუხაროდ, ამ კუთხით აქცენტები არ კეთდება არც მოსახლეობის, არც ბიზნესისა და არც სახელმწიფოს მხრიდან. დაზღვევა საქართველოში საკმაოდ დაკნინებულია, მაგრამ ნელ-ნელა ეს ყველაფერი იცვლება.

– თქვენ ამბობთ, რომ საქართველოში სადაზღვევო ინდუსტრია დაკნინებულია. რა არის ამის მიზეზი? დაზღვევის დაბალი კულტურა, ცუდი მარკეტინგი, ანუ საზოგადოება ვერ ღებულობს ეფექტიან და მასზე მორგებულ სერვისებს, თუ რა?

_ თუ გადავხედავთ სადაზღვევო ინდუსტრიის განვითარების ისტორიას, დავინახავთ, რომ დაზღვევა საბანკო სფეროს პარალელურად ვითარდებოდა. საქართველოში ასე არ მოხდა.

დღეს ქართული სადაზღვევო ინდუსტრია იმდენად მწირია, რომ განვითარებისთვის საჭირო სახსრების ნაკლებობა სახეზეა. ზოგადად ასეა, რარიგ ნოყიერიც არ უნდა იყოს ნიადაგი, სწორი დამუშავების გარეშე უხვ მოსავალს ვერ მიიღებ. ნიადაგს სჭირდება განაყოფიერება, სასუქი, სწორი ტექნოლოგიები და სხვა. არსებული კონიუნქტურის პირობებში წინსვლისთვის ბევრს ვმუშაობთ, მათ შორის სახელმწიფოსთან ერთად. ამაში არ ვგულისხმობ პირდაპირ დოტაციას, პირიქით, კერძო სექტორში ყოველგვარი ჩარევის წინააღმდეგი ვარ. უნდა არსებობდეს ისეთი სავალდებულო სადაზღვევო პროდუქტები, რომელიც საზოგადოებრივ სიკეთეს ქმნიან. 

ბუნებრივია, საკუთარი ქონების დაზღვევას ვერავის დავავალდებულებთ, ჩვენი ქონება ჩვენი პრობლემაა, მაგრამ მესამე პირის მიმართ პასუხისმგებლობის სავალდებულო დაზღვევის არსებობა მნიშვნელოვანია. მაგალითად, ავტომობილის მფლობელის მესამე პირის მიმართ პასუხისმგებლობის სავალდებულო დაზღვევა, პროფესიული დაზღვევის ბევრი სახეობა და ა.შ. სავალდებულო სისტემის პირობებში კონკურენციის და მასშტაბის ეფექტის გამო ფასიც კლებულობს და ყველა ბაზრის მონაწილე ცდილობს იყოს განსხვავებული, რომ კლიენტმა მიიღოს ეფექტი.

– სავალდებულო დაზღვევის მიმართულებით სახელმწიფომ პირველი ნაბიჯები უკვე გადადგა. 1 მარტიდან ამოქმედდება ტრანზიტული ავტომობილებისთვის მესამე პირის მიმართ პასუხისმგებლობის სავალდებულო დაზღვევა, ასევე ამოქმედდება საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებზე (სავაჭრო ცენტრები, სასტუმროები, ბენზინ- გასამართი სადგურები) სავალდებულო დაზღვევა. ეს ყველაფერი სადაზღვევო ბაზრის კიდევ უფრო განვითარებას ხელს ხომ

შეუწყობს?

_ ჩვენი კომპანია ყველა ამ პროცესში მონაწილეობს, მათ შორის სახელმწიფო აგროდაზღვევის პროგრამაში. რაც თქვენ აღნიშნეთ, ეს ორივე პროდუქტი არის პირველი იმ არაერთი სახეობიდან, რომელიც მათ მოჰყვება. სავარაუდოდ 2019 წლიდან საქართველოში რეგისტრირებული ავტომობილებისთვისაც მესამე პირის მიმართ სავალდებულო იქნება დაზღვევა, რაც ბაზარს დაახლოებით 30- 35%-ით გაზრდის. წარმოიდგინეთ, როგორი მნიშვნელოვანია ასეთი გადაწყვეტილებების მიღება. საზოგადოების თავშეყრის ადგილებს შეიძლება დაემატოს მცირე სასტუმროები, კაფეები რესტორნები და სხვა ობიექტები. ასევე ისეთი პროფესიები, როგორიცაა ექიმები და იურისტები, რომელთა საქმიანობა საზოგადოებაზე მოქმედებს და მათი პასუხისმგებლობის დაზღვევა, მინიმალური ლიმიტით, შეიძლება სავალდებულო იყოს. ეს საბოლოო ჯამში ბაზარს გაზრდის, ბიზნესი რისკის სწორად მართვას დაიწყებს, რაც ეკონომიკაზეც აისახება.

მაგრამ ყველაზე საინტერესო ის კი არ არის, თუ რომელიმე ამ პროდუქტიდან რა შემოსავლის მოზიდვაა დაგეგმილი, არამედ ის, თუ რა გავლენა ექნებათ ასეთ პროდუქტებს სადაზღვევო კულტურის ზრდის მიმართულებით. როდესაც თქვენ პასუხისმგებლობას დააზღვევთ და მომავალში დაზღვევის სიკეთეს ნახავთ, აუცილებლად დაზღვევის სხვა სახეობასაც შეიძენთ. სწორედ ამიტომ, სახელმწიფოს როლი სადაზღვევო კულტურის გაზრდაში ძალიან მნიშვნელოვანია.

– საყოველთაო ჯანდაცვის დიფერენცირებულმა პაკეტებმა, რომლებიც შარშან ამოქმედდა, რა შეცვალა სადაზღვევო სექტორისთვის?

_ მე ვარ თავისუფალი ბაზრის პრინცი პის, კონკურენციის მომხრე. ვფიქრობ, რომ კონკურენტული სისტემა ყველაზე ეფექტიანია. საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაც შეიძლება იყოს უკეთესი. ჩანაფიქრი კარგია, მაგრამ ვფიქრობ, მართვის ნაწილში კერძო კომპანიები უფრო ეფექტიანები იქნებიან, ვიდრე ამას სახელმწიფო შეძლებს.

– ჩემი აზრით, სამედიცინო სერვისის მიღებისას სადაზღვევო კომპანიებს აქვთ უფრო მეტი ბიუროკრატია, ვიდრე სახელმწიფოს. სერვისები უფრო მარტივი და მოქნილი უნდა იყოს...

_ შესაძლოა თქვენ მართალი ხართ, თუ ავიღებთ კონკრეტულ კომპანიას და კონკრეტულ პროდუქტს, მაგრამ კონკურენციის პირობებში შეუძლებელია სახელმწიფო უფრო ნაკლებად ბიუროკრატიული იყოს, ვიდრე კერძო. წარმოიდგინეთ სისტემა, როდესაც კერძო სადაზღვევო კომპანიები ეჯიბრებიან ერთმანეთს. მიჭირს გავიხსენო ისეთი მაგალითები, როდესაც სახელმწიფო კონკურენციის გასაკეთებელ საქმეს უკეთესად ახერხებდეს. შესაძლოა იყოს ნაკლოვანებები, მაგრამ კონკურენცია აიძულებს ყველა მონაწილეს იყოს იმაზე უკეთესი, ვიდრე გუშინ.

ამ ნაწილში სახელმწიფო არის მონოპოლისტი და მომხმარებლისთვის არსებობს ერთი ალტერნატივა _ ან იქ, ან არსად. გარდა ამისა, ხარჯების ეფექტიანობის განსაზღვრაც არის რთული, ეს საბოლოო ჯამში აწვება ბიუჯეტს და გადასახადის თითოეულ გადამხდელს. ეს ხარჯი ირიბად, მაგრამ მაინც მოსახლეობას აწვება. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში როდესაც ვსვამთ შეკითხვას, რომელი ჯობს _ კერძო თუ სახელმწიფო, მე ვიტყოდი, რომ კერძო სექტორი უფრო მოტივირებულია იყოს ეფექტური. სახელმწიფოსგან განსხვავებით, მომხმარებელს ერთი კომპანიის სერვისი არ მიეწოდება. ამ შემთხვევაში ადამიანს არჩევანი აქვს, თუ ერთი კომპანიის სერვისი არ მოეწონება, სხვაგან წავა. იქ სადაც კერძო სექტორი არ აქტიურობს. ეს ნიშნავს, რომ ის ვერ ხედავს შესაძლებლობას, რადგან ბიზნესი სხვაგვარად სიცარიელეს არ დატოვებდა. სწორედ ამიტომ ჩემი აზრით სახელმწიფო უნდა

აორგანიზებდეს მხოლოდ ისეთი სახის საზოგადოებრივი სიკეთეების შექმნას, რასაც კერძო ინიციატივა ვერ წვდება.

ვფიქრობ, შესაძლებელია საინტერესო მოდელის შექმნა, თუ კერძო ინდუსტრიის როლი გაიზრდება. მაგალითად, შეიძლებოდა ყოფილიყო სისტემა, რომლის მიხედვითაც დამსაქმებელს შეუძლია იყიდოს ჯანდაცვის იგივე პაკეტი, რასაც სახელმწიფო სთავაზობს მოსახლეობას. ეს ხალხი კი ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამიდან ამოვიდოდა. ეს პაკეტი არ იქნებოდა ძვირი და სწორი სისტემის შემთხვევაში დაახლოებით 18-25 ლარის ფარგლებში იმერყევებდა (გამომდინარე კომპანიის სერვისის ხარისხიდან). დღეს თუ დამსაქმებელი დასაქმებულს 20-ლარიან სადაზღვევო პაკეტს უყიდის, იგი უფრო მადლიერი დარჩება, ვიდრე ხელფასის 20 ლარით გაზრდით. ეს ფაქტია. არც ერთი დასაქმებული არ იქნება აღფრთოვანებული ხელფასის 20 ლარით ზრდით, პირიქით შესაძლოა ბევრმა ცუდადაც კი აღიქვას, მაგრამ როდესაც კომპანია ყიდულობს თანამშრომლისთვის დაზღვეის პროგრამას, ამას სხვა ეფექტი აქვს. კომპანია სიკეთეს ყიდულობს თანამშრომლისთვის, რაც კონკრეტული ადამიანისთვის შესაძლოა იყოს 5000-ლარიანი ოპერაციის დაფინანსება, რასაც სხვაგვარად ვერ შეძლებდა. თუ ადამიანი დაკარგავდა სამსახურს ის ავტომატურად გადავიდოდა სახელმწიფო პროგრამაში. ვფიქრობ, ეს მოდელი უფრო მეტ ეფექტს მოგვცემდა. სახელმწიფო აპარატი უნდა ცდილობდეს, რომ ბიუჯეტში კერძო სექტორის მიერ გადარიცხული თანხა მაქსიმალურად გაიზარდოს. კერძო ბიზნესი უნდა იყოს სტიმულირებული თავისუფალი ბაზრის, კონკურენციისა და სწორი თამაშის წესების პირობებში.

– სადაზღვევო სექტორში კიდევ ერთი პრობლემა არის ის, რომ დღემდე ვერ განვითარდა ინდივიდუალური დაზღვევა. რა არის ამის მიზეზი?

_ ამ საკითხზე მსჯელობა არაერთხელ გაიმართა, მათ შორის ოფიციალურ დონეზე. აქ არის ორი პრობლემა. ინდივიდუალური პროგრამები ბევრად მაღალი რისკის მატარებელია. როდესაც საქართველოში ადამიანი ამბობს, რომ მას აქვს სურვილი ინდივიდუალური ჯანმრთელობის დაზღვევის ყიდვის, უდიდესი ალბათობით მას სჭირდება ან დასჭირდება რამე ტი პის სამედიცინო მომსახურების მიღება. ანუ საქმე გვაქვს ფაქტის დაფინანსებასთან და არა დაზღვევასთან. მეორე პრობლემა კი არის თანხის ამოღება. ინდივიდუალურად დაზღვეულთა დიდი ნაწილი აგვიანებს გადახდებს და შემდეგ დავალიანების ამოღება შესაძლოა იმაზე მეტ რესურსს საჭიროებდეს, ვიდრე თავად დავალიანების ოდენობა.

არსებობს ისეთი წარმოდგენა, რომ დაზღვევა შესაძლოა მაშინ ვიყიდოთ, როდესაც რისკის დადგომა გარდაუვალია. ეს ასე არაა. დაზღვევის მთელი არსი იმაშია, რომ სადაზღვევო კომპანია აგროვებს დაზღვეულთა დიდ მასას,  საიდანაც მცირე ჯგუფს დასჭირდება მნიშვნელოვანი თანხების ანაზღაურება და ბევრს არა. იკვრება ამ ადამიანების დიდი ერთობა და მათი გადახდებით შეგროვილ თანხას კომპანია უნაწილებთ მათ, ვისაც იმ წელს დასჭირდათ. ამით რისკი ბალანსდება. ინდივიდუალურად ამის მიღწევა პრაქტიკულად შეუძლებელია.

– არის თუ არა ჯანსაღი კონკურენცია სადაზღვევო ბაზარზე? სულ გვესმის პრეტენზიები, რომ არსებობს ოლიგოპოლიები, როდესაც ერთი ჯგუფის ხელშია ბანკი, სააფთიაქო ქსელი, ჰოსპიტალური თუ სადაზღვევო სექტორი, ისინი ზღუდავენ კონკურენციას და სხვა კომპანიებს განვითარებაში ხელს უშლიან. თქვენ როგორ აფასებთ ამ მდგომარეობას?

_ ჩვენ ვართ ცალკე მდგომი სადაზღვევო კომპანია, არ ვართ აფილირებული არცერთ ბანკთან ან ფარმაცევტულ კომპანიასთან. ცხადია, ბაზარზე არსებობენ კომპანიები, რომლებიც არიან ინტეგრირებულნი ბანკებთან ან სამედიცინო ბიზნესთან და მათ გარკვეული კუთხით უფრო მეტი `ფორა~ აქვთ. თუმცა ვერ ვიტყვი იმას, რომ სადაზღვევო აზარზე კონკურენცია შეზღუდულია. ცხადია, ვიღაცას უფრო მეტი შესაძლებლობა აქვს იყოს შენზე წინ, მაგრამ კონკურენცია მაინც არსებობს. უფრო მეტიც, კონკურენცია საკმაოდ აგრესიულიცაა.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში პრაქტიკულად არცერთი სავალდებულო დაზღვევა არ გვქონდა ბოლო წლებში, ქართული სადაზღვევო ბაზარი ნაბიჯ-ნაბიჯ, მაგრამ მაინც იზრდებოდა. სადაზღვევო სერვისები უფრო უკეთესია, ვიდრე წინათ. რაც შეეხება არაპროფილური ბიზნესის საკითხს, მგონია, რომ ეს პრობლემა დაძლევადია თუ ნება იქნება. თავისუფალი ბაზრის პირობებში შეუძლებელია მონოპოლიური მდგომარეობა ერთ ან ორ კომპანიას ჰქონდეს. თუ დღეს საუბარია იმაზე, რომ ბანკები არაპროფილურ სექტორებში შესვლით კონკურენციას ზღუდავენ, ეს იმიტომ ხდება, რომ ბიზნესის სხვა სექტორშია თავისუფლება შეზღუდული. ეს არის კაპიტალის ბაზარი, რომელიც ბანკებს აქვთ მონოპოლიზებული. სწორედ ეს არის პრობლემა.

– უფრო სწორად, შეიძლება ითქვას, რომ კაპიტალის ბაზარი ისევ ჩანასახის მდგომარეობაშია და მას განვითარება ვერ ეღირსა...

_ როგორც კი შეიქმნება კაპიტალის წყაროებს შორის მეტი კონკურენცია,…არაპროფილური ბიზნესის თემა თავისით მოგვარდება.

დღეს, თქვენ რომ შეხვიდეთ საქართველოს საფონდო ბირჟის ვებ-გვერდზე, ნახავთ, რომ გარიგებების ოდენობა არის პრაქტიკულად ნული. ორი წამყვანი ბანკი, რომლებსაც ცხადია ძალიან ძლიერი პროფესიონალთა გუნდი ჰყავთ, საჭიროების შემთხვევაში გადიან ევროპულ ბაზრებზე დამატებითი სახსრების მოსაზიდად. მათ აქვთ ამის პროფესიული და ტექნიკური რესურსი, ხოლო ქართულ კომპანიებს ეს წყარო პრაქტიკულად დახურული აქვთ. მაშინ რა ქნან სხვა ქართულმა კომპანიებმა, როდესაც მათ ბანკების გარდა სხვა ფინანსური წყარო არ აქვთ? ქვეყანაში თავისუფალი საფონდო ბირჟა რომ იყოს, კონკურენცია კიდევ უფრო მეტად ეფექტიანი იქნებოდა. რეალურად, თუ თქვენს კომპანიას დამატებითი სახსრები დასჭირდებოდა, თავისი აქციების გარკვეულ პროცენტს აიღებდა და განათავსებდა ბირჟაზე, მოიზიდავდა უფასო ფულს და განვითარებას დაიწყებდა. ბანკებს კი კაპიტალის ბაზრის სახით კონკურენტი გაუჩნდებოდა, რაც სესხებზე საპროცენტო განაკვეთების შემცირებასაც შეუწყობდა ხელს.

არაპროფილური აქტივების აკრძალვა უფრო შედეგთან ბრძოლაა ვიდრე მიზეზთან, და თუ არ ვებრძოლეთ მიზეზს, შედეგი სულ ერთი და იგივე იქნება. დღეს ბანკები ბიზნესს კრედიტს ძალიან რთულად აძლევენ, საპროცენტო განაკვეთიც მაღალია. სწორედ ამიტომ კაპიტალის ბაზრის განვითარება ჩემი აზრით რეალური გამოსავალია. ის არის ძრავი, რომელიც დღეს ქვეყანას გათიშული აქვს.

მე, როგორც კერძო სადაზღვევო კომპანიის ერთ-ერთ ხელმძღვანელს, შეიძლება დისკომფორტს მიქმნის ის `ფორა~, რომელიც სხვას აქვს და მე არა, მაგრამ ბრძოლის საშუალება კონკურენციაშია და არა აკრძალვაში. რაც არ უნდა აკრძალო, კერძო სექტორი ყოველთვის შეეცდება გამოსავლის მოძებნას და სხვა გზას მაინც მონახავს, რათა მას გვერდი აუაროს. შეზღუდვაში არაა გამოსავალი, არამედ თავისუფლებაში ანუ ღია და გამჭვირვალე კონკურენციაში.

თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში, როდესაც ნებისმიერი ინდუსტრია ნორმალურად ვითარდება, მას უჩნდება დამატებითი სახსრები, რათა შექმნას უკეთესი პროდუქტი, დაიქირავოს კვალიფიციური თანამშრომლები და ქვეყნის ეკონომიკაშიც თავისი ადგილი დაიკავოს.

– ასევე `თამაშგარე~ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ სადაზღვევო კომპანიები საპენსიო რეფორმის განხორციელების პროცესში, რამაც თქვენი სექტორის უკმაყოფილება გამოიწვია. რა ფორმით გსურდათ ამ პროცესში მონაწილეობის მიღება?

- აქაც სწორი, კონკურენტული მოდელი უნდა ყოფილიყო. იქნებ მე არ მაქვს სურვილი სახელმწიფოს მივაბარო ჩემი ფული? იქნებ მე მირჩევნია ამ ფულს სხვაგან ვაბანდებდე ან იქნებ მირჩევნია, ჩემს დანაზოგს კერძო ფონდი მართავდეს? ამ მხრივ ბევრი მოსაზრება არსებობს.

– სადაზღვევო კომპანიებს გქონდათ საშუალება, რომ საპენსიო ფონდები განგევითარებინათ, თუმცა ეს ვერ შეძელით.

_ კანონი არ იყო სწორი. დღეს ადამიანი წავა და დეპოზიტზე დადებს ფულს. ჩვენ იმაზე მეტ სარგებელს ვერ დავპირდებით, ვიდრე საბანკო დეპოზიტია, ამიტომ სადაზღვევო კომპანიაში არავინ მოვა. საპენსიო ფონდს სწორი საინვესტიციო პოლიტიკა სჭირდება და ამის მიღწევა შესაძლებელია კერძო სექტორის მხრიდანაც.

– ანუ თქვენ ფიქრობთ, რომ უნდა იყოს სავალდებულო, მაგრამ პროექტში სახელმწიფოს, ფულის სამართავად, სადაზღვევო კომპანიები შემოეყვანა?

_ უნდა იყოს არჩევანი. ეს არის და ეს. სახელმწიფო მოსახლეობისგან აკრეფილ თანხას თავად მართავს, ერთპიროვნულად. ვნახოთ, მომავალი გვიჩვენებს, მაგრამ საინტერესოა რა იქნება ადმინისტრაციული დანახარჯები, სად განთავსდება ეს რესურსები და ა.შ. ერთი ვიცით, რომ ეს იქნება სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები. რეალურად გამოდის, რომ მოსახლეობამ ფული უნდა ასესხოს მთავრობას. ჩვენი სახელმწიფო ვალის დონე დაბალია, რაც ძალიან კარგია, როდესაც ინვესტორები აფასებენ ქვეყანას და ვიმედოვნებ, რომ ის ამ დონეზე შენარჩუნდება.

ზოგადად, საქართველოში მოსახლეობას დაგროვების საშუალებად სადაზღვევო პროდუქტები არ წარმოუდგენია. სიცოცხლის დაზღვევა დაგროვებითი ფუნქციის მატარებელია, როდესაც ადამიანი იხდის მუდმივ შენატანებს, ეს თანხა უგროვდება. განვითარებულ ქვეყნებში სიცოცხლის დაზღვევის მქონე პოლისის უზრუნველყოფით შეგიძლიათ ბანკში სესხი აიღოთ. ასეთი ინსტრუმენტები უცხოეთში კარგად არის განვითარებული, რაც საქართველოში, პრაქტიკულად, არ არსებობს. აზერბაიჯანში სიცოცხლის დაზღვევის ბაზარი, დაახლოებით, 200 მილიონი დოლარია. ეს არის იმაზე დიდი, ვიდრე ჩვენი სადაზღვევო პროდუქტი მთლიანად.

– ბევრი ვისაუბრეთ თქვენს პროფესიაზე და სადაზღვევო სექტორის პრობლემებსა და დადებით მხარეებზე. კიდევ რა არის თქვენი საყვარელი საქმიანობა, რომლისგანაც იგივე სიამოვნებას იღებთ, როგორც ბევრი სადაზღვევო პოლისის გაყიდვისას?

_ ჩემი საყვარელი საქმიანობა არის კითხვა.

– რა ჟანრის ლიტერატურას კითხულობთ?

_ როდესაც ასაკი იცვლება, ალბათ იცვლება ჟანრიც. ადრე ძირითადად მხატვრულ ლიტერატურას ვკითხულობდი. ბოლო პერიოდში, პროფესიიდან გამომდინარე, ვცდილობ ეკონომიკაზე, ბიზნესზე და ტექნოლოგიებზე წავიკითხო. დღევანდელ სამყაროში ეკონომიკასა და ბიზნესში ცოდნა სწრაფად ძველდება. მიდგომები ძალიან სწრაფად იცვლება. ის მოდელი, რომელიც ათი წლის წინ ეფექტიანი იყო, დღეს უკვე არც ისე შედეგიანად მუშაობს. ასევე ძალიან სწრაფად იცვლება ტექნოლოგიები და ამ ყველაფერს ფეხი უნდა ავუწყოთ.

– თუ გყავთ თქვენი საყვარელი ეკონომისტი, რომელმაც თქვენზე გავლენა მოახდინა და ცდილობთ მისი თეორიები პრაქტიკაში გამოიყენოთ?

_ კი, მყავს და არცერთი არ არის სოციალისტებიდან. მარქსისტული თეორიის ეკონომისტების იდეები არ მუშაობს.

ძირითადად მომწონს ის ეკონომისტები, რომლებიც თავისუფალი ბაზრის მომხრეები არიან. თვლიან, რომ კონკურენციამ უნდა გადაწყვიტოს ყველაფერი. მილტონ ფრიდმანი, ფრიდრიხ ავგუსტ ფონ ჰაიეკი, ძირითადად ავსტრიული სკოლა. და, რა თქმა უნდა, ადამ სმიტი.

იდეალური ეკონომიკური თავისუფლება, რეალურად, არცერთ ქვეყანას აქვს, მაგრამ მეტ-ნაკლებად თავისუფალია დასავლური ქვეყნები, სინგაპური და ამერიკა. კომუნისტური ჩინეთიც კი ნაწილობრივ საბაზრო ეკონომიკაზე გადავიდა იმისთვის, რომ როგორც საბჭოთა კავშირს, მასაც მთელი სისტემა თავზე არ დანგრეოდა. ასე რომ, ჩვენც თავისუფლებაზე უნდა გავაკეთოთ აქცენტი. თავისუფლებასაც სწავლა უნდა, რადგან ის დიდ პასუხისმგებლობასაც მოიაზრებს.

ესაუბრა მაკა ხარაზიშვილი