რუსლან ხოროშვილი - დაიბადა 1980 წლის 11 თებერვალს, ბათუმში;
1997 წ. - დაამთავრა ქ. ბათუმის N2 საშუალო სკოლა;
1997 წ. - დაამთავრა სთარმაუნთის უმაღლესი სკოლა, ჩრდილოეთ კაროლინა, აშშ;
2001 წ. - ბიზნესის ადმინისტრირების ბაკალავრი, მართვის ევროპული სკოლა - თბილისი (ESM - თბილისი);
2003 წ. - აშშ-ის სერტიფიცირებული საჯარო ბუღალტერი (CPA). ლიცენზია მიღებული აქვს ნიუ ჰემპშირში;
2014 წ. - საქართველოს პროფესიონალ ბუღალტერთა და აუდიტორთა ფედერაციის მიერ სერტიფიცირებული საჯარო ბუღალტერი;
2013 წ.-დღემდე - „EY საქართველოს“ მმართველი პარტნიორი;
2017 წ.-დღემდე - არის საქართველოს პროფესიონალ ბუღალტერთა და აუდიტორთა ფედერაციის (ბუღალტერთა საერთაშორისო ფედერაციის წევრი გაერთიანება) აუდიტორული საქმიანობის ხარისხის კომიტეტის თავმჯდომარე.
ენების ცოდნა: ქართული, ინგლისური, რუსული.
ჰყავს მეუღლე და 3 შვილი.
‑ ბატონო რუსლან, გაეცანით ჩვენს მკითხველებს.
- დავიბადე ბათუმში. ამავე ქალაქში ვსწავლობდი სკოლაში. როდესაც დამამთავრებელ კლასში ვიყავი, 1996 წელს, ამერიკის გაცვლით პროგრამაში მოვხვდი და ერთი წლით ამ ქვეყანაში სასწავლებლად წავედი. ეს იყო ამერიკული პროგრამა, სახელმწიფო დაფინანსებით, რომელიც საბჭოთა კავშირის დაშლამდე დაიწყო და შემდეგაც გააგრძელა ამერიკის კონგრესმა ყოფილ საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში მცხოვრები ბავშვებისთვის. ეს ეტაპი ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ჩემი შემდეგი განვითარებისთვის. ერთ წელიწადში დავბრუნდი თბილისში და ჩავაბარე ბიზნეს‑სკოლაში (`იესემი~). მაშინ ეს სასწავლებელი ახალი გახსნილი იყო. 1999 წლიდან კი მუშაობა ამ კომპანიაში დავიწყე. თავიდან ერქვა `ჯისიჯი აუდიტი~, რომელიც იყო საერთაშორისო აუდიტური კომპანიების პირველ ხუთეულში მყოფი `არტურ ანდერსენის~ წარმომადგენელი.
იმ პერიოდში, ძირითადად, საერთაშორისო პროექტებზე ვმუშაობდი. 2003 წელს `არტურ ანდერსენი~ გარკვეული სკანდალების შემდეგ გავიდა ბაზრიდან და მისი კომპანიები სხვადასხვა ქვეყანაში დიდი ოთხეულის კომპანიებმა შეიერთეს. საბჭოთა კავშირის ყოფილ ტერიტორიაზე `ერნსტ ენდ იანგი~ შემოვიდა და ჩვენი კომპანიაც, ქართული `ჯისიჯი აუდიტი~ მას შეერწყა. შემდეგ უკვე მუშაობა ამ კომპანიაში გავაგრძელე.
2004 წელს, მთავრობის ცვლილებების შემდეგ, მუშაობა აჭარის ენერგოკომპანიის დირექტორის პოზიციაზე შემომთავაზეს. დავთანხმდი და დაახლოებით ერთი წელი ამ კომპანიაში ვიმუშავე. შემდეგ დასაქმების სფეროს ისევ შეცვლა გადავწყვიტე. სხვადასხვა ვარიანტს განვიხილავდი და ერთ‑ერთი იყო `ერნსტ ენდ იანგის~ მოსკოვის ოფისში მუშაობა. ორი წელი მოსკოვის ოფისში ვიყავი, შემდეგ გადავედი ყაზახეთში. ასტანაში ახალი ოფისი გაიხსნა და იმ ოფისის ხელმძღვანელი ვიყავი. იქაც ორი წელი დავყავი. იმ პერიოდში CPA, ამერიკის ბუღალტრის სერტიფიკატი ავიღე. ერთ‑ერთი პირველი ვიყავი, ვინც ამ სერტიფიკატით საქართველოში მუშაობდა. 31 წლის ვიყავი, როდესაც `ერნსტ ენდ იანგის~ `საქართველოს წარმომადგენლობის~ პარტნიორი გავხდი. 2‑3 წლის მერე კომპანიიდან მმართველი პარტნიორი წავიდა, მან თავისი კარიერული საქმიანობა დაასრულა და მე გავხდი მმართველი პარტნიორი. მყავს მეუღლე და სამი შვილი – უფროსი 5 წლის ბიჭი და მომდევნო ორი გოგო.
‑ ცოტა უცნაურია, რომ ასეთი მნიშვნელოვანი კერძო კომპანიიდან 2004 წლის სახელმწიფო სამსახურში გადახვედით, გავლენა ხომ არ მოახდინა იმან, რომ თქვენი რეგიონის ენერგოკომპანიაში უნდა გემუშავათ?
- ახალგაზრდა ვიყავი. ის უფრო ფართო მასშტაბის სამუშაო იყო. კომპანიაში 1200 თანამშრომელი იყო დასაქმებული. აუდიტის კუთხით ენერგეტიკულ კომპანიებში მუშაობის გამოცდილებაც მქონდა. ვიცოდი რა და როგორ უნდა გამეკეთებინა. ამიტომ ამ ყველაფრის ცხოვრებაში განხორციელება ჩემთვის საინტერესო იყო. რაღაც მომენტში ბათუმში დაბრუნებაც მინდოდა, პატრიოტული მოტივებიც იყო. იმ პერიოდში დავდიოდი მიტინგებზე, ახლადმოსულ ხელისუფლებას ახალგაზრდა გამოცდილი კადრები ესაჭიროებოდა. თუმცა საბოლოოდ ისევ კერძო კომპანიაში გავაგრძელე მუშაობა.
– თქვენი კომპანია საკმაოდ წარმატებულია, არის აუდიტორული ბაზრის ლიდერი. რამ განაპირობა ეს წარმატება და ამ ყველაფერში თქვენი წვლილი როგორია?
- ეს კომპანია `ჯისიჯი აუდიტი~‑დან მოყოლებული პროფესიული მომსახურების მიმართულებით საქართველოში ერთ‑ერთი ლიდერი იყო. წელს 25 წლის იუბილე გვაქვს და ამ პერიოდის მანძილზე ჩვენი კომპანია თითქმის ყოველთვის პირველ ადგილზე იყო შემოსავლების ზომით საქართველოში. თუმცა, მარტო შემოსავლები არ არის ლიდერობა. ჩვენი ბაზარი საკმაოდ პატარაა. მცირედმა ცვლილებებმა, ერთი‑ორმა კლიენტმა, შეიძლება შემოსავლების კუთხით მდგომარეობა შეცვალოს. თუმცა სტატისტიკურად, პირველ ადგილზე, ძირითადად, `ჯისიჯი აუდიტი~ იყო, შემდეგ `ერნსტ ენდ იანგი~. ყველა დროს სხვადასხვა მიზეზი აქვს, მთავარია ობიექტურობა და შეუვალობა. ბიზნეს‑სკოლის სიძლიერეც იყო იმაში, რომ სხვა ბევრი ინსტიტუტისგან განსხვავებით დიპლომებს არ ყიდდა. ასეთი იყო `ჯისიჯი აუდიტი~. მაშინ არსებობდა 100‑ლარიანი `აუდიტები~. ამ სფეროში გამოვირჩეოდით ობიექტურობითა და ბიზნესის განვითარების გრძელვადიანი ხედვით. აქცენტი ყოველთვის კადრებზე კეთდებოდა, განათლებაზე, ტრეინინგებზე. ჩამოყვანილი გვყავდა უცხოელი სპეციალისტები. ამიტომაც არის, რომ ჩვენი კადრები საკმაოდ მოთხოვნადია. ხშირად ხდება ამ კომპანიიდან კადრების გადინება. ყოველდღიურ რყევებს დიდ ყურადღებას არ ვაქცევთ.
"იუაი" (EY – `ერნსტ ენდ იანგის~ ახალი სახელია ბრენდის შეცვლის შემდეგ) არამარტო საქართველოში, არამედ რეგიონშიც ლიდერია. რუსეთი, უკრაინა, ყაზახეთი, აზერბაიჯანი _ ამ ქვეყნებში პირველ ადგილზე ვართ. ამ რეგიონში გვყავს დიდი კლიენტები _ `სოკარი~, `ყაზტრანსგაზი~, `ინტერრაო ეესი~. ეს სეგმენტიც რა თქმა უნდა გვეხმარება განვითარებაში. ლიდერობის მისაღწევად ყველაფერმა ერთად უნდა იმუშაოს, თუმცა, მაინც ყველაზე მნიშვნელოვანია კადრების სწორად შერჩევა და განათლება. ვცდილობთ, ეს ბრენდი სხვა ბრენდებისგან გამორჩეული იყოს. თუმცა პროფესიულ ბიზნესში შეუძლებელია მხოლოდ შენ განვითარდე, რაღაც ნაკეთობას სხვების საჩვენებლად ვერ შექმნი, ძლიერი კლიენტების არსებობა უფრო მეტად გაძლიერებაში გვეხმარება. მათ განსხვავებული მოთხოვნები აქვთ და ასეთ კომპანიებთან ურთიერთობა დიდ გამოცდილებას გვაძლევს.
‑ თქვენ ახლა კადრების გადინებაზე ისაუბრეთ, მათ გადამზადებაზე ხარჯავთ ფულს, რესურსს და მერე ბევრ მათგანს კარგავთ. როგორ ახერხებთ ამ გამოწვევასთან გამკლავებას?
- ჩვენი ორგანიზაცია ძალიან დინამიურია და ყოველ წელს ყველა დასაქმებულს ვაწინაურებთ. ეს შეეხება პროფესიულ ნაწილს და არა ადმინისტრაციულ ნაწილს, რომლის საქმიანობაც სტაბილურია. დაწინაურება ნიშნავს
ხელფასის გაზრდას, ეს ყველაფერი კადრების დენადობაზეა გათვლილი. ჩვენ ვიღებთ იმაზე მეტ ხალხს, ვიდრე გვჭირდება, ვატარებთ ტრეინინგებს. ძირითადი ნაწილი მიდის იმიტომ, რომ სხვა სამსახურს შოულობს, ძალიან მცირე ნაწილს ჩვენ მივუთითებთ სხვა კარიერულ შესაძლებლობებზე. ასევე თავად `იუაიში~ ძალიან დიდი შესაძლებლობებია დასაქმების და ბევრი თანამშრომელი სამუშაოდ საზღვარგარეთ მიდის. ეს ჩვენი არსებობის ნაწილია. ზოგჯერ გულდასაწყვეტი, მაგრამ ძირითადად, მისასალმებელი, ეს გვეხმარება უფრო დინამიურები ვიყოთ. ჩვენი თანამშრომლების სხვადასხვა კომპანიაში დასაქმება გვეხმარება მეტი კონტაქტების შექმნაში, რადგან როდესაც ამ ადამიანებს პროფესიული დახმარება დასჭირდება, პირველად ჩვენ მოგვაკითხავს. ყოფილი თანამშრომლების დიდი ქსელი გვაქვს, ერთმანეთს ვხვდებით, მათთან მუდმივ ურთიერთობას ვინარჩუნებთ.
‑ როგორ არჩევთ ახალ კადრებს, რა კრიტერიუმებს უნდა აკმაყოფილებდეს ადამიანი, რომელსაც თქვენს კომპანიაში სურს მუშაობის დაწყება?
- ძირითადად, გამოუცდელი კადრები აგვყავს. მთავარია ამ ადამიანებს განვითარების სურვილი ჰქონდეთ, აუცილებელია უცხო ენისა და ბუღალტერიის გარკვეული საფუძვლების ცოდნა, იურიდიულ პრაქტიკაში სხვა მოთხოვნებია, საგადასახადო კანონმდებლობის კუთხით სხვა. ასევე ვუყურებთ, რამდენად წარმატებულები არიან სწავლის პერიოდში. ახალგაზრდა კადრი გონებაგახსნილი უნდა იყოს და ბევრი მუშაობის არ ეშინოდეს. ასევე, მზად უნდა იყოს სამოგზაუროდ, შეიძლება უცხოეთში მოუწიოს მუშაობა. ვატარებთ ტესტირებებს, გასაუბრებებს, ვაფასებთ გუნდური მუშაობის უნარებს. საქართველოში, ძირითადად, თავისუფალი უნივერსიტეტიდან და კავკასიის ბიზნეს‑სკოლიდან ვიყვანთ კადრებს. ისინი ამზადებენ ახალგაზრდებს, რომლებიც მერე წარმატებულები არიან ჩვენთან, თუმცა სხვადასხვა უნივერსიტეტიდანაც მიგვიღია კარგი თანამშრომელი.
‑ კომპანიის 49%‑ის მფლობელი ჰოლანდიაში რეგისტრირებული ფირმაა, ხოლო 38,25%‑ის მფლობელები არიან რუსეთის მოქალაქე 3 ფიზიკური პირი, თქვენი წილი 12,75%‑ია. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ კომპანია ძირითადად უცხოეთიდან იმართება?
- ჩვენთან ცოტა სხვანაირი სისტემაა. როგორც `დიდი ოთხეული~, სტრუქტურა‑მართვა პარტნიორობის პრინციპზეა აგებული. კომპანიაში არცერთ პარტნიორს წილის ფლობის გარანტია არ აქვს. პარტნიოირებს მანამდე გვაქვს წილი სანამ ამ კომპანიაში ვმუშაობთ, როდესაც აქედან მივდივართ, წილსაც ვტოვებთ და მერე ის სხვა ახალ პარტნიორებზე ნაწილდება.
მართვას რაც შეეხება, ბუნებრივია, აუდიტის ხარისხი, ტრეინინგები, პროგრამები გლობალურად არის განსაზღვრული. ახალი სტანდარტების დანერგვისთვის ტრეინინგებზე ძალიან ბევრი ფული იხარჯება. ძლიერი ორგანიზაცია არის იმისთვის, რომ ხარჯავს დიდ ფულსა და რესურსს საერთაშორისო სტანდარტების დასამუშავებლად. იგი უზრუნველყოფს, რომ მისი საქმიანობის არეალში ყველა კომპანია კლიენტებს მაღალი ხარისხით ემსახურებოდეს. ანუ რაღაც თემები გლობალურად იმართება, მაგრამ გადაწყვეტილების დიდ ნაწილს დამოუკიდებლად ვიღებთ. ჩვენი სტრატეგიის ერთ‑ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი ადგილობრივი მმართველებისთვის მეტი ძალაუფლების მიცემაა. შეუძლებელია საქართველოში ბიზნესი ნიუ‑იორკიდან ან მოსკოვიდან მართო. ამ კომპანიის წარმატების ერთ‑ერთი საფუძველი არის ის, რომ ჩვენ ადგილობრივი კადრები გვყავს.
– რომელი იყო ყველაზე რთული ან წარმატებული აუდიტორული შეკვეთა, რომელიც `იუაი საქართველოს~ ეგიდით შეგისრულებიათ?
- საქართველოს ოფისის ყველაზე დიდი კლიენტი `საქართველოს ბანკის~ ჯგუფია, რომელიც დიდი ხანია ჩვენი კლიენტია. გარკვეულწილად გაგვიმართლა იმ კუთხით, თუ როგორ განვითარდა ეს ჯგუფი. მეორე მხრივ ჩვენ მოვახერხეთ ის, რომ მათი ამბიციების შესაბამისი მომსახურება გაგვეწია და დავხმარებოდით იმ მიზნების შესრულებაში, რომელიც მათ გააჩნდათ. პირველი IPO – საქართველოდან ლონდონის ბირჟაზე გასვლა. შემდეგ იყო ამ ჯგუფის მეორე კომპანიის აქციების განთავსებაც. ეს საკმაოდ რთულად განსახორციელებელია და მხარდაჭერა იყო როგორც ჩვენი, ისე ლონდონის ოფისიდან. ამ ჯგუფისთვის მომსახურების გაწევა ყოველდღიურად ათას გამოწვევასთან არის დაკავშირებული. ყველა საკითხი დროულად უნდა გადაიჭრას. გვყავს სხვა მნიშვნელოვანი კლიენტები. ერთ კონკრეტულ ქეისს ალბათ ვერ დავასახელებ. ბევრი საკითხია, რომელიც ყოველდღიურ ყურადღებას საჭიროებს. ჩვენი მუშაობის შედეგი არის ის, რომ უკვე მომგებიანი კომპანია ვართ. ადრე `იუაი~ დოტაციას ახორციელებდა, სესხები გვქონდა, ახლა აღარც ეს გვაქვს. ვაჩვენებთ ზრდას და ვართ პირველ ადგილზე.
‑ წარმატებას ხელს უწყობს ისიც, რომ საფინანსო ბაზარი უფრო ვითარდება?
- დიახ, ბაზარიც ვითარდება. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია ის, რომ დავამატეთ ახალი მიმართულებები. თუ რამდენიმე წლის წინ მხოლოდ აუდიტი და საგადასახადო მომსახურებები გვქონდა, ახლა გვაქვს იურიდიული მომსახურება, უკვე საკმაოდ კარგი პრაქტიკით, ასევე დავამატეთ გარიგებებთან დაკავშირებული მომსახურებები. 2 წლის წინ განვახორციელეთ იმ დროისთვის, ალბათ, ერთ‑ერთი ყველაზე დიდი გარიგება, ეს იყო `ევროპაბეთის~ გაყიდვა. სამომავლოდ, ძირითადი გამოწვევაა აუდიტისას ციფრული ტექნოლოგიების უფრო ფართოდ დანერგვა. ამერიკასა და ევროპაში ეს პროცესი წელიწადზე მეტია დაიწყო და ჩვენთანაც უნდა შემოვიდეს.
‑ მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში უმუშევრობის დიდი მაჩვენებელია, სულ არის საუბარი იმაზე, რომ პროფესიონალი კადრების დეფიციტია. თქვენ თუ გიჭირთ პროფესიონალი კადრების მოძიება ადგილობრივ ბაზარზე?
- როგორც გითხარით, ჩვენ თავიდან ვიწყებთ, კადრებს თავად ვზრდით, ამიტომ მწვავე პრობლემა ამ მიმართულებით არ გვაქვს. თუმცა, ახლა ჩვენთან უკრაინის ოფისიდან გადმოსული სამი მენეჯერი მუშაობს. რთულია კვალიფიციური კადრების შენარჩუნება, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენთან საშუალო ხელფასი ბევრად უფრო მაღალია, ვიდრე სხვაგან. ზოგადად, ვთვლი, რომ პრობლემა მხოლოდ და მხოლოდ კვალიფიციურ კადრებში არ არის. თუ მოთხოვნა იქნება, კადრებიც გამოჩნდება. კვალიფიკაცია დიდწილად დამოკიდებულია სამუშაო გამოცდილებაზე და არა განათლებაზე. რაც არ უნდა დიდი განათლება მიიღო, თუ არა გაქვს გამოცდილება, ისე ვერაფერს შექმნი. როდესაც ლაპარაკობენ, რომ არ გვყავს აგრონომები, არ გვყავს სწორედ იმიტომ, რომ მოთხოვნა არ არის. ჩვენ რომ არ გვყავდა საკმარისი ექსპერტები, ჩამოვიყვანეთ უკრაინიდან. ჩამოგვყავდა პარტნიორები, რომლებსაც შესაბამის ანაზღაურებას ვაძლევდით. ამ ადამიანებმა შემდეგ ადგილობრივ კადრებს ასწავლეს და გამოცდილება მისცეს. ვფიქრობ, რომ აქ უფრო ბიზნესის და ეკონომიკის განვითარების პრობლემაა, რომელსაც აუცილებლად მოჰყვება განათლების ხარისხის ზრდა. ვფიქრობ, დასაწყისი მაინც ეკონომიკის განვითარებაა. სამწუხაროდ, საქართველოში ბიზნესის ნაწილს ისევ წითელი დირექტორები მართავენ, რომლებსაც არ აქვთ ბიზნესის განვითარებისთვის საჭირო ცოდნა და პოტენციალი.
‑ საქართველოში მიმდინარეობს აუდიტორული საქმიანობის რეფორმა. როგორ შეაფასებდით ამ პროცესს? რა მოგწონთ, ან პირიქით რა არ მოგწონთ ყველაზე მეტად?
- თავიდანვე წინააღმდეგი ვიყავი საქართველოში აუდიტის ყოველგვარი რეგულირების. ყველამ, ვინც ამ პროცესშია ჩართულია, იცის ჩემი დამოკიდებულების შესახებ. თუმცა, ყველას აზრს პატივს ვცემ. ისინი ცდილობენ მაქსიმუმი გააკეთონ და სჯერათ იმის, რასაც აკეთებენ. მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, რომ საქართველოში აუდიტის რეგულირება ნაადრევია. ჯერ არ გვაქვს რესურსი ეფექტიანი რეგულირებისთვის, ბაზარი ძალიან მცირეა. რეგულატორს აფინანსებს ბიუჯეტი, შესაბამისად ვერ არის დამოუკიდებელი. ბიუჯეტის დაფინანსება ასევე ზღუდავს იქ დასაქმებული ადამიანების ხელფასებს. თავიდან იყო სურვილი, რომ გამოცდილი, ყოფილი პარტნიორები ჩამოგვეყვანა. როგორც წესი ასეთ სფეროებში პენსიაზე გასული პარტნიორები მოდიან, რომლებსაც აუდიტის სფეროში დიდი გამოცდილება აქვთ. ეს არის ძალიან სპეციფიკური საფერო, შეუძლებელია აქ იყვნენ ეკონომისტი ან ბიზნესში დასაქმებული ადამიანები, რომლებსაც აუდიტის კეთების გამოცდილება არ აქვთ. საქართველოში ეს ინდუსტრია ახალია, შესაბამისად საკმარისი ადამიანური რესურსი არ გვყავს, ამას დრო სჭირდება. ამიტომ, ასეთი გადაწყვეტილების მიღება ახლა მნიშვნელოვანი არ იყო. მე ვერ ვხედავ მწვავე პრობლემებს, რომლებიც ადრე აუდიტის სფეროში არსებობდა და ახლა რეგულაციამ უნდა გამოასწოროს.
‑ აქ იყო საუბარი, რომ ამ სტანდარტების მიღებას ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება ითხოვდა და მსგავსი რეგულაციები მოქმედებს ევროპის ქვეყნებშიც...
- მესმის, რომ ამ ხელშეკრულების ფარგლებში ბევრი მოთხოვნაა, ამასთანავე ევროკავშირის ქვეყნებში სხვა რეალობაა. ევროპაში აუდიტის პროფესიის 200‑წლიანი გამოცდილება არსებობს. იქ არის შესაბამისი კადრები, რომლებიც უკვე პენსიაზე არიან გასულები, აქვთ შესაბამისი გამოცდილება, ასევე სურვილი და ენერგია ამ პროცესის მართვის. ევროკავშირს სხვა ბევრი მოთხოვნაც აქვს, მაგრამ ყველაფერს არ ვასრულებთ. თავად უნდა ავირჩიოთ ქვეყნისთვის, რა არის პრიორიტეტული, სად უნდა დავხარჯოთ ფული, რამდენად მნიშვნელოვანია ამ სფეროში დამატებითი ხარჯის გაღება. რა უფრო მნიშვნელოვანია ფული კვების რეგულირებაზე დაიხარჯოს თუ აუდიტის პროფესიის რეგულირებაზე. ვფიქრობ, კვების, ჯანმრთელობის რეგულირება უფრო მნიშვნელოვანია.
თუმცა, საბოლოო ჯამში მაქსიმუმი, რისი გაკეთებაც შეიძლება კეთდება და არა მგონია, ,ამ მიმართულებით რაიმე პრობლემური საკითხები იყოს. კომპანიებმა პირველი შემოწმებები უკვე გაიარეს. ზოგიერთი კომპანია შედეგით უკმაყოფილოა და ასაჩივრებს. საერთო ჯამში, ალბათ უფრო კარგია, ვიდრე ცუდი. უბრალოდ, ახლა საქართველოში ამის რესურსი და საჭიროება არ იყო.
‑ 2012 წლის ზაფხულში `ბუღალტრული აღრიცხვისა და ფინანსური ანგარიშგების აუდიტის შესახებ~ კანონის მიღებას დიდი ვნებათაღელვა მოჰყვა, აუდიტორების ნაწილი ამ კანონის მიღებას აპროტესტებდნენ, ნაწილი კი მხარს უჭერდნენ. თქვენი პოზიცია როგორი იყო?
- მე მაშინაც წინააღმდეგი ვიყავი ამგვარი რეგულირების, თუმცა, არ ვიზიარებდი იმ პოზიციას, რომელიც აუდიტორების მხრიდან ვრცელდებოდა.Kკერძოდ, კომპანიების ნაწილი ბაზარს გამოეთიშებოდა და მათ ბიზნესი გაქრებოდა, ამის საშიშროებას ვერ ვხედავდი. ამ ყველაფერს ბაზარი არეგულირებს და ვინც აუდიტორულ მომსახურებაში იხდის ფულს, მან ყველაზე კარგად იცის, თანხას რაში ხარჯავს. რა თქმა უნდა, იყო საკითხები,
რომელთა გამოსწორებაც იყო აუცილებელი. მაგალითად, ის ავადსახსენებელი 360‑ე მუხლი. სახელმწიფოს თავისი სია ჰქონდა გაკეთებული, რომელშიც 12 აუდიტური კომპანია შედიოდა. სახელმწიფოსთვის აუდიტი ამ სიაში მყოფ კომპანიებს უნდა განეხორციელებინათ, ეს იყო გასაუქმებელი. მე თავისუფალი ბაზრის პრინციპების მომხრე ვარ. ვთვლი, რომ ბაზარს დარეგულირება სახელმწიფო ჩინოვნიკზე უფრო კარგად შეუძლია. ყველამ კარგად იცის, თუ რომელი აუდიტორული კომპანიისგან რა სახის მომსახურებას მიიღებს. საქართველოში ბირჟა თუ იქნებოდა ისე განვითარებული, რომ საზოგადოება კომპანიებში თავის დანაზოგს ჩადებდა და შემდეგ ამ ფულის დაკარგვის რისკი შესაძლოა შექმნილიყო, ბაზრის რეგულირებას აზრი ამ შემთხვევაში ექნებოდა. ასეთი რამ არ გვაქვს. ჩვენს რეალობაში კომპანიას თავად შეუძლია აირჩიოს ის აუდიტორი, რომელსაც ის ენდობა და ასეთი არჩევანი არ წარმოქმნის საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან რისკებს.
‑ საგადასახადო კანონმდებლობას როგორ შეაფასებთ? ბოლო პერიოდში საგადასახადო რეგულაციაში ყველაზე მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებად მოგების გადასახადის რეფორმა და `ესტონური მოდელის~ დანერგვა მიიჩნევა. თქვენ როგორ ფიქრობთ, გაამართლა ამ რეფორმამ? ბიზნესმა ეს შესაძლებლობა გამოიყენა?
- საერთო ჯამში ეს კარგი გადაწყვეტილება უნდა იყოს. თუმცა, საქართველოში საგადასახადო წნეხი ისედაც დაბალია, ამიტომ გადასახადების შემცირებით დამატებითი ეფექტი ძალიან მცირე იქნება. ვფიქრობ, რომ საქართველოში ბიზნესის კეთების სირთულეს გადასახადები არ წარმოადგენს.
‑ ბიზნესის კეთების სირთულე რაში მდგომარეობს? ბიზნესის მხრიდან კეთდება ხოლმე განცხადებები ფინანსური რესურსის სიმწირეზე და გაჭიანურებულ დავებზე...
- საქართველოში ბიზნესისთვის ყველაზე დიდ სირთულეს ბაზრის სიმცირე წარმოადგენს. ამ ქვეყანაში 3,5 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს, ყველა მხრიდან ჩაკეტილები ვართ. საერთაშორისო ბაზრებზე მარტივად ვერ გავდივართ, ევროპასთან ზღვა გვაშორებს. რუსეთთან ისევ ღრმად მივიწევთ ხაფანგში, ამ ქვეყანასთან სავაჭრო ბრუნვა იზრდება და ეს გარკვეულწილად რისკის მატარებელია. თურქეთის ბაზარიც საკმაოდ დახურულია, იქ ეკონომიკა ექსპორტზე და საკუთარი ბაზრის პროტექციაზე არის ორიენტირებული. ამიტომ ჩვენთვის თურქეთში კონკურენცია ძალიან რთულია. აზერბაიჯანსა და სომხეთს თამაშის განსხვავებული წესები აქვთ. სხვა დიდ ბაზართან მყარი ინტეგრაცია არ გვაქვს.
რაც შეეხება ფინანსური რესურსის სიმწირეს, ამ პრობლემას ვერ ვხედავ. ვფიქრობ, ეს გამოგონილი თემაა.
‑ როდესაც მხოლოდ ბანკია ფინანსური რესურსის გამცემი, რომელიც ძვირია, ეს პრობლემა არ არის?
- არის სხვა რესურსიც, უბრალოდ კომპანიები მის მისაღებად მზად არ არიან. დიდ ნაწილს არ აქვს კორპორატიული მმართველობის საბაზისო ელემენტებიც დანერგილი. არ აქვთ გამჭირვალე ანგარიშგება, არ შეუძლიათ საქმიანობის ელემენტარული დაგეგმარებაც. არ არიან მზად ადეკვატური ხელფასი გადაუხადონ პროფესიონალ კადრებს. საკუთარ ფინანსების მენეჯერის უხდის ბანკის საკრედიტო ოფიცერზე ჯეროვნად ნაკლებ ანაზღაურებას, მერე ამბობს, რომ ბანკი ჩემზე ფულს აკეთებსო. ცოტა ხნის წინ, `საქართველოს ბანკმა~
300 მილიონი დოლარი მოიზიდა საქართველოში ბონდების სახით.
‑ თუმცა, ყველა კომპანიას არ აქვს იმის შესაძლებლობა, რომ უცხოური ბაზრებიდან მოიზიდოს ფული და თანამშრომლებს მაღალი ხელფასი გადაუხადოს, ამ ეტაპამდე ჯერ უნდა განვითარდეს.
- ვინ გაიყვანა "თიბისი ბანკი" ან "საქართველოს ბანკი" საერთაშორისო ბირჟაზე? განა ეს ჩვენმა თანამემამულეებმა არ გააკეთეს?
‑ ისიც ცხადია, რომ საქართველოში ძირითადად საბანკო სექტორია განვითარებული და ამ პროცესში დიდი წვლილი უცხოელ პარტნიორებს მიუძღვით...
- ეს სექტორი იმიტომ განვითარდა, რომ ფულს დებენ ხალხში, იხდიან მაღალ ხელფასებს, იზიდავენ კვალიფიციურ კადრებს, რომლებსაც კომპანიის განვითარების უნარი აქვთ. სხვა სექტორშიც, კომპანიების გარკვეულ ნაწილს კარგი შემოსავალი აქვთ, მაგრამ მათი მფლობელები ამ ფულს კომპანიის განვითარებას არ ახმარენ. მე მაინც ფინანსების ხელმისაწვდომობაში პრობლემას ვერ ვხედავ. არის უამრავი საფინანსო ორგანიზაცია, საიდანაც კარგად შედგენილი საფინანსო დოკუმენტაციით შესაძლებელია თანხის მოზიდვა.
სასამართლო სისტემა კი ნამდვილად პრობლემაა და ყველაზე დიდი გამოწვევა საქართველოსთვის. მოსამართლეებს სამოქალაქო დავების გადაწყვეტისას საკმარისი ცოდნა და გამოცდილება არ აქვთ. დღეს სასამართლოს არ შესწევს უნარი უპასუხოს იმ გამოწვევებს, რომლებიც ბიზესის წინაშე დგას. სუბიექტური პრობლემებიც ცალსახად არსებობს. სასამართლო მექანიზმების გაუმჯობესება მნიშვნელოვანია. სხვადასხვა ქვეყანამ ეს პრობლემა სხვადასხვანაირად გადაჭრა. სასამართლო სისტემა ქმნის უპირატესობას, ხალხი რეგისტრირდება იმ ქვეყნების კანონმდებლობის მიხედვით, სადაც არის პროფესიონალური და ობიექტური სასამართლო.
‑ ჩვენ ფინანსების მოზიდვაზე ვსაუბრობდით და თქვენ ალტერნატიული ბიზნესის გაკეთებისას, ვგულისხმობ სს "მეგობრობის მარნის" შექმნას, გამოიყენეთ სახელმწიფო იაფი კრედიტის პროგრამა. ამ თემაზეც რომ ვისაუბროთ, რატომ დაინტერესდით თქვენ და თქვენი პარტნიორები აუდიტისაგან აბსოლუტურად განსხვავებული დარგით, როგორიც მეღვინეობაა?
- მას ბიზნესს მაინც ვერ ვუწოდებდი. კლუბის შექმნის ინიციატივა იყო. 2008 წელს გაგვიჩნდა ეს იდეა. `იუაის~ უცხოელ პარტნიორებს შევხვდით. გვინდოდა საქართველოსთვის მხარდაჭერა გამოგვეჩინა. მერე ნელ‑ნელა ახალი პარტნიორები დაემატა.
‑ ამბობთ, რომ ეს როგორც ბიზნესი ისე არ განიხილება, მაგრამ 100 ათას ბოთლზე მეტ ღვინოს უშვებთ და თქვენი პროდუქტი ექსპორტზეც გაგაქვთ. ეს ბიზნესი არ არის?
- კი ექსპორტზეც გავედით, დაახლოებით 60 ათას ბოთლს საქართველოს ბაზარზე ვყიდით, დანარჩენს უცხო ქვეყნებში. იმედი გვაქვს, რომ ეს კომპანია თავს გაიტანს. უფრო კლუბის სახე აქვს მაინც. ჩამოდიან პარტნიორები,
ვხვდებით ერთმანეთს.
‑ ღვინის ბრენდების (იკანო და ნელქარისი) სახელწოდებები როგორ შეარჩიეთ?
- იკანო უბრალოდ მოგონილი სიტყვაა. ძალიან კარგი მარკეტინგული გუნდი გვყავდა და მათ შეარჩიეს, სულხან‑საბას ლექსიკონიდან არის ეს სიტყვა – კმარს ნიშნავს. თავიდან გვინდოდა აკიდო, მაგრამ ეს სახელი დაკავებული აღმოჩნდა. ნელქარისი ნეკრესის ძველი სახელია.
‑ თქვენ რომელ ალკოჰოლურ სასმელს ანიჭებთ უპირატესობას?
- უპირატესობას ღვინოს ვანიჭებ. ვისკიც შეიძლება. თუმცა, ამ ბოლოს იშვიათად ვსვამ.
‑ გასული წლების თქვენს პროფესიულ საქმიანობას თუ გავიხსენებთ, თუ შეცვლიდით რამეს, დროში უკან დაბრუნება რომ შეიძლებოდეს?
- ასეთი რამ არ მჩვევია. შეუძლებელია შეაფასო ალტერნატივები, იმ დროს რა შეიძლება ყოფილიყო უკეთესი. წარსულზე არ უნდა იფიქრო. სინანულზე დროს არ ვხარჯავ. ჩემი აზრით, რასაც გადაწყვეტ, ის არის სწორი გადაწყვეტილება, იმ არსებული რეალობიდან უნდა იმოქმედო.
‑ სამომავლო გეგმები რა გაქვთ?
- ჩვენი ბიზნესი იზრდება, შესაბამისად გამოწვევებიც იმატებს. ახალი პარტნიორები გვჭირდება ალბათ მოვა დრო, როდესაც უფრო მეტი პარტნიორი გვეყოლება. საერთოდ, ყველაზე რთულია პირველ ადგილზე ყოფნა. დიდი რისკია, რომ რაღაც დაკარგო. ეს წნეხი გვაქვს და ვცდილობთ ბაზარზე საინტერესო ახალი პროდუქტები გამოვიტანოთ. იცვლება აუდიტის პროფესია, ტექნოლოგიური საკითხები შემოდის. მარტო ინვოისების შემოწმება საინტერესო აღარ არის, მთლიანი ინფორმაცია უნდა დაამუშავო, ამისთვის გამოიყენო ელექტრონული საშუალებები, მოვლენები სწრაფად ვითარდება და 3‑4 თვის წინ მიღებული ინფორმაცია აღარავის აინტერესებს.
‑ გარდა თქვენი პროფესიისა, კიდევ რითი ხართ დაკავებული, რა გატაცებები გაქვთ?
- ძალიან ბევრი მიტოვებული, თავიდან დასაწყები ინტერესები მაქვს. თუმცა, ამ ეტაპზე, ვცდილობ, რომ თავისუფალი დროის დიდი ნაწილი ბავშვებთან და მეუღლესთან ერთად გავატარო.
‑ სპორტის რომელი სახეობა მოგწონთ?
- მაყურებელი არ ვარ, გარდა იმ შემთხვევებისას, როდესაც ქართველები მონაწილეობენ. მიყვარს რაგბი, ვთამაშობდი ადრე. ვცდილობ გარკვეული წვლილი შევიტანო ამ სპორტის განვითარებაში.
ესაუბრა მაკა ხარაზიშვილი
