ლაშა გზირიშვილი - დაიბადა 1982 წლის 8 თებერვალს ქ. რუსთავში. 

განათლება

2010-2012 წლებში - ამერიკის ჰუმანიტარული უნივერსიტეტის თბილისის ფილიალი, საერთაშორისო მენეჯმენტის მაგისტრის ხარისხი. 

1998-2002 წლებში - ჰავაის ამერიკული უნივერსიტეტის თბილისის ფილიალი, საერთაშორისო სამართლისა და დიპლომატიის ფაკულტეტი, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალობა. 

პროფესიული გამოცდილება 

2017 წლის ივნისიდან დღემდე ეროვნული ბანკის მომხმარებელთა უფლებების დაცვისა და ფინანსური განათლების დეპარტამენტის უფროსი. 

2015 წლის სექტემბრიდან 2017 წლის ივნისამდე - "თიბისი ბანკის“ საოპერაციო რისკების მენეჯმენტის ხელმძღვანელი. 

2011 წლის მაისიდან 2015 წლის სექტემბრამდე - საქართველოს ეროვნული ბანკის მომხმარებელთა უფლებების დაცვის დეპარტამენტის უფროსი. 

2010 წლის აპრილიდან 2011 წლის მაისამდე - "პროკრედიტ ბანკის“ სამგორის ფილიალის მომხმარებელთა მომსახურების დეპარტამენტის უფროსი.

 

2006 წლის ნოემბრიდან 2010 წლის აპრილამდე - "პროკრედიტ ბანკის“ საბანკო ბარათების ბიზნესის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი. 

2005 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ნოემბრამდე - "პროკრედიტ ბანკის“ ისნის ფილიალის მომხმარებელთა მომსახურების დეპარტამენტის უფროსი. 

2004 წლის სექტემბრიდან 2005 წლის სექტემბრამდე - „ქართუ ბანკის“ მთაწმინდა-კრწანისის ფილიალის მომხმარებელთა მომსახურების დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, 2001-2004 წლებში - ამავე ბანკში, სხვადასხვა პოზიციაზე. 

გამოქვეყნებული აქვს პუბლიკაცია „მომხმარებელთა დაცვის კუთხით ფინანსური პროდუქტების გამჭვირვალობისა და ფინანსური წიგნიერების მნიშვნელობა“.

- ბატონო ლაშა, ბოლო პერიოდში საფინანსო სექტორის რეგულირების კუთხით მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა, შესაბამისად საზოგადოების წინაშე ხშირად გიწევთ გამოსვლა და განმარტებების გაკეთება. უფრო ახლოდან რომ გაგიცნოთ, მოგვიყევით თქვენ შესახებ... 

- 1999 წელს რუსთავის ქართულ გიმნაზია დავამთავრე, თუმცა სკოლის დამთავრებამდე ერთი წლით ადრე ჰავაის ამერიკული უნივერსიტეტის თბილისის ფილიალში ჩავაბარე, საერთაშორისო ურთიერთობებისა და სამართლის მიმართულებით. ეს უნივერსიტეტი ამის შესაძლებლობას იძლეოდა და დრო აღარ დავკარგე. სამაგისტრო პროგრამაც ამავე უნივერსიტეტის ბაზაზე შექმნილ ამერიკულ ჰუმანიტარულ უნივერსიტეტში გავიარე. ჰავაის ამერიკულ უნივერსიტეტს სწავლებისადმი განსხვავებული მიდგომა ჰქონდა. ბევრ ისეთ საგანს გვასწავლიდნენ, რომელიც სამართალთან პირდაპირ კავშირში არ იყო. მაგალითად, ბიოლოგია, მათემატიკა, კომპიუტერული მეცნიერებები, უცხო ენები და ა.შ... ზოგადად, ცდილობდნენ სტუდენტებში კრიტიკული აზროვნება განევითარებინათ. უნივერსიტეტის რექტორი ალექსანდრე რონდელი გახლდათ, რომელიც საერთაშორისო ურთიერთობების მიმართულებით ერთ-ერთი დიდი და გამორჩეული სპეციალისტი იყო.

 

ისე მოხდა, რომ ბოლო კურსზე ერთ-ერთ ბანკში დავიწყე მუშაობა და ასე მოვხვდი საფინანსო სექტორში. დაახლოებით 5-6 წელი `ქართუ ბანკში~ ვმუშაობდი, შემდეგ `პროკრედიტ ბანკში~, საიდანაც ეროვნულ ბანკში გადმოვედი. ჩემი პროფესიული კარიერა მთლიანად საბანკო სფეროს უკავშირდება. ამ პერიოდში საერთაშორისო მენეჯმენტის განხრით მაგისტრის ხარისხი მივიღე. 

ეროვნული ბანკის გუნდს 2010 წელს შევუერთდი, შუალედში, დაახლოებით წელიწადნახევრის განმავლობაში, `თიბისი ბანკში~ ვიმუშავე – საოპერაციო რისკების მიმართულებით. ეს ჩემთვის ახალი თემა იყო და ამიტომ დავინტერესდი. ახალი გამოცდილება შევიძინე და შემდეგ ისევ ეროვნული ბანკის გუნდს დავუბრუნდი. 

კომერციულ ბანკებში მუშაობისას ჩემი ძირითადი საქმიანობა მომხმარებელთა მომსახურება იყო. გარდა ამისა, ვიყავი სხვადასხვა სტრუქტურული ერთეულის – სერვის-ცენტრის და ფილიალის ხელმძღვანელი. ასევე გარკვეული პერიოდი, 3,5 წელიწადი, `პროკრედიტ ბანკში~ პლასტიკური ბარათების განყოფილებას ვხელმძღვანელობდი. 

ეროვნულ ბანკში კი მთლიანად მომხმარებელთა უფლებების დაცვისა და ფინანსური განათლების საკითხებზე გადავერთე. გამომდინარე იქიდან, რომ ეს სამუშაო საბანკო პროდუქტებისა და მომსახურებების, ასევე მომხმარებელთან დაკავშირებული ინფორმაციის კარგად ცოდნას მოითხოვდა, ხოლო ამ კუთხით საკმაოდ დიდი გამოცდილება მქონდა, ჩავთვალე, რომ ძალიან საინტერესო საქმე იქნებოდა. 

- კონკრეტულად, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის დეპარტამენტის ფუნქცია რა არის? 

- პირველ ეტაპზე, როდესაც ეროვნულ ბანკში ამ მიმართულებას ვავითარებდით, აქცენტი ძირითადად მომხმარებელთა უფლებების დაცვაზე კეთდებოდა. საფინანსო ორგანიზაციების მიმართ გარკვეული მოთხოვნები გაჩნდა, ვცდილობდით მომხმარებლისთვის საბანკო პროდუქტებზე მეტი ინფორმაცია მიგვეწოდებინა. საფინანსო სექტორის განვითარების ტემპი მომხმარებლის ინფორმირების ტემპს ბევრად უსწრებდა. გაჩნდა ინფორმაციის ასიმეტრიულობა. ამის გამო შეიქმნა საშიშროება, რომ ბანკებთან ურთიერთობისას მომხმარებელი შეცდომაში შესულიყო. მომხმარებლისთვის ინფორმაციის მიწოდების მიზნით სპეციალური წესი მომზადდა, რომელიც ევროკავშირის ერთ-ერთ რეგულაციას დაეფუძნა. ასევე დაწესდა ხელშეკრულებების მინიმალური სტანდარტი. კერძოდ, რა ტიპის ინფორმაცია უნდა ყოფილიყო ხელშეკრულებაში, რათა მომხმარებელს ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღება შეძლებოდა. ძირითადი აქცენტი საკრედიტო და სადეპოზიტო ხელშეკრულებებზე გაკეთდა. შეიძლება სამი მნიშვნელოვანი თემა გამოვყოთ. ერთია – სტანდარტიზაცია, ხელშეკრულების პირველ გვერდზე მომხმარებლის მხრიდან ინფორმირებული გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო ისეთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია განთავსდა, როგორიცაა პროდუქტთან დაკავშირებული ხარჯები და ამ ხარჯების გათვალისწინებით დათვლილი ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი. გაფრთხილება სავალუტო რისკისა და ინფორმაცია ხელშეკრულების ცალმხრივად შესაძლო ცვლილების, ფინანსურ ორგანიზაციასა თუ საქართველოს ეროვნულ ბანკში პრეტენზიის დაფიქსირების შესაძლებლობის შესახებ და ა.შ. 

მეორე – გაჩნდა ამ ინფორმაციის მომხმარებლისთვის მიწოდებისა და დეტალურად ახსნის ვალდებულება. 

მესამე – პრეტენზიების წარდგენისა და მათი დამუშავების მექანიზმის არსებობის ვალდებულება, ანუ თითოეული კომერციული ბანკი ვალდებული იყო მომხმარებლის პრეტენზიები მიეღო, განეხილა, ეპასუხა და სტატისტიკაც ეწარმოებინა, ხოლო ანგარიშგება ეროვნულ ბანკში წარმოედგინა. ეს იყო საწყისი ეტაპი. 

შემდეგ ეს მოთხოვნები უფრო განივრცო, წესები გავრცელდა სხვა საფინანსო ინსტიტუტებზეც და მოთხოვნებიც უფრო დაიხვეწა. დღევანდელი მდგომარეობით, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის წესი ვრცელდება კომერციულ ბანკებზე, ასევე მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებსა და სესხის გამცემ სუბიექტებზე. 

ბოლო წლების განმავლობაში, ეროვნული ბანკი, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მიმართულებით ბევრად უფრო გააქტიურდა და მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მოთხოვნები სხვა სამართლებრივ აქტებშიც გაჩნდა. მაგალითად, ვალუტის გადამცვლელი პუნქტებისთვის რეგისტრაციის წესი არსებობს, სადაც გაიწერა გარკვეული მოთხოვნები. კერძოდ, მომხმარებელს უნდა მიეწოდოს ინფორმაცია, ეგრეთწოდებული, საყურადღებო კურსის შესახებ, ანუ როცა ვალუტის ყიდვისა და გაყიდვის კურსებს შორის სხვაობა აღემატება 3%-ს ან კომერციული კურსი საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილ ოფიციალურ გაცვლითი კურსისგან მინიმუმ 3%-ით განსხვავდება. კურსების მაჩვენებელ ტაბლოზე ჯერ უნდა ეწეროს ვალუტის გადამცვლელი პუნქტის მიერ ვალუტის ყიდვის, შემდეგ კი გაყიდვის კურსი. თუ არსებობს საკომისიო, ეს ინფორმაციაც თვალსაჩინოდ უნდა იქნას წარმოდგენილი. ასევე, მომხმარებელს უნდა მიეწოდოს ინფორმაცია, რომ 5 ათას ლარამდე ან მისი ეკვივალენტი უცხოურ ვალუტაში ტრანზაქციის განხორციელებიდან ნახევარი საათის განმავლობაში, ვალუტის გაცვლის დამადასტურებელი ქვითრის წარმოდგენის შემთხვევაში, შესაძლებელია აღნიშნული ტრანზაქციის გაუქმება.

 

ასევე, გარკვეული მოთხოვნებია ე.წ. ფორექს პლატფორმებზე მოვაჭრე შუამავლების მიმართაც, რომელთა რეგულირების საკითხი ამ ბაზარზე რისკების ზრდასთან ერთად დადგა დღის წესრიგში. ამ ეტაპზე მოთხოვნები ფორექს პლატფორმაზე მოვაჭრე ბროკერების მიმართ გაუთანაბრდა მოთხოვნებს კლასიკური ბროკერების მიმართ, რაც მათ შორის გულისხმობს საკუთარ კაპიტალს, შესაბამის გამოცდილებას და ა.შ. 

მიუხედავად იმისა, რომ ფორექს ბროკერების საქმიანობა რეგულაციის ქვეშ მოექცა, ფორექს პროდუქტებით ვაჭრობა მაინც სარისკო საქმიანობად მიიჩნევა და საჭიროებს მსგავს პლატფორმებზე ოპერირების სპეციფიკურ ცოდნას და გამოცდილებას. ამიტომ, ფინანსურ შუამავალთან ხელშეკრულების გაფორმების დროს მომხმარებლებმა ყურადღება უნდა გაამახვილონ ხელშეკრულების პირობებზე, მათი სახსრების გამოყენების შესაძლებლობებზე. არსებობის შემთხვევაში გაეცნონ სტატისტიკას, რომელიც უკავშირდება ამ პლატფორმით მოსარგებლეთა აქტივობას, ასევე მოიძიონ ინფორმაცია ბროკერის გამოცდილებისა და წარსული საქმიანობის შესახებ. ამასთანავე, უნდა გაითვალისწინონ ის მაღალი რისკები, რაც ამ პლატფორმებზე არსებული პროდუქტებით ვაჭრობას უკავშირდება. 

გარდა ამისა, ჩვენი კანონმდებლობით სესხის გაცემის უფლება ნებისმიერი პირს აქვს. ამ მიმართულებით შემდეგი პრობლემა წარმოიშვა – კომერციული ბანკები მკაცრი ზედამხედველობის რეჟიმში იმყოფებიან, ვინაიდან მათ დეპოზიტების მიღების უფლება აქვთ, ანუ მომხმარებლის თანხას მართავენ. მიკროსასაფინანსო ორგანიზაციებზე, რომლებიც საკუთარ, ან ინვესტორებიდან მიღებულ თანხას მართავენ, შედარებით მსუბუქი ზედამხედველობის რეჟიმია. ასევე არსებობენ ისეთი ორგანიზაციები, რომლებიც შესაძლოა საკუთარი სახსრებით საქმიანობდნენ, მაგრამ მათთვის მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მიმართულებით არანაირი სტანდარტი არსებობდა. საფინანსო ბაზარზე ფულის სესხების მრავალფეროვანი ალტერნატივა გაჩნდა. ამასთან, თუ კომერციული ბანკი მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მოთხოვნებიდან გამომდინარე მომხმარებელს სასესხო პროდუქტის შესახებ დეტალურ ინფორმაციას აწვდიდა, ასეთი ინფორმაცია ხელმისაწვდომი არ იყო იმ მომხმარებლისთვის, რომლებიც, მაგალითად, სესხს ონლაინ-გამსესხებლებისგან იღებდნენ. ამიტომ დღის წესრიგში დადგა მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მოთხოვნების ასეთი ტიპის ორგანიზაციებზე გავრცელების საკითხი. 

საკანონმდებლო ცვლილებების შესაბამისად გაჩნდა სესხის გამცემი სუბიექტის ცნება და მათი საქართველოს ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციის მოთხოვნა. კანონის მიხედვით, ნებისმიერი პირი ან ურთიერთდაკავშირებულ პირთა ჯგუფი, რომლის მიმართ ერთდროულად 20-ზე მეტ ფიზიკურ პირს (მათ შორის, ინდივიდუალურ მეწარმეს) აქვს სასესხო/საკრედიტო ვალდებულება, რეგისტრაცია უნდა გაიაროს საქართველოს ეროვნულ ბანკში და მათ შორის მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით დაწესებული მოთხოვნები შეასრულოს. 

ზოგადად, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის წესების ამოქმედებამდე შეხვედრას ვმართავდით საფინანსო ორგანიზაციის წარმომადგენლებთან, განვიხილავდით ამ საკითხებს და მათ ადაპტაციაში ვეხმარებოდით – ჯერ კომერციულ ბანკებს, შემდეგ მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებს და ამჯერად, სესხის გამცემ სუბიექტებს ვუწევთ კონსულტაციას, თუ როგორ უზრუნველყონ არსებული მოთხოვნების შესრულება. 

- ბოლო მონაცემებით, საქართველოს მასშტაბით, ეროვნულ ბანკში 202 სესხის გამცემი სუბიექტია დარეგისტრირებული. თუმცა მათი რაოდენობა, ალბათ, გაცილებით მეტია. როგორ ხდება კონტროლი, გაიარა თუ არა რეგისტრაცია სესხის გამცემმა ყველა სუბიექტმა, ხოლო ვინც დარეგისტრირდა, იცავს თუ არა ეროვნული ბანკის მოთხოვნებს? 

- ბუნებრივია, შეიძლება არსებობდნენ ისეთი პირები, რომლებიც სესხს საქართველოს ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციის გავლის გარეშე გასცემენ. რეგისტრაციის გარეშე საქმიანობის შემთხვევაში ისინი შესაძლოა სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის წინაშე აღმოჩნდნენ, რაც დამატებითი კვლევის საგანია შესაბამისი ორგანოების მხრიდან. ამდენად, მსგავსი საქმიანობით დაკავებული სუბიექტების მიერ რეგისტრაციისთვის თავის არიდების მოტივაცია დაბალია. 

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ასეთი ორგანიზაციების ან ფიზიკური პირების აღმოჩენა საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონით განსაზღვრულ კომპეტენციას სცილდება. თუმცა, მომხმარებლისგან ან სხვა წყაროდან ამ ინფორმაციის მიღების შემთხვევაში, ეს ინფორმაცია შესაბამის საგამოძიებო ორგანოებს გადაეცემა შემდგომი რეაგირებისთვის. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, როგორც აღვნიშნე, რომელიმე სუბიექტის მხრიდან რეგისტრაციაზე მიზანმიმართულად თავის არიდების მოტივაცია შედარებით დაბალია. ამასთან, საკანონმდებლო ცვლილებების შესაბამისად განსაზღვრული იყო გარკვეული დრო, რომლის განმავლობაშიც ბაზარზე მოქმედ ორგანიზაციებს საშუალება ჰქონდათ თავიანთი საქმიანობა კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში მოეყვანათ. ჩვენი დაკვირვებით იმ ორგანიზაციებმა, რომლებისთვისაც კანონით განსაზღვრული მოთხოვნების დაკმაყოფილება სირთულეს წარმოადგენდა, თავიანთი პორტფელები სხვა კომპანიებზე გაასხვისეს. შესაბამისად, შეინიშნებოდა კომპანიების გამსხვილების ტენდენცია.

- სესხის გამცემმა სუბიექტებმა რეგისტრაციისთვის რა სახის მოთხოვნები უნდა დააკმაყოფილონ? 

- სესხის გამცემ სუბიექტებს თანხის მომხმარებლისგან მოზიდვა ეკრძალებათ (გარდა კომპანიის დამფუძნებლებისა ან/და ფინანსური ინსტიტუტებისა), ანუ ისინი აუცილებლად საკუთარი კაპიტალით უნდა მუშაობდნენ. არსებობს სხვა მოთხოვნებიც – საქმიანობისთვის ფართი მინიმუმ 15 კვ.მ. უნდა იყოს, კომპანიას უნდა ჰქონდეს გარე და შიდა პერიმეტრზე ვიდეო მეთვალყურეობის სისტემები. ასევე, მოსაკრებელი უნდა გადაიხადონ. გარდა ამისა, სესხის გამცემ სუბიექტებს დაგირავებული ნივთების სათანადო შენახვა უნდა შეეძლოთ. ეს არის ის მთავარი მოთხოვნები, რომლებიც სესხის გამცემმა სუბიექტმა რეგისტრაციისთვის სხვა მოთხოვნებთან ერთად უნდა დააკმაყოფილოს. 

- ეროვნულ ბანკში მომხმარებელთა უფლებებია დაცვის დეპარტამენტის არსებობის შესახებ ინფორმაცია ძალიან ბევრ ადამიანს არ აქვს. ამ მიმართულებით უფრო აქტიურ საინფორმაციო კამპანიას რატომ არ მიმართავს ეროვნული ბანკი? 

- უპირველესად მინდა აღვნიშნო, რომ იზრდება იმ ადამიანების რიცხვი, რომლებსაც მომხმარებელთა უფლებების დაცვის სტრუქტურული ერთეულის შესახებ ინფორმაცია აქვს. ამ ინფორმაციის გავრცელების პირველი წყარო საფინანსო ორგანიზაციებია. კერძოდ, საკრედიტო და სადეპოზიტო ხელშეკრულებების პირველ გვერდზე, ე.წ. თავსართში მითითებულია, რომ ნებისმიერი პრეტენზიის არსებობის შემთხვევაში მათ შეუძლიათ მიმართონ უშუალოდ მომსახურე ფინანსურ ორგანიზაციას, დარეკონ საქართველოს ეროვნული ბანკის ცხელ ხაზზე 2 406 406 ან მოგვწერონ ელექტრონულ ფოსტაზე cp@nbg.gov.ge. 

- თქვენ აღნიშნეთ, რომ მომხმარებლის მომართვიანობის სტატისტიკა არის მზარდი, რომ შეადაროთ, წლების მიხედვით, როგორ იზრდება ეს სტატისტიკა? 

- საჩივრების შესახებ ინფორმაცია განთავსებულია ეროვნული ბანკის ვებ-გვერდზე. ამასთან, მიმართვიანობის დინამიკა წლიდან წლამდე მზარდია. მაგალითად, კომერციულ ბანკებში 2018 წელს 6358 პრეტენზია დაფიქსირდა, რაც 2017 წლის მაჩვენებელს 73%-ით აღემატება. ამასთან, ეროვნულ ბანკში დაფიქსირებული პრეტენზიების რაოდენობა, ბუნებრივია, მცირედით ჩამორჩება ფინანსურ ორგანიზაციებში დაფიქსირებულ პრეტენზიებს. კერძოდ, 2018 წელს ეროვნულ ბანკში 4434 მიმართვა დაფიქსირდა. ეს ბუნებრივიცაა, რამდენადაც თუ მომხმარებლის პრეტენზია ფინანსურ ინსტიტუტში დაკმაყოფილდება, ის ეროვნულ ბანკს დიდი ალბათობით აღარ მიმართავს.

 

გარკვეულწილად გამოწვევად რჩება პრეტენზიების დაფიქსირებისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის არსებობის შესახებ მომხმარებლების ინფორმირებულობა. აღნიშნულის მიზეზი ერთი მხრივ შესაძლოა იყოს ის, რომ მომხმარებლები დაკვირვებით არ ეცნობიან ხელშეკრულებას, სადაც, როგორც უკვე აღნიშნეთ, მითითებულია ინფორმაცია ამ მექანიზმის შესახებ. მეორე მხრივ, შესაძლოა არსებობდეს გარკვეული ხარვეზები ფინანსური ინსტიტუტების მიერ ამ ინფორმაციის მომხმარებლისთვის მიწოდების კუთხით. 

ამასთან, მომხმარებელთა დაცვის მიმართულებით ჩვენი ფუნქციაა სესხის გამცემი ორგანიზაციების მიმართ გარკვეული მოთხოვნები დავაწესოთ. ჩვენი უფლებამოსილების ფარგლებში სასამართლოს ფუნქციას ვერ შევითავსებთ. შესაბამისად, არის საკითხები, რომელიც ორგანიზაციებსა და მომხმარებლებს შორის შეთანხმების ან/ და დავის საგანია. 

მაგალითად, თუ მომხმარებელს აქვს პრეტენზია ფინანსური ორგანიზაციის მიმართ. მომხმარებელთა უფლებების დაცვის წესის მიხედვით მას შეუძლია მიმართოს პირდაპირ საფინანსო ინსტიტუტს ან ჩვენ, ან ორივეს ერთად. ამავე წესის მიხედვით ფინანსური ორგანიზაცია ვალდებულია ამ მომხმარებლის საკითხი შეისწავლოს და მაქსიმუმ ერთი თვის ვადაში პასუხი დაუბრუნოს. დღესდღეობით, ყველა კომერციულ ბანკში, ასევე მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებში ცალკე სტრუქტურული ერთეულია შექმნილი, რომელიც მომხმარებელთა საჩივრებს განიხილავს. თუ პრეტენზია ეროვნულ ბანკში ფიქსირდება, ჩვენი კომპეტენციის ფარგლებში, ვიკვლევთ დეტალურ ინფორმაციას ჯერ მომხმარებელთან, შემდეგ ფინანსურ ორგანიზაციასთან. 

- თუ აღმოაჩინეთ, რომ საფინანსო ორგანიზაციამ დაარღვია მომხმარებლის უფლებები, შემდეგ რა ხდება? 

- მნიშვნელოვანია, რა იგულისხმება მომხმარებლის უფლებების დარღვევაში. შეგვიძლია ამაზე მხოლოდ ჩვენი მანდატიდან გამომდინარე ვიმსჯელოთ. მაგალითად, განვიხილოთ ერთი შემთხვევა. მომხმარებელთა უფლებების წესის მიხედვით, ფინანსური ორგანიზაცია ვალდებულია როგორც მომხმარებელს, ასევე თავდებს (არსებობის შემთხვევაში) სესხის ვადაგადაცილების შესახებ ინფორმაცია მაქსიმუმ 5 დღის ვადაში მიაწოდოს. ინფორმაციის მიწოდება შეიძლება მოხდეს დარეკვის, `ესემესის~, ან წერილის გაგზავნით. თუ აღმოვაჩინეთ, რომ საფინანსო ორგანიზაციამ ეს ინფორმაცია მომხმარებელს დროულად არ მიაწოდა, უფლება გვაქვს ამ ორგანიზაციის მიმართ შესაბამისი სანქცია გამოვიყენოთ. დარღვევის სიმძიმიდან გამომდინარე ეს შეიძლება იყოს როგორც გაფრთხილება, ისე ფულადი სანქცია, ასევე კანონმდებლობით დადგენილი სხვა ღონისძიებები. 

- ვთქვათ, მომხმარებელს ვადაგადაცილებაზე შეტყობინება არ მიუვიდა, აქვს თუ არა ეროვნულ ბანკს უფლება საფინანსო ორგანიზაციებს ვადაგადაცილების დღეებზე დარიცხული ჯარიმების გაუქმება მოთხოვოს? 

- როგორც უკვე აღვნიშნე, ჩვენ არ გვაქვს სასამართლოს ფუნქცია და მხარეებს შორის სახელშეკრულებო ურთიერთობას არ ვარეგულირებთ. სანქციის გამოყენების უფლება გვაქვს იმ მოთხოვნების დარღვევაზე, რაც ეროვნულ ბანკს აქვს დაწესებული სესხის გამცემი ორგანიზაციების მიმართ, ხოლო რაც შეეხება, მაგალითად, სამოქალაქო კოდექსიდან გამომდინარე მოთხოვნების დარღვევას, აღნიშნულ საკითხებზე მომხმარებლებმა სასამართლოს უნდა მიმართონ. პრაქტიკაში, როდესაც დარღვევის ფაქტი აშკარაა, ფინანსური ორგანიზაციები, უმეტეს შემთხვევაში, მომხმარებლის უფლებებს აღადგენენ ხოლმე. კერძოდ, თქვენს კითხვაში ხსენებულ მაგალითში ფინანსურმა ორგანიზაციამ შესაძლოა გააუქმოს დარიცხული ჯარიმა. ჩვენ ფინანსურ ორგანიზაციებს რეკომენდაციას ვაძლევთ მომხმარებელს უფლები აღუდგინოს, თუმცა საბოლოო გადაწყვეტილება, როგორც აღვნიშნე, ფინანსურმა ორგანიზაციამ უნდა მიიღოს. 

- მომხმარებელთა მხრიდან, ძირითადად, რა სახის პრეტენზიები შემოდის? 

- ეს პრეტენზიები შეგვიძლია დავაჯგუფოთ როგორც პროდუქტის/მომსახურების ტიპის (სესხები, მიმდინარე ანგარიშები, ბარათები და ა.შ.), ასევე მათი შინაარსის მიხედვით (ადმინისტრაცია/მომსახურება, ხელშეკრულების პირობები, რესტრუქტურიზაციის მოთხოვნა და ა.შ.). პრეტენზია ბევრია ჯარიმისა და/ან პროცენტის პატიებაზე, საჩივრდება კონკრეტული ტრანზაქციები. არის ისეთი ტიპის განცხადებები, როდესაც მომხმარებელმა შემოსავალი დაკარგა, სესხს ვეღარ იხდის და ბანკთან შუამდგომლობას გვთხოვს სესხის რესტრუქტურიზაციის საკითხში, მათ შორის ჯარიმების პატიების და პროცენტის შემცირების კუთხით. ჩვენ ყველა ტიპის განცხადებას აღვრიცხავთ, აუცილებლად მივმართავთ საფინანსო ორგანიზაციას შუამდგომლობით და ვცდილობთ პრობლემის მოგვარებას. 

ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ ბოლო წლებში პრეტენზიები თვისობრივად და შინაარსობრივად საკმაოდ შეიცვალა. თუ ადრე მომხმარებელი პრეტენზიას გამოთქვამდა ჯარიმის ან საკომისიოს დარიცხვის ფაქტისა და ოდენობის გამო, ითხოვდა აღნიშნულის გაუქმებას, რაც დიდი ალბათობით ნიშნავდა იმას, რომ მას ხელშეკრულება წაკითხული არ ჰქონდა, დღესდღეობით პოზიტიური ცვლილებაა. მეტი მომხმარებელი კითხულობს ხელშეკრულებას, ერკვევა ფინანსურ პროდუქტებში, უფრო საქმიანი და პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული განცხადებები შემოდის. ასევე ჩანს, რომ მომხმარებლები მეტად ერკვევიან როგორც საკუთარ უფლებებში, ასევე კარგად ათვითცნობიერებენ საკუთარ ვალდებულებებსაც. 

მაგალითად, თუ მომხმარებელი შემოსავლის დაკარგვის ან ლარის აშშ დოლართან გაუფასურების მიზეზით სესხის მომსახურებას ვეღარ ახერხებს, ის ითხოვს ბანკთან შუამდგომლობას პირობების შესაცვლელად, ეს იქნება პროცენტის შემცირება, სესხის რესტრუქტურიზაცია თუ სხვა. ამასთან ვცდილობთ, მომხმარებელს ფინანსური განათლების მიღებაში დავეხმაროთ, რათა საკუთარი ფინანსური მომავლის დაგეგმვა ისწავლონ, კარგად გაერკვენ როგორც საკუთარ მოვალეობებში, ასევე უფლებებში. ამ ორი მიმართულებით გავაგრძელებთ მუშაობას. 

- ბოლო პერიოდში მომხმარებელთა სასარგებლოდ მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა, შემცირდა საპროცენტო განაკვეთებისა და ჯარიმების ზედა ზღვარი, თუმცა ხელშეკრულებებით, გარკვეულ საკითხებზე მომხმარებელს უფრო მეტი პასუხისმგებლობა ეკისრება, ვიდრე ფინანსურ ორგანიზაციას. მოვიყვან ერთ მაგალითს. მაგალითად, თუკი მომხმარებლისგან დამოუკიდებლად ქვეყანაში მოხდა ფორსმაჟორი _ ომი, ეკონომიკის ვარდნა, ლარის დევალვაცია, საფინანსო ინსტიტუტი იტოვებს ვალდებულებას ცალმხრივად გაზარდოს საპროცენტო განაკვეთი. ამ შემთხვევაში ვფიქრობ, რომ პასუხისმგებლობა თანაბარი უნდა იყოს. თქვენი ხედვა როგორია ამასთან დაკავშირებით? 

- შესაძლოა, ხელშეკრულების ზოგიერთ პუნქტში პასუხისმგებლობა ერთ რომელიმე მხარეს იხრებოდეს. თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით კერძო სამართლის სუბიექტებს შეუძლიათ თავისუფლად დადონ ხელშეკრულებები და განსაზღვრონ მათი შინაარსი. შესაბამისად, ნებისმიერი პირობა, რაც კანონმდებლობას არ ეწინააღმდეგება, მხარეთა შორის შეთანხმების საგანია. ამდენად, სახელშეკრულებო ურთიერთობებში პირდაპირი და უხეში ჩარევა ერთი მხრივ სამართლებრივი თვალსაზრისით პრობლემატურია და, იმავდროულად, შესაძლოა კონტრპროდუქტიულიც იყოს. პირობითად, თუ თქვენს ხსენებულ მაგალითში სესხის გამცემს ხელშეკრულების მოქმედების პერიოდში საპროცენტო განაკვეთის ცვლილებას ავუკრძალავთ, ეს ნიშნავს, რომ საპროცენტო განაკვეთის რისკი სრულად გამსესხებელზე გადავა და რისკის ზრდიდან გამომდინარე ის, დიდი ალბათობით, უფრო ძვირად გასცემს სესხს. აღნიშნული კი მომხმარებელზე მყისიერად, სესხის გაცემის მომენტიდანვე აისახება, მაშინ, როდესაც ბაზრის სტაბილურობის პირობებში, გამსესხებელი დიდი ალბათობით არასდროს გამოიყენებდა საპროცენტო განაკვეთის ცვლილების უფლებას. 

ასევე, შესაძლებელია, რომ ასეთი აკრძალვის შედეგად, მაღალი კონკურენციიდან გამომდინარე, სესხის გამცემმა ორგანიზაციამ ზემოხსენებული რისკი სრულად თავის თავზე აიღოს იმ იმედით, რომ ასეთი სცენარის ალბათობა დაბალია. ამასთან, თუ რისკი მაინც რეალიზდა, ფინანსური ორგანიზაცია მოზიდულ რესურსებზე გაზრდილი ხარჯის მსესხებლებისგან კომპენსირებას ვეღარ შეძლებს და გაკოტრების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდება, რაც თავის მხრივ, ფინანსური სტაბილურობის რისკს წარმოშობს. 

აღსანიშნავია, რომ მომხმარებელთა უფლებების დაცვის მოქმედი წესის მიხედვით მომხმარებელს საშუალება აქვს ხელშეკრულების ხელმოწერამდე წინასწარ მოითხოვოს ის, შეადაროს სხვა ფინანსური ორგანიზაციების პირობებს და ისე მიიღოს გადაწყვეტილება. ნებისმიერ შემთხვევაში, დაგეგმილია ზემოხსენებული წესის ცვლილება უახლოეს მომავალში მხარეთა უფლება-მოვალეობების კუთხით, რაც ევროდირექტივებიდან გამომდინარეობს. 

- "სესხის გამცემი სუბიექტის საქართველოს ეროვნულ ბანკში რეგისტრაციის, რეგისტრაციის გაუქმებისა და რეგულირების წესში" შევიდა ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც ლომბარდს მომხმარებლის მიერ დაგირავებული ქონების გადაგირავება ეკრძალება. ცვლილებები 1 ივლისს უნდა ამოქმედებულიყო, თუმცა 1 ნოემბრამდე გადაიდო. რატომ გახდა ამ ცვლილებების განხორციელება საჭირო, მაინცდამაინც ახლა, როდესაც უკვე მრავალი წელია ლომბარდები ამ სქემით საქმიანობენ და რა გახდა ამოქმედების გადადების მიზეზი? 

- რეგულაციის მიზანი იყო მომხმარებელთა უფლებების დაცვა, რადგან დაგირავებული ქონების ე.წ. „გადაგირავება“ არსებითად ზრდიდა აღნიშნული ქონების დაკარგვის რისკს ან აჭიანურებდა სესხის გადახდის შემდეგ ქონების დაბრუნების პროცესს. 

ეროვნული ბანკი მუდმივად აკვირდება ბაზარზე მიმდინარე პროცესებს და საჭიროების შემთხვევაში, ასევე შესაფერის დროს, გარკვეულ მოთხოვნებს აწესებს. ვერ ვიტყვით, რომ მომხმარებლების მიერ ნივთების დაკარგვის რისკი გაზრდილი იყო. თუმცა, ასეთი რისკის რეალიზების შემთხვევაში, ახალი მოთხოვნების შედეგად მომხმარებელი უფრო დაცული იქნება ნივთების შესაძლო დაკარგვისგან. კერძოდ, სესხის გამცემი სუბიექტების მიერ ბაზრის დატოვების შემთხვევაში, პორტფელის სხვა ფინანსური ინსტიტუტის მიერ გადაბარების პროცესი უფრო გამარტივდება. 

განხორციელებული ცვლილებები არ ემსახურებოდა საკრედიტო რესურსებზე ხელმისაწვდომობის შეზღუდვას, დაკრედიტება დაეფუძნება უზრუნველყოფის მიღების სხვა სტანდარტს, რაც გულისხმობს იმას, რომ ორგანიზაციას სესხის მისაღებად შეეძლება დააგირავოს მხოლოდ საკუთარი აქტივები (მაგ. გაცემული სასესხო პორტფელი, ან საკუთარი უძრავ-მოძრავი ქონება) და არა მათ მიერ გაცემული სესხის უზრუნველსაყოფად მიღებული სხვისი ქონება. 

აღნიშნული რეგულაცია ფაქტობრივად არ შეზღუდავს რესურსზე ხელმისაწვდომობას, რადგან უშუალოდ მომხმარებლის ნივთების ნაცვლად სესხის გამცემი ორგანიზაციები შეძლებენ თავიანთი აქტივების, მათ შორის სასესხო პორტფელის დაგირავებას. 

- ამ ცვლილებების განხორციელების ლომბარდების მფლობელები ამბობდნენ, რომ ისინი გაკოტრდებოდნენ, ვინაიდან ფინანსური რესურსი ეცლებოდათ ხელიდან. პორტფელის დაგირავების შესაძლებლობა ახლა გაჩნდა წესში თუ მათ არ ჰქონდათ სრული ინფორმაცია? 

- სესხის გამცემი სუბიექტების მხრიდან მსგავსი კომენტარები უფრო არასწორი ინტერპრეტაციის მიზეზით მოხდა. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს ეროვნული ბანკის წარმომადგენლები შეხვდნენ სესხის გამცემ ორგანიზაციებს და მათ დეტალურად გააცნეს ის ცვლილებები, რომელიც მარეგულირებელ ნორმატიულ აქტებში შევიდა. საკითხების გავლის შემდეგ მათთვის უფრო ნათელი გახდა ახალი მოთხოვნების მიზანი და შინაარსი, კერძოდ ის, რომ ფინანსურ რესურსზე ხელმისაწვდომობის კუთხით პრაქტიკულად არაფერი შეიცვლებოდა და უზრუნველყოფის საგნად შეეძლოთ მხოლოდ მათი საკუთარი აქტივის და არა სხვისი ქონების გამოყენება. 

- ინტერვიუს ბოლოს, კიდევ ერთი კითხვა: პროფესიული საქმიანობის გარდა, თქვენი ინტერესის სფერო კიდევ რა არის და თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ? ვინ არიან თქვენი ოჯახის წევრები? 

- მყავს მეუღლე და სკოლის ასაკის სამი შვილი. თავისუფალ დროს, ძირითადად, ოჯახთან ერთად ვატარებ. მიყვარს ბუნება და ოჯახთან ერთად მოგზაურობა, განსაკუთრებით საქართველოში. ასევე ძალიან მიყვარს მუსიკა. 

ესაუბრა მაკა ხარაზიშვილი