ნინო დავითაია - დაიბადა 1970 წლის 4 იანვარს ქ. თბილისში. 

განათლება 

საქართველოს უნივერსიტეტი - 2017 წლის თებერვალი, დოქტორის ხარისხი ბიზნეს-ადმინისტრირებაში. სადისერტაციო ნაშრომი თემაზე: "ფინანსური ინსტრუმენტები, მათი რისკების შეფასება და მართვა განვითარებადი ფინანსური სისტემებისათვის (საქართველოს მაგალითზე)". 

განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკური ცენტრი, ვილიამს კოლეჯი, ვილიამსთაუნი, მასაჩუსეტსი, აშშ - ეკონომიკის მაგისტრის წოდება (1996 წლის ივნისი). 

ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, კიბერნეტიკისა და გამოყენებითი მათემატიკის ფაკულტეტი (1987-1992) - დიპლომი წარჩინებით, სპეციალობა: ოპტიმიზაცია და რიცხვითი ანალიზი ეკონომიკური საკითხებისთვის. 

სამუშაო გამოცდილება 

15/04/2014-დან დღემდე - სადაზღვევო კომპანია "არდი ჯგუფის" ფინანსური მრჩეველი; შიდა აუდიტის ჯგუფის უფროსი. 

01/08/2014-01/02/2015 - "მანი მენი" ონლაინ სესხების კომპანია, ფინანსური ანალიტიკოსი. 

15/02/22014-30/06/2014 - "ისტ ვესტ მენეჯმენტი" კონსულტანტი ფინანსებსა და შიდა კონტროლის საკითხებში. 

01-01/2014-31/12/2014 - არასამეწარმეო უცხოური იურიდიული პირის "საქართველოს არბაითერ-ბუნდი" ფილიალი საქართველოში, ფინანსური კონსულტანტი. 

01/11/2011-31/07/2014 - არამომგებიანი საერთაშორისო ასოციაცია "Nonviolent Peaceforce" წარმომადგენლობა საქართველოში, უფროსი ფინანსური ოფიცერი. 

12/01/2009-01/12/2011 - საქართველოს ეროვნული ბანკი, სპეციალიზირებული ჯგუფებისა და საზედამხედველო პოლიტიკის მეთოდოლოგიის განყოფილების წამყვანი ეკონომისტი. 

03/10/2008-11/30/2009 - საქართველოს ფინანსური ზედამხედველობის სააგენტო, იურიდიული, მეთოდოლოგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტის მთავარი სპეციალისტი. 

07/11/2005-15/10/2008 - "ქაუნთერპართი" - საზოგადოებრივი და ჰუმანიტარული დახმარების პროგრამა, დსთ-ის ქვეყნების ფინანსური დირექტორი. 

01/09/2006-დან დღემდე - "საქართველოს უნივერსიტეტი", ასოცირებული პროფესორი, ფინანსური მენეჯმენტის, ინვესტმენტისა და მენეჯერული აღრიცხვის ლექტორი. 

01/10/1999-30/06/2013 - კავკასიის აკადემიური ცენტრი (CAC უნივერსიტეტი), ფინანსური აღრიცხვის, ხარჯთაღრიცხვისა და კორპორაციული ფინანსების პედაგოგი. 

08/01/2006-09/01/2009 - უმაღლესი განათლების მხარდამჭერი პროგრამა- რეგიონალური სემინარი "კორუფციის სოციალურ-ეკონომიკური შედეგები, საავტორო უფლებების დაცვა და საგადასახადო გარემო დსთ-ის ქვეყნებისათვის - სწავლებისა და კვლევის მეთოდები" (ოდესის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, უკრაინა).

01/11/1999-07/11/2005 - შპს "ევრაზიის ექსპრესი", ფინანსების მენეჯერი. 

08/01/2003-12/30/2005 - უმაღლესი განათლების მხარდამჭერი პროგრამა -რეგიონალური სემინარი "სწავლების ინოვაციური მეთოდები საჯარო ეკონომიკის კურსში - მსოფლიოს გამოცდილება და მისი გამოყენება დსთ-ის უმაღლეს სასწავლებლებში" (ოდესის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, უკრაინა) 

21/08/2002-30/06/2004 - სამოქალაქო განათლების პროექტის ლექტორი. 

01/01/2000-01/01/2001 - საქართველოს ეკონომისტთა, აუდიტორთა და ბუღალტერთა ასოციაცია, კონსულტანტი ფინანსურ მენეჯმენტში. 

01/04/1997-01/04/2000 - შპს "კავკასტრანსექსპედიტორი", ეკონომისტი-ბუღალტერი. 

01/09/1997-01/09/1998 - ბიზნესის უმაღლესი სკოლა (ESM თბილისი), საერთაშორისო ფინანსური ურთიერთობების პედაგოგი. 

06/04/1996-31/12/1996 - სანვა ბანკი, ნიუ-იორკის განყოფილება (აშშ), დიპლომის შემდგომი პრაქტიკა. 

01/10/1992-07/01/1995 - თბილისის ი. ვეკუას სახელობის გამოყენებითი მათემატიკის ინსტიტუტი, მეცნიერ- თანამშრომელი.

- ქალბატონო ნინო, თქვენ ხართ ერთ-ერთი იმ წარმატებულ ფინანსისტებს შორის საქართველოში, რომლის გზაც მათემატიკაზე გადის. გვიამბეთ უფრო მეტი თქვენ შესახებ. 

- დავიბადე 1970 წელს, თბილისში. დედა ფორტეპიანოს დამსახურებული პედაგოგი მყავდა, მამა – პროფესორი, კომპიუტერული მეცნიერებისა და კიბერნეტიკის განხრით. დასავლური განათლება თავდაპირველად მამაჩემისგან შემოვიდა, მან 60-იან წლებში კემბრიჯის უნივერსიტეტი დაამთავრა. როგორც მაშინდელი პრესა წერდა, ის ერთ-ერთი პირველი „საბჭოთა სტუდენტი“ იყო დიდ ბრიტანეთში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. ვსწავლობდი თბილისის 112-ე საშუალო სკოლაში, შემდეგ ჩავაბარე უნივერსიტეტში კიბერნეტიკისა და გამოყენებითი მათემატიკის ფაკულტეტზე. მაშინ ასეთი ტენდენცია იყო, ბავშვი თუ კარგად სწავლობდა, ძირითადად სამედიცინოზე, ან ბიოლოგიურზე აბარებდა. ჩემთვის ეს სფეროები საინტერესო არ იყო, ძალიან მიყვარდა მათემატიკა და ამიტომ ეს მიმართულება ავირჩიე. უნივერსიტეტი 1992 წელს დავამთავრე და ჩავაბარე ასპირანტურაში. ჩემი ცხოვრება, როგორც მათემატიკოსის, ასე წარმომედგინა: ვიმუშავებდი კვლევით ინსტიტუტში, დავიცავდი საკანდიდატო დისერტაციას, ლექციებს წავიკითხავდი. 

თუმცა, იყო რთული 90-იანი წლები, როცა სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტები იხურებოდა, ან დახურვის პირას იყო. მეორადი ფაკულტეტი ინგლისური ენა დავამთავრე _ ტექნიკური მთარგმნელის დიპლომით და წარმოიდგინეთ, როცა შემოსავალი მჭირდებოდა, მოსწავლეები მყავდა არა მათემატიკაში, არამედ ინგლისურში. უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ მაშინდელ ასპირანტურაშიც ჩავაბარე, ე.წ. საკანდიდატო მინიმუმებიც გავიარე, დისერტაციაზე მუშაობაც დავიწყე, მაგრამ მალევე მივხვდი, რომ არც ეს იყო პერსპექტიული იმ პერიოდისთვის. 

1993 წელს, ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოში დაიწყო ამერიკული კონგრესის მიერ დაფინანსებული „ედმუნდ მასკისა და მშვიდობის მხარდამჭერი აქტის“ გაცვლითი პროგრამა, რომელიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში ერთი ან ორი წლით სწავლას ითვალისწინებდა. კონკურსის წესით ირჩევდნენ ახალგაზრდა ასპირანტებს, მეცნიერ მუშაკებს. მივხვდი, მათემატიკით ფონს ვერ გავიდოდი. ამიტომ ვიფიქრე, რომ ეს უნდა მეცადა, სტარტი რაღაცნაირად უნდა შემეცვალა. მათემატიკა არ იყო ჩამონათვალში და ეკონომიკა ავირჩიე, მაინც ყველაზე ახლოს ჩემთან ეს იყო. TOEFL-ის და GRA-ს გამოცდები უნდა ჩაგვებარებინა, ამის მიხედვით კონკურსის წესით გამოვლინდებოდნენ გამარჯვებულები. GRA ძალიან კარგად ჩავაბარე, ვინაიდან მათემატიკასთან ახლოს იყო, მაგრამ TOEFL-ისთვის ინგლისურის საკმარისი ცოდნა არ აღმომაჩნდა. მიუხედავად ამისა, გასაუბრებაზეც კარგი შთაბეჭდილება დავტოვე და ამ კონკურსში გავიმარჯვე. სწავლა გავაგრძელე ვილიამს კოლეჯში - განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკის ფაკულტეტზე. ეს არის მასაჩუსეტსის შტატი, საკოლეჯო ქალაქი, რომელსაც ორი სამაგისტრო პროგრამა აქვს ხელოვნებასა და განვითარებად ეკონომიკაში. ძალიან პრესტიჟული კოლეჯია, ყოველთვის ათეულში იმყოფება. აღმოჩნდა, რომ საჭირო იყო გაცილებით მაღალი TOEFL-ის ცოდნა, ვიდრე მე მქონდა. პროგრამას კიდევ ერთი ბენეფიტი ჰქონდა, თუკი მომავალ სტუდენტში კარგ პოტენციალს დაინახავდნენ, მაშინ აკადემიური კურსის დაწყებამდე (ზაფხულის პერიოდში) ინგლისურის შემსწავლელ ინტენსიურ კურსებსაც უფინანსებდნენ. ასე მოვხვდი ბოსტონში, ბენტლის კოლეჯში. 2 თვე ინტენსიურ კურსს გავდიოდით – საუბარი, მოსმენა, კითხვა; კურსის დამთავრების შემდეგ იქვე განმეორებით ჩავაბარე TOEFL და საგრძნობლად დიდი პროგრესიც ვაჩვენე. 1995 წლის სექტემბერში კი დავიწყე სწავლა ვილიამს კოლეჯში. ეს იყო ჩემი ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ხანა, ძალიან კარგი ლექტორები გვყავდა, თავად ჯგუფი იყო ძალიან საინტერესო. ფაქტობრივად, ახალგაზრდები მთელი მსოფლიოდან ერთად ვსწავლობდით. საცხოვრებელი პირობებიც არაჩვეულებრივი იყო, ცალკე სახლი იყო ჩვენი პროგრამისათვის, სადაც გვქონდა ლექციები, სადაც ვცხოვრობდით, ვსადილობდით და ასე წარმოიდგინეთ ბილიარდს და მაგიდის ჩოგბურთსაც კი ვთამაშობდით. ინტერნაციონალური გარემო იყო და თავი სტუმრად არავის გვიგრძნია. მასკის პროგრამა (ანუ მთავარი სპონსორი) სწავლის წარმატებით დასრულების შემდეგ გვაძლევდა შესაძლებლობას მინიმუმ სამი თვის განმავლობაში რომელიმე კომპანიაში გაგვევლო სტაჟირება. თუ ხელფასიან სტაჟირებას ვიშოვიდით, მაშინ ერთი წლითაც კი გვიგრძელებდნენ ვიზას. მე ძალიან გამიმართლა, ვიშოვე ასეთი „ინტერშიპი“ იაპონურ ამერიკულ „სანვა ბანკში“ (ფინანსური კრიზისის შემდეგ ეს ბანკი აღარ არსებობს, სხვა ბანკს შეერწყა). ეს იყო იაპონური ბანკის წარმომადგენლობა ნიუ-იორკში, დაახლოებით 9 თვე ვიმუშავე და ძალიან დიდი გამოცდილება მივიღე, არანაკლები, ვიდრე სწავლის პერიოდში. გარკვეული ლიმიტის ფარგლებში მივაჭრია კიდევაც საფონდო ბირჟაზე. მინახავს, როგორ ხდება გარიგებები. ძალიან შთამბეჭდავი იყო, არასოდეს დამავიწყდება, მილიონობით გარიგება, ადამიანის ემოცია, განწყობა, ხანდახან ჭორიც კი როგორ გავლენას ახდენს. ეს 9 თვე ჩემს ცხოვრებაში იყო ძალიან აქტიური, საინტერესო. პროფესიული გამოცდილების გარდა, 9 თვე ნიუ-იორკში, მანჰეტენზე ვცხოვრობდი. ჰემინგუეის აქვს ნათქვამი _ „თუ გაგიმართლა და ახალგაზრდობისას ცოტა ხნით მაინც იცხოვრე პარიზში, ეს ისეთი დღესასწაულია, რომელიც მთელი ცხოვრება გაგყვებაო“. იმ ასაკში პარიზი არ მქონდა ნანახი, მაგრამ ალბათ მე იგივეს ნიუ-იორკზე დავწერდი. 

მიუხედავად ჩემი ძალიან კარგი ამერიკული გამოცდილებისა, არასოდეს მიფიქრია იქ დარჩენაზე, ამის საშუალებას არც ჩვენი პროგრამა გვაძლევდა. ამერიკაში გამგზავრებამდე გვადებინებდნენ კიდეც პირობას წერილობით, რომ კურსის დასრულების შემდეგ საქართველოში დავბრუნდებოდით. 

1997 წელს დავბრუნდი კიდეც, აბსოლუტურად, განსხვავებულ რეალობაში. მაშინ ჩემი სპეციალობის მიხედვით, საჯარო სექტორში უნდა მემუშავა, მაგრამ გარკვეული მიზეზების გამო ვერ ვიმუშავებდი, ხელფასი იყო მნიშვნელოვანი და ამიტომ ერთ-ერთ ქართულ-ამერიკულ სატრანსპორტო კომპანიაში ფინანსისტად დავიწყე მუშაობა. სხვათა შორის, ამერიკაში „სანვა ბანკში“ უფასო ბუღალტერიის კურსი იყო, რომელიც გავიარე. კომპანიას უცხოელი ინვესტორები ჰყავდა, ბუღალტერია-ფინანსები ვიცოდი და ასე დავიწყე მუშაობა. ბევრმა მითხრა, რომ ასეთი განათლების მერე ბუღალტერიაში რატომ წავედი, მაგრამ ამ წლების კმაყოფილი ვარ, აღნიშნულ კომპანიაში მუშაობამ ბევრი რამ მომცა, ძალიან გავიზარდე პროფესიონალურად, მატერიალურადაც კარგად ვიყავი. დღესაც, ერთ-ერთი შვილობილი კომპანიის მეწილე ვარ. მე მგონია, რომ უარყოფითი შრომითი გამოცდილება არ არსებობს, ყველა სამსახურიდან იღებ რაღაც ცოდნას, უნარებს და ა.შ. 

წლების განმავლობაში ასევე ვმუშაობდი სხვადასხვა პროექტში. ერთი პერიოდი გადავედი ამერიკულ ჰუმანიტარულ ორგანიზაციაში, ვიყავი ფინანსური დირექტორი იმ რვა ქვეყანაში, რომლებიც ჰუმანიტარულ დახმარებებს იღებდნენ. რუსეთ-საქართველოს ომის შემდეგ შემოთავაზება მივიღე ეროვნული ბანკიდან, სადაც გარკვეული საბანკო პრობლემები იყო. 3 წელი ვიმუშავე ეროვნულ ბანკში, მეთოდოლოგიის დეპარტამენტის უფროსის პოზიციაზე. მაშინ საბანკო სექტორში დავიწყეთ ახალი სტანდარტების დანერგვა. აქტიურ კომუნიკაციაში ვიყავი ჩემს ყოფილ ლექტორებთან ვილიამსში, ძალიან მეხმარებოდნენ _ რამდენიმე მათგანი საერთაშორისო მონეტარული ფონდისა და მსოფლიო ბანკის მისიებში მუშაობდა, მაშინდელი ეროვნული ბანკის ვიცე-პრეზიდენტი ჩემი კოლეჯის კურსდამთავრებული იყო და კარგად შევეწყვეთ, ბევრ ონლაინ-კონსულტაციას გავდიოდით ჩვენს ყოფილ ლექტორებთან, რამდენიმე მათგანი ლექციების ჩასატარებლად თბილისშიც კი ჩამოვიყვანეთ. რეფორმა, რომლის ავანგარდში ერთ-ერთი მეც ვიყავი, გულისხმობდა რისკზე დამყარებული ზედამხედველობის დანერგვას, რაც ნამდვილი ინოვაცია იყო. 2011 წელს გარკვეული მიზეზების გამო ეროვნული ბანკიდან წამოვედი, თუმცა დღემდე აქტიური კომუნიკაცია და პროფესიული ურთიერთობა მაქვს ყოფილ კოლეგებთან. ეროვნული ბანკის შემდეგ ევროკავშირის მიერ დაფინანსებულ საერთაშორისო პროგრამაში ვმუშაობდი, რომელიც ითვალისწინებდა ოკუპირებულ რეგიონებთან ურთიერთობას და სხვადასხვა ჰუმანიტარულ მისიებს. არაერთხელ ვიყავი ცხინვალის რეგიონში ე.წ. საზღვართან, ასეთ სოფლებში გვქონდა რამდენიმე ოფისი. ჩემთვის ეს პერიოდი დაუვიწყარია, რადგან ვნახე რა პირობებში და როგორი საფრთხის ქვეშ უწევთ ცხოვრება ჩვენს თანამემამულეებს რუსული ოკუპაციის გამო. სამწუხაროდ პროექტი დაიხურა, რის შემდეგ, 2014 წლიდან მუშაობა დავიწყე სადაზღვევო კომპანიაში „არდი“. კარგა ხანია ამ სამსახურს „შემოვრჩი“, თუმცა, პოზიციები გამოვიცვალე _ ფინანსური მრჩეველი, აღრიცხვა-ანგარიშგების მეთოდოლოგი, ახლა შიდა აუდიტორი ვარ. ჩვენს კომპანიაში მნიშვნელოვანი სიახლეებია, ჩვენთან დიდი მოცულობის ინვესტიცია ჩადო „გაზელ ფაინანსმა“ და სამეთვალყურეო საბჭოშიც უცხოელი ექსპერტი გვყავს. 

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში დაბრუნების შემდეგ არაერთ კომპანიაში ვმუშაობდი, არასოდეს დამინებებია თავი პედაგოგობისათვის. მთელი გულითა და სულით ვიყავი და ვარ აკადემიურ სფეროში, სხვადასხვა ფორმით და სხვადასხვა დაწესებულებებში. თავიდან იყო ასეთი კავკასიის აკადემიური ცენტრი, მაშინ დავიწყეთ თანამედროვე ბუღალტერიის სწავლება, ცოტა ხანი ESM-ში ვასწავლიდი. 2007 წლიდან, როდესაც „საქართველოს უნივერსიტეტი“ ჩამოყალიბდა, იქ მიმიწვიეს. თავდაპირველად ეს იყო სოციალურ მეცნიერებათა სკოლა, სულ ერთი-ორი ოთახი გვქონდა. შემდეგ ნელ-ნელა სხვადასხვა სპეციალობები განვითარდა ბიზნესის სკოლაც კარგად აეწყო, ახლა ერთ-ერთი ყველაზე დიდი კერძო უნივერსიტეტია საქართველოში. 

პედაგოგიური საქმიანობა არ შემიწყვეტია, ძალიან მიყვარს ეს საქმე. პრესტიჟული სკოლის ამერიკული სამაგისტრო ხარისხი მაქვს, მაგრამ სამაგისტრო ხარისხი მაინც სამაგისტრო ხარისხია. თანდათან დაწესდა შეზღუდვები უმაღლესის სასწავლებლების ლექტორებისათვის, რაც გამოიხატებოდა სამეცნიერო ხარისხის მოთხოვნებში. რადგანაც ძალიან მიყვარს ეს სფერო, არ დამეზარა და ჩავაბარე სადოქტოროზე. 2017 წელს დავიცავი დისერტაცია და ახლა პროფესორი გახლავართ. 

ყველამ მითხრა, რომ დისერტაცია გვიან დავიცავი. არადა, დისერტაცია გამოცდილებით დავწერე და ესეც კარგია. ახალგაზრდა დოქტორანტებს ვურჩევ, რომ სჯობია ადამიანს ცოტა სამუშაო გამოცდილება ჰქონდეს და თუ უნდა აკადემიურ სფეროში მუშაობა, მხოლოდ მაშინ ჩააბაროს სადოქტოროზე. ეს საკმაოდ დიდი შრომაა. ერთმანეთის მიყოლებით ბაკალავრიატი, მაგისტრატურა, დოქტორანტურა ცოტა რუტინაა. ჩვენთან ახალგაზრდები ბაკალავრიატის მერე ეგრევე მაგისტრატურაში ცოტა სხვა მიზეზების გამოც აბარებენ, მაგალითად, სამხედრო სამსახურიდან თავის არიდება. თუმცა, მაინც მგონია, რომ ჯობია ადამიანმა ჯერ სამუშაო გამოცდილება მიიღოს და მერე ისევ გააგრძელოს სწავლა. 

- დედა მუსიკის პედაგოგი გყავდათ, მამა - კიბერნეტიკის სპეციალისტი. თქვენი პროფესიის არჩევა მამის დამსახურებაა? 

- მეც მაქვს მუსიკალური განათლება - 7 წელი დედაჩემის მოსწავლე ვიყავი მუსიკალურ სკოლაში და საკმაოდ წარმატებულიც, ხშირად ვუკრავდი კონცერტებზე, ორკესტრთან ერთად საფორტეპიანო კონცერტიც კი მაქვს შესრულებული, გამოსაშვებ გამოცდაზე კომისიის წევრები, მახსოვს, ფეხზე წამოდგნენ და ტაში დამიკრეს. მაშინდელი წესების მიხედვით, თუ მოსწავლე მუსიკალურ განათლებას აირჩევდა, საშუალო სკოლის 8-წლიანი ატესტატი უნდა აეღო და სწავლა მუსიკალურ ტექნიკუმში გაეგრძელებინა, შემდეგ კი კონსერვატორიაში. დედას ძალიან უნდოდა გამეგრძელებინა მუსიკალური განხრით და ალბათ ერთადერთი კონფლიქტი, რაც დედასთან მომივიდა, ის იყო, რომ მათემატიკის სიყვარულმა მძლია და კონსერვატორიაზე უარი ვთქვი. ეს პირადად ჩემი არჩევანი იყო. მე მშობლების ძალიან მადლიერი ვარ, რომ ყოველთვის მაძლევდნენ არჩევანის თავისუფლებას. სამწუხაროდ, დღეს მუსიკოსის შრომა არ არის საკმარისად დაფასებული, ამიტომაც წლების შემდეგ დედაც კმაყოფილი იყო ჩემი არჩევანით. 

- თქვენ უმაღლესი მათემატიკური განათლების მქონე ფინანსისტი ბრძანდებით. ზოგჯერ ამბობენ, საუკეთესო ფინანსისტები მათემატიკოსები არიანო, თქვენ იზიარებთ ამ მოსაზრებას? 

- როგორც მათემატიკოსი კი, მაგრამ არის მეორე მოსაზრებაც ფინანსისტების _ მოდით, თავი დაგვანებონ ამ მათემატიკოსებმაო... 

ჩვენ ბევრ რამეში წესრიგი გვიყვარს. მათემატიკა კარგია იმით, რომ ყველაფერი განსაზღვრულია, ყველაფერი მოწესრიგებულია, ყველა განტოლებას ამოხსნა აქვს და ადამიანი თუ ფლობს ლოგიკას, შეუძლია ყველაფერი დაამტკიცოს. სამწუხაროდ, ჩემი უნივერსიტეტის თანაკურსელების უმეტესი ნაწილი აღარ საქმიანობს მათემატიკურ სფეროში. ფინანსისტები ამბობენ, რომ მათემატიკოსებს თავიანთი გრაფიკები, განტოლებები და ა.შ. ფინანსებში შეგვაქვს და ცხოვრებას ვართულებთ. თუმცა, ეს არც ისე ცუდი და ძნელია, როგორც შეიძლება ვინმეს მოეჩვენოს. აი მაგალითად არსებობს, კომერციული ბანკებისათვის ე.წ. კაპიტალის ადეკვატურობის მოთხოვნა (ანუ გაცემულ სესხებთან მიმართებაში რა კაპიტალს უნდა ფლობდეს ბანკი) მახსოვს, ჰოლანდიაში ვიყავი კონფერენციაზე და იქ გაჟღერდა ე.წ. ბაზელ 3-ის მოთხოვნები (ახლა ეს მოქმედებს უკვე, მაშინ დამუშავების პროცესში იყო). იქ რამდენიმე მონაწილემ მითხრა, ეს რეგულაცია რომ გაიგო, აუცილებელია მათემატიკის საფუძვლიანი ცოდნა და ეს წარმოუდგენლად ძნელი შეიძლება აღმოჩნდეს კომერციული ბანკის მენეჯერებისთვის. ამ დროს, როგორც აღმოჩნდა, ამ ურთულეს მათემატიკაში მესამე რიგის დეტერმინანტი იყო გამოსათვლელი, რაც ჩვენ ჯერ კიდევ პირველ კურსზევე ვისწავლეთ... ვფიქრობ, თანამედროვე ცხოვრებაში მათემატიკამაც უნდა შეიძინოს გამოყენებითი მნიშვნელობა. მაგალითად, რისკის შეფასების მოდელების შედგენისას კარგია, რომ ადამიანმა, რომელიც ამას აკეთებს, ალბათობის თეორია კარგად იცოდეს. სამწუხაროდ, საქართველოში, მათემატიკის სკოლა, რომელიც ერთ დროს ძალიან მაღალ დონეზე იყო, დავკარგეთ. საუკეთესო მეცნიერები გვყავდა. გული მწყდება, რომ ეს საგანი კარგად აღარ ისწავლება. ვისაც ეს ცოდნა აქვს, ვინც ალბათობის თეორია იცის, ძალიან კარგად შეუძლია პოტენციური რისკები დათვალოს და მისი მათემატიკური მოდელი ააგოს. 

აი მაგალითად, სადაზღვევო კომპანიებში ჩვენი პრობლემაა ის, რომ თითქმის არ გვყავს პროფესიონალი ანდერრაითერები, ამ სფეროში პროფესიონალი მხოლოდ რამდენიმე ადამიანია (მათ შორის, ერთ-ერთი ჩემი ყოფილი ლექტორიც). ღმერთმა დიდხანს აცოცხლოს ყველა, მაგრამ უბერებელი არავინ არის. ასე ძალიან ძნელია მუშაობა. მაგალითად, ჩემს სამსახურში ვცდილობთ, რომ პროცედურები მაქსიმალურად გავწეროთ, დოკუმენტირება მოვახდინოთ. ეს ზოგს მოსწონს, ზოგს არა, თავიდან ამბობდნენ კიდეც, რომ ლექტორი ვარ და წიგნებიდან ვუყურებ ყველაფერსო, მაგრამ ეს ასე არ არის. ფინანსურ ინსტიტუტებში აუცილებელია ფინანსური დისცი პლინა, პროცედურის გამჭვირვალობა და ა.შ. მაგალითად, მე მგონია, საბანკო საქმეც უნივერსიტეტებში ცოტა განსხვავებულად უნდა ისწავლებოდეს _ ეს არ არის მხოლოდ კრედიტის დამტკიცება და შესაბამისი დოკუმენტების ანალიზი, არამედ კაპიტალის ადეკვატურობა და რისკის მართვა. ასეთ საკითხებში კი მათემატიკის, განსაკუთრებით კი ალბათობის თეორიისა და სტატისტიკის ცოდნა ძალიან საჭიროა.

- როგორც აღნიშნეთ, გარდა მათემატიკოსისა, თქვენ ასევე გაქვთ ტექნიკური მთარგმნელის დიპლომი. ამ კუთხით რამდენ ხანს იმუშავეთ და ახლა თუ აგრძელებთ ამ საქმიანობას? 

- საქმე ასე იყო: უნივერსიტეტში ვსწავლობდით ინგლისურს, მაგრამ არც თუ ისე კარგად. არადა, ინგლისური გვჭირდებოდა, ამიტომ მეორად სამწლიან ფაკულტეტზე ჩავაბარე. კვირაში ორჯერ გვქონდა ლექციები, მხატვრული ტექსტების განხილვა, ტექნიკურ თარგმანებსაც ვაკეთებდით. პროფესიონალ მთარგმნელად არ მიმუშავია, თუმცა, როცა შემოსავალი მჭირდებოდა, სინქრონიც გამიკეთებია. დისერტაციის წერისას ინგლისურის ცოდნა ძალიან გამომადგა, რადგან რამდენიმე ტექსტის გადათარგმნა მოგვეთხოვებოდა. ასე რომ, უფრო ჩემი საქმისთვის ვიყენებ. ახლა უფრო მეტ უცხოელ სტუდენტს ვასწავლი ვიდრე ქართველს და ბუნებრივია ენის ცოდნა ძალიან მეხმარება. 

- თქვენ გაიხსენეთ ამერიკაში სწავლის პერიოდი, პარალელი რომ გაავლოთ, რა არის მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი იქაურ და აქაურ უმაღლეს სასწავლებლებს შორის? 

- ბევრი რამე. სამწუხაროდ, ჩვენთან, ძირითადად, დიპლომის მოლოდინია. ნიშნები და შეფასებები იქაც არის და ყველას აინტერესებს, მაგრამ მოტივაცია განსხვავებულია. თავიდან სწავლა მეც გამიჭირდა, ვინაიდან საგნებში ერთსაათიანი ლექციები იყო კვირაში ერთხელ. იქ აქცენტი მაგისტრატურაში უფრო დამოუკიდებელ კვლევაზე იყო გადატანილი. ის, რაც ძალიან კარგია ამერიკაში და რისი საშუალებაც ქართველ სტუდენტებს არ აქვთ, ეს არის ე.წ პროფესორის საათი. ამერიკაში უნივერსიტეტს დაქირავებული ჰყავს ადამიანი, რომელიც ლექციებს კითხულობს და ამასთანავე გარკვეული პერიოდი ოფისშია, ან თავის სამეცნიერო სტატიაზე მუშაობს. ეს ანაზღაურებადი შრომაა. ჩემს კოლეჯში იყო გარკვეული საათები, როდესაც პროფესორთან შეგეძლო ინდივიდუალური კონსულტაციის გავლა _ ე.წ. პროფესორის საათი. მე ძალიან ვისარგებლე ამ საშუალებით, რადგან მათემატიკური განათლება მქონდა და ეკონომიკაში საბაზისო ცოდნა არ გამაჩნდა. დამატებითი ლიტერატურის დამუშავება მომიხდა, რომ სხვა სტუდენტებს დავწეოდი, ინდივიდუალურად ამის გაკეთება მიმდინარე ზღვა მასალასთან ერთად პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო. ამიტომაც დამატებით ვხვდებოდი პედაგოგებს, ისინი მიხსნიდნენ საკითხებს, დავალებებს მაძლევდნენ და ამით ძალიან გამიადვილეს პროცესი. ამ შესაძლებლობას ჩვენი სტუდენტები მოკლებულნი არიან _ ეს ანაზღაურების საკითხია. საქართველოში ლექტორები, რომლებიც არიან ასოცირებული პროფესორები, მოდიან, ატარებენ ლექციას და მიდიან, ანუ არ არსებობს თავისუფალი საათები სტუდენტებთან. ერთადერთი, თავისუფალი ინტერაქცია მაქვს მაგისტრებთან და დოქტორანტებთან, როგორც ხელმძღვანელს. განსხვავებაა დროის განაწილებაშიც, ჩვენთან სხვა პრიორიტეტებია; მაგალითად, მაგისტრატურაში ჩემი სტუდენტების დიდი ნაწილი დასაქმებულია, რაც ერთი მხრივ ძალიან კარგია, მაგრამ როდესაც მაგისტრანტი მთელი დღე მუშაობს და ლექციაზე 7 საათზე დაღლილი მოდის, ბუნებრივია, რომ შემეცნების ხარისხიც დაბალია და შესაბამისად კვლევითი კომპონენტებიც ნაკლებად არის. გულახდილად რომ ვთქვა, მაგისტრატურაში სწავლა ძალიან ჰგავს ბაკალავრიატს _ ლექციები, გამოკითხვა, გამოცდები... პერსონალურ კვლევაზე დაფუძნებული საგნები ნაკლებად გვაქვს. დამოუკიდებელი კვლევითი კომპონენტი ძალიან გვაკლია დღეს. არადა, დასკვნით ეტაპზე მოითხოვება სამაგისტრო ნაშრომის დაწერა, რომელიც საკმაოდ სქელტანიანიც კი უნდა იყოს. ეს კი საუკეთესო სტუდენტსაც ძალიან უჭირს: ერთის მხრივ მაგისტრანტები მუშაობენ და ვერ ანაწილებენ დროს, მაგრამ მაინც მგონია, რომ ამისი მთავარი მიზეზია ის, რომ სწავლების პროცესი და საბოლოო მოთხოვნა ერთმანეთისაგან ძალიან განსხვავდება. მე ვცდილობ სტუდენტებს საგნის შესაბამისად მივცე ხოლმე ე.წ. სიტუაციური ქეისი: მაგალითად, მოდი ავიღოთ კომპანია, რომელსაც სჭირდება სესხი და ბანკმა უნდა მიიღოს ამაზე გადაწყვეტილება. ვყოფ ჯგუფს ბანკის და კომპანიის წარმომადგენლებად და ვითხოვ თავიანთი აზრებისა დამტკიცებას. მე და ჩემი კოლეგები შევეცადეთ, რომ საკმაოდ მაღალი წილი მაგისტრანტის საბოლოო შეფასებაში კვლევითი პროექტის პრეზენტაციას ჰქონდეს, მე პირადად ვავალდებულებ სტუდენტს, თავისი ნაშრომი წარმოადგინოს აუდიტორიაში, წინააღმდეგ შემთხვევაში არ ვუწერ არანაირ ქულას. ვიცი, რომ ბევრი სტუდენტი ამითი უკმაყოფილოა, მაგრამ ვცდილობ მაქსიმალურად დავეხმარო და ავუხსნა, რატომ გვჭირდება ეს. ბუნებრივია, ძალიან ბევრი დადებითი მაგალითიც არსებობს, როდესაც სტუდენტები ბოლომდე მენდნენ და გამომყვნენ ჩემს მოთხოვნებში, არაჩვეულებრივი პრეზენტაციებიც გააკეთეს და მერე თავიანთი პროექტები რეალობადაც კი აქციეს. ეს ყველაზე მეტად მახარებს. ძალიან ამაყი ვარ, როდესაც ჩემი სტუდენტი აღწევს პროფესიულ წარმატებას. 

- თქვენ ფლობთ მრავალმხრივ ცოდნას. რამდენია ამაში თქვენი მასწავლებლების დამსახურება და რამდენი - პიროვნული? არის ორი სხვადასხვა მოსაზრება: ერთი, ბავშვს კარგმა პედაგოგმა უნდა მისცეს კარგი განათლება, მეორე - თუ უნდა, ყველგან ისწავლისო... 

- ორივე მოსაზრებაშია სიმართლის მარცვალი. ვერ ვიტყვი, რომ ყველა პედაგოგი ერთნაირად მომწონდა, მაგრამ რამდენიმე პედაგოგს გამოვარჩევ. მიუხედავად იმისა, რომ სკოლა საბჭოთა პერიოდში დავამთავრე, ძალიან მადლიერი ვარ ქართულის მასწავლებლის, რომელიც ზედმიწევნით გვთხოვდა ქართული ლიტერატურული ტექსტების ცოდნას. რამდენი წელი გავიდა მას შემდეგ და სკოლაში ნასწავლი ქართული ლიტერატურა ძალიან კარგად მახსოვს. მათემატიკურზე რომ ჩავაბარე, ერთ-ერთი დამსახურება ჩემი სკოლის მათემატიკის მასწავლებელსაც აქვს, რომელმაც მითხრა, რომ კარგი მოსწავლე ხარ და ალბათ სამედიცინოზე ჩაბარებას შემოგთავაზებენ, მაგრამ მე გეტყვი შენ, რომ ძალიან კარგი მათემატიკოსი იქნები და ამაზე იფიქრეო. ეს ძალიან კარგად დამამახსოვრდა და ძალიან მადლობელიც ვარ ასეთი რჩევისთვის. 

უნივერსიტეტში მყავდა არაჩვეულებრივი ორი ლექტორი. ალგებრა-გეომეტრიაში რუსუდან ბერიძე, რომელიც ჩემთვის მაგალითი გახდა, თუ როგორი უნდა იყოს ლექტორი. პირველ კურსზე, 120-კაციან აუდიტორიაში ისე კითხულობდა ლექციებს, ბუზის გაფრენის ხმას გაიგონებდი, ყველა გასუსული ვუსმენდით. მესამე-მეოთხე კურსზე მყავდა გურამ ხარატიშვილი. ის იყო ლექტორობის იდეალი, თავად ჰარვარდი ჰქონდა დამთავრებული და იცით როგორი ლექტორი იყო? მეგობრული. ეს კი ძალიან უცხო რამ იყო მაშინ. აუდიტორიებში რომ ციოდა, სახლში მივყავდით და ლექციებს იქ გვიტარებდა, თან სასუსნავებით გვიმასპინძლდებოდა. არაჩვეულებრივი ლექტორები მყავდა ვილიამსშიც. ვფიქრობ, მასწავლებელს აქვს მნიშვნელობა როგორც სკოლაში, ისე უნივერსიტეტში. ბავშვები გრძნობენ, რომელია მცოდნე ლექტორი, ვის უყვარს ისინი და ვის არა. ამას მათ ვერ გამოაპარებ. ჩვენ შეგვიძლია და მოვალენიც ვართ სტუდენტებს ბევრი რამ რაღაც სხვანაირად დავანახოთ, მოტივაცია გავუზარდოთ, მაგალითი მივცეთ. ყველაზე მეტად მაშინ მწყდება გული, როდესაც წარმატებული სტუდენტი ამბობს, რომ ერთი სული აქვს ეს ქვეყანა დატოვოს... 

- ამჟამად, საქართველოში სტუდენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი ისე იღებს ბაკალავრის დიპლომს, რომ მას იმ პროფესიაში, რომელიც აირჩია, მხოლოდ მინიმალური, საბაზრო პირობებისათვის არასაკმარისი ცოდნა აქვს. რა არის ამის მიზეზი? 

- ყველა უნივერსიტეტზე ვერ იტყვით იმას, რომ სტუდენტს საბაზისო ცოდნასაც კი ვერ აძლევს. ჩემი უნივერსიტეტის მაგალითზე შემიძლია ვთქვა, რომ თუ სტუდენტი გამომყვა, ფინანსების ის მოდული სრულად გაიარა, რასაც ვთავაზობთ, შესაბამის ცოდნას ნამდვილად მიიღებს. ჩემს დროს უნივერსიტეტში უფრო სხვა ფორმატი იყო, მაგალითად გვქონდა ზეპირი გამოცდები _ მათემატიკურ საგნებში დაფასთან უნდა დაგვემტკიცებინა რომელიმე თეორემა, პროექტი წარგვედგინა და ა.შ. ახლა გამოცდების დიდი უმეტესი ნაწილი სკოლაშიც და უნივერსიტეტებშიც წერითია. ამ ფორმის მთავარ უპირატესობად ის ითვლება, რომ მაქსიმალურად გამორიცხავს პედაგოგის სუბიექტურ დამოკიდებულებას ნიშნის დაწერისას. მე მაგალითად, ფინალურ გამოცდებზე ისე ვასწორებ ნაშრომებს, რომ ავტორის ვინაობა არ ვიცი _ გარკვეული დაშიფრული სისტემა არსებობს ამისათვის. ეს კარგია, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში მხოლოდ წერითი გამოცდები აუარესებს სტუდენტების კომუნიკაციის უნარებს. ვერ წარმოიდგენთ რამდენ სტუდენტს აქვს დაფასთან გამოსვლის, პრეზენტაციის და საუბრის კომპლექსი. ეს პრობლემა მხოლოდ საქართველოში არ არის, ამაზე საკმაოდ ბევრი კვლევა არსებობს დასავლურ უნივერსიტეტებშიც. მე არაერთი სტატია მაქვს წაკითხული 2007-2009 წლების მსოფლიო ფინანსურ კრიზისზე, სადაც ერთ ერთ ფაქტორად დასახელებული იყო პრესტიჟული უნივერსიტეტების მიერ გაცემული დიპლომები და მაღალი შეფასებები. ამერიკაშიც და ევროპაშიც ფინანსურ კომპანიებში ტოპ-მენეჯმენტი ჰარვარდის, იელის, პრინსტონის და სხვა უნივერსიტეტების კურსდამთავრებულებზე მოდიოდა, მაგრამ მათ საკმაოდ არასწორი გადაწყვეტილებები მიიღეს, რასაც სავალალო შედეგები მოჰყვა. 

კოვიდ-პანდემიამ ახალი გამოწვევების წინაშე დააყენა უნივერსიტეტები _ ონლაინ-ლექციები, რაც ჩემთვისაც ახალი გამოცდილება იყო. ლექციების ასეთი ფორმატი ერთი მხრივ საკმაოდ მიმზიდველიც კი არის, განსაკუთრებით ისეთი სტუდენტებისათვის, ვინც სწავლის პარალელურად მუშაობს, მაგრამ ჩემი გამოცდილებით, ამან ძალიან გააუარესა სწავლის ხარისხი და მე პირადად მაინც სააუდიტორო ლექციების მომხრე ვარ. საქართველოში განათლების სისტემის ერთ-ერთი პრობლემა ისიც არის, რომ ჩვენ ნაკლებად გვაქვს პროფესიული სასწავლებლები და სკოლის დამთავრების შემდეგ თითქმის ყველა ახალგაზრდა უმაღლესში აბარებს, უბრალოდ სხვა გზა არა აქვს და ხშირად მის მაგივრად მშობელი იღებს გადაწყვეტილებას, ეს კი ინტერესს უსპობს ახალგაზრდას და სწავლის მიმართ ინდიფერენტულობას ზრდის. მიუხედავად ამისა, მე მგონია, რომ მთავარი პრობლემა მაინც ახალგაზრდების მოტივაციაშია, ახალგაზრდებს უნდა ჰქონდეთ რწმენა, რომ პროფესიონალიზმისა და განათლების გარეშე შეუძლებელი იქნება ნორმალური სამსახური და ანაზღაურება, ამის გარეშე მათ გაუჭირდებათ თავის დამკვიდრება საზოგადოებაში. თუ ჩვენ შევძლებთ და ასეთ ღირებულებებს დავამკვიდრებთ ჩვენს ქვეყანაში, დარწმუნებული ვარ ძალიან გაიზრდება მოთხოვნა ხარისხიან განათლებაზე და ეს პოსტსაბჭოური დიპლომანიაც დასრულდება.

- თვლით თუ არა, რომ დღეისთვის "საქართველოს უნივერსიტეტი" ქვეყნის ერთ-ერთი საუკეთესო უმაღლესი სასწავლებელია? რომელია თქვენი უნივერსიტეტის ძლიერი და სუსტი მხარეები?

- დიახ, მე ასე ვთვლი, რომ `საქართველოს უნივერსიტეტი~ კერძო უნივერსიტეტებს შორის ერთ-ერთი საუკეთესოა. ახლა ჩვენ ბევრი საერთაშორისო სტუდენტი გვყავს განვითარებადი ქვეყნებიდან. ეს ახალი გამოწვევაა, ამან ბევრი ნაკლიც და უპირატესობაც დაგვანახა. ამ უნივერსიტეტში ძალიან დიდი ხანია ვმუშაობ და ხანდახან მაქვს განცდა, რომ ზრდასთან ერთად ცოტა ხარისხი დავკარგეთ, ნაკლებად მოქნილებიც გავხდით. მაგრამ ახალ გამოწვევებს ახალი შემართებით უნდა შევხვდეთ, დიდი იმედი მაქვს რომ ასეც იქნება; ახალ სასწავლო წელს აუდიტორიებში განვაახლებთ სრულად, მე ძირითადად მაღალკურსელები მყავს, ვინც გამოიარა ონლაინ წლები და მგონია, რომ ისინიც მეტი ენთუზიაზმით დაბრუნდებიან აუდიტორიებში. ვფიქრობ, ცოტა მეტი სიმკაცრე გვინდა. გარკვეული მტკივნეული ნაბიჯები უნდა გადავდგათ და სწავლის ხარისხი გავაუმჯობესოთ. 

"საქართველოს უნივერსიტეტს" დადებითი აქვს ის, რომ ბევრი თავისუფლება აქვს ლექტორს, გაქვს საშუალება თავად გადაწყვიტო ბევრი რამ, სახელმძღვანელოები ძალიან კარგი გვაქვს, მაგრამ ჩემს სპეციალობაზე ძირითადად ინგლისურენოვანი. უნივერსიტეტი გვაძლევს სტიმულს გადავთარგმნოთ ქართულად ესა თუ ის წიგნი, უფრო აქტიურები ვიყოთ სამეცნიერო საქმიანობაში. მაგალითად, ახლა გვაქვს გრანტი და სამი ლექტორი ვთარგმნით სახელმძღვანელოს ინვესტიციებში, სამივე ინგლისურად ვსაუბრობთ და ვწერთ, მაგრამ თარგმანი კიდევ სხვა ყოფილა: ჯერ ზუსტად გადავთარგმნეთ ყველა ტერმინი, ქართულად არ დაეწყო, ახლა თავიდან ვცდილობთ დამუშავებას. ასეთი პროფესიული წიგნის თარგმანს ინგლისური ენის სპეციალისტი ვერ გააკეთებს. მან შეიძლება ლიტერატურულად გადმოთარგმნოს, მაგრამ შინაარსი დაგვეკარგოს, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. უნივერსიტეტს აქვს ძალიან კარგი საბიბლიოთეკო ბაზა, წვდომა საკმაოდ ბევრ პრესტიჟულ გამოცემებზე, მე პირადად ეს არაერთხელ გამოვიყენე და სტუდენტებსაც ვაძლევ რეკომენდაციას მეტი იკითხონ პროფესიული ლიტერატურა და რესურსი აქტიურად გამოიყენონ. 

- თუ ფლობთ ინფორმაციას, როგორია „საქართველოს უნივერსიტეტის“ კურსდამთავრებულების შემდგომი დასაქმების მაჩვენებელი მათი სპეციალობების შესაბამისად? 

- დაახლოებით 80% პროცენტი დასაქმებულია. ჩემთან მოსული, მესამე-მეოთხე კურსის სტუდენტებიდან ბევრი ამბობს, რომ დასაქმებულია, თუმცა, არ გვაქვს სტატისტიკა თავის სპეციალობით რამდენი მუშაობს. შეიძლება ვინმე რესტორნის მენეჯერის პოზიციაზეა, მაგრამ მე რომ კორპორაციულ ფინანსებს ვასწავლი, ეს არაფერ შუაშია მის ყოველდღიურ საქმიანობასთან. დღეს სტუდენტი ცდილობს უბრალოდ სამსახური იშოვოს. საინტერესო იქნებოდა სტატისტიკა, თავისი პროფესიით რამდენი საქმდება და უნივერსიტეტში მიღებულ ცოდნას როგორ იყენებს. 

- ამჟამად, ყველაზე მოთხოვნადი პროფესიები რომელია? 

- ჩემი აზრით, ბუღალტერი არის ერთ-ერთი ყველაზე მოთხოვნადი პროფესია. ბუღალტერი და არა ფინანსური მენეჯერი! ამას ბევრი ერთმანეთში ურევს. დღეს, საქართველოში დიდი მოთხოვნაა ბუღალტრებზე, ბუღალტერს ხშირად უწოდებენ კიდეც ფინანსურ მენეჯერს. მეც ვმუშაობდი ერთ-ერთ კომპანიაში, სადაც ფინანსური დირექტორი მერქვა, მაგრამ ბუღალტერიასაც მე ვაკეთებდი. ეს გამიჯნული უნდა იყოს. ფინანსური დირექტორი ფინანსურ გადაწყვეტილებებს ბუღალტრის მიერ მომზადებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით იღებს. მე თუ მოვამზადე და გადაწყვეტილებაც მე მივიღე, ეს არასწორია. ბანკებსა და სადაზღვევო კომპანიებში ეს პოზიციები გამიჯნულია, შპს-ებში ყველაფერს ხშირად ერთი ამ ორი ადამიანი აკეთებს. მე ვიცნობ ხალხს. რომელიც მოლარეც არის, მთავარი ბუღალტერიც და ფინანსური მენეჯერიც. 

ჩვენთან სამწუხაროდ, ასეთი ტენდენციაც არის, ვისაც ფინანსები არ უყვარს, უნდა მარკეტოლოგი გამოვიდეს. მე კი სულ ვამტკიცებ, რომ მარკეტოლოგობა საბაზისო ფინანსური განათლების გარეშე წარმოუდგენელია. გარკვეული ფინანსური განათლება აუცილებლად უნდა ჰქონდეს კომპანიის მენეჯერს და ყველა გადაწყვეტილების მიმღებ პოზიციაზე მყოფ თანამშრომელსაც. 

- ეროვნულ გამოცდებზე, მათემატიკა ერთ-ერთი ის საგანია, რომელშიც აბიტურიენტები ყველაზე დაბალ შეფასებებს იღებენ, რა უნდა შეიცვალოს საჯარო სკოლებში, რომ პედაგოგებმა მოსწავლეებს, ტექნიკურ საგნებში, უფრო მეტი ცოდნა მისცენ? 

- როგორც ვიცი, სკოლის მათემატიკაში რამდენჯერმე შეიცვალა სახელმძღვანელოები, რომლებიც ძალიან გამარტივებულია. არასოდეს მივტირი საბჭოთა კავშირს, მეც აბიტურიენტობის დროს მოვემზადე ერთი წელი მასწავლებელთან, მაგრამ მახსოვს, როდესაც კერძო პედაგოგი თავდაპირველად გამესაუბრა, ჩემი ცოდნით ძალიან კმაყოფილი დარჩა. მე არ მისწავლია სპეციალურ მათემატიკურ სკოლაში, ჩვეულებრივ სკოლებშიც ძალიან კარგი პროგრამა გვქონდა, რაც დღეს ასე აღარ არის. მე მგონია, რომ სკოლებში მთავარი მასწავლებლების პრობლემაა. მაგალითად, ადგილობრივი და საპარლამენტო არჩევნების დროს მე ვნახე ვიდეოკადრები საჯარო სკოლის და ბაღის აღმზრდელების ქცევის შესახებ. მეეჭვება ასეთმა ხალხმა ნორმალური განათლება და უნარები მისცეს ბავშვებს. პირადი მაგალითი აუცილებელია ყველა სფეროში, განსაკუთრებით როცა საქმე საგანმანათლებლო დაწესებულებას ეხება. სკოლაში არასოდეს მიმუშავია, არ მაქვს ეს გამოცდილება, მაგრამ რა ცოდნითაც მოდიან პირველკურსელები უნივერსიტეტებში, სკოლებზე ამით მექმნება შთაბეჭდილება. მეტი ფინანსებია ჩასადები საშუალო სკოლებში, რათა ნორმალურ მასწავლებლებს შეეძლოთ იქ მუშაობა, ეს აუცილებელია _ კატასტროფული სტატისტიკა გვაქვს მაგალითად წაკითხულის შინაარსის გააზრებაში და ეს სკოლიდან მოდის! ჩემთვის განსაკუთრებით სამწუხაროა მათემატიკის ასეთი დაბალი დონე. საქართველოში იყო მუსხელიშვილის და ვეკუას ერთ-ერთი ძლიერი მათემატიკური სკოლა, რამდენი საერთაშორისო კონფერენცია ტარდებოდა და როგორი ნაშრომები, წიგნები იწერებოდა... ახლა, ჩვენთან მოსულ სტუდენტს ხანდახან წარმოებულს რომ ვუხსენებ, გაოცებულები მიყურებს. არადა, მე ეგ სკოლაში მქონდა ნასწავლი... 

- თქვენი კვლევის თემაა - ფინანსური ინსტრუმენტების შეფასება და მართვა. უფრო დეტალურად, რას იკვლევთ? 

- ამ თემაზე სადოქტორო დისერტაცია დავწერე. შევეცდები მარტივად ავხსნა _ რა არის ფინანსური ინსტრუმენტი და ფინანსური ბაზარი. ესეც ჩვეულებრივი ბაზარია, იმ განსხვავებით რომ იქ ფულის ინსტრუმენტები იყიდება: ერთ მხარეს არის ინვესტორი, რომელსაც აქვს ნაღდი ფული, მაგრამ არ უნდა, ეს ფული შენახული ჰქონდეს, ვინაიდან პოტენციურ შემოსავალს კარგავს. მეორე მხარეს არიან კომპანიები, ადამიანები, რომლებიც ფულს ეძებენ. ფინანსური ბაზარი არის ადგილი, სადაც ჩვენ ამ ორ მხარეს ერთმანეთს ვახვედრებთ. ფინანსური ინსტრუმენტი არის ფულის სესხების სხვადასხვა ვარიანტი. ერთი ვარიანტია, რომ სასესხო ხელშეკრულება დავდოთ _ ამდენი წლითა და ამდენი პროცენტით, მეორე _ გამოვუშვათ სხვადასხვა სახის ფინანსური ინსტრუმენტი, ერთ-ერთია ობლიგაცია, ბონდი, ფინანსური გარანტია და ა.შ. ყველა ასეთ ფინანსურ ინსტრუმენტს გარკვეული რისკები ახლავს _ მაგალითად ის, რომ ფულის მსესხებელი სესხს გვიან ან საერთოდ ვერ გადაიხდის. რაც უფრო მაღალია რისკი, ინვესტორი უფრო მაღალ უკუგებას მოითხოვს და ა.შ. ჩემს სადოქტორო დისერტაციაში ასეთი ინსტრუმენტები, მათი რისკების შეფასებასა და მართვაზეა აქცენტები, ასევე გაანალიზებულია თუ რა ტიპის ინსტრუმენტები იქნება უფრო მართებული ქართული რეალობისათვის. ერთ-ერთ ნაწილში კი დეტალურად ვისაუბრე 2009 წლის გლობალ ფინანსურ კრიზისზე და მის გავლენაზე, როგორც მსოფლიოში, ასევე საქართველოშიც. ჩემს დისერტაციაში ძალიან დამეხმარა ჩემი პირადი სამუშაო გამოცდილება, განსაკუთრებით ის საკითხები, რაზედაც ეროვნულ ბანკში ვმუშაობდი _ იმ პერიოდისათვის ფინანსური კრიზისი კიდევ არსებობდა და არაერთი კონფერენცია თუ სემინარი ტარდებოდა როგორც საქართველოში, ასევე სხვა ქვეყნებშიც. დისერტაციამ მაღალი შეფასება რომ მიიღო, ამაში დიდი წვლილი ჩემს ხელმძღვანელთან და თეორიულ ცოდნასთან ერთად ჩემს პრაქტიკულ სამუშაო გამოცდილებასაც მიუძღვის. 

- საქართველოში უკვე წლებია საუბარი მიდის ფინანსური ბაზრის განვითარებაზე, რომ იქმნება ახალი საკანონმდებლო სისტემა. ამასთანავე, დაგროვებით საპენსიო სისტემასაც ამ პროცესისთვის ხელი უნდა შეეწყო. საპენსიო ფონდის ფული ბირჟაზე გავიდოდა და კომპანიებს დაფინანსების ახალი რესურსთან წვდომის შესაძლებლობა ექნებოდათ. დღეს, საფონდო ბირჟა ისევ "მკვდარია", ფონდის ფული კი ბანკებმა წაიღეს. რატომ ვერ ხერხდება ამ ქვეყანაში ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარება? 

- მთავარი გლობალური მიზეზი არის ის, რომ საქართველო პატარა ეკონომიკის მქონე ქვეყანაა. ვფიქრობ, ამ პროცესებში საქართველოს როლი განსხვავებული უნდა იყოს და ეცადოს რეგიონში გახდეს ლიდერი. ჩვენ გვყავს ორი მეზობელი - აზერბაიჯანი და სომხეთი, რომლებსაც ერთმანეთს არა აქვთ ურთიერთობა, მათ შორის ყველანაირი ფინანსური ტრანზაქციები შეჩერებულია. არის ერთი მოსაზრება, რომელსაც მეც ვიზიარებ, რომ აზერბაიჯანს აქვს ძალიან დიდი საინვესტიციო პოტენციალი და შედარებით ნაკლები ფინანსური ცოდნა. მე რომ გადაწყვეტილების მიმღები პირი ვიყო, ვიფიქრებდი, რომ საქართველო გახდეს ფინანსური ჰაბი აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის, ეს თანხები ივაჭრებოდეს საფონდო ბირჟაზე. დღეს ბანკებს დიდად არ აწყობთ საფონდო ბირჟის მუშაობა, შეიძლება ეს ლობისტური მექანიზმიც მუშაობს. ჩვენი საბანკო სისტემა განვითარებულია, მაგრამ მაინც ორი ბანკია დომინანტი. ეს საკმაოდ დიდი რისკის მომცველია, ვინაიდან ერთ-ერთ მათგანში რომ რაღაც მოხდეს, რისკის ქვეშ დადგება მთელი საფინანსო სისტემა. ამერიკაში ფინანსური კრიზისის წინ არსებობდა ე.წ. ძალიან დიდი ბანკები, too big to fail, მაგრამ სწორედ მათ განიცადეს კრახი. მე მგონია, რომ ბანკი არ უნდა იყოს არასაბანკო საქმიანობაში ჩართული. ეს აკრძალვა ჩვენთან რეგულაციის დონეზე არსებობს, მაგრამ რეალურად რა მოხდა? არსებობდნენ ბანკები, რომლებიც ფლობდნენ სხვადასხვა ბიზნესს. ახლა შეიცვალა სტრუქტურა და ყველა ერთი და იგივე ჰოლდინგის შვილი გახდა _ ბანკიც და მისი ადრე არსებული შვილობილები კომპანიებიც, რაც ჯამში დიდი ეფექტის მომცემი არ არის. არსებული რეალობის გათვალისწინებით, მგონია რომ ბანკები უნდა დაიყოს კომერციულ და საინვესტიციო ბანკებად.

რაც შეეხება საპენსიო სისტემას, მეც მქონდა იმედი, რომ საფონდო ბირჟაზე ერთ-ერთი კონტრიბუტორი საპენსიო ფონდი იქნებოდა, მაგრამ ჩემთვის გაუგებარია მასთან დაკავშირებული ბევრი რამ. ჯერ ერთი, საპენსიო ფონდს რატომ არ აქვს კაპიტალის მოთხოვნები, იქ ნაკლები ფული დეპოზიტირდება? მერე ცოტა გაუგებარია გაცხადებული საინვესტიციო პოლიტიკა: დანაზოგი ჯერ დაბანდდება ნაკლებ რისკიან აქტივებში, მერე საშუალო და მაღალ რისკიანში. ვინ განსაზღვრავს ამას, როგორ განსაზღვრავს რომელი ინვესტიციაა რისკიანი? რა მექანიზმი არსებობს რისკების დასარეგულირებლად, როდესაც ფონდს კაპიტალის მოთხოვნები არა აქვს? გამჭვირვალობა არ არის ჩემთვის საკმარისი. როგორც ვიცი, მთლიანი შემოსული ფული დაიდო საბანკო დეპოზიტებზე, მოქალაქე ამას თავისით ვერ გააკეთებს? თავისით ვერ დადებდა? მე, რომელიც ერთ-ერთი მომხრე ვიყავი საპენსიო ფონდის დაფუძნებისა, დღეს ამ სქემის მონაწილე არა ვარ _ დავტოვე იგი, როგორც კი ამისი შესაძლებლობა მომეცა და ასეთი საკმაოდ ბევრი ადამიანია სამწუხაროდ. 

რა თქმა უნდა, საფონდო ბირჟას ხელს შეუწყობს თუ ჩვენი კომპანიების სტრუქტურა შეიცვლება და ბევრი მათგანი სააქციო საზოგადოება გახდება. ახლა ჩვენთან სააქციო საზოგადოება, კანონის მოთხოვნით, არის ბანკი და სადაზღვევო კომპანია. კლასიკური სააქციო საზოგადოებები არ გვაქვს. ფინანსური დისციპლინა, გამჭვირვალობა, ეკონომიკის განვითარება გვჭირდება. 

არადა, ძალიან კარგია, რომ ამ ქვეყანაში ფინანსური ბაზარი იყოს, ჩვეულებრივ ადამიანებს შეეძლოთ სრულიად ზედმეტი ძალისხმევის გარეშეც მიიღონ ნორმალური შემოსავლები _ იყიდო, გაყიდო ფინანსური აქტივები და ამაში საკმაო სარგებელიც ნახო... 

- საქართველოს სადაზღვევო ბაზრის განვითარების ეტაპზე რა არის მთავარი პრობლემა? ქვეყანაში, მთავარი სადაზღვევო პროდუქტი, ჯერ კიდევ, სამედიცინო დაზღვევაა... 

- დიახ, მთავარია სამედიცინო დაზღვევა. მეტსაც გეტყვით, თუ სამედიცინო დაზღვევა არ გაქვს, საქართველოში, ფაქტობრივად, სადაზღვევო ბიზნეს ვერ ააწყობ. თან პრობლემაც ის არის, რომ სამედიცინო დაზღვევა არის წამგებიანი. თუ შენ ნორმალურად უხდი კლიენტს, ხარ ზარალში... თუმცა, სამედიცინო დაზღვევას მოაქვს ე.წ. „ქროს-სეილები“, ამის გარეშე კი ბიზნესს ვერ ააწყობ. ჩვენთან არ არის განვითარებული სიცოცხლის რისკის დაზღვევა, პასუხისმგებლობის, ბიზნეს-რისკების დაზღვევა და სხვა. ამ პროდუქტების განვითარება ეკონომიკის განვითარებასა და ინვესტიციებს უნდა მოჰყვეს. ამიტომაც მიხარია, რომ „გაზელის“ ინვესტიცია შემოვიდა „არდიში“. გარდა ფინანსური ინვესტიციისა, ეს შესაძლებლობას მოგვცემს გავაუმჯობესოთ ფინანსური დისციპლინა, ახალ დონეზე ავიყვანოთ კორპორაციული მმართველობა და წარმატებულ ფინანსურ ინსტიტუტად ჩამოვყალიბდეთ. 

- სახელისუფლებო წრეებიდან ხშირად გვესმის, რომ საქართველოში კარგი საინვესტიციო გარემოა, `დუინგ ბიზნესში~ მოწინავე ადგილი გვიკავია, თქვენ თუ იზიარებთ ამას? თუ ასეა, რატომ არ ინტერესდებიან საქართველოთი მსხვილი საერთაშორისო ინვესტორები? 

- ერთია, როგორი კანონები გვაქვს და მეორეა, მათი აღსრულება როგორ ხდება. ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა რის გამოც ინვესტორი აქ შემოსვლისგან თავს იკავებს, ბევრი გაუმართავი სისტემაა, მათ შორის ლობისტობა, სასამართლო _ ეს ყველაფერი საქართველოს მიმართ ნდობას ამცირებს, რაც თავის მხრივ კიდევ უფრო ნაკლებ მიმზიდველ გარემოდ გვაქცევს. მე მიმაჩნია, რომ ნორმალურ ქვეყანაში სასამართლო, მედია, ეროვნული ბანკი და სტატისტიკის სამსახური უნდა იყოს აბსოლუტურად დამოუკიდებელი. სტატისტიკის სამსახურმა არ უნდა გამოაქვეყნოს ისეთი რიცხვები, რომელიც მთავრობას გაახარებს. აი მაგალითად, იყო ასეთი მსჯელობა _ ვინ ჩაითვალოს ღარიბად? ვისაც შემოსავალი აქვს აბსოლუტური ნული თუ საარსებო მინიმუმს ქვევით? პირველ შემთხვევაში, გამოდის რომ საქართველოში სიღარიბე პრაქტიკულად დაძლეულია, რადგან ძალიან მცირეა იმ ადამიანების რიცხვი, ვისაც აბსოლუტური შემოსავალი აქვს 0 (მცირე, მაგრამ სოციალური დახმარებები მაინც არსებობს), მაგრამ ევროპულია ქვეყანა, სადაც ადამიანების შემოსავალი საარსებო მინიმუმს უტოლდება ან მის ქვემოთაა? ანდა რა შედის საარსებო მინიმუმში _ მაგალითად, მხოლოდ პური და წყალი? ეს არანაირ სტანდარტში არ ჯდება! ამიტომაც ერთი საერთაშორისო მიღებული სტანდარტით უნდა დაითვალოს ეს ყველაფერი და ამის შემდეგ გაადვილდება გადაწყვეტილების მიღებაც. 

კიდევ ერთ საკითხსაც გამოვყოფდი _ უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, რუსეთი დასანქცირდა და შესაბამისად აგრესორი ქვეყანა ბევრმა საერთაშორისო კომპანიამ დატოვა. ვინმემ იფიქრა, რომ ეს კომპანიები საქართველოში შემოეყვანა? გასაგებია, რომ იმდენ ბრენდს აქ ვერ შემოიყვან, მაგრამ ყოფილა ან არის რამე მცდელობა? მე ამის შესახებ არ ვიცი, არადა მგონია, რომ დიდ შანსს ვუშვებთ ხელიდან. უნდა დავაინტერესოთ ასეთი ბრენდები, ჩვენც გვაქვს გარკვეული უპირატესობები _ თუნდაც „დუინგ ბიზნესის“ ნაქები საინვესტიციო გარემო, გამართული საბანკო სისტემა, შედარებით იაფი რესურსები! რაში გამოვიყენეთ ეს შესაძლებლობები? მე სამწუხაროდ არა მაქვს პასუხი...

- უკვე 6 წელია, რაც ამოქმედდა ახალი კანონი "ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ". როგორ შეაფასებდით ამ კანონს და მის აღსრულებას? ამ პერიოდის განმავლობაში თუ გამოიკვეთა ისეთი ნიუანსები, რომლებიც ამ კანონში ცვლილებებს მოითხოვს? 

- ზოგადად, ამ რეფორმის მიმართ ძალიან დადებითად ვარ განწყობილი. დარწმუნებული ვარ, თუ არ იქნა მოწესრიგებული აღრიცხვა, ისე არაფერი გამოვა. მე არ მომწონდა ის, რომ რაღაც პერიოდის განმავლობაში სავალდებულო აუდიტი გაუქმებული იყო. სამწუხაროდ, რაღაცას თუ არ გვავალდებულებენ, ისე არ ვაკეთებთ. მეც ხომ ვმუშაობდი ბუღალტრად, აუდიტს ვაკეთებდით მაშინ, როდესაც ვფიქრობდით, რომ დაგვაჯარიმებდნენ. 

თუმცა, ამ რეფორმის მიმართ უფრო მეტი მოლოდინი მქონდა. ფინანსური ანგარიშგებების მეტ ხარისხს ველოდი. ისეთი განცდა მაქვს, რომ მე-3 და მე-4 ზომითი კატეგორიის საწარმოები უბრალოდ რაღაცას ტვირთავენ საიტზე, გადმოკოპირებულს ერთი და იგივე სიტყვებით. ვინ არის ამის მაკონტროლებელი? აქაც აღსრულების მექანიზმი არის სუსტი, მეტი კონტროლია საჭირო. ისიც კი გამიგია ჭორად, რომ მე-3 და მე-4 ზომითი კატეგორიის საწარმოებისთვის ეს მოთხოვნა შეიძლება საერთოდ გაუქმდეს. ამას არ დავეთანხმები. გასაგებია, რომ ფინანსური ანგარიშგების გამოქვეყნება არის დამატებითი ხარჯი საწარმოებისთვის, მაგრამ ეს აუცილებელია. მე მაგალითად ასე ვასწავლი ჩემს სტუდენტებს და მსმენელებს _ სამი სვეტი აქვს კომპანიას: მარკეტინგი, ოპერაციების მენეჯმენტი და ფინანსები. ერთი სვეტიც რომ ჩამოიშალოს, ჩამოიშლება თავიდან ბოლომდე. ამიტომ ფინანსებში ფული უნდა ჩაიდოს, სხვანაირად არ გამოვა. 

ბანკებშიც და სადაზღვევო კომპანიებშიც ჩვენ იგივენაირად, ამ რეფორმამდეც გვქონდა შესაბამისი აღრიცხვა, რადგან ამას შესაბამისი მარეგულირებელი გვთხოვდა. ვფიქრობ, ამ მხრივ ფინანსურ ინსტიტუტებში ბევრი არაფერი შეცვლილა. 

- ინტერვიუს ბოლოს, მოგვიყევით თქვენი სხვა გატაცებების შესახებ. როგორია თქვენი თავისუფალი დრო? 

- კარგი კითხვაა, რადგან ხშირად ფინანსისტები მშრალი ადამიანები ვგონივართ თანამშრომლებს და გარშემო მყოფებს. არადა, ჩვენც ჩვეულებრივი ადამიანები ვართ, შესაძლოა ოდნავ განსხვავებული იუმორის გრძნობით. 

ბავშვობიდან მიყვარდა მხატვრული ლიტერატურა და ამას არც ახლა ვღალატობ, მით უმეტეს, რომ ახლა გაცილებით მეტი არჩევანი გვაქვს ვიდრე მაშინ, მაგრამ კითხვის ტემპი სამწუხაროდ უფრო დაბალია, ვიდრე ბავშვობაში ან სტუდენტობაში მქონდა. საოცრად მიყვარს ზღვა, ამიტომაც ყოველ წელს შვებულების დაგეგმვისას ეს აუცილებელი კომპონენტია, კინომოყვარული გახლავართ, მაგრამ ამ ბოლო წლებში ძალიან შემიყვარდა სერიალებიც. ამას წინათ ჩემს სტუდენტებს ვუთხარი, რომ „სამეფო კარის თამაშების“ ყველა სეზონი მაქვს ნანახი და მაშინვე ძალიან დიდი სიმპათია ვიგრძენი მათი მხრიდან. სხვათა შორის, ახლა „დრაკონების სახლსაც“ დიდი სიამოვნებით ვუყურებ. ალბათ არ გაგიკვირდებათ, თუ გეტყვით, რომ ჩემი ერთ-ერთი ჰობი მოგზაურობაა და ბევრ ქვეყანაშიც ვყოფილვარ. ყველას ვურჩევდი, ვისაც აქვს საშუალება, არ გადადოს ეს სიამოვნება. ეს ყველაზე სასიამოვნო და სასარგებლო გამოცდილებაა, რაც კი შეიძლება ამ ცხოვრებაში დავაგროვოთ.

ესაუბრა მაკა ხარაზიშვილი