ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge ან ტელ/ფაქსით:39-33-50.

ჟურნალის უშუალოდ რედაქციიდან ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.:39-33-46, 39-33-47.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს "ააფ-კონსალტინგი"-ს ფინანსური მენეჯერი მარიამ კასრაძე.

კითხვა: ბანკის მიერ ობლიგაციის შეძენის შემთხვევაში წარმოიშობა თუ არა რაიმე გადასახადი? ასევე, ობლიგაციაზე გადახდილი პროცენტი დაიბეგრება თუ არა გადახდის წყაროსთან იმ შემთხვევებში, როცა: 1) გადახდის წყარო რეზიდენტი ბანკია; 2) გადახდის წყარო რეზიდენტია, მაგრამ არ არის ბანკი; 3) როდესაც ემიტენტი არარეზიდენტია?

იგივე კითხვები ეხება ობლიგაციის ბაზარზე მეორად განთავსებას.

პასუხი: ობლიგაცია წარმოადგენს ფასიან ქაღალდს და მხოლოდ მისი შეძენის ფაქტი (ისევე როგორც სხვა ფასიანი ქაღალდების შეძენის შემთხვევაში) არ წარმოშობს რაიმე გადასახადს ბანკის მხრიდან.

რაც შეეხება ობლიგაციაზე პროცენტს, ის აკმაყოფილებს პროცენტის განმარტებას სსკ მე-12 მუხლის მე 12 ნაწილის მიხედვით, რადგან აღნიშნული განმარტება მოიცავს "ობლიგაციებთან დაკავშირებულ გადასახდელებს". აქედან გამომდინარე, ობლიგაციაზე გადახდილ პროცენტზე მისი გადამხდელი პირისათვის ძალაშია სსკ 196-ე მუხლის, 197-ე მუხლის 1-"ბ" პუნქტისა და 218-ე მუხლის 1-"თ" პუნქტით განსაზღვრული მოვალეობები. კერძოდ, გადამხდელმა პირმა (იმისდა მიუხედავად, ის რეზიდენტი ბანკია თუ სხვა რეზიდენტი პირი, აგრეთვე, როცა ემიტენტი არარეზიდენტია), უნდა დააკავოს გადახდილი ობლიგაციის პროცენტიდან საშემოსავლო გადასახადი 10%-ის ოდენობით.

კითხვა: ესაჭიროება თუ არა რაიმე სახის სპეციალური ნებართვა სტამბას, რომელმაც დამკვეთს უნდა დაუბეჭდოს ტოტალიზატორის ბილეთები?

პასუხი: არა, არ ესაჭიროება. ასეთი სახის სპეციალური ნებართვის გაცემის შესახებ აღნიშნული იყო "მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტაციის, სათამაშო ბიზნესისა და ექსპერტიზა-უტილიზაციის დეპარტამენტის დებულების დამტკიცების შესახებ" საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2003 წლის 7 აპრილის #179 ბრძანების მე-2 მუხლის 2-"ზ" პუნქტით, რომელიც ამჟამად გაუქმებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2006 წლის 25 დეკემბრის #1823 ბრძანების თანახმად.

კითხვა: ფიზიკურმა პირმა, რომელიც ფლობს შპს-ის 100%-ს, საწესდებო კაპიტალი კი უდრის 2000 ლარს, გაყიდა წილის 50%. მოწილემ ფირმაში შემოიტანა 100 000 ლარი.

გთხოვთ გვიპასუხოთ ამ ოპერაციის შედეგად წარმოშობილი ვალდებულებების შესახებ, თუ:

I ვარიანტი - აღნიშნული თანხა არის წილის ღირებულება;

II ვარიანტი - აღნიშნული თანხა არის მოწილის დამატებითი შემონატანი ეკონომიკური საქმიანობისთვის.

პასუხი: 1) თუ აღნიშნული თანხა წილის ღირებულებაა, მაშინ ის ახალმა მოწილემ ფირმაში კი არ უნდა შეიტანოს, არამედ უნდა გადაუხადოს წილის გამსხვისებელ პარტნიორს. შპს-ის კაპიტალში წილის გაყიდვა სსკ 230-ე მუხლის 1-"ბ" პუნქტის თანახმად დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია. რაც შეეხება საშემოსავლო გადასახადს, წილის გამყიდველი ფიზიკური პირი დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადით ნამეტი თანხიდან მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის ამ წილს ფლობდა 2 წელზე ნაკლები ვადის განმავლობაში, ამასთან, დაბეგვრის შემთხვევაში საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთი იქნება 12% სსკ 281-ე მუხლის 23-ე ნაწილის "ვ" პუნქტის თანახმად.

2) თუ აღნიშნული თანხა ახალი მოწილის დამატებითი შემონატანია, მაშინ ის უნდა აისახოს როგორც შპს-ის საწესდებო კაპიტალის გაზრდა. შესაბამისი ცვლილებები უნდა შევიდეს წესდებაში. შპს-ის საწესდებო კაპიტალი გახდება 102000 ლარი, რომლიდანაც 2000 ლარი იქნება ძველი პარტნიორის შემონატანი, ხოლო 100000 ლარი - ახალი პარტნიორის, ანუ შემონატანები იქნება არათანაბარი, მაგრამ მხარეთა უფლებები და მოგების განაწილება იქნება 50:50. ასეთი რამ დასაშვებია "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონში ახლახან, 2008 წლის მარტში შესული ცვლილებების შემდეგ! კერძოდ, ახალი რედაქციით, კანონის 46-ე მუხლში შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებებთან მიმართებაში აღნიშნულია, რომ "წესდებით შეიძლება განისაზღვროს, რომ გადაწყვეტილების მიღებისას პარტნიორთა ხმის უფლება ან/და პარტნიორთა შორის მოგება/ზარალის განაწილება არ არის მათი წილების პროპორციული".

ამასთან, რაც მნიშვნელოვანია, ასეთ შემთხვევაში შპს-ს რაიმე საგადასახადო ვალდებულება არ წარმოეშობა სსკ 176-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ბ" პუნქტის შესაბამისად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ შპს-ის ორი პარტნიორიდან მხოლოდ ერთის მიერ არის შემოტანილი თანხა, საწარმოსათვის ის ჩაითვლება უპროცენტო სესხად და საგადასახადო თვალსაზრისით წარმოშობს დასაბეგრ ერთობლივ შემოსავალში ჩასართავ სარგებელს.

კითხვა: ვარ სააქციო საზოგადოება. მაინტერესებს, როდის უნდა გამოიწეროს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა იჯარის გადასახადზე?

პასუხი: აღნიშნულ კითხვაზე პასუხი განსაზღვრულია სსკ 238-ე მუხლით "დასაბეგრი ოპერაციის დრო". ამასთან, იმის გათვალისწინებით, რომ იჯარა - მომსახურების ერთ-ერთი სახეა, მას შეეხება ამ მუხლის ორი ნაწილი - მე-3 და მე-7. კერძოდ, ამ მუხლის მე-3 ნაწილში აღნიშნულია, რომ "თუ მომსახურების გაწევა ხდება რეგულარულად ან უწყვეტად, საქონლის მიწოდება შესრულებულად ითვლება ამ ოპერაციის ნებისმიერი ნაწილისათვის ყოველი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის ან გადახდის მომენტში, მაგრამ არა უგვიანეს საანგარიშო თვის ბოლო სამუშაო დღისა".

ამავდროულად, მე-7 ნაწილის თანახმად, "დღგ-ის გადამხდელის მიერ ქონების იჯარით (მათ შორის, ლიზინგით) გადაცემისას დასაბეგრი ოპერაციის დროდ ითვლება იჯარის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საიჯარო მომსახურების ღირებულების გადახდის ვადები, მაგრამ არა უგვიანეს საანგარიშო თვის ბოლო სამუშაო დღისა".

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა საიჯარო გადასახადზე გამოწერილი უნდა იქნეს ამ მუხლში მითითებული დასაბეგრი ოპერაციის დროის მიხედვით, ოღონდ არა უგვიანეს ყოველი თვის ბოლო დღისა. მაგალითად, თუ იჯარის ხელშეკრულების მიხედვით მოიჯარე ვალდებულია გადაუხადოს მეიჯარეს საიჯარო თანხა ავანსად (ვთქვათ, ყოველი კვარტლის საიჯარო გადასახადი გადაიხდება კვარტლის დაწყებიდან 7 დღის ვადაში), მაშინ ანგარიშ-ფაქტურა გამოიწერება გადასახდელ მთლიან თანხაზე იმ თარიღით, როცა ის უნდა გადახდილიყო (ანუ, 7 იანვარს, 7 აპრილს, 7 ივლისსა და 7 ოქტომბერს), ხოლო თუ თანხის გადახდა ხდება შესაბამისი საიჯარო პერიოდის გასვლის შემდეგ (მაგალითად, ყოველი კვარტლის საიჯარო გადასახადი გადაიხდება მომდევნო კვარტლის 5 რიცხვში), მაშინ ანგარიშ-ფაქტურა გამოიწერება ყოველთვიურად, თვის ბოლო დღეს.

კითხვა: 1) შპს-ის დირექტორი არის არარეზიდენტი პირი. მისი ხელფასი თუ დაიბეგრება დღგ-ით უკუდაბეგვრით?

2) ამავე დირექტორის მსუბუქი ა/მანქანა არის აყვანილი იჯარაზე. იჯარის თანხა თუ დაიბეგრება დღგ-ით უკუდაბეგვრით?

პასუხი: 1) სსკ მე-16 მუხლის 1-ლი ნაწილის "გ" პუნქტის თანახმად, "ფიზიკური პირის მიერ საწარმოს ან ორგანიზაციის ხელმძღვანელად (დირექტორთან) ყოფნა ან ხელმძღვანელის (დირექტორის) მოვალეობის შესრულება" ითვლება დაქირავებით მუშაობად. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო კოდექსის მიზნებისათვის დაქირავებით მომუშავე ფიზიკური პირი იწოდება დაქირავებულად, მისი სამუშაოს ამნაზღაურებელი პირი - დამქირავებლად, ხოლო ასეთი ანაზღაურება - ხელფასად. დაქირავებით მუშაობა, მართალია, განეკუთვნება არასამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობას სსკ მე-13 მუხლის მე-6 ნაწილის "ა" პუნქტის თანახმად, მაგრამ არ წარმოადგენს მომსახურების გაწევას, რადგან ის სსკ მე-16 მუხლითაა განსაზღვრული, მომსახურების გაწევა კი - მე-18 მუხლით (მკითხველის ყურადღებას ვამახვილებთ სსკ მე-18 მუხლში მოცემულ მომსახურების განმარტებაზე, სადაც აღნიშნულია ფრაზა "...თუ საგადასახადო კანონმდებლობით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული").

აქედან გამომდინარე, არარარეზიდენტი ფიზიკური პირის საქართველოს საწარმოში (ორგანიზაციაში) დაქირავებით მუშაობა არ დაიბეგრება სსკ 241-ე მუხლის შესაბამისად უკუდაბეგვრის დღგ-ით, ვინაიდან ამ გადასახადით დაბეგვრის ობიექტს - საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულ მომსახურებას მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არა აქვს.

2) საქართველოს საწარმოს (ორგანიზაციის) მიერ საქართველოში არარეზიდენტი ფიზიკური პირისაგან მსუბუქი ა/მანქანის იჯარით მიღების შემთხვევაში იჯარის თანხა უნდა დაიბეგროს უკუდაბეგვრის დღგ-ით სსკ 241-ე მუხლის შესაბამისად. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ ქონების იჯარა - მომსახურებაა სსკ მე-18 მუხლის 1-"ზ" პუნქტის თანახმად, სსკ 240-ე მუხლის ("მომსახურების გაწევის ადგილი") 1-ლი ნაწილის "ბ" პუნქტის მიხედვით კი, დღგ-ის მიზნებისათვის მომსახურების გაწევის ადგილად ითვლება "მომსახურების ფაქტობრივად განხორციელების ადგილი, თუ ის დაკავშირებულია მოძრავ ქონებასთან".

მართალია, სსკ 240-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ე" პუნქტში მოძრავი ქონების იჯარით გადაცემასთან დაკავშირებით აღნიშნულია "გარდა სატრანსპორტო საშუალებებისა", მაგრამ ამავე მუხლის მე-2 ნაწილი განსაზღვრავს, რომ "თუ მომსახურების გაწევის ადგილი აღწერილია ამ მუხლის 1-ლი ნაწილის ერთზე მეტ პუნქტში, მომსახურების გაწევის ადგილი განისაზღვრება მომსახურების აღმწერი რიგით პირველი პუნქტის მიხედვით".

კითხვა: 2004 წლის #11 ჟურნალის "აუდიტი, აღრიცხვა, ფინანსები" მე-7 გვერდზე გამოქვეყნებულია გიორგი ცერცვაძის სტატია, სადაც განხილულია საბჭოთა კავშირის სახმომარაგების 1986 წლის 26 მარტის #40 დადგენილებით დამტკიცებული დებულება "ნავთობპროდუქტების ბუნებრივი დანაკარგების ნორმების გამოყენების წესი მათი მიღების, შენახვის, გაცემისა და ტრანსპორტირების დროს".

მაინტერესებს, საქართველოში მიღებულ ნორმატიულ აქტებს შორის რაიმე შესაბამისი კანონი, დადგენილება ან დებულება აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით თუ არსებობს, ხოლო თუ არ არსებობს, უნდა ვიხელმძღვანელო თუ არა ზემოთ აღნიშნული დებულებით?

პასუხი: სწორედ ამ საკითხზე ერთხელ უკვე იმსჯელა საქართველოს სათათბირო საბჭომ, რომლის 2006 წლის 18 ივლისის სხდომის #10 ოქმში ჩაიწერა შემდეგი:

"1. ნავთობპროდუქტების ბუნებრივი დანაკარგის ოდენობის გამოთვლის შესახებ:

1. მიღებულ იქნას ცნობად საგადასახადო დეპარტამენტის თავმჯდომარის მოადგილის კობა აბულაძის ინფორმაცია აქციზის გადამხდელთა საგადასახადო ინსპექციაში საწვავის ბუნებრივი დანაკარგის და დანაკლისის ცნებების განსაზღვრასთან დაკავშირებით, კერძოდ, როგორ იქნეს გამოთვლილი საწარმოში საწვავის ბუნებრივი დანაკარგის ოდენობა და დანაკარგების გამოთვლისთვის გამოყენებულ იქნეს თუ არა ყოფილი საბჭოთა კავშირის "სახმომარაგების" 1986 წლის 26 მარტის დადგენილებით დამტკიცებული ნორმები (თან ერთვის).

2. აღინიშნოს, რომ მიუხედავად გარკვეული ძალისხმევისა საგადასახადო დეპარტამენტის მხრიდან ვერ იქნა მოკვლეული მოგების გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისთვის ძალაშია თუ არა სახმომარაგების 1986 წლის 26 მარტის #40 დადგენილებით დამტკიცებული დებულება და გადასაწყვეტია თუ რომელი ნორმის გამოყენებით უნდა იქნეს (ან საერთოდ არ უნდა იქნეს) გამოთვლილი ნავთობპროდუქტების ბუნებრივი დანაკარგის ოდენობა.

3. აღნიშნულ საკითხზე მიზანშეწონილად ჩაითვალოს წინადადება, რომლითაც საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-12 მუხლის 26-ე ნაწილის მიზნებისათვის სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების დანაკარგები დანაკლისად არ განიხილება მხოლოდ იმ ზღვრული ოდენობის ფარგლებში, რომელიც დადგენილია შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს მიერ ნორმატიული აქტით".
 
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საგადასახადო მიზნებისათვის საბჭოთა კავშირის სახმომარაგების 1986 წლის 26 მარტის #40 დადგენილებით დამტკიცებული დებულებით არ უნდა იხელმძღვანელოთ, რადგან მას საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილი ორგანოს მიერ დამტკიცებულ ნორმატიული აქტად არ განიხილავს. ამ საკითხის მარეგულირებელი სხვა ანალოგიური დებულება, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობით ნორმატიულ აქტს წარმოადგენს, ჩვენთვის ცნობილი არ არის.

კითხვა: შპს X ფლობდა Y-ში წილის 50%-ს. ამ წილის ღირებულება აჭარბებდა 100 000 ლარს. შპს X-მა გარკვეული დროის შემდეგ აღნიშნული წილი პირვანდელი ღირებულებით დათმო ფიზიკური პირების სასარგებლოდ. შპს X-ს აღნიშნული ოპერაციის შედეგად, წარმოექმნება თუ არა ვალდებულება დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის თაობაზე? ამასთან ერთად, გთხოვთ აგვიხსნათ, რა განსხვავებაა "შპს-ში წილის" და "ამხანაგობის წილის" ცნებებს შორის.

პასუხი: შეკითხვიდან არ ჩანს, თუ რა ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმისაა Y საწარმო. თუ ის ან შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაა ან სააქციო საზოგადოება, მაშინ მის საწესდებო კაპიტალში წილის ან აქციების გაყიდვა არ დაიბეგრება დღგ-ით, რადგან "ფასიანი ქაღალდების და საწესდებო კაპიტალის წილის მიწოდება" გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან სსკ 230-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ბ" პუნქტის თანახმად. შესაბამისად, ამ შემთხვვაში შპს X-ს დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება არ წარმოეშობა.

იგივეს ჯერჯერობით ვერ ვიტყვით, თუ საწარმო ამხანაგობაა, რადგან "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონი არ მოიცავს ამხანაგობის კაპიტალის ცნებას. შესაბამისად, ამხანაგობაში წილის გაყიდვა დღგ-ით დაბეგვრის ობიექტია. თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონში ახლახან (2008 წლის მარტში) შეტანილი ცვლილებების თანახმად, ამ კანონის 69-ე მუხლის "გარდამავალი და დასკვნითი დებულებანის" მე-6 ნაწილით განისაზღვრა, რომ "საქართველოს კანონმდებლობაში ტერმინი "საწესდებო კაპიტალი" შეიძლება გამოყენებული იყოს საზოგადოების დაფუძნებისას მისი კაპიტალის (შენატანების ჯამი), საზოგადოების საკუთარი კაპიტალის, საზოგადოების აქციების ნომინალური ღირებულების აქციების რაოდენობაზე ნამრავლის, საწარმოს პარტნიორთა ხმების სრული რაოდენობის მნიშვნელობით. საქართველოს კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის მიზნით საქართველოს მთავრობამ 2008 წლის 10 აგვისტომდე საქართველოს პარლამენტს წარუდგინოს კანონპროექტები შესაბამის კანონებში ცვლილებების შეტანის თაობაზე, რომელთა საფუძველზედაც ტერმინი "საწესდებო კაპიტალი" ჩანაცვლდება სათანადო ტერმინით".

კითხვა: სადისტრიბუციო კომპანიის გაყიდვების დირექტორის სამსახურებრივი მივალეობაა გააკონტროლოს ქსელი და ამისათვის მასთან დადებული შრომითი ხელშეკრულების თანახმად იყენებს საკუთარ ა/მანქანას (საწვავის ხარჯს ორგანიზაცია იღებს თავზე).

როგორ უნდა მოხდეს საქმიანობის პროცესში გამოყენებული საწვავის ხარჯებში აღიარება და საკმარისია თუ არა ამისთვის ყოველდღიური საგზურის გამოწერა? ა/მანქანა არ არის ორგანიზაციის ბალანსზე.

პასუხი: მოცემულ შემთხვევაში კომპანიის მიერ გაყიდვების დირექტორისათვის საწვავის ხარჯების ანაზღაურება ჩაითვლება მისთვის გაცემულ ხელფასად და სათანადო დაბეგვრის შემდეგ გატარდება ხარჯში როგორც გაყიდვების დირექტორის ხელფასი. იმისათვის, რომ თანამშრომლისთვის საწვავის ხარჯების ანაზღაურება ხელფასთან გათანაბრებულ განაცემად არ ჩაითვალოს, აუცილებელია გაფორმდეს თანაშრომელსა და საწარმოს შორის ავტომანქანის იჯარით გადაცემის ხელშეკრულება. ასეთ შემთხვევაში თუ არსებობს საწვავის შეძენის დამადასტურებელი დოკუმენტები, მაშინ საწარმოს შეეძლება საქმიანობის პროცესში გამოყენებული საწვავის ხარჯებში აღიარება, რისთვისაც უნდა აწარმოოს ავტომანქანის განარბენის აღრიცხვა ავტოსაგზაო ბარათების გამოყენებით.

კითხვა: წლის დასაწყისში  მოხდა მოგების განაწილება დამფუძნებლებს შორის. განაწილებული თანხა დაჯდა როგორც გადასახდელი დივიდენდი თითოეული პარტნიორის ანგარიშზე. ერთ-ერთმა პარტნიორმა თანხა არ აიღო. ჩაითვლება თუ არა აღნიშნული თანხა მოგების გადასახადის გაანგარიშების დროს, როგორც სარგებელი?

პასუხი: ვალდებულების ხანგრძლივად არსებობა, მათ შორის დამფუძნებელზე გასაცემი დივიდენდის დავალიანების ხანგრძლივად არსებობის ფაქტი (არ ვგულისხმობთ იმ შემთხვევას, როდესაც დამფუძნებელმა დავალიანების აღებაზე საერთოდ უარი თქვა) თავისთავად არ წარმოშობს ერთობლივ შემოსავალში ჩასართავ სარგებელს. ასეთი სარგებელი წარმოიშობა უპროცენტო სესხის მიღებისას. გასაცემი დივიდენდის შემთხვევაში საწარმოს დამფუძნებლისაგან არაფერი არ მიუღია, არც ფული და არც საქონელი, ამიტომ, წესით, საგადასახადო ორგანომ ამ ვალდებულების არსებობა არ უნდა გააიგივოს ფაქტობრივად უპროცენტო სესხით სარგებლობასთან.

კითხვა: არსებობს თუ არა ჯარიმა და რა სახით, ვადაზე ადრე ჩაბარებულ წლიურ დეკლარაციაზე (კერძოდ, ქონების)?

პასუხი: ასეთ ჯარიმას საქართველოს საგადასახადო კოდექსი არ ითვალისწინებს.

კითხვა: გავხდი დღგ-ის გადამხდელი 1 ივნისიდან. ამ დროისთვის სასაქონლო ნაშთი შეადგენდა 79000 ლარს. დღგ-თი ვიბეგრები 1 ივნისიდან მიღებულზე და რეალიზებულზე თუ ნაშთის რეალიზაციის დროსაც?

პასუხი: რა თქმა უნდა, 1 ივნისიდან თქვენს მიერ განხორციელებული საქონლის ყველა მიწოდება (გარდა დღგ-ისაგან გათავისუფლებული ფასეულობების, მაგალითად, აქციების ან მსუბუქი ავტომობილების მიწოდებისა) დაიბეგრება დღგ-ით, მათ შორის, იმ საქონლის მიწოდებაც, რომელიც 1 ივნისამდე გქონდათ შესყიდული. ამავდროულად, თქვენ შეგიძლიათ ჩაითვალოთ დღგ იმ საქონელზე, რომელიც გაგაჩნდათ დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის მომენტისათვის (ანუ, იმ საქონელზე, რომელიც 1 ივნისამდე ჯერ არ იყო გამოყენებული თქვენს ეკონომიკურ საქმიანობაში), თუ არ არსებობს დღგ-ის ჩათვლის ამკრძალავი რაიმე სხვა გარემოება. მაგალითად, ასეთი ამკრძალავი გარემოებაა, თუ საქონლის შეძენის დამადასტურებელი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის თვის ბოლო დღიდან უკვე გასულია 45 კალენდარულ დღეზე მეტი (სსკ, 247-ე მუხლის მე-4-"ე" პუნქტი).

თუ საქონელი იმპორტირებული იყო, მაშინ, ვინაიდან საბაჟო დეკლარაციების მიმართ 45-დღიანი შეზღუდვა დაწესებული არ არის, მათ მიხედვით გადახდილი დღგ-ის ის ნაწილი, რომელიც შეესაბამება ამ საბაჟო დეკლარაციების შესაბამისად იმპორტირებული საქონლის ნაშთს, რომელიც არსებობდა დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის მომენტისათვის და გამოყენებული იქნება ეკონომიკურ საქმიანობაში, ასევე ექვემდებარება ჩათვლას.

კითხვა: შპს-ს, რომლის საქმიანობაა ნავთობპროდუქტების იმპორტი და რეალიზაცია, ტვირთის განუბაჟებლობისას რკინიგზა ხშირად არიცხავს ვაგონების მოცდენის ჯარიმას (დასვენების დღეების დამთხვევის შემთხვევაში გვერიცხება ეს ჯარიმა). შეუძლია თუ არა შპს-ს ეს დარიცხული ჯარიმა გაატაროს ხარჯებში საგადასახადო თვალსაზრისით?

პასუხი: დიახ, შეუძლია. "საქართველოს რკინიგზა" კერძო სამართლის იურიდიული პირია და მის სასარგებლოდ გადახდილი ან გადასახდელი ჯარიმები ექვემდებარება ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვას, ისევე როგორც სხვა სამეურნეო ხასიათის ჯარიმები. სსკ 190-ე მუხლის "ბ" პუნქტის მიხედვით, არ გამოიქვითება მხოლოდ "ბიუჯეტში შეტანილი ან შესატანი სანქციების თანხა".

კითხვა: შპს სესხით სარგებლობის შემთხვევაში იხდის ვადაგადაცილებული სესხის პროცენტს. შესაძლებელია თუ არა შპს-მ გაატაროს ეს თანხა ხარჯებში საგადასახადო თვალსაზრისით?

პასუხი: ვადაგადაცილებულ სესხზე გადახდილი ან გადასახდელი პროცენტები და ფინანსური სანქციები ისევე გამოიქვითება საწარმოთა ერთობლივი შემოსავლიდან, როგორც მიმდინარე (არავადაგადაცილებულ) სესხებზე გადახდილი ან გადასახდელი პროცენტები. გასათვალისწინებელია მხოლოდ სსკ 179-ე მუხლის მიხედვით დაწესებული შეზღუდვები, კერძოდ, "კრედიტისათვის (სესხისთვის) გადახდილი ან/და გადასახდელი (აღრიცხვის მეთოდის გამოყენების მიხედვით) პროცენტები გამოიქვითება არა უმეტეს კრედიტის (სესხის) წლიური 24 პროცენტის ფარგლებში, შესაბამისი პერიოდის პროპორციულად".

მაგალითად, თუ სესხით სარგებლობის პროცენტი იყო 18% წლიური, ხოლო ვადაგადაცილებაზე ჯარიმა კი +3% თვეში (ანუ 36% წლიური), მაშინ დარიცხული საჯარიმო პროცენტებიდან გამოიქვითება მხოლოდ 1/6, ანუ მხოლოდ ის თანხა, რომელიც შეადგენს სხვაობას ნებადართულ 24%-სა და ჯარიმის გაუთვალისწინებლად სესხით სარგებლობის პროცენტს (18%) შორის.

კითხვა: სამრეწველო კომპანია პროდუქციას აწარმოებს წელიწადში ერთხელ (ზაფხულში) და წარმოებულ პროდუქციას ინახავს სხვა ფირმის საწყობში (შესაბამისი საფასურის სანაცვლოდ). პროდუქციის გაყიდვა ხდება წარმოებიდან მთელი წლის განმავლობაში საწყობიდან (გამქირავებლის ტერიტორიიდან) და ეს ციკლი მეორდება ყოველწლიურად.

საგადასახადო კოდექსის მიხედვით შენახვის ხარჯები მიეკუთვნება მარაგების ღირებულებას. გვაინტერესებს ქირის ხარჯები ყოველი თვის ბოლოს უნდა შევიტანოთ პროდუქციის ღირებულებაში? თუ ეს ასეა, გამოდის, რომ წლის ბოლოს პროდუქციის თვითღირებულება პიკს აღწევს. რამდენად მართებულია ასეთი მიდგომა?

პასუხი: ასეთი მიდგომა მართებული არ არის შემდეგი მიზეზების გამო:

სსკ მე-12 მუხლის 42-ე ნაწილის თანახმად, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები განიმარტება ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების მიხედვით; შესაბამისი ბასს 2 "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების" მე-12 მუხლის მიხედვით კი, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების წარმოების (გადამუშავების) დანახარჯები "მოიცავს ისეთ დანახარჯებს, რომლებიც უშუალოდ არიან დაკავშირებული პროდუქციის ერთეულის წარმოებასთან", აგრეთვე "სისტემატურად გასანაწილებელ მუდმივ და ცვალებად ზედნადებ ხარჯებს, რომლებიც გაწეულია ნედლეულისა და მასალების მზა პროდუქციად გარდაქმნის, გადამუშავების პროცესში" და არ მოიცავს იმ ხარჯებს, რომელიც გაწეულია მზა პროდუქციის შექმნის შემდეგ, მათ შორის, მზა პროდუქციის საწყობში საქონლის შენახვის ხარჯებს. იგივე დასტურდება ბასს 2-ის მე-16 მუხლითაც, რომლის თანახმად, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების თვითღირებულებაში არ შეიტანება "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების შენახვის ხარჯები, გარდა იმ შენახვის ხარჯებისა, რომლებიც აუცილებელია საწარმოო პროცესის წინა სტადიისათვის".

ამიტომ სსკ 208-ე მუხლის მე-4 ნაწილში აღნიშნული ფრაზა, რომ "გადასახადის გადამხდელის მიერ საქონლის ღირებულებაში შეიტანება მისი შენახვისა და ტრანსპორტირების ხარჯები", გაგებულ უნდა იქნეს როგორც შეძენილ ან წარმოებულ საქონელზე მხოლოდ მათი შეძენისას ან წარმოებისას გაწეულ შენახვისა და ტრანსპორტირების ხარჯებად და არა - მათი შეძენის ან წარმოების შემდეგ გაწეულ ხარჯებად (იგივე აზრი შეიძლება გამოვიტანოთ, თუ სსკ 208-ე მუხლის მე-4 ნაწილს წავიკითხავთ მთლიანად და არა მხოლოდ მის ბოლო წინადადებას).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, მზა პროდუქციის მიღების შემდეგ ამ პროდუქციის საწყობში შენახვის ხარჯები არ მიეკუთვნება სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების თვითღირებულებას, არამედ წარმოადგენს მიწოდების ხარჯებს, რომლებიც შესაბამისი მიმდინარე საანგარიშო წლის გამოსაქვითი ხარჯებია.

კითხვა: შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება სხვა საქმიანობასთან ერთად ახორციელებს ელექტრო შემდუღებელთა, აგრეთვე სხვა სახის სპეციალობების მსურველთა სწავლება-ატესტაციას. აღნიშნულისთვის საწარმოში ფუნქციონირებს სასწავლო-საატესტაციო ცენტრი.

გთხოვთ, განგვიმარტოთ: ჩაითვლება თუ არა აღნიშნული სწავლება-ატესტაცია საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 230-ე მუხლის 1-"ს" მუხლით გათვალისწინებულ "საგანმანათლებლო დაწესებულებათა მიერ გაწეულ განათლების მომსახურებაში" და თუ ჩაითვლება, ამისათვის რა აუცილებელი დოკუმენტების მიღებაა საჭირო?

პასუხი: აღნიშნული სწავლება-ატესტაცია საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 230-ე მუხლის 1-"ს" მუხლით გათვალისწინებულ "საგანმანათლებლო დაწესებულებათა მიერ გაწეულ განათლების მომსახურებაში" ვერ ჩაითვლება, რადგან საქართველოს კანონის "ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ" მე-6 მუხლის თანახმად, როგორც ზოგადსაგანმანათლებლო საქმიანობა, ასევე სახელობო საგანმანათლებლო საქმიანობა და უმაღლესი საგანმანათლებლო საქმიანობა ექვემდებარება სავალდებულო ლიცენზირებას. ამ საქმიანობების ლიცენზიებს გასცემს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, ამიტომ მას უნდა მიმართოთ ლიცენზირებისათვის საჭირო დოკუმენტაციისათვის და სათანადო პროცედურების გასავლელად.

კითხვა: შპს X-მა არარეზიდენტს გადაუხადა მომსახურების ღირებულება 20 000 ლარი. რა გადასახადების გადახდა ევალება შპს X-ს? გვაინტერესებს გადასახდელი გადასახადების და მთლიანად ამ ოპერაციის ბუღალტრული გატარებები.

პასუხი: შეკითხვაში არ არის მითითებული არც მომსახურების რაობა, არც მისი გაწევის ადგილი, არც ის არის აღნიშნული, როდის მოხდა მომსახურების გაწევა - თანხის გადახდამდე თუ შემდეგ. ამიტომ გაცემულ პასუხში ვიგულისხმებთ, რომ არარეზიდენტის მიერ მომსახურების გაწევა მოხდა საქართველოში, თვის (დავუშვათ, ივნისის) ბოლო დღეს; გადახდა მოხდა ნაღდი ანგარიშსწორებით მომსახურების გაწევიდან 20 დღის შემდეგ; 20000 ლარი არარეზიდენტისათვის "ხელზე" მისაღები თანხაა, ამ მომსახურებიდან მიღებული შემოსავალი კი მისთვის 10%-იანი საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი ობიექტია.

ასეთ შემთხვევაში არარეზიდენტისათვის თანხის გადამხდელ შპს-ს მოუწევს არარეზიდენტის (უკუდაბეგვრის) დღგ-ის დეკლარირება და გადახდა მომდევნო თვის 15 რიცხვამდე (ანუ 15 ივლისამდე), არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის გადახდა უნდა მოხდეს 20 ივლისს, მისი დეკლარირება კი - 15 აგვისტომდე. ვიგულისხმებთ აგრეთვე, რომ შპს X დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებული პირია. მაშინ ბუღალტრულ გატარებებს ექნებათ სახე:

30.06. დ-ტი 7XXX კ-ტი 3110/"არარეზიდენტი მიმწოდებელი" 22222,22 ლარი;

დ-ტი 3110/"არარეზიდენტი მიმწოდებელი" კ-ტი 3315 "არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადი" 2222,22 ლარი;

დ-ტი 3340/4 "ჩასათვლელი უკუდაბეგვრის დღგ" კ-ტი 3335 "გადასახდელი უკუდაბეგვრის დღგ" 4000 ლარი;

20.07. დ-ტი 3110/"არარეზიდენტი მიმწოდებელი" კ-ტი 1110 20000 ლარი.

როცა შპს X გადაიხდის ბიუჯეტში უკუდაბეგვრის (არარეზიდენტის) დღგ-ს, დამატებით გატარდება:

დ-ტი 3335 კ-ტი 1210 4000 ლარი,

დ-ტი 3340/2 "ჩათვლილი დღგ" კ-ტი 3340/4 4000 ლარი (ჩასათვლელი უკუდაბეგვრის დღგ-ის ჩათვლა).

თუ შპს X დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებული პირი არ არის, მაშინ მის მიერ დარიცხული უკუდაბეგვრის (არარეზიდენტის) დღგ მიეკუთვნება იმავე ხარჯს, რასაც თავად არარეზიდენტის მომსახურება მიეკუთვნა.

თუ არარეზიდენტი იმ ქვეყნის რეზიდენტი პირია, რომელთანაც საქართველოს დადებული აქვს "შემოსავლებზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების" საერთაშორისო ხელშეკრულებები, ეს ხელშეკრულებები რატიფიცირებულია საქართველოს პარლამენტის მიერ, ძალაში შესულია და მათში გათვალისწინებულია იმ ტიპის მომსახურება, რაც გასწია არარეზიდენტმა, მაშინ მისთვის გადასახდელი თანხიდან საგადასახადო აგენტს არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის დაკავება არ მოუწევს, თუ შეასრულებს საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წ. 25 ოქტომბრის #1059 ბრძანებით დამტკიცებულ "შემოსავლებზე და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის აღკვეთის შესახებ" საერთაშორისო ხელშეკრულებებით განსაზღვრული საგადასახადო შეღავათების გამოყენების წესის შესახებ" ინსტრუქციაში მითითებულ პროცედურებს.

კითხვა: ნაღდი ანგარიშსწორებით ფიზიკური პირისგან შპს-მ შეიძინა ძვირადღირებული ინვენტარი (დრელი, "ბალგარკა"). რა საბუთებია საჭირო, რომ შპს-ს ეს ხარჯში ჩაეთვალოს? შედგენილია სალაროს გასავლის ორდერი, სადაც მითითებულია ამ ფიზიკური პირის პირადობის მოწმობის მინაცემები, ხელმოწერა თანხის მიცემის შესახებ, პირადობის მოწმობის ქსეროასლი, შედგენილია შესყიდვის აქტი, სადაც მითითებულია შესყიდული ნივთების დასახელება და რაოდენობა.

პასუხი: ვფიქრობთ, ეს საბუთები საკმარისია იმ შემთხვევაში, თუ შესყიდვის აქტში მითითებულია ყველა ის რეკვიზიტი, რაც გათვალისწინებულია სასაქონლო ზედნადების ფორმაში. თუ ეს ასე არ არის, მაშინ შპს-მ უნდა შეადგინოს სასაქონლო ზედნადები მატერიალური ფასულობების მიღებაზე სათანადო რეკვიზიტების მითითებით და მოაწერინოს ხელი ამ ზედნადებზე გამყიდველს.

კითხვა: გთხოვთ, განგვიმარტოთ, მსუბუქი ა/მ განვადებით გაყიდვა, კერძოდ, როცა სატრანსპორტო საშუალება მყიდველს გადაეცემა ხელშეკრულების გაფორმების მომენტიდან, თანხის ნაწილ-ნაწილ - ყოველთვიური გადახდის პირობით, ხოლო საკუთრებაში გადაცემა ხდება ხელშეკრულების ვადის ბოლოს:

1) როდის ჩაითვლება მიწოდებად და შესაბამისად როდის მოხდება თვითღირებულების ხარჯად აღიარება - საქონლის გადაცემის დროს, თუ ა/მ საკუთრებაში გადაცემის მომენტში?

2) ხომ არ არის აღნიშნული ოპერაცია ლიზინგი? და თუ ეს ასეა, გავრცელდება თუ არა სსკ 21 ე მუხლი საქონელზე?

პასუხი: სსკ 21-ე მუხლის მე-2 ნაწილში ჩამოთვლილია ის ოთხი პირობა, რომელთაგან თუნდაც ერთ ერთის დაკმაყოფილების შემთხვევაში ამორტიზაციას დაქვემდებარებული ძირითადი საშუალების სარგებლობაში გადაცემა საგადასახადო თვალსაზრისით წარმოადგენს ლიზინგს (ფინანსურ იჯარას), მათ შორის, "ა" პუნქტში აღნიშნულია, რომ ლიზინგია, თუ "იჯარის ვადის დასრულების შემდეგ გათვალისწინებულია ქონებაზე საკუთრების უფლების გადაცემა ან იჯარის მიმღებს უფლება ექნება შეიძინოს ქონება ფიქსირებული ან იჯარის ხელშეკრულებით განსაზღვრული ფასით".

როგორც მოყვანილი პირობიდან ჩანს, მოცემულ შემთხვევაში ავტომანქანის ჯერ სარგებლობაში, ხოლო შემდეგ საკუთრებაში გადაცემა აშკარად აკმაყოფილებს ლიზინგის განმარტებას. ამიტომ სსკ 21-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, საგადასახადო კოდექსის მიზნებისათვის ეს ოპერაცია ითვლება საქონლის მიწოდებად. შესაბამისად, ავტომანქანის ლიზინგით გადაცემისთანავე მისაღები სალიზინგო გადასახდელების (ამ როლს ასრულებს ავტომანქანის საფასურის ნაწილ-ნაწილ გადახდები) დისკონტირებული ღირებულება წარმოადგენს ავტომანქანის გამცემის შემოსავალს, რომელიც შესაბამის ხარჯთან ერთად (ავტომანქანის თვითღირებულება) აღიარდება ავტომანქანის ლიზინგით გაცემისთანავე. სხვაობა ავტომანქანის მყიდველის მიერ გადახდილ მთლიან თანხასა და ავტომანქანის გადაცემის დროს აღიარებულ შემოსავალს შორის, ცხადია, აგრეთვე ავტომანქანის გამცემის ე.წ. ფინანსური შემოსავალია, რომელიც აღიარდება დასაბეგრ შემოსავლად ნაწილ-ნაწილ, ლიზინგის ვადის განმავლობაში. დღგ-ის დარიცხვა მოცემულ შემთხვევაში არ მოხდება, რადგან სსკ 230 ე მუხლის 1-"ჭ" პუნქტის თანახმად, მსუბუქი ავტომანქანების მიწოდება გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან.

უფრო დაწვრილებით ლიზინგის ბუღალტრული აღრიცხვის საკითხები შეგიძლიათ იხილოთ ბასს 17-ში "იჯარა" ("ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტები (ფასს) 2007", ბაფ, თბილისი, 2008 წ.), აგრეთვე გიორგი ცერცვაძის სტატიაში "ფინანსური იჯარის ასახვა მეიჯარის აღრიცხვა-ანგარიშგებაში" ("აუდიტი, აღრიცხვა, ფინანსები", #4(40), 2003 წ.).

"ააფის" მიმდინარე წლის მე-4(100) ნომერში მკითხველის ერთ-ერთ კითხვაზე გაცემული პასუხი არასწორად იყო არგუმენტირებული. ქვემოთ მოგვყვავს ეს შეკითხვა შესწორებული პასუხით:

კითხვა: ერთ-ერთი თვის დღგ-ის დეკლარაციის ჩაბარების შემდეგ მოხდა შემოწმება კომპანიაში და აღმოჩნდა, რომ აღნიშნულ დეკლარაციაში გადასახდელი დღგ-ის თანხა შესაცვლელია (კერძოდ, ნაკლებია, ვიდრე უნდა იყოს). ამის გამო ჩაბარდა დაზუსტებული დეკლარაცია და გადახდილი იქნა დარჩენილი დღგ-ის თანხა. დაჯარიმდება თუ არა კომპანია იმის გამო, რომ ფაქტიურად გვიან იქნა გადახდილი სრულად დღგ-ის თანხა?

პასუხი: არა, არ დაჯარიმდება, თუმცა გადასახადის გვიან გადახდის გამო დაერიცხება საურავები სსკ 129-ე მუხლის შესაბამისად. ეს გამომდინარეობს სსკ 97-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის დებულებიდან, რომელიც გადასახადის გადამხდელებს ავალდებულებს შესწორებული საგადასახადო დეკლარაციების წარდგენას, თუ მან ადრე წარდგენილ საგადასახადო დეკლარაციაში აღმოაჩინა შეცდომა. შესაბამისად, სსკ 132-ე მუხლში "გადასახადების შემცირება" მე-5 ნაწილში აღნიშნულია, რომ "გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს ან სხვა ვალდებულ პირს, რომელმაც საგადასახადო ორგანოს წარუდგინა შესწორებული საგადასახადო დეკლარაცია ან გაანგარიშება გასვლითი საგადასახადო შემოწმების ჩატარების შესახებ შეტყობინების მიღებამდე, შესწორებული, არასწორად ნაჩვენები ინფორმაციისათვის არ დაეკისრება ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა".