აუდიტორული და საბუღალტრო პრაქტიკა საქართველოში ერთი თავისებურების მატარებელია: ზოგჯერ საგადასახადო ინსპექტორები ისეთ საკითხზე იწყებენ დავას, რომლის საკამათოდ გახდომაც კი თითქოს წარმოუდგენელი უნდა ყოფილიყო. ორი ასეთი საკითხი, რომელიც ჩვენთვის გახდა ცნობილი, ქონების ჩუქებას უკავშირდება.

                                                      I

ვაქვეყნებთ კითხვას, რომელიც ჩვენი ჟურნალის რედაქციას პროფესიონალმა სერტიფიცირებულმა ბუღალტერმა ქეთევან ქემხაძემ გამოუგზავნა და მისივე კომენტარს:

"კითხვა: აქვს თუ არა უფლება საქონლის (მომსახურების) მიმღებს (დღგ-ის გადამხდელს) განახორციელოს დღგ-ის ჩათვლა უსასყიდლოდ გაწეული მომსახურების ან საქონლის მიღების შემთხვევაში, რომელზედაც მიმწოდებელმა გამოწერა საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა?

მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის პოზიცია:

"საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 247-ე მუხლის თანახმად ჩასათვლელი დღგ-ის თანხა არის გადასახადის თანხა, რომელიც გადახდილია, ან გადასახდელია საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით. აქედან გამომდინარე, უსასყიდლოდ მიღებულ საქონელზე (მომსახურებაზე) ჩათვლის მიღებას საქართველოს საგადასახადო კოდექსი არ ითვალისწინებს".

პირადად ჩემი პოზიცია:

არ ვეთანხმები მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის განმარტებას შემდეგის გამო:

აღნიშნული პასუხი ეყრდნობა სსკ 247-ე მუხლის მე-2 ნაწილიდან ამონარიდს (ხაზგასმული ნაწილი) და არა სრულ მე-2 ნაწილს, რომელიც მთლიანობაში სხვაგვარად იკითხება:

სსკ, მუხლი 247, ნაწ. 2:

"ჩასათვლელი დღგ-ის თანხა არის გადასახადის თანხა, რომელიც გადახდილია ან გადასახდელია ამ კოდექსის 248-ე მუხლის შესაბამისად გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების ან/და საბაჟო დეკლარაციების მიხედვით დასაბეგრ ოპერაციებზე ან/და დასაბეგრ იმპორტზე, თუ საქონელი/მომსახურება გამოიყენება ან გამოყენებული იქნება გადასახადის გადამხდელის ეკონომიკური საქმიანობისთვის".

როგორც ვხედავთ, "გადახდილია ან გადასახდელია" მიბმულია მიმწოდებლის მიერ საგადასახადო კოდექსის 248-ე მუხლის შესაბამისად გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების... მიხედვით დასაბეგრ ოპერაციებთან და არა მიმწოდებელსა და მიმღებს შორის ანგარიშსწორებასთან, იქნება ეს უსასყიდლოდ მიწოდება, თუ კრედიტორული დავალიანების პატიება.

მიწოდება განხორციელდა, თუნდაც უსასყიდლოდ (სსკ, მუხლი 20, ნაწ. 1), მიმწოდებელს გაუჩნდა დღგ-ის გადახდის ვალდებულება, ხოლო საქონლის/მომსახურების მიმღებს ჩათვლის უფლება და ამ უფლების შეზღუდვის შემთხვევები ერთმნიშვნელოვნად არის ჩამოთვლილი სსკ 247-ე მუხლის მე-4 და მე-5 ნაწილებში, როგორიცაა საქველმოქმედო ან სოციალური მიზნით გასართობი ღონისძიებებისათვის, წარმომადგენლობითი ხარჯებისას ან დღგ-ისაგან გათავისუფლებულ ოპერაციებზე გამოყენებული საქონლის/მომსახურებისას გადახდილი დღგ-ის თანხები, ან იმ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების თანხები, რომლებიც არ იძლევა საქონლის/მომსახურების გამყიდველის იდენტიფიცირების საშუალებას, ან თუ დარღვეულია საგადასახადო ინსპექციაში ანგარიშ-ფაქტურის წარდგენის 45-დღიანი ვადები.
ჩამონათვალში არ ფიგურირებს მიმწოდებელთან ანგარიშსწორება.

უფრო მეტიც, თუ ჩათვლის განხორციელების უფლებას მივაბამთ მიმწოდებელსა და მიმღებს შორის ანგარიშსწორებასთან, საერთოდ გაუგებარი ხდება, როგორ უნდა განხორციელდეს ჩათვლა იმ შემთხვევაში, თუ გარკვეული დროის შემდეგ აღმოჩნდა, რომ არ მოხდება მომწოდებელზე მთლიანი თანხის გადახდა.

გთხოვთ განმარტებას აღნიშნულთან დაკავშირებით.ქეთევან ქემხაძე".

ქ-ნი ქეთევანი აბსოლუტურად მართალია და მის აზრს ჩვენი ჟურნალის რედაქცია ერთსულოვნად იზიარებს. მის კომენტარს კიდევ ერთ არგუმენტს დავუმატებთ: დავუშვათ საწინააღმდეგო, რომ სწორია მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის ინსპექტორთა პოზიცია (ვგულისხმობთ იმ საგადასახადო ინსპექტორებს, რომელთა მოსაზრებასაც ვაკრიტიკებთ, რადგან დარწმუნებული ვართ, ყველა საგადასახადო ინსპექტორი ასე არ ფიქრობს) და განვიხილოთ ორი ასეთი შემთხვევა:

1) დღგ-ის გადამხდელ საწარმოს 30 ივნისს აჩუქეს 1000+18%დღგ=1180 ლარის საქონელი, ეკონომიკური საქმიანობისათვის განკუთვნილი, შესაბამისი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერით. მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის აზრით, დღგ ამ ანგარიშ-ფაქტურით ჩათვლილი არ უნდა იქნეს;

2) დღგ-ის გადამხდელ საწარმოს 30 ივნისს მიჰყიდეს 1000+18%დღგ=1180 ლარის საქონელი, შესაბამისი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერით. თანხა ჯერ გადახდილი არ არის. ცხადია, ივნისის თვის დღგ ის დეკლარაციაში, რომლის წარდგენის ვადა 15 ივლისია, დღგ ჩათვლილი უნდა იქნეს (ამაზე, როგორც იტყვიან,  "ორი აზრი არ არსებობს"). დღგ-ის დეკლარაციის ჩაბარების შემდეგ, 16 ივლისს საწარმომ მიიღო წერილი მიმწოდებლისაგან, რომ ის აღარ სთხოვს მას შესყიდული საქონლის საფასურის გადახდას. იმის გათვალისწინებით, რომ დღგ-ის საანგარიშო პერიოდი კალენდარული თვეა, დღგ-ის ჩათვლის კორექტირება აღარ მოხდება - ის დარჩება ჩათვლილი და ამაზე ვერავინ ვერ იდავებს!

ამგვარად, თუ დავუშვებთ, რომ საგადასახადო ინსპექტორთა ზემოთაღნიშნული პოზიცია სწორია, მივიღებთ აბსურდულ სიტუაციას: გამოდის, რომ პირველ შემთხვევაში საწარმომ დღგ არ უნდა ჩაითვალოს, მეორე შემთხვევაში კი - უნდა ჩაითვალოს, მაშინ, როცა ეს ორი შემთხვევა ერთმანეთისაგან არაფრით არ განსხვავდება!

                                                       II

მეორე განსახილველი საკითხი შემდეგია: უნდა დაარიცხოს თუ არა საწარმომ ცვეთა (საგადასახადო თვალსაზრისით) იმ ძირითად საშუალებებს, რომლებიც მიიღო ჩუქებით და იყენებს მათ თავის ეკონომიკურ საქმიანობაში?

სტატიის ავტორისათვის მოულოდნელი აღმოჩნდა, როცა გაიგო, რომ ერთ-ერთი გამოცდილი საგადასახადო ინსპექტორი ამ შესაძლებლობას კატეგორიულად უარყოფდა. მისი მოსაზრების არგუმენტაცია დაახლოებით ასეთი იყო:

ეკონომიკური საქმიანობიდან გამოიქვითება ხარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია მის მიღებასთან, ხოლო ძირითადი საშუალებების ჩუქების შემთხვევაში საწარმოს ხარჯი არ გაუწევია, ამიტომაც ამ ძირითადი საშუალებების ცვეთა არ უნდა გამოიქვითოსო. (?!)

ამ მოსაზრებას ვერ გავიზიარებთ შემდეგი მიზეზების გამო:

1) ჯერ ერთი, სსკ 183-ე მუხლის 1-ლ ნაწილში პირდაპირ არის აღნიშნული, რომ "ეკონომიკური საქმიანობისათვის გამოყენებულ ძირითად საშუალებათა საამორტიზაციო ანარიცხები გამოიქვითება ამ მუხლით გათვალისწინებული პირობების მიხედვით".

ასე, რომ, აქცენტი გაკეთებულია იმაზე, გამოიყენება თუ არა ძირითადი საშუალება ეკონომიკური საქმიანობისათვის და არა იმაზე, თუ რა გზით არის ის შეძენილი;

2) ძირითადი საშუალების ჩუქება და მისი შემდგომი ცვეთა სხვადასხვა სამეურნეო ოპერაციებია. ბასს 16 "ძირითადი საშუალებების" მე-6 მუხლის თანახმად, "ცვეთა არის აქტივის ცვეთადი ღირებულების მოხმარებული ნაწილის სისტემატური განაწილება, მისი მომსახურების ვადის განმავლობაში".

ამ განმარტებიდანაც ჩანს, რომ ძირითადი საშუალების ცვეთა მისი გამოყენების შედეგად აქტივის მოხმარების პროცესის ამსახველია და ამიტომაც სწორედაც რომ ხარჯია საწარმოსთვის!

3) დაბოლოს, თუ კი ხარჯის ცნებას თანხის გადახდა/გადაუხდელობას დავუკავშირებთ, მაშინ თუ იმ შეძენილი ძირითადი საშუალებების ცვეთის დარიცხვაზე არავინ დაობს, რომლებიც შესყიდულია, მაგრამ შესაბამისი თანხა საანგარიშო პერიოდში ჯერ არ არის გადახდილი, ჩუქებით მიღებულმა ძირითადმა საშუალებებმა რაღა "დააშავეს"?

აქაც იგივე მაგალითის მოყვანა შეიძლება, რაც I სიტუაციაში:

საანგარიშო წლის დამთავრების შემდეგ მიმწოდებელმა, რომლისგანაც ძირითადი საშუალება გვქონდა შეძენილი, მაგრამ თანხა არ გვქონდა გადახდილი, დავალიანება გვაპატია. განა რით განსხვავდება ეს ძირითადი საშუალება, რომლის ცვეთასაც არავინ დაობს, ჩუქებით მიღებულ ძირითადი საშუალებისაგან, რომლის ცვეთა ზოგიერთს დაუშვებლად მიაჩნია?

გიორგი ცერცვაძე