ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge  ან ტელ/ფაქსით:39-33-50.

ჟურნალის უშუალოდ რედაქციიდან ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.:39-33-46, 39-33-47.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი დავით სიჭინავა.

კითხვა: ამხანაგობა #1 ფლობს ორ მიწის ნაკვეთს (პირობითად X და Y) ერთმანეთის შორიახლოს და შექმნილია X მიწის ნაკვეთზე საცხოვრებელი სახლის მშენებლობისთვის. Y მიწის ნაკვეთზეც გათვალისწინებულია საცხოვრებელი კორპუსის მშენებლობა, რომელსაც ააშენებს ამხანაგობა #1 და ეყოლება შესაბამისად სხვა წევრები.

ამხანაგობა #1 X მიწაზე სახლის დამთავრების შემდეგ დაიშლება, რადგან მისი ყველა წევრი მიიღებს თავისი წილის შესაბამის ფართს აშენებულ საცხოვრებელ სახლში. საკითხავია, ვის მფლობელობაში დარჩება Y მიწის ნაკვეთი (და საერთოდ ამხანაგობის საკუთრებაში არსებული ქონება)?

გთხოვთ გვიპასუხოთ, რამდენად სწორია ჩვენი მოსაზრება:

1. Y მიწის ნაკვეთი უნდა გაიყიდოს ამხანაგობა #1-ის მიერ, მიღებული შემოსავალი უნდა განაწილდეს იმ დროს ამხანაგობაში რიცხულ წევრებზე და თითოეულმა უნდა გადაიხადოს ბიუჯეტში ფასნამატის 12% (ოღონდ გაურკვეველია, როგორ უნდა დაანგარიშდეს ფასნამატი);

2. ამხანაგობა #1-ის გაუქმების დროს ყველა წევრის თანხმობით Y მიწის ნაკვეთი ჩაირთვება გასანაწილებელ ფართში და მიეკუთვნება ერთ-ერთ წევრს წილის სანაცვლოდ.

პასუხი: როგორც თქვენ თვითონ წერთ, ამხანაგობა შექმნილია X მიწის ნაკვეთზე საცხოვრებელი სახლის მშენებლობისთვის. აქედან ბუნებრივად გამომდინარეობს დასკვნა, რომ Y მიწის ნაკვეთი გამიზნულია ამხანაგობის ეკონომიკური საქმიანობისათვის (აქვე აღვნიშნავთ, რომ "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონში 2008 წლის გაზაფხულზე შეტანილი ცვლილებებისა და დამატებების შემდეგ, X მიწის ნაკვეთზე საცხოვრებელი სახლის აშენებაც აგრეთვე ეკონომიკურ საქმიანობას წარმოადგენს). შეკითხვიდან არ ჩანს, Y მიწის ნაკვეთი ამხანაგობამ შეიძინა თუ ამხანაგობის წევრის მიერ იქნა შემოტანილი ამხანაგობაში თავისი შესატანის სახით. თუ Y მიწის ნაკვეთი შემოტანილია ამხანაგობის ერთ-ერთი წევრის მიერ, მაშინ ამხანაგობის ხელშეკრულებით დაფიქსირებული უნდა იყოს ამ შესატანის შეფასებითი ღირებულება. ეს შეიძლება განსაზღვრული იყოს ან უშუალოდ, კონკრეტული ფასით, ან ირიბად, სხვა წევრების შესატანების მიხედვით განსაზღვრული წილების მიხედვით. მაგალითად, თუ ამხანაგობის წევრმა შემოიტანა 50 000 ლარი და მისი წილი ამხანაგობაში 10% ად განისაზღვრა, Y მიწის ნაკვეთის შემომტანის წილი კი 15%-ია, მაშინ გამოდის, რომ Y მიწის ნაკვეთი 75 000 ლარად შეფასებულა.

ცხადია, ამხანაგობა ვერ დაიშლება, თუ Y მიწის ნაკვეთი ან არ გასხვისდა (1-ლი შემთხვევა), ან არ იქნა მიღებული გადაწყვეტილება ამ მიწის ნაკვეთის ამხანაგობის წევრთა შორის (ან ერთ-ერთ წევრზე) განაწილების შესახებ (მე-2 შემთხვევა). პირველ შემთხვევაში ფასნამატი წარმოადგენს სხვაობას გაყიდული ნაკვეთის საფასურსა და მისი შეძენის ღირებულებას, ანდა შესატანის განხორციელებისას დაფიქსირებულ ფასს შორის. ამხანაგობის ვალდებულებების გასტუმრების შემდეგ დარჩენილი ფულადი თანხა უნდა განაწილდეს ამხანაგობის ყველა წევრს შორის იმ პროპორციით, რა პროპორციითაც ივარაუდებოდა მათ შორის ამხანაგობის საქმიანობით მიღებული არაფულადი სარგებლის (ანუ შენობის) განაწილება.

მეორე შემთხვევაში ასევე წარმოიშობა ფასნამატი, რომელიც ტოლი იქნება სხვაობისა Y მიწის ნაკვეთის საბაზრო ფასსა და მისი შეძენის ღირებულებას ანდა შესატანის განხორციელებისას დაფიქსირებულ ფასს შორის. საბაზრო ფასის გამოყენება გამოწვეულია იმით, რომ ამ შემთხვევაში Y მიწის ნაკვეთზე საკუთრება ამხანაგობიდან გადადის მის წევრებზე ან ერთ-ერთ წევრზე, ანუ ადგილი აქვს გარიგებას ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის.

მეორე შემთხვევა, ზოგადად, საკმაოდ რთულია და მისი დეტალური განმარტება (მით უფრო, კონკრეტული ნიუანსების ცოდნის გარეშე) სცილდება "კითხვა-პასუხის" რუბრიკის ფარგლებს. გირჩევთ კონსულტაციისათვის მიმართოთ რუბრიკის სპონსორს - შპს აუდიტურ კომპანია "ააფ-კონსალტინგს".

კითხვა: "საქართველოს საბანკო დაწესებულებისათვის ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის და ანგარიშთა გეგმის გამოყენების ინსტრუქციის" თანახმად (საქართველოს პარლამენტთან არსებული ბუღალტრული აღრიცხვის სტანდარტების კომისიის 2000 წლის 26 ოქტომბრის დადგენილება #3), დანარჩენი აქტივების კლასს (25-ე კლასი) მიეკუთვნება ანგარიშები - "დებიტორები" (#2501 ანგარიში) და "ავანსები" (#2503 ანგარიში). რომელ მათგანზე უნდა აღირიცხოს ანგარიშვალდებულ პირებზე განაცემები (იგულისხმება თანამშრომლებზე საქვეანგარიშოდ გაცემული თანხები)?

პასუხი: ვინაიდან აღნიშნულ ანგარიშთა გეგმაში ანგარიშვალდებულ პირებზე საქვეანგარიშოდ გაცემული თანხებისათვის ცალკე ბუღალტრული ანგარიში გამოყოფილი არ არის, ამიტომ ამ თანხებისათვის საქართველოს საბანკო დაწესებულებებმა უნდა გამოიყენონ #2503 ანგარიში "ავანსები", რომელიც შინაარსობრივად ყველაზე უფრო ახლოა საქვეანგარიშოდ გაცემული თანხებიდან წარმოშობილ მოთხოვნებთან. ამ ანგარიშის შესახებ "საქართველოს საბანკო დაწესებულებისათვის ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის და ანგარიშთა გეგმის გამოყენების ინსტრუქციაში" აღნიშნულია, რომ "მოცემულ ანგარიშზე აღირიცხება ავანსად მიცემული თანხები, რომლებიც მიეკუთვნება მომავალი პერიოდის მიმდინარე ხარჯების კატეგორიას (ხელფასი, მივლინება, მომსახურება და გადასახადები, სამეურნეო მასალები, საქონელი, რომელიც არ წარმოადგენს ძირითად საშუალებებს, ა.შ.)". თუ ცნობილია, რომ თანამშრომელზე ავანსად გაცემული საქვეანგარიშო თანხა მიზნობრივად ძირითადი საშუალებებისათვის არის განკუთვნილი, მაშინ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ბუღალტრული ანგარიში #2505 "ძირითად საშუალებათა ღირებულების წინასწარი გადახდა".

კითხვა: ბანკისათვის წარმოადგენს თუ არა დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას საკომისიო შემოსავალი, რომელსაც ბანკი იღებს კლიენტებისგან ფულის დაზიანებული კუპიურების ჩაბარებისას? თუ აღნიშნული მომსახურება განეკუთვნება ფინანსურ მომსახურებას და ამიტომ დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია?
 
პასუხი: ბანკის მიერ კლიენტებისგან ფულის დაზიანებული კუპიურების ჩაბარებისათვის მიღებული საკომისიო შემოსავალი ფინანსური მომსახურებაა სსკ მე-19 მუხლის "გ" პუნქტის თანახმად, როგორც გადახდის კანონიერი საშუალების - ფულის მიმოქცევასთან დაკავშირებული ოპერაცია. ამიტომ ის დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია.

კითხვა: თქვენი ჟურნალის მე-8 ნომერში დასმულ შეკითხვაზე "საგადასახადო ინსპექციის მიერ დაყადაღებული შენობა-ნაგებობის აუქციონზე გაყიდვიდან მიღებული ამონაგები მოიცავს თუ არა დღგ-ს", პასუხობთ, რომ მოიცავს, ვინაიდან შენობა-ნაგებობის მესაკუთრე ვალდებულია დარეგისტრირდეს დღგ-ის გადამხდელად. რომელი მუხლისა და პუნქტის შესაბამისად არის ვალდებული?

პასუხი: მითითებულ კითხვა-პასუხში ჩვენ კი არ ვამტკიცებდით, არამედ ვგულისხმობდით (ეს პირდაპირ არის აღნიშნული ჩვენს პასუხში), რომ შენობა-ნაგებობების მესაკუთრე ან უკვე არის დღგ-ის გადამხდელი პირი, ან ვალდებულია ასეთად დარეგისტრირდეს. ვინაიდან შენობა-ნაგებობის გასხვისება ხდება, მართალია, იძულებით, მაგრამ მისი სახელით, ამიტომ თუ შენობა-ნაგებობების მესაკუთრე დღგ-ის გადამხდელი არ არის, მაშინ მას ასეთი ვალდებულება შეიძლება დაუდგეს სსკ 221-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "გ" პუნქტის მიხედვით, სადაც აღნიშნულია: თუ "ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში მოსალოდნელი ერთჯერადი ოპერაციის შედეგად ან/და ერთ დღეში დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის თანხა აღემატება 100 000 ლარს", პირი ვალდებულია დარეგისტრირდეს დღგ-ის გადამხდელად, ამასთან, "პირი რეგისტრაციაში უნდა გატარდეს მიწოდების განხორციელებამდე".

თუ პირი დღგ-ის გადამხდელი არ არის და აუქციონზე გაყიდული შენობის ღირებულებაც 100 000 ლარზე ნაკლებია, მაშინ, ცხადია, შენობის გაყიდვა დღგ-ით არ დაიბეგრება. საინტერესოა იმის აღნიშვნა, რომ თუ გაყიდული შენობის ღირებულება 100 000 ლარზე ნაკლებია, მაგრამ მისი ღირებულების გათვალისწინებით  ბოლო უწყვეტი 12 თვის განმავლობაში გადასახადის გადამხდელის დასაბეგრი ოპერაციების ჯამმა 100 000 ლარს გადააჭარბა, ის დღგ-ის გადამხდელად უნდა დარეგისტრირდეს სსკ 221-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით და ჩაითვლება დღგ-ის გადამხდელად ამ ვალდებულების დადგომის მომდევნო დღიდან, ანუ ამ შემთხვევაში შენობის გაყიდვა დღგ-ით არ დაიბეგრება.

კითხვა: ფიზიკურმა პირმა თავისი ოჯახის წევრთან ერთად დააფუძნა შპს და დაარეგისტრირა საკუთარ ბინაში.

ა) როგორ უნდა გადაიხადოს პირმა ქონების გადასახადი, თუ მას ეკონომიკური საქმიანობა არ განუხორციელებია?

ბ) როგორ უნდა გადაიხადოს პირმა ქონების გადასახადი, თუ მან ეკონომიკური საქმიანობა განახორციელა? მთელი ბინის ფართიდან გამომდინარე თუ დაკავებული ოთახის მიხედვით? ან რა საგადასახადო ვალდებულებები წარმოეშობა ამ პირს, გარდა ქონების გადასახადისა?

პასუხი: ა) თუ ბინა არ არის მისი მეპატრონე ფიზიკური პირის მიერ იჯარით, ქირით, უზუფრუქტით ან სხვა ამგვარი სახის ხელშეკრულების საფუძველზე გაცემული, მაშინ ის ამ ფიზიკური პირისთვის, რომელიც, როგორც შეკითხვიდან ჩანს, მეწარმე ფიზიკური პირი არ არის, წარმოადგენს ქონების გადასახადით დაბეგვრის ობიექტს სსკ 272-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით (და არა 4-"ბ" პუნქტის ან მე-5 ნაწილის მიხედვით). ფიზიკურ პირს არ დაევალება ამ ქონებაზე საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენა და გადასახადის გადახდა, თუ ის სარგებლობს სსკ 276-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით, კერძოდ, თუ "ამ პირის ოჯახის მიერ საგადასახადო წლის წინა წლის განმავლობაში მიღებული შემოსავლები არ აღემატება 40 000 ლარს". სხვა შემთხვევაში, თუ ფიზიკურ პირს არ ეკუთვნის აღნიშნული საგადასახადო შეღავათი, მაშინ მან საგადასახადო წლის 1 მაისამდე უნდა წარუდგინოს საგადასახადო ორგანოს ქონების გადასახადის დეკლარაცია და გადაიხადოს გადასახადი დასაბეგრი უძრავი ქონების საბაზრო ღირებულებიდან განაკვეთით 0,2%-დან 0,8%-მდე - გადასახადის კონკრეტული განაკვეთი დამოკიდებულია ფიზიკური პირის ოჯახის მიერ წინა წლის განმავლობაში მიღებული შემოსავლების ოდენობაზე, სსკ 273-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად.

ბ) შპს-ისთვის იურიდიულ მისამართად საცხოვრებელი ბინის მისამართის დარეგისტრირება ჯერ კიდევ არ ნიშნავს იმას, რომ შპს ეკონომიკურ საქმიანობას ამ ბინაზე ან ამ ბინის გამოყენებით ახორციელებს. ამიტომ თუ ფიზიკურმა პირმა ეკონომიკური საქმიანობა განახორციელა, ეს, მოცემული შეკითხვის პირობიდან გამომდინარე, განხორციელდებოდა მხოლოდ ამ ბინის (ან ბინის ნაწილის) მის მიერვე დაარსებულ შპს-ზე იჯარით, ქირით, უზუფრუქტით ან სხვა ამგვარი სახის ხელშეკრულებით (მათ შორის, ზეპირი გარიგებით) გადაცემით. ამ შემთხვევაში, სსკ 281-ე მუხლის მე-18 ნაწილის თანახმად, 2009 წლის 1 იანვრამდე ფიზიკური პირი გადაცემულ ბინაზე (ბინის ნაწილზე) ქონების გადასახადის გადახდისაგან გათავისუფლებულია და მასზე ქონების გადასახადის გადახდის ვალდებულება ეკისრება იმ შპს-ს, რომელიც ბინას (ბინის ნაწილს) თავის სამეწარმეო საქმიანობაში იყენებს.

იმის გათვალისწინებით, რომ ბინის მეპატრონე და მის მიერ დაარსებული შპს ურთიერთდამოკიდებული პირებია, მათ შორის გარიგებები საგადასახადო მიზნებისათვის უნდა შეფასდეს საბაზრო ფასებით (სსკ, 22-ე მუხლის მე-10 ნაწილის "ა" პუნქტისა და 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით). ამიტომ ბინის მეპატრონე უნდა დარეგისტრირდეს გადასახადის გადამხდელად და გადაიხადოს საშემოსავლო გადასახადი იჯარით, ქირით ან სხვა ამგვარი ხელშეკრულებით გაცემული ბინის (ბინის ნაწილის) სარგებლობის საბაზრო ფასიდან გამომდინარე. სსკ 281-ე მუხლის 23-ე ნაწილის "ვ" პუნქტის მიხედვით, ფიზიკური პირის გადასახადის გადამხდელად დარეგისტრების შემდეგ ამ გარიგებიდან მიღებული შემოსავალი მისთვის დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადის 12%-იანი განაკვეთით.

გარდა ამისა, თუ იჯარით, ქირით ან სხვა ამგვარი ხელშეკრულებით გაცემული ბინის (ბინის ნაწილის) სარგებლობის საბაზრო ფასი ნებისმიერი 12 უწყვეტი თვის განმავლობაში გადააჭარბებს 100 000 ლარს, მაშინ ბინის მეპატრონე ვალდებული გახდება დარეგისტრირდეს დღგ-ის გადამხდელად.

კითხვა: შპს "X"-მა მიაწოდა პროდუქცია შპს "Y"-ს. ხელშეკრულებაში დაფიქსირდა გადახდის თარიღი და ვადაგადაცილებაზე პირგასამტეხლო.

1) თანხის ვადაგადაცილების შემდეგ აღნიშნული პირგასამტეხლო წარმოადგენს თუ არა დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას?

2) დავუშვათ, შპს "X"-მა არ მოსთხოვა შპს "Y"-ს აღნიშნული პირგასამტეხლო. ამ შემთხვევაში, აღნიშნული პირგასამტეხლოს თანხა ერთობლივ შემოსავალში რომელმა კომპანიამ უნდა ჩართოს? ან რა გადასახადების გადახდა მოუწევს როგორც შპს "X"-ს, ისე შპს "Y"-ს?

პასუხი: 1) აღნიშნულ საკითხზე ჩვენთვის ცნობილია საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების  სამსახურის მიერ საგადასახადო ინსპექციებისათვის დაგზავნილი წერილი, სადაც ნათქვამია:
--------------------------------------------------------------------------------------------------
 # 16-02-07/9041
   17.07.2007 წ.                         საგადასახადო ინსპექციები

საქონლის/მომსახურების მიწოდებასთან დაკავშირებით მიღებული ან მისაღები ჯარიმებისა და საურავების თანხის დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის თანხაში შეტანის თაობაზე შემოსულ შეკითხვებთან დაკავშირებით გაცნობებთ, რომ 2005 წლის 1 იანვრიდან გადამხდელის მიერ საქონლის/მომსახურების მიწოდებასთან დაკავშირებით ხელშეკრულების საფუძველზე ან მის გარეშე, მიმღებისაგან ან ნებისმიერი სხვა პირისაგან მიღებული ან მისაღები ჯარიმებისა და საურავების თანხა დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის თანხაში შეტანას არ ექვემდებარება.

სამსახურის უფროსის მოადგილე                 კობა აბულაძე 
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ჩვენი აზრი განსხვავებულია საგადასახადო ინსპექციის პოზიციისაგან და მიგვაჩნია, რომ თუ პირგასამტეხლო გადახდილი უნდა იქნეს (უპირობოდ) დღგ-ის გადამხდელი პირის მიერ მიწოდებული პროდუქციის ან მომსახურების საფასურის გადახდის დაგვიანების გამო, ეს პირგასამტეხლო (სხვა სახის პირგასამტეხლოებისაგან განსხვავებით) საქონლის/მომსახურების მიმწოდებელი პირისათვის დღგ-ით უნდა დაიბეგროს. ჩვენი აზრი დაფუძნებულია იმ მოსაზრებაზე, რომ ამ მიზეზით გადახდილი პირგასამტეხლო არ არის პროცენტი სსკ მე-12 მუხლის მე-12 ნაწილში მოყვანილი პროცენტის განმარტების თანახმად.

2) თუ შპს "X"-მა არ მოსთხოვა აღნიშნული პირგასამტეხლო (ვგულისხმობთ იმ შემთხვევას, როდესაც მას ამის მოთხოვნის უფლება უპირობოდ ჰქონდა) შპს "Y"-ს, მაშინ შპს "Y"-სათვის წარმოიშობა ხარჯიც (პირგასამტეხლოს დარიცხვა) და შემოსავალიც (დარიცხული პირგასამტეხლოს პატიება). შესაბამისად, შპს "Y"-სთვის შედეგი როგორც ფინანსური, ასევე საგადასახადო თვალსაზრისით ნულის ტოლი იქნება. რაც შეეხება შპს "X"-ს, მისთვის დარიცხული პირგასამტეხლო შემოსავალია როგორც ფინანსური, ასევე საგადასახადო თვალსაზრისით, მაგრამ ამ პირგასამტეხლოს პატიება მისთვის ხარჯი იქნება მხოლოდ ფინანსური თვალსაზრისით. საგადასახადო თვალსაზრისით, ნაპატიები პირგასამტეხლო დასაბეგრი შემოსავლიდან არ გამოიქვითება.

კითხვა: 2007 წელს ნაყიდი მიწა და მასზე განლაგებული შენობა-ნაგებობები გავყიდე 2008 წელს ნამეტი თანხით ფიზიკურმა პირმა, რომელსაც მაქვს საიდენტიფიკაციო კოდი. უნდა გადავიხადო ნამეტი თანხის 12% საშემოსავლო გადასახადი და ჩავაბარო წლიური საგადასახადო დეკლარაცია.

გთხოვთ განმარტებას, საშემოსავლო წლიურ დეკლარაციაში რომელ გრაფაში უნდა ჩავწერო ჩემი შემოსავალი და რომელ გრაფაში - გამოქვითვას დაქვემდებარებული თანხა? თუ წლიური დეკლარაციის მე-4 გრაფაში ჩავწერო სხვაობით მიღებული შემოსავალი და ეს თანხა დავბეგრო 12%-ით? ან საგადასახადო კოდექსის 95-ე მუხლის მე-9 ნაწილით ვისარგებლო და დეკლარაცია საერთოდ არ უნდა ჩავაბარო, მხოლოდ თანხა გადავრიცხო?

პასუხი: იმის გათვალისწინებით, რომ თქვენ მინიჭებული გაქვთ საიდენტიფიკაციო კოდი, დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა ვიცოდეთ, აღნიშნული გარიგება თქვენს მიერ განხორციელდა სამეწარმეო საქმიანობის ფარგლებში თუ არა, რაც ცალსახად კითხვაში მოცემული პირობებიდან ძნელი სათქმელია.

თუ ჩაითვლება, რომ აღნიშნული გარიგება თქვენს მიერ სამეწარმეო საქმიანობის ფარგლებში განხორციელდა, მაშინ საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაციის წარდგენა სავალდებულოა და სსკ 95-ე მუხლის მე 9 ნაწილით თქვენ ვერ ისარგებლებთ. გაყიდვიდან მიღებული შემოსავალი ჩაიწერება საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაციის ფორმის 1-ლ გრაფაში, ხოლო შესყიდვის თვითღირებულება - მე-8 გრაფაში. ამ შემთხვევაში სხვაობა დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადის 25%-იანი განაკვეთით.

თუ შეიძლება დასაბუთდეს, რომ აღნიშნულ გარიგებას არ აქვს კავშირი თქვენს სამეწარმეო ეკონომიკურ საქმიანობასთან და აღნიშნული გარიგება წარმოადგენდა ერთჯერად ოპერაციას, მაშინ თქვენი შემოსავალი - კერძოდ, არასამეწარმეო საქმიანობაში გამოყენებული აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი შემოსავალი წარმაოდგენს არასამეწარმეო ეკონომიკური საქმიანობით მიღებულ შემოსავალს სსკ 175-ე მუხლის მე-3 ნაწილის "ე" პუნქტის მიხედვით. იმის გამო, რომ საიდენტიფიკაციო კოდი მინიჭებული გაქვთ, სსკ 95-ე მუხლის მე-9 ნაწილის გამოყენებას არ გირჩევთ, ამიტომ საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაცია უნდა წარადგინოთ და ეს ნამეტი შემოსავალი უნდა ჩაწეროთ ამ დეკლარაციის ფორმის მე-3 გრაფაში. ამ შემთხვევაში ის დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადის 12%-იანი განაკვეთით სსკ 281-ე მუხლის 23-ე ნაწილის "ვ" პუნქტის მიხედვით.

კითხვა: იჯარით აღებულ შენობაზე გაწეული მაქვს რემონტი, რომლის ღირებულებაც აღებული მაქვს კაპიტალურ დანახარჯში, ყოველთვე ვარიცხავ ამორტიზაციას. იჯარის ხელშეკრულების შეწყვეტის შემთხვევაში ბალანსზე რიცხული დარჩენილი კაპიტალური დანახარჯი ჩამოიწერება ბალანსიდან, მაგრამ მაინტერესებს, ასეთი ოპერაცია ჩაირთვება თუ არა დღგ-ის დასაბეგრ ბრუნვაში და რომელი მუხლის საფუძველზე? და თუ ასეთი ოპერაციის თანხა 100 000 ლარს აღემატება, დგება თუ არა საფუძველი იმისა, რომ დღგ-ის გადამხდელად დავრეგისტრირდე? ამჟამად დღგ-ის გადამხდელი არ ვარ.

პასუხი: თუ იჯარით აღებულ შენობაზე გაწეული რემონტი მიმდინარე ანუ არაკაპიტალური ხასიათისაა, ის წარმოადგენს საკუთარი მოხმარებისათვის შეძენილ მომსახურებას და ამიტომ დღგ-ით დასაბეგრი ობიექტი არ არის. ხოლო თუ იჯარით აღებულ (გარდა ლიზინგით აღებულ) შენობაზე გაწეული რემონტი კაპიტალური ხასიათისაა, მაშინ იჯარის ხელშეკრულების შეწყვეტის მომენტისათვის ჩატარებული რემონტის გაუცვეთადი ნაწილის მიმღები ხდება მეიჯარე ანუ შენობის მეპატრონე, ამიტომ იჯარის შეწყვეტა რემონტის ამ ნაწილის დღგ-ით დაბეგვრას გამოიწვევს, თუ ყოფილი მოიჯარე დღგ-ის გადამხდელია.

ამასთან, თუ შენობის მეპატრონე თავის ყოფილ მოიჯარეს რემონტის გამო რაიმე კომპენსაციას არ უხდის, მაშინ ეს მიწოდება უსასყიდლოა და ამიტომ დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის ჩატარებული რემონტის გაუცვეთადი ნაწილი უნდა შეფასდეს საბაზრო ფასით (სსკ 227-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "დ" პუნქტის თანახმად). თუ ყოფილი მოიჯარე დღგ-ის გადამხდელი არაა, მაგრამ ამ დასაბეგრი ოპერაციის თანხა 100 000 ლარს აღემატება, მაშინ ის დღგ-ის გადამხდელად უნდა დარეგისტრირდეს იჯარის ხელშეკრულების შეწყვეტამდე სავალდებულო წესით სსკ 221-ე მუხლის 1-"გ" პუნქტის თანახმად.

კითხვა: დღგ-ის არაგადამხდელმა საწარმომ შეიძინა საქონელი და მომსახურება, რაზეც მას მიმწოდებლებმა გამოუწერეს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურები. 10 დღის შემდეგ საწარმო დარეგისტრირდა დღგ-ის გადამხდელად. აქვს თუ არა მას უფლება ზემოაღნიშნულ საქონელზე და მომსახურებაზე მიიღოს დღგ-ის ჩათვლა?

პასუხი: დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებულ პირს უფლება აქვს ჩაითვალოს დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ძალაში შესვლის მომენტისათვის მასთან არსებულ საქონლის/მომსახურების ნაშთზე გადახდილი (ან გადასახდელი) დღგ იმ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებით, რომელთა მიმართაც არ არის გასული 45 კალენდარული დღე (ანგარიშ-ფაქტურების გამოწერის თვის დამთავრებიდან დღგ-ის დეკლარაციის წარდგენის ვადამდე). მომსახურების ნაშთში იგულისხმება ისეთი მომსახურება, რომელიც ჯერ არ არის გამოყენებული დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის მომენტისათვის. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს გასარემონტებელი სახლის ინტერიერის დიზაინი, შეძენილი დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებამდე და სახლის რემონტის დაწყებამდე.

კითხვა: არსებობს თუ არა რაიმე ნორმატივი ნავთობპროდუქტების რეალიზაციისას ბუნებრივი დანაკარგების ჩამოსაწერად? ან რომელიმე კანონქვემდებარე დოკუმენტი, რითიც შეიძლება ვიხელმძღვანელოთ?

პასუხი: ერთადერთი ჩვენთვის ცნობილი ნორმატიული აქტი, რომელიც ამ საკითხს არეგულირებს, არის საბჭოთა კავშირის "სახმომარაგების" 1986 წლის #40 დადგენილებით დამტკიცებული დებულება "ნავთობპროდუქტების ბუნებრივი დანაკარგის ნორმების გამოყენების წესი მათი მიღების, შენახვის, გაცემისა და ტრანსპორტირების დროს". თუმცა, ამ დებულების გამოყენების მიზანშეწონილობაზე იმსჯელა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სათათბირო საბჭომ 2006 წლის 18 ივლისს (სხდომის ოქმი #10) და ის არ მიიჩნია უფლებამოსილი ორგანოს მიერ გამოცემულ ნორმატიულ აქტად საქართველოში ნავთობპროდუქტების ბუნებრივი დანაკარგების ნორმების განსაზღვრისათვის.

კითხვა: დასაქმებულს უფლება აქვს ისარგებლოს ანაზღაურების გარეშე შვებულებით არანაკლებ 15 კალენდარული დღისა. გთხოვთ განმარტებას, რას ნიშნავს არანაკლებ 15 კალენდარული დღე?

პასუხი: "არანაკლებ წელიწადში 15 კალენდარული დღით" უფასო შვებულების უფლება (განსაზღვრული სშკ 21-ე მუხლის მე-2 ნაწილით) ნიშნავს იმას, რომ თუ დაქირავებული თანამშრომელი ითხოვს ანაზღაურების გარეშე შვებულებაში გასვლას 15 ან უფრო ნაკლები კალენდარული დღით, დამსაქმებელს არ აქვს უფლება უთხრას მას უარი, თუნდაც ამის შესახებ შრომით ხელშეკრულებაში არაფერი ეწეროს. ხოლო თუ დასაქმებული ითხოვს 15 კალენდარულ დღეზე მეტი ვადით ანაზღაურების გარეშე შვებულებას, ამაზე თანხმობა ან დამსაქმებლის ნებაზეა დამოკიდებული, ან ასეთი უფლების შესახებ მითითებული უნდა იყოს შრომით ხელშეკრულებაში.

კითხვა: როგორ ისარგებლოს ანაზღაურებადი შვებულებით შრომითი ხელშეკრულებით მომუშავე იურისტმა, რომელიც მუშაობს დღეში 2 საათი?

პასუხი: შვებულების ანაზღაურება არ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორია მუშაკის სამუშაო რეჟიმი. სშკ 26-ე მუხლის თანახმად, "დასაქმებულის საშვებულებო ანაზღაურება განისაზღვრება შვებულების წინა 3 თვის საშუალო ანაზღაურებიდან".

კითხვა: საწარმოს საბაჟოსთან ურთიერთობა აქვს ირიბი წარმომადგენლის - სხვა საწარმოს მეშვეობით. წარმომადგენელმა საწარმოსთვის გამოგზავნილი საქონელი განაბაჟა (მოაქცია იმპორტის რეჟიმში). წარმომადგენელს საწარმომ აუნაზღაურა საბაჟოზე გადახდილი საბაჟო გადასახდელები და ასევე გადაუხადა მომსახურების თანხა. როგორ უნდა აღრიცხოს ბუღალტრულად წარმომადგენელმა ეს ოპერაციები და რა საგადასახადო ვალდებულება წარმოეშობა მას?

პასუხი: ვინაიდან სატვირთო-საბაჟო დეკლარაცია ფორმდება იმპორტიორი საწარმოს (აღვნიშნოთ პირობითად "A"-თი) სახელზე, ამიტომ იმ ნაწილში, რაც შეეხება საბაჟო გადასახდელების გადახდას, საბაჟოზე წარმომადგენელი საწარმო (აღვნიშნოთ პირობითად "B"-თი) ასრულებს იმპორტიორი საწარმოს აგენტის როლს, ანუ ეს ხარჯი გაიწევა იმპორტიორი საწარმოს სახელით. სხვა ნაწილში საბაჟოზე წარმომადგენელი საწარმო უსრულებს მომსახურებას იმპორტიორ საწარმოს, ანუ დანარჩენი ხარჯები მისი მომსახურების ხარჯებია, ხოლო მის ასანაზღაურებლად იმპორტიორი საწარმოსაგან მიღებული თანხები და ასევე მომსახურების საზღაური - მისი შემოსავალი. ბუღალტრულ გატარებებს "B" საწარმოსათვის ექნება სახე:

დ-ტი 1210 კ-ტი 3120/A X ლარი - "B" საწარმოს ჩაერიცხა ავანსად თანხა "A" საწარმოსაგან;

დ-ტი 1490/A კ-ტი 3185/საბაჟო გადასახდელები Y ლარი, დ-ტი 3185/საბაჟო გადასახდელები კ-ტი 1210 Y ლარი - "B" საწარმოს მიერ გადახდილია ბიუჯეტში საბაჟო გადასახდელები (საბაჟო მოსაკრებელი, გადასახადი, დღგ ან აქციზი) იმპორტიორი "A" საწარმოს სახელით;

დ-ტი 1410/A კ-ტი 6110 Z ლარი - "B" საწარმოს მიერ წარდგენილია ინვოისი გაწეულ მომსახურებაზე, რომელიც მოიცავს მის მიერ გაწეულ სხვადასხვა ხარჯებს (დეკლარირება და ა.შ., გარდა ბიუჯეტში საბაჟო გადასახდელებისა) და "A" საწარმოსთვის გაწეული მომსახურების საფასურს;

დ-ტი 3120/A კ-ტი 1490/A Y ლარი, დ-ტი 3120/A კ-ტი 1410/A Z ლარი - ავანსად მიღებული თანხა "B" საწარმოს ჩაეთვალა "A"-სთვის გაწეული მომსახურებისა და ხარჯების ანაზღაურებაში.

კითხვა: შპს "A" არარეზიდენტი კომპანიის ფილიალია საქართველოში, რომელიც წარმოადგენს ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის საექსპორტო მილსადენის პროექტის კონტრაქტორს და აღნიშნული ხელშეკრულების 8.8 მუხლის შესაბამისად, პროექტის საქმიანობასთან დაკავშირებით სარგებლობს დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით. ეს ფაქტი დასტურდება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის მიერ გაცემული დღგ-ის (0-ოვანი განაკვეთი) სერტიფიკატით, რომლის მოქმედების ვადა მთავრდება 2009 წლის 1 იანვარს.

პროექტი დასრულდა 2008 წლის 15 ნოემბერს. შპს "A"-ს ამ პროექტისთვის შესყიდული ძირითადი საშუალებები და სასაქონლო მატერიალური მარაგები დარჩა ნაშთად და აპირებს მათ რეალიზაციას. ზოგიერთი მათგანი შესყიდულია ნულოვანი დღგ-ით, ზოგი კი 18% დღგ-ით, რომელზეც ჩათვლაა მიღებული.

გვაინტერესებს, ამ აქტივების რეალიზაციისას ვალდებულია თუ არა საწარმო დღგ-ით დაბეგროს შესაბამისი ოპერაციები, თუ რეალიზაცია მოხდა 2009 წლის 1 იანვრამდე? თუ რეალიზაცია მოხდა 2009 წლის 1 იანვრის შემდეგ?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 23 ივნისის #447 ბრძანებით დამტკიცებული "საქართველოს, აზერბაიჯანის რესპუბლიკასა და თურქეთის რესპუბლიკას შორის აზერბაიჯანის რესპუბლიკის, საქართველოსა და თურქეთის რესპუბლიკის ტერიტორიების გავლით ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ძირითადი საექსპორტო მილსადენით ნავთობის ტრანსპორტირების შესახებ" საქართველოს მთავრობასა და ძირითადი საექსპორტო მილსადენის პროექტის მონაწილეებს შორის 1999 წლის 18 ნოემბრის სამთავრობათაშორისო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული დღგ-ით დაბეგვრის რეჟიმის გამოყენების თაობაზე" ინსტრუქციის მე-4 მუხლის მე-10 პუნქტის თანახმად, ძირითადი საექსპორტო მილსადენის პროექტის (ძსმპ) "საქმიანობასთან დაკავშირებული სამუშაოების შეწყვეტისას ყველა სერტიფიკატი, რომელიც ძალაშია, ჩაბარებულ უნდა იქნას შემოსავლების სამსახურში 30 (ოცდაათი) დღის განმავლობაში".

აქედან გამომდინარეობს, რომ თუ პროექტი დასრულდა 2008 წლის 15 ნოემბერს, 2008 წლის 15 დეკემბრიდან დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთის სერტიფიკატი აღარ არის ძალაში და ამ დღის მერე აქტივების რეალიზაცია (გარანტირებულად) დაიბეგრება დღგ-ის 18%-იანი განაკვეთით.

რაც შეეხება 16.11-15.12.2008 პერიოდს, მიგვაჩნია, რომ ამ პერიოდში აქტივების გასხვისება უკვე აღარ უკავშირდება ძსმპ-ს, ამიტომ დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთის სერტიფიკატის არსებობის მიუხედავად, მათი რეალიზაცია აგრეთვე უნდა დაიბეგროს დღგ-ის 18%-იანი განაკვეთით.

კითხვა: დღგ-ის გადამხდელი არ ვიყავი. საზღვარგარეთიდან შემომაქვს საქონელი, ე.ი. ვაწარმოებ იმპორტს. საბაჟოზე გადახდილი დღგ ჩავთვალე თვითღირებულებაში, დავიწყე საქონლის რეალიზაცია, ავედი 100 000-ლარიან ბრუნვაზე და გავხდი დღგ-ის გადამხდელი. საქონლის დარჩენილ ნაშთში უნდა გამოვაკლო თუ არა დღგ შემდეგი რეალიზაციისთვის, ანუ თვითღირებულება უნდა შევამცირო ჩათვლილი დღგ-ით? როგორ ავსახო დღგ-ის ფორმაში და როგორი გატარებები ექნება ყველაფერ ამას?

პასუხი: დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებულ პირს უფლება აქვს ჩაითვალოს დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ძალაში შესვლის მომენტისათვის მასთან არსებულ საქონლის/მომსახურების ნაშთზე გადახდილი (ან გადასახდელი) დღგ იმ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებით, რომელთა მიმართაც არ არის გასული 45 კალენდარული დღე (ანგარიშ-ფაქტურების გამოწერის თვის დამთავრებიდან დღგ-ის დეკლარაციის წარდგენის ვადამდე). თუ საქონლის ნაშთის თვითღირებულებაში დღგ შეტანილი იყო, ცხადია, დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირების შემდეგ ამ დღგ-ის ჩათვლის გამო ის უნდა დააკლდეს საქონლის ნაშთს.

ბუღალტრულ გატარებას ექნება სახე:

დ-ტი 1610 კ-ტი 3340/1 "ჩასათვლელი დღგ" -X= დღგ-ის რეგისტრაციის მომენტისათვის საქონლის არსებულ ნაშთზე ჩასათვლელი დღგ-ის ამოღება თვითღირებულებიდან (მინუს-ნიშნით);

დ-ტი 3340/2 "ჩათვლილი დღგ" კ-ტი 3340/1 "ჩასათვლელი დღგ" X=.

რაც შეეხება დღგ-ის დეკლარაციაში ასახვას, დღგ-ის რეგისტრაციის მომენტისათვის საქონლის არსებულ ნაშთზე ჩათვლილი დღგ აისახება ჩვეულებრივ, ჩათვლილი დღგ-ის გრაფის შემადგენლობაში (მე-8 და მე-9 გრაფებში), მხოლოდ ჩასათვლელი დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურების რეესტრში მიეთითება ამ ანგარიშ-ფაქტურების დღგ-ის თანხები არა მთლიანად, არამედ იმ პროპორციით, რა პროპორციითაც ის იქნა ჩათვლილი.

კითხვა: 2008 წლის მოგების გადასახადის მიმდინარე გადასახდელები გადავიხადეთ 2007 წლის მოგების 15%-ის ოდენობით. გთხოვთ, გვიპასუხოთ, რამდენად სწორად გადავიხადეთ?

პასუხი: დიახ, სწორად გადაიხადეთ, რადგან სსკ 281-ე მუხლის 26-ე ნაწილის "ბ" პუნქტში აღნიშნულია: "2008 წლის განმავლობაში... მოგების გადასახადის მიმდინარე გადასახდელები გადაიხდება 2007 წლის დასაბეგრი მოგებიდან 15%-იანი განაკვეთის მიხედვით გადაანგარიშებული თანხებიდან".

კითხვა: როცა სასაქონლო ზედნადებში გრაფაში "საქონლის დასახელება" არის საქონლის ბევრი ჩამონათვალი, შემიძლია თუ არა დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურაში მივუთითო, ვთქვათ, "სამშენებლო მასალები სასაქონლო ზედნადებით #" თუ აუცილებლად დავურთო საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის დანართი #2?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #84 ბრძანებით დამტკიცებული "საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის (მათ შორის, კორექტირების) გამოწერისა და წარდგენის ინსტრუქციის" მე-3 მუხლის 21-ე ნაწილის თანახმად, ამ შემთხვევაში საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის დანართი #2 უნდა გამოიწეროს. თუმცა, მიგვაჩნია, რომ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 140-ე მუხლის "დ" პუნქტის ახლანდელი რედაქციის მიხედვით, თუ დანართი #2 არ გამოიწერება, მაგრამ საქონლის ასორტიმენტი გაშიფრულია სასაქონლო ზედნადებში, რომელიც მითითებულია საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაში, გადასახადის გადამხდელს ჯარიმა არ უნდა დაეკისროს.

ამ თემას მიეძღვნა გიორგი ცერცვაძის სტატია "საგადასახადო კანონმდებლობის არასწორი ინტერპრეტაცია ქართული ენის ცუდი ცოდნის გამო" "აუდიტი, აღრიცხვა, ფინანსების" 2008 წლის #9(105) ნომერში.

კითხვა: დღგ-ის გადამხდელმა ინდივიდუალურმა მეწარმემ შეიძინა სასაქონლო ზედნადებით პროდუქცია, მაგალითად 10 ლარად და გაყიდა ასევე სასაქონლო ზედნადებით 11 ლარად. ამ შემთხვევაში დღგ-ის თანხა იანგარიშება 11 ლარიდან თუ ფასთაშორის სხვაობიდან, 1 ლარიდან?

პასუხი: რა თქმა უნდა, დღგ დაითვლება მისაღები კომპენსაციის თანხიდან ანუ მიწოდებული საქონლის ღირებულებიდან - 11 ლარიდან. ასეთ შემთხვევაში დღგ-ით დასაბეგრი ბრუნვა იქნება 9,32 ლარი, ხოლო გადასახდელი დღგ - 9.32x18%=1,68 ლარი. შესაბამისად, თუ დღგ-ის გარეშე 10 ლარად ნაყიდ საქონელს გაყიდით 11 ლარად დღგ-ის ჩათვლით, ზარალიან გარიგებას მოახდენთ.

კითხვა: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 143-ე მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების დანაკლისი განიხილება მისი აღმოჩენის მომენტში ნაღდი ანგარიშწორებით საბაზრო ფასებით (აქციზისა და დღგ-ის გარეშე) განხორციელებულ მიწოდებად და გადასახადებით დაიბეგრება ამ კოდექსით დადგენილი წესით".

სსკ მე-12 მუხლის 26-ე ნაწილით განიმარტება ტერმინი "დანაკლისი" - სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ამ კოდექსის 110-ე მუხლის შესაბამისად ჩატარებული ინვენტარიზაციის შედეგად გადასახადის გადამხდელის ბუღალტრულ ჩანაწერებთან შედარებისას გამოვლენილი ნაკლებობა.

სსკ მე-12 მუხლის 42-ე ნაწილი განმარტავს ტერმინს "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები" - "პირის მიერ ჩვეულებრივი სამეურნეო საქმიანობის პროცესში გამოყენებული ნედლეული, მასალები, ნახევარფაბრიკატები, მარაგ-ნაწილები, ტარა და მზა პროდუქცია (საქონელი) ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდატების მიხედვით".

საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 11 დეკემბრის #1284 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის "მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების წესის შესახებ" მე-2 მუხლის მე-3 ნაწილის "ბ" პუნქტის შესაბამისად მოგების გადასახადის დეკლარაციის მე-17 და მე-18 უჯრებში ჩაიწერება "სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ღირებულება შესაბამისად საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისათვის და საანგარიშო პერიოდის ბოლოსათვის (საგადასახადო კოდექსის 208-ე მუხლის მე 3 ნაწილის შესაბამისად)". ე.ი. აღნიშნულ უჯრებში ჩაიწერება ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის ჯგუფი "1600 - სასაქონლო მატერიალური მარაგები"-ს მონაცემები, საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისთვის და ბოლოსათვის, რომელიც მოიცავს საქონელს, ნედლეულსა და მასალებს, დაუმთავრებელ წარმოებას, მზა პროდუქციას, სხვა სასაქონლო-მატერიალურ მარაგებს.

როგორც მეწარმეებისთვის გახდა ცნობილი, მაკონტროლებელმა ორგანოებმა დაიწყეს ჩატარებული ინვენტარიზაციის შედეგად დაფიქსირებული ფაქტობრივი მონაცემების (როგორც რაოდენობრივი, ასევე თანხობრივი) შედარება არა ბუღალტრულ მონაცემებთან, არამედ შემოწმების (ანალიზის) შედეგად გამოყვანილ ფაქტობრივ მონაცემებთან. კერძოდ, სასაქონლო-მატერიალური მარაგების ნაშთები მათ მიერ გამოყვანილი იქნა წინა პერიოდებში სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების მიღებისა და გამოყენების (ჩამოწერის) შემოწმებით შემოსავლის  დოკუმენტების ხარისხისა და ჩამოწერის პროცედურების თავისებური ინტერპრეტაციების გათვალისწინებით.

აღნიშნულმა მოქმედებებმა შეცვალა სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების როგორც რაოდენობრივი, ასევე თანხობრივი მონაცემები ბუღალტრულ ჩანაწერებთან შედარებით. მონაცემები შეიცვალა არამარტო ინვენტარიზაციის ჩატარების თარიღისათვის, არამედ წინა პერიოდებშიც, მათ შორის მოგების გადასახადის დეკლარაციის მე-17, მე 18 უჯრებში დაფიქსირებული სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ღირებულება შესაბამისად საანგარიშო პერიოდების დასაწყისისათვის და ბოლოსათვის.

გთხოვთ თქვენს მოსაზრებას ზემოთაღნიშნულის შესახებ.

პასუხი: საგადასახადო ორგანოები ინვენტარიზაციას ატარებენ სსკ 51-ე მუხლის 1-"გ" პუნქტისა და 110-ე მუხლის თანახმად, ხოლო მისი ჩატარების კონკრეტული პროცედურები განსაზღვრულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 11 აპრილის #337 ბრძანებით დამტკიცებული "საგადასახადო ორგანოების მოთხოვნით სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ინვენტარიზაციის ჩატარების წესის" მიხედვით. ამ წესის პირველი მუხლის 1-ლი და მე-3 პუნქტების მიხედვით, ინვენტარიზაცია ხორციელდება "გადასახადის გადამხდელთან სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების წარმოებისა და მათი შენახვის ადგილზე საბუღალტრო მონაცემებთან შედარების მიზნით" და "საგადასახადო მიზნებისათვის ინვენტარიზაციის მიზანს წარმოადგენს სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების აღწერის მონაცემების ფაქტობრივ მდგომარეობასთან შედარების შემოწმება".

ამ მიზნით, აღნიშნული წესის მე-3 მუხლის თანახმად:

"7. ინვენტარიზაციის დაწყების დღისათვის დამთავრებული უნდა იყოს ფასეულობათა შემოსავალ-გასავლის ყველა დოკუმენტის დამუშავება, ნაწარმოები უნდა იყოს შესაბამისი ჩანაწერები ანალიზური აღრიცხვის ბარათებში (წიგნებში) და გამოყვანილი იყოს ნაშთები.

8. სანამ შეუდგებოდეს სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ფაქტიური მდგომარეობის (არსებობის) შემოწმებას საინვენტარიზაციო კომისია ვალდებულია:

... გ) მიიღოს შემოსავალ-გასავლის საბუთების ბოლო დოკუმენტები ან ანგარიშები მატერიალური ფასეულობებისა და ფულადი საშუალებების მოძრაობის შესახებ, რაზეც კომისიის თავმჯდომარე აკეთებს ვიზირებას და სვამს ვიზირების თარიღს.

9. მატერიალურად პასუხისმგებელი პირები საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილ პირს წარუდგენენ ხელწერილს იმის შესახებ, რომ ინვენტარიზაციის დაწყებამდე ყველა შემოსავლისა და გასავლის დოკუმენტი ჩაბარებულია ბუღალტერიაში, ყველა მიღებული ფასეულობა აღებულია შემოსავალში, ხოლო გაცემული ჩამოწერილია გასავალში.

... 24. ინვენტარიზაციასთან ერთად საწარმოს ბუღალტერიამ უნდა გასინჯოს შესაბამისი ბუღალტრული ანგარიშების კორესპონდენცია. მაგალითად, სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა მიხედვით - ყველა მიღებული ფასეულობა აღებულია თუ არა შემოსავალში, ხოლო გასული - ჩამოწერილია თუ არა".

ამ პროცედურებისა და სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ინვენტარიზაციის ჩატარების შემდეგ, ხდება შედარება. აღნიშნული წესის მე-5 მუხლის თანახმად, "ინვენტარიზაციის შედეგების გამოსავლენად საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილი პირი ადგენს შესაბამის შედარების აქტს დანართი #3-ის მიხედვით", რომელშიც "აისახება ინვენტარიზაციის შედეგები, ანუ გამოვლინდება სხვაობა საბუღალტრო აღრიცხვის მონაცემებსა და ინვენტარიზაციით დადგენილ ფაქტიურ ნაშთებს შორის".

რაიმე სხვა საბუღალტრო მონაცემების უტყუარობის დადგენის თაობაზე ინვენტარიზაციის ჩატარების აღნიშნულ წესში მითითებული არ არის. ამიტომ, სსკ 110-ე მუხლის მიხედვით საგადასახადო ორგანოების მოთხოვნით ინვენტარიზაციის ჩატარების დროს საგადასახადო ორგანოებს არა აქვთ უფლება დაიწყონ საწარმოს მიერ მოწოდებული საბუღალტრო ჩანაწერების გადამოწმება. თუ მათ ეს სურთ, ამისათვის უნდა არსებობდეს ბრძანება საწარმოს გასვლითი შემოწმების ჩატარების შესახებ. ერთადერთი გამონაკლისი შეეხება მხოლოდ ბოლო 45 კალენდარულ დღეში საბუღალტრო დოკუმენტებში აღურიცხავი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების გამოვლენას, რადგან ასეთი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ინვენტარიზაციაზე აღწერის აქტი ცალკე დგება. ამ გამონაკლისის გამო, სსკ 110-ე მუხლის მიხედვით ინვენტარიზაციის დროს საგადასახადო ორგანოს წარმომადგენლებმა შეიძლება მოითხოვონ ბოლო 45 კალენდარულ დღის მანძილზე შეძენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების საბუღალტრო დოკუმენტებში აღრიცხვა/აღურიცხაობის გადამოწმება.

კითხვა: შპს-ს საგადასახადო აქტით დამატებით დაერიცხა სხვადასხვა გადასახადებში 200 000 ლარი. დამფუძნებელმა აღნიშნული თანხა დაფარა საკუთარი სახსრებით. თანხის უკან დაბრუნებას დამფუძნებელი არ ითხოვს. გთხოვთ მიუთითოთ ბუღალტრული გატარებები იმის გათვალისწინებით, რომ დამფუძნებელი ითხოვს ამის მიმართვას საწესდებო კაპიტალის გაზრდაზე.

პასუხი: ზოგადად, ბუღალტრულ გატარებას ექნება ასეთი სახე:

დ-ტი 1110 ან 1210 ან 33xx კ-ტი 5150 200 000=,
იმისდა მიხედვით, დამფუძნებელმა შემოიტანა თანხა ნაღდი ფულის სახით, შეიტანა საბანკო ანგარიშზე თუ პირდაპირ გადარიცხა საბიუჯეტო ანგარიშებზე.

თუმცა, აქ მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, შპს-ს ერთი დამფუძნებელი ჰყავს თუ რამდენიმე და საწესდებო კაპიტალის გაზრდის გამო ხომ არ იცვლება მათი წილობრივი მონაწილეობა შპს-ის კაპიტალში. თუ არ იცვლება, მაშინ საწესდებო კაპიტალის სიდიდის ცვლილების სანოტარო წესით დამოწმება სავალდებულო არ არის. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებებთან მიმართებაში კანონის 47.5 მუხლით მოითხოვება მხოლოდ, რომ "წელიწადში ერთხელ მართვაზე ან/და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი მარეგისტრირებელ ორგანოში წარადგენს ინფორმაციას (წინა წლის 31 დეკემბრისათვის არსებული მდგომარეობით) საწარმოში პარტნიორების წილობრივი მონაწილეობის შესახებ".

კითხვა: 2008 წელს შეძენილი მაქვს ძირითადი საშუალებები. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 183-ე მუხლის მე-13 პუნქტით აღნიშნული ძირითადი საშუალებები შევიტანე ხარჯებში. აუდიტორის აზრით, ძირითადი საშუალებები უნდა შემეტანა 2100 ანგარიშზე და დამერიცხა ცვეთა, ხოლო მოგების ყოველწლიურ ფორმაში შემიძლია ეს ძირითადი საშუალებები სრულად ავსახო ხარჯებში და გამოვქვითო. რამდენად სწორია ეს მოსაზრება?

პასუხი: დიახ, აუდიტორის მოსაზრება სწორია. თუ თქვენ საგადასახადო მიზნებისათვის იყენებთ სსკ 183 ე მუხლის მე-13 ნაწილით ნებადართულ მეთოდს, რომლის მიხედვითაც, შეძენილი, წარმოებული ან ლიზინგით მიღებული ძირითადი საშუალებების ღირებულება გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან, ეს არ გაძლევთ იმის უფლებას, რომ გადაუხვიოთ ბუღალტრული აღრიცხვის დადგენილი წესებიდან. ბასს 16 "ძირითადი საშუალებების" მიხედვით, ერთ წელზე მეტი ვადის გამოყენების ის მატერიალური აქტივები, რომლებიც თქვენი სააღრიცხვო პოლიტიკის შესაბამისად აღიარებული გაქვთ ძირითად საშუალებებად, აისახებიან საბალანსო ანგარიშებზე (21xx ანგარიშებზე) და ფანანსური აღრიცხვის თვალსაზრისით მათი ღირებულების ხარჯებში გადატანა ხდება სასარგებლო სამსახურის ვადის განმავლობაში თანდათანობით, ცვეთის დარიცხვის გზით.

კითხვა: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 196-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, "ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტებიდან მიღებული პროცენტები გადახდის წყაროსთან არ იბეგრება და პროცენტის მიმღები პირის მიერ ერთობლივ შემოსავალში არ ჩაირთვება" (14.03.2008 წ. #54911, ამოქმედდეს 2009 წლის 1 იანვრიდან). გთხოვთ, წერილობით გვაცნობოთ:

1) ხსენებული "პირი" გულისხმობს თუ არა არარეზიდენტ პირს? ანუ როდესაც კომერციული ბანკი პროცენტს უხდის არარეზიდენტს, დაიბეგრება თუ არა აღნიშნული განაცემი გადახდის წყაროსთან?

2) "ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტები" გულისხმობს თუ არა არარეზიდენტ ფინანსურ ინსტიტუტებს? ანუ, როდესაც კომერციული ბანკი არარეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტიდან პროცენტის სახით იღებს შემოსავალს, ჩაირთვება თუ არა აღნიშნული თანხა მის ერთობლივ შემოსავალში?

პასუხი: 1) რადგან სსკ 196-ე მუხლის მე-5 ნაწილში "პირი" დაკონკრეტებული არ არის, აქ იგულისხმება ნებისმიერი ფიზიკური ან იურიდიული, რეზიდენტი ან არარეზიდენტი პირი. ამასთან, სსკ 197-ე მუხლის 1-"ბ" პუნქტში აღნიშნულია, რომ არარეზიდენტისათვის გადახდილი პროცენტები იბეგრება სსკ 196-ე მუხლის მიხედვით. აქედან გამომდინარე, ქართული კომერციული ბანკის (რომელიც, ცხადია, ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტია) მიერ 2009 წლის 1 იანვრის მერე არარეზიდენტისათვის გადახდილი პროცენტები გადახდის წყაროსთან არ დაიბეგრება (თუ მანამდე ეს მუხლი კიდევ არ შეიცვალა). მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ ამჟამად საქართველოს პარლამენტი განიხილავს საგადასახადო კოდექსში შესატანი ცვლილებების კანონპროექტს, რომელშიც დაგეგმილია ამ მუხლის შეცვლილი სახით ჩამოყალიბება.

2) მართალია, საქართველოს საგადასახადო კოდექსში "ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტი" განმარტებული არ არის, მაგრამ ვფიქრობთ, აქ უნდა იგულისხმებოდეს საქართველოს კანონმდებლობით ლიცენზირებული კომერციული ბანკი ან საფინანსო დაწესებულება. ამიტომ არარეზიდენტი ფინანსური ინსტიტუტიდან ქართული კომერციული ბანკის მიერ პროცენტის სახით მიღებული შემოსავალი ჩაირთვება ქართული კომერციული ბანკის ერთობლივ შემოსავალში.

კითხვა: ვარ შპს-ის დამფუძნებელი. მ/წ ოქტომბერში ერთ-ერთი ბანკიდან ფიზიკურ პირზე (შპს-ზე არ მომცეს) მივიღე სესხი ბიზნესის შემდგომი განვითარებისთვის 10000 ლარის მოცულობით. ბანკის მიერ შედგენილი ხელშეკრულების 1.1 მუხლის შესაბამისად კრედიტი მივიღე "36 თვის ვადით ყოველწლიური 33-პროცენტიანი განაკვეთით". ამავე ხელშეკრულებას ახლავს გადახდის და პროცენტის დარიცხვა-გადახდის გრაფიკი, რომლის შესაბამისად კრედიტით სარგებლობის პირველ წელს უნდა დავფარო მიღებული კაპიტალიდან (ე.ი. ძირი) 2343,24 ლარი, ხოლო მასზე დარიცხული კრედიტის სარგებლობის პროცენტი 2948,76 ლარი, რაც შეადგენს დასაფარი კაპიტალის 125,84%-ს, ე.ი. პირველ წელს სულ უნდა დავფარო 5292 ლარი.

მეორე წელს უნდა დავფარო მიღებული კაპიტალიდან 3221,73 ლარი და კრედიტის სარგებლობის პროცენტი 2070,27 ლარი, რაც შეადგენს 64,26%. სულ უნდა დავფარო 5292 ლარი.

მესამე წელს უნდა დავფარო მიღებული კაპიტალიდან 4435,03 ლარი და კრედიტით სარგებლობის პროცენტი 829,67 ლარი, რაც შეადგენს 18,9%-ს. სულ უნდა დავფარო 5264,70 ლარი.

ამრიგად, საბოლოოდ გადასახდელად დამეკისრა, რა თქმა უნდა, 10000 ლარი (ძირი) და მასზე დარიცხული 5848,70 ლარი სარგებლობის პროცენტი. ჩემთვის გაურკვეველია ხელშეკრულების 1.1 პუნქტში მითითებული 33%-ს საიდან იღებს ბანკი, მაშინ, როცა სამი წლის მანძილზე საშუალო პროცენტი შეადგენს 69,6%-ს თანაბარ პირობებში ან 58,49%-ს გადახდის გრაფიკის მიხედვით. გთხოვთ განმარტებას, რამდენად სწორია ბანკის ქმედება დარიცხული პროცენტული გაანგარიშების დროს და რა თანხა ეკუთვნის დარიცხვით 10000 ლარს 3-წლიანი სარგებლობის დროს 33% წლიური განაკვეთით?

პასუხი: სასესხო ხელშეკრულების სარგებლობის პროცენტის გადასამოწმებლად წლის მანძილზე გადახდილი პროცენტი კი არ უნდა გაყოთ წლის მანძილზე გადახდილ ძირ თანხაზე, არამედ, დამტკიცებული სესხის გადახდის გრაფიკის მიხედვით უნდა გადაამოწმოთ, ძირი თანხის გადაუხდელ ნაწილზე დარიცხული საპროცენტო განაკვეთი შეესაბამება თუ არა ხელშეკრულებაში მითითებულ სესხით სარგებლობის პროცენტს.

როგორც ჩანს, ბანკი ყოველთვიურად გარიცხავთ პროცენტს 2,75%-ის ოდენობით (12*2,75%=33%), ამიტომ თუ ჩავთვლით, რომ თქვენ ვალს ფარავთ თანაბარ ნაწილებად, მაშინ, სავარაუდოდ, თქვენი სესხის დაფარვის გრაფიკი ასე უნდა გამოიყურებოდეს:
 
ამ ცხრილში 275=10000*2,75%; 270,43=9833,88*2,75%; 265,74=9663,19*2,75% და ა.შ.

მართალია, მოცემული რიცხვები ოდნავ განსხვავდება თქვენს მიერ მოყვანილი რიცხვებისაგან, მაგრამ ეს ალბათ იმის ბრალია, რომ ჩვენ არ ვიცით თქვენი ვალის დაფარვის ზუსტი გრაფიკი.

ამგვარად, თუ მსგავსი ცხრილი თან ერთვის სასესხო ხელშეკრულებას და თქვენ მას დაეთანხმეთ, მაშინ ბანკის მოქმედება პრინციპულად მართებულია, ხოლო რიცხვების გადასამოწმებლად შეისწავლეთ სესხის დაფარვის ზუსტი გრაფიკი ჩვენი მითითების გათვალისწინებით.

მიუხედავად ჩვენს მიერ აღნიშნულისა, ბანკის მხრიდან ირიბად თქვენს შეცდომაში შეყვანას მაინც აქვს ადგილი, რადგან "ყოველწლიური 33-პროცენტიანი განაკვეთი" მხოლოდ მაშინ უდრის ყოველთვიურ 2,75%-იან განაკვეთს, როცა ძირითადი ვალისა და პროცენტების დაფარვა ხდება წელიწადის გასვლის შემდეგ, ხოლო თუ ძირითადი ვალის ან/და პროცენტების დაფარვა ხდება ყოველთვიურად, მაშინ ყოველთვიური 2,75%-იანი საპროცენტო განაკვეთი უფრო მეტია, ვიდრე ეს თქვენს სასესხო ხელშეკრულებაში აღნიშნული "ყოველწლიური 33-პროცენტიანი განაკვეთია" (დისკონტირების არსიდან გამომდინარე).