ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge  ან ტელ/ფაქსით:39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური ფირმა "ააფ-კონსალტინგი"-ს ფინანსური მენეჯერი რუსუდან ცინდელიანი.

კითხვა: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 172-ე მუხლის "ე" პუნქტით მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდება "სამედიცინო დაწესებულებების (მიუხედავად ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმისა) სამედიცინო საქმიანობიდან მიღებული მოგების ის წილი, რომელიც მოხმარდება რეინვესტირებას (დაწესებულების რეაბილიტაცია, ტექნიკური ბაზის უზრუნველყოფა) და თანამშრომელთა მატერიალურ წახალისებას".

ჩვენმა დაწესებულებამ 2008 წელი დაამთავრა მოგებით, რომელიც გამოყვანილია ბუღალტრულად დარიცხვის მეთოდით. მიუხედავად ასეთი ფინანსური შედეგისა, გვაქვს არადამაკმაყოფილებელი ფინანსური მდგომარეობა - გაიზარდა დებიტორული და კრედიტორული დავალიანებები, გაგვაჩნია გაუცემელი ხელფასები, რადგან ბანკში არ მოხდა ჩვენს ანგარიშზე თანხის ჩარიცხვა.
ამასთანავე აღვნიშნავთ, რომ წინა წლების ჩვენი საქმიანობის ფინანსური შედეგი იყო ზარალი.

გთხოვთ განმარტებას, სსკ 172-ე მუხლის "ე" პუნქტის საფუძველზე გვეკუთვნის თუ არა მოგების გადასახადის გადახდა, როგორ უნდა განისაზღვროს მოგების ის წილი, რომელიც ამ ქვეპუნქტით არ იბეგრება? საგადასახადო ორგანოში დეკლარაციის წარდგენის დროს რა დამატებითი დოკუმენტაციის წარდგენაა საჭირო იმის დასასაბუთებლად, რომ ჩვენი მოგება რა მიზნით იქნა გამოყენებული?

პასუხი: აღნიშნული საგადასახადო შეღავათის გამოყენება ჩვენ გვესმის ასე: სამედიცინო დაწესებულებამ მოგების გადასახადის წლიური დეკლარაცია უნდა შეავსოს ჩვეულებრივი წესით, საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრული შემოსავლებისა და ხარჯების გათვალისწინებით და თუ მისი შემოსავლები გადააჭარბებს ხარჯებს, მოგების გადასახადის წლიური დეკლარაციის 34-ე უჯრაში "დაბეგვრისაგან გათავისუფლებული მოგება (შემოსავალი)" უნდა ჩაწეროს სსკ 172-"ე" პუნქტის შესაბამისად გამოანგარიშებული საგადასახადო შეღავათი, ოღონდ არა უმეტეს აღნიშნული ნამეტისა (შემოსავლებისა ხარჯებზე). ამ საგადასახადო შეღავათის გამოთვლა კი უნდა მოხდეს შემდეგნაირად: საანგარიშო წლის მანძილზე სამედიცინო დაწესებულების ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებული ძირითადი საშუალებების შეძენისა და რემონტის ხარჯების სიდიდეს უნდა დაემატოს თანამშრომელთა მატერიალური წახალისების მიზნით გაწეული დამატებითი ხარჯების (მაგალითად, პრემიების ან ჯანმრთელობის დაზღვევის) ოდენობა.

საგადასახადო ორგანოში მოგების გადასახადის წლიური დეკლარაციის წარდგენის დროს რაიმე დამატებითი დოკუმენტაციის წარდგენა საგადასახადო შეღავათის დასასაბუთებლად საჭირო არ არის. საგადასახადო დეკლარაციის სისწორე (მათ შორის, საგადასახადო შეღავათის გამოყენების მართებულობა) შემოწმდება საწარმოს რევიზიის დროს.

კითხვა: 2008 წლის განმავლობაში ფიზიკურმა პირმა გაყიდა უძრავი ქონება X და მიიღო ნამეტი შემოსავალი (მოგება). იმავე წელს გაყიდა უძრავი ქონება Y, საიდანაც მიიღო ზარალი. ე.ი. ამ ფიზიკურმა პირმა 2008 წლის განმავლობაში შეასრულა ორი ოპერაცია, რომელთაგან ერთში მიღებულია შემოსავალი, მეორეში კი ზარალი.

ა) უნდა მოხდეს თუ არა 2008 წლის საშემოსავლო გადასახადის წლიურ დეკლარაციაში აღნიშნული ორი ოპერაციიის გაერთიანება, თუ თითოეული ოპერაციის მიხედვით უნდა წარედგინოს ცალ-ცალკე დეკლარაციები?

ბ) დაიბეგრება თუ არა რეალიზაცია დღგ-ით, თუ მიწოდებული აქტივების ღირებულება ჯამურად იქნება 100 000 ლარი?

გ) უნდა მოხდეს თუ არა 2008 წლის საშემოსავლო გადასახადის წლიურ დეკლარაციაში ქონების რეალიზაციით მიღებული შემოსავლის აღიარება იმ შემთხვევაშიც, თუ საკუთრების უფლების გადაცემა მოხდა 2008 წლის დეკემბერში და ქონების საფასურის მიღება მოხდება 2009 წლის თებერვალში (მხედველობაში გვაქვს აღრიცხვის წარმოება საკასო მეთოდით)?

პასუხი: ა) რეზიდენტმა ფიზიკურმა პირმა უნდა წარადგინოს საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაცია სსკ 217-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის თანახმად, რადგან მან მიიღო შემოსავლები, რომლებიც არ იბეგრება საქართველოში არსებულ გადახდის წყაროსთან. საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაცია ერთიანია და ის არ წარედგინება ყოველ გაყიდულ აქტივზე ცალ-ცალკე.

ბ) 2008 წელს მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობის გათვალისწინებით, შეკითხვის მოცემულობა არ არის საკმარისი მასზე პასუხის გასაცემად. ზუსტი პასუხისათვის საჭიროა ვიცოდეთ, ფიზიკურმა პირმა რა ფასად გაყიდა თითოეული აქტივი, მათი გაყიდვა ერთ დღეს მოხდა თუ სხვადასხვა დღეს, ეს აქტივები გამოყენებული იყო მის სამეწარმეო საქმიანობაში თუ არა და ა.შ. სავარაუდოა, რომ რადგან 2008 წელს ფიზიკური პირის მიერ უძრავი ქონების რეალიზაცია მოხდა არაერთჯერადად, ეს მას ჩაეთვლება ეკონომიკურ საქმიანობად და  მოუწევს სავალდებულო წესით დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაცია (ეს ვალდებულება მას შეიძლება წარმოეშვას აქტივის გაყიდვამდეც და შეიძლება - მერეც), თუმცა დანამდვილებით ამის თქმა შეკითხვის არასრულობიდან გამომდინარე შეუძლებელია.

გ) თუ ფიზიკური პირი დღგ-ის გადამხდელი არ არის, მას შეუძლია გამოიყენოს შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარების საკასო მეთოდი. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, თუ 2008 წელს გასხვისებული ქონების საფასური მან მიიღო 2009 წელს, შემოსავლის აღიარებას ის მოახდენს 2009 (და არა 2008) წელს.

კითხვა: ჩვენი ყურადღება მიიქცია "ააფის" 2008 წლის მე-9 ნომერში განთავსებულმა კითხვამ:

"სამშენებლო კომპანია ავანსად იღებს მშენებარე ბინების ღირებულებას, ბინები ბარდება სამი წლის შემდეგ. როდის უნდა აღიაროს კომპანიამ ბინის რეალიზაციიდან შემოსავალი? უნდა იხელმძღვანელოს თუ არა სსკ 207-ე მუხლით, და თუ კი, მაშინ პერიოდებს შორის როგორ უნდა გადაანაწილოს შემოსავალი, პერიოდების მანძილზე გაწეული ხარჯების შეპირისპირებით კორპუსის აშენების მთლიან ხარჯებთან?"

ამომწურავია თქვენი პასუხი დღგ-ის მიზნებისათვის და ნათლად არის ჩამოყალიბებული მოგების გადასახადის მიზნებისათვის წარმოდგენილი არითმეტიკული გაანგარიშება, მაგრამ როგორ უნდა მოხდეს მოგების გაანგარიშება, როდესაც მოსალოდნელი აშენების ხარჯების ზუსტად განსაზღვრა ყოვლად შეუძლებელია?

არსებობს თუ არა საკანონმდებლო აქტი გრძელვადიანი კონტრაქტებისათვის წლის განმავლობაში გაწეულ ხარჯებზე რაიმე ფორმით (სავარაუდოდ %-ის სახით) მოგების დარიცხვის შესახებ?

პასუხი: უპირველეს ყოვლისა, შევნიშნავთ, რომ 2008 წლის #9(105)-ში გაცემული ჩვენი პასუხი საჭიროებს გარკვეულ დაზუსტებას. მაშინდელი შეკითხვა შეეხებოდა ბინების მშენებლობის დაფინანსებას, ანუ როდესაც სამშენებლო კომპანიას გაფორმებული ჰქონდა კონტრაქტები ბინების აშენებაზე. ეს შემთხვევა უნდა განვასხვაოთ ისეთი შემთხვევისაგან, როდესაც კლიენტთან დადებულია არა ბინის მშენებლობის, არამედ სამომავლო ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება (ე.წ. ფიუჩერსული გარიგება), რომელიც, წესით, არ უნდა იქნეს განხილული გრძელვადიან კონტრაქტად სსკ 207-ე მუხლის მიხედვით - ეს მუხლი შეეხება მხოლოდ ისეთ კონტრაქტებს, რომლებიც დადებულია "წარმოებაზე, დადგმაზე, მშენებლობაზე ან შესაბამისი მომსახურების გაწევაზე, რომელიც არ დამთავრებულა იმ საგადასახადო წელს, რომელშიც დაიწყო კონტრაქტით (გარდა იმ კონტრაქტისა, რომლის დასრულებაც მოსალოდნელია კონტრაქტით გათვალისწინებული მომსახურების დაწყებიდან 6 თვის განმავლობაში) გათვალისწინებული მომსახურება". ანუ, ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებები არ არის სსკ 207-ე მუხლის საგანი.

ამგვარად, ზოგადად, თქვენს შეკითხვაზე პასუხი დამოკიდებულია გაფორმებული ხელშეკრულებების რაობაზე. თუ ხელშეკრულება ბინის მშენებლობაზეა, მაშინ მოგების გადასახადის მიზნებისათვის სსკ 207-ე მუხლი უნდა იქნეს გამოყენებული და შემოსავალი უნდა აღიარდეს წლების მიხედვით, იმ ალგორითმის მიხედვით, რომელიც ჩვენს მაშინდელ პასუხშია მითითებული.

რაც შეეხება მოსალოდნელი აშენების ხარჯებს, მისი გამოანგარიშების ზუსტი ფორმულა არ არსებობს, ამიტომ ის უნდა მოხდეს მიახლოებით, საანგარიშო წლის ბოლოსათვის მოქმედ ფასებზე დაყრდნობით. რაიმე სხვა საკანონმდებლო აქტი, გარდა საგადასახადო კოდექსისა, გრძელვადიანი კონტრაქტებისათვის წლის განმავლობაში გაწეულ ხარჯებზე მოსალოდნელი მოგების დარიცხვის შესახებ ჩვენთვის ცნობილი არ არის.

კითხვა: მშენებლობის მწარმოებელმა ფირმამ რა სახის საბუთები უნდა წარუდგინოს შემკვეთს (მასალების ხარჯვა, სამუშაოების შესრულება...) და პირიქით, საჭიროა თუ არა შემკვეთმა რაიმე ფორმით გადასცეს სამშენებლო მასალები მომსახურე ფირმას?

პასუხი: როგორც წესი, მშენებელი ფირმა სამშენებლო სამუშაოების დამთავრების შემდეგ დამკვეთთან აფორმებს მიღება-ჩაბარების აქტს და წერს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას (თუ დღგ-ის გადამხდელია). დამკვეთთან შეთანხმებით, მიღება-ჩაბარების აქტში შეიძლება მიეთითოს შესრულებული სამუშაოებისა და გახარჯული მასალების დეტალური ჩამონათვალი. ე.წ. ფორმა #2 სასურველია, მაგრამ აუცილებელი არ არის. როდესაც სამშენებლო სამუშაოებით იქმნება რამდენიმე დამოუკიდებელი აქტივი, მაშინ ფორმა #2-ის გამოყენება განსაკუთრებით სასურველია, რათა დამკვეთს შეეძლოს ამ აქტივების შექმნაზე გაწეული ხარჯების გამიჯვნა ერთმანეთისაგან.

თუ სამშენებლო პროცესში გამოყენებული იყო დამკვეთის მიერ შეძენილი მასალები, მაშინ დამკვეთისგან ამ მასალების მშენებელი ფირმისათვის გადაცემაზე უნდა არსებობდეს სასაქონლო ზედნადები, ხოლო ამ მასალების გახარჯვის ფაქტი აუცილებლად უნდა იქნეს აღნიშნული მიღება-ჩაბარების აქტში.

კითხვა: ერთ წელზე მეტია ფირმას შემოტანილი აქვს ელექტროხელსაწყოები თურქეთიდან საბაჟო რეჟიმით, ვთქვათ 100 000 ლარის. მიმწოდებელზე დარჩენილი გვაქვს გადასახადი 35 000 ლარი. იმის გამო, რომ საქონლის ნაწილზე მოთხოვნილება არ არის და არ იყიდება, სიტყვიერი მოლაპარაკების შემდეგ მომწოდებელი თანახმაა დაიბრუნოს საქონელი 55 000 ლარის ოდენობით. გთხოვთ განგვიმარტოთ:

1) დაბრუნებული საქონელი საბაჟო კანონმდებლობის მიხედვით იბეგრება თუ არა ექსპორტის გადასახადებით? და თუ იბეგრება, რით?

2) დაბრუნებული საქონელი თუ არ იბეგრება, რა საბუთებია საჭირო აღნიშნული ოპერაციის განსახორციელებლად და როგორი იქნება მისი ბუღალტრული გატარება?

3) როგორ უნდა მოხდეს საბაჟოზე გადახდილი დღგ-ის აღდგენა?

პასუხი: იმპორტის საბაჟო რეჟიმით შემოტანილი საქონელი მისი მიმწოდებლისთვის დაბრუნების შემთხვევაში ჩაითვლება ექსპორტად, ამიტომ ის საბაჟო გადასახდელებით არ დაიბეგრება, გარდა საბაჟო მოსაკრებლისა, რომელიც 3000 ლარზე მეტი საბაჟო ღირებულების მქონე საქონლის შემთხვევაში შეადგენს 60 ევროს ეკვივალენტ თანხას ლარებში ერთ დეკლარაციაზე. თუ თქვენი ფირმა დღგ-ის გადამხდელია, და ალბათ ეს ასეა, მაშინ ამ საქონლის ექსპორტი დაიბეგრება დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით სსკ 231-ე მუხლის თანახმად. საბაჟოზე იმპორტის დროს გადახდილი დღგ უკან არ გიბრუნდებათ, მაგრამ შესაბამისი დღგ-ის ჩათვლა დარჩება ძალაში.
რაც შეეხება ბუღალტრულ გატარებას, ის ასეთი იქნება:

დ-ტი 3110/"თურქი მიმწოდებელი" კ-ტი 6190 "სხვა რეალიზაცია" 55 000= (ვალუტაზე გადაანგარიშებით);
დ-ტი 6190 კ-ტი 1610 55 000=.

აქ 6190 ანგარიში გამოყენებულია ამ ოპერაციის დღგ-ით დასაბეგრ ბრუნვებში გათვალისწინების მიზნით.

კითხვა: შპს-მ, რომელიც დაფუძნებულია ერთი პირის მიერ და მისი საწესდებო კაპიტალი 30 000 ლარია, 2008 წელს მთელი თავისი ქონება გაასხვისა ფიზიკურ პირზე და სურს გამოაცხადოს ლიკვიდაცია. გთხოვთ მოგვაწოდოთ ინფორმაცია, გარდა იმისა, რომ უნდა შეადგინოს 2008 წლის წლიური ბალანსი და ლიკვიდაციის გამოცხადებიდან 30 დღეში საგადასახადო ორგანოს უნდა წარუდგინოს საბოლოო დეკლარაცია, რა პროცედურული ნორმების დაცვა ევალება მას "მეწარმეთა შესახებ" კანონის ახალი რედაქციის შესაბამისად? რეალიზებული ძირითადი საშუალებებიდან მიღებული ამონაგები წლიურ დეკლარაციაში მთლიანად ჩაირთვება თუ ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსიდან გამოყვანილი შედეგის მიხედვით და დაიბეგრება თუ არა დღგ-ით, თუ შპს დღგ-ის გადამხდელია?

პასუხი: შპს-ის პარტნიორებს შეუძლიათ მიიღოთ გადაწყვეტილება საწარმოს ლიკვიდაციის დაწყების შესახებ. მათ ასევე შეუძლიათ განსაზღვრონ ის პირები, რომლებიც განახორციელებენ საწარმოს ლიკვიდაციას (ლიკვიდატორები). ლიკვიდაციის პროცედურული ნორმები აღწერილია "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მე 2 მე-10 პუნქტებში. მათ შორის, ამ მუხლის მე-5 პუნქტში აღნიშნულია, რომ "საწარმოს ლიკვიდაციის დაწყების შესახებ გადაწყვეტილების მეორედ გამოქვეყნებიდან 30 დღის შემდეგ საწარმომ (ლიკვიდატორმა) შეიძლება დაიწყოს ამ საწარმოს ქონების რეალიზაცია საბაზრო ფასით ან აუქციონის წესით და ამგვარი რეალიზაციის შედეგად მიღებული თანხები განათავსოს სასამართლოს ან ნოტარიუსის სადეპოზიტო ანგარიშზე. თუ პარტნიორებმა გადაწყვიტეს ქონების ნატურით გაყოფის გზით განაწილება, ისინი ვალდებულნი არიან, ლიკვიდაციის დაწყების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებიდან ნატურით გაყოფამდე საკუთარი ხარჯებით შეინარჩუნონ ქონება პირველადი სახით ერთ-ერთი პარტნიორისათვის მიბარების გზით. დეპოზიტზე განთავსებული თანხების ან მიბარებული ქონების პარტნიორთა შორის განაწილებამდე აღნიშნული თანხების ან ქონების განკარგვა შესაძლებელია მხოლოდ კრედიტორთა დაკმაყოფილების მიზნით. ლიკვიდაციის შესახებ შეტყობინების მიღებიდან ლიკვიდაციის პროცესის დასრულებამდე კრედიტორები უფლებამოსილი არიან, საწარმოს მოსთხოვონ ნაკისრ ვალდებულებათა ვადაზე ადრე შესრულება (ვალების აქსელერაცია)".

რეალიზებული ძირითადი საშუალებებიდან მიღებული ამონაგები წლიურ დეკლარაციაში მთლიანად ჩაირთვება, თუ ამ ძირითადი საშუალებების მიმართ გადამხდელი იყენებდა სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის მიხედვით განსაზღვრულ 100%-იანი გამოქვითვის მეთოდს, ანდა მათი ღირებულება (ერთეულზე) 1 000 ლარამდე ნაკლებია და ამიტომ ისინი არ იქნენ შეტანილი საგადასახადო ამორტიზაციის ცხრილში, ხოლო თუ არა - მაშინ მათი გაყიდვიდან მიღებული ამონაგები (დღგ-ის გარეშე) დეკლარაციაში ჩაირთვება ძირითადი საშუალებების შესაბამისი ჯგუფების ღირებულებითი ბალანსებიდან გამოყვანილი შედეგების მიხედვით. თუ შპს დღგ-ის გადამხდელია, მის მიერ ლიკვიდაციის პროცესში რეალიზებული ძირითადი საშუალებები (გარდა მიწისა, მსუბუქი ავტომობილებისა და ზოგიერთი სხვა დღგ-ისაგან გათავისუფლებული საქონლისა) უნდა დაიბეგროს დღგ-ით.

კითხვა: მუნიციპალიტეტის გამგეობა თანამშრომლებს აძლევს საწვავისა და მონობარათების კომპენსაციას. რა თქმა უნდა, აღნიშნული თანხები არ იწვევს ბიუჯეტით დამტკიცებული ხარჯების გადახარჯვას. გთხოვთ განგვიმარტოთ, ხომ არ წარმოშობს აღნიშნული თანხები საგადასახადო ვალდებულებას საშემოსავლო გადასახადის ნაწილში, რამეთუ ავტომანქანაც და სიმ-ბარათიც ფიზიკური პირის საკუთრებაა და არა გამგეობის?

პასუხი: რა თქმა უნდა, წარმოშობს, რადგან სსკ 174-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ვ" პუნქტის თანახმად, "დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის ხარჯების ანაზღაურებისას - ანაზღაურების თანხა" წარმოადგენს ხელფასთან გათანაბრებულ განაცემს (სარგებელს) და სახელმწიფო დაწესებულებებისათვის ამ მხრივ რაიმე გამონაკლისი გათვალისწინებული არ არის. ამიტომ გირჩევთ, თანამშრომლებისაგან მათი ავტომანქანები და სიმ-ბარათები აიღოთ იჯარით.

კითხვა: მქონდა მაღაზია, შპს. ხანძრის შედეგად დაიწვა მაღაზიაში არსებული მთელი საქონელი და და საბუღალტრო დოკუმენტაცია. შპს დაზღვეული არ ყოფილა. როგორ მოახდენს შპს შემდგომ ფუნქციონირებას და როგორ გამოქვითავს მიყენებული ზარალის (რომელიც უცნობია!) ხარჯებს?

პასუხი: საქონლისა და თუნდაც მთელი საბუღალტრო დოკუმენტაციის დაწვის ფაქტი ავტომატურად არ ნიშნავს შპს-ის ფუნქციონირების შეწყვეტას. შპს-ს შეუძლია გააგრძელოს ფუნქციონირება სამეწარმეო რეესტრიდან ან ნოტარიუსის არქივიდან აღებული საწესდებო დოკუმენტაციის საფუძველზე, მაგალითად, საწესდებო კაპიტალის გაზრდის ან სხვა სახის ინვესტიციის მოზიდვის გზით გაარემონტოს მაღაზია, შეისყიდოს გასაყიდი საქონლის ახალი პარტია და გააგრძელოს ხანძრამდე არსებული ეკონომიკური საქმიანობა ან დაიწყოს ახალი. მას შეუძლია აგრეთვე აღადგინოს საბუღალტრო დოკუმენტაციის ნაწილი, მაგალითად, საგადასახადო ინსპექციიდან გამოითხოვოს საგადასახადო დეკლარაციების ასლები, მომსახურე ბანკიდან - საბანკო ამონაწერები და საგადახდო დავალებები, ძირითადი მიმწოდებლებიდან - შესყიდვის საბუთების ასლები და ა.შ.

რაც შეეხება ზარალის გამოქვითვას, შპს ამ შემთხვევაში შეძლებს გამოქვითოს მხოლოდ ის ხარჯი, რომლებიც დოკუმენტურად დასტურდება, რაც საბუღალტრო დოკუმენტაციის განადგურების გამო, ცხადია, გართულებულია. ზოგადად, აღვნიშნავთ, რომ ხანძრით განადგურებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების (როცა ისინი დაზღვეული არ იყო) ხარჯი შპს-ის ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვას არ ექვემდებარება, ხოლო აღნიშნულ საქონელზე გადახდილი დღგ-ის თანხების მიხედვით ჩათვლები არ უნდა განხორციელდეს - გადამხდელმა უნდა აღადგინოს ჩათვლილი დღგ ბიუჯეტის სასარგებლოდ. თქვენს შემთხვევაში, რადგან შეუძლებელია იმის დადგენა, თუ საქონლის რა ნაშთი განადგურდა, სავარაუდოა, რომ საგადასახადო ორგანო თქვენი საგადასახადო ვალდებულებების დადგენის მიზნით გამოიყენებს სსკ 104-ე მუხლის მე-2 ნაწილს, რომლის მიხედვით, თუ გადასახადის გადამხდელის "სააღრიცხვო დოკუმენტაცია დაკარგული ან/და განადგურებულია, რის გამოც შეუძლებელია დაბეგვრის ობიექტის, დაბეგვრასთან დაკავშირებული ობიექტისა და საგადასახადო ვალდებულებების განსაზღვრა, მაშინ საგადასახადო ორგანოს გადასახადის ოდენობის დადგენის მიზნით უფლება აქვს გადასახადის გადამხდელს გადასახადი დაარიცხოს არსებული მასალების საფუძველზე შესაბამისი ფაქტებისა და გარემოებების გათვალისწინებით, პირდაპირი და არაპირდაპირი მეთოდების გამოყენებით (აქტივების სიდიდის, საოპერაციო შემოსავლებისა და ხარჯების გათვალისწინებით, აგრეთვე სხვა მსგავსი ინფორმაციის ანალიზის საფუძველზე)".

კითხვა: თუ არსებობს კანონი, რომელიც ავალდებულებს მეწარმეს, რათა მან მოახდინოს საწარმოს ბალანსზე რიცხული ქონების ღირებულების მიახლოება საბაზრო ფასებთან, რადგან ხშირ შემთხვევაში ბალანსზე რიცხული ქონების ღირებულება საგრძნობლად მცირეა ქონების საბაზრო ფასებთან შედარებით? ქონების გადასახადს მეწარმე იხდის ბალანსზე რიცხული ქონების მიხედვით. ხომ არ შემედავება საგადასახადო ან ხომ არ დამაჯარიმებს?

პასუხი: საგადასახადო ორგანოების მოვალეობაა საგადასახადო კანონმდებლობის დაცვის კონტროლი, საქართველოს საგადასახადო კოდექსი კი ქონების გადაფასებას მეწარმეს არ ავალდებულებს. მეწარმემ შეიძლება მოახდინოს მისი ქონების აფასება ან ჩამოფასება ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტებთან თავისი ბალანსის შესაბამისობაში მოყვანისთვის, მაგრამ ამ გადაფასების ასახვა აღრიცხვაში ნებაყოფლობითია და ამის არ გაკეთების გამო საგადასახადო ორგანო მეწარმეს ვერ დააჯარიმებს.

კითხვა: როგორ უნდა აწარმოოს საბუღალტრო აღრიცხვა ინდმეწარმემ, რომელიც არ არის დღგ-ის გადამხდელი და რომელსაც ჰყავს დაქირავებული პირები? რომელი საბუღალტრო წიგნები უნდა აწარმოოს მეწარმემ და უნდა ჰქონდეს თუ არა სალაროს წიგნი?

პასუხი: თქვენ შეგიძლიათ აწარმოოთ შემოსავლებისა და ხარჯების გამარტივებული აღრიცხვის წიგნი, რომელიც შემოღებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 31.12.2004 წ. ბრძანებით დამტკიცებული "შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის გამარტივებული წესის" მიხედვით, თუ აკმაყოფილებთ ამ წესის მოთხოვნებს. კერძოდ, ამ წესის 1-ლ და მე-2-3 პუნქტებში აღნიშნულია, რომ:

"1. შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის გამარტივებული წესით სარგებლობის უფლება აქვთ პირებს, რომლებიც საქონლის/მომსახურების რეალიზაციას ახდენენ უპირატესად ნაღდი ანგარიშსწორებით.

2. წინამდებარე წესებით ვალდებულნი არიან შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა აწარმოონ:

ა. მეწარმე ფიზიკურმა პირებმა, რომლებიც არ იყენებენ დაქირავებულ პირთა შრომას და დამოუკიდებლად ახორციელებენ მხოლოდ "ევროპის თანამეგობრობის ეკონომიკური საქმიანობის კლასიფიკატორიდან" საგადასახადო კოდექსის  168(1."ლ") ე მუხლის შესაბამისად განსაზღვრულ ცალკეული კატეგორიის ეკონომიკურ საქმიანობიდან ერთ-ერთს.

ბ. სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებულმა ფიზიკურმა პირებმა, რომლებიც ახორციელებენ სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის პირველად მიწოდებას, თუ მათ მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში ამ მიწოდებით მიღებული შემოსავალი არ აღემატება 100 ათას ლარს.

3. შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის გამარტივებული წესების გამოყენების უფლება არ აქვთ პირებს, რომლებიც ვალდებულნი არიან ან ნებაყოფლობით ბუღალტრულ აღრიცხვას აწარმოებენ დარიცხვის მეთოდით, აგრეთვე დ.ღ.გ.-ის გადამხდელად რეგისტრირებულ პირებს".

თუ ამ წესის მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებთ, მაშინ უნდა აწარმოოთ ბუღალტრული აღრიცხვის ჟურნალ-ორდერული ფორმები, ანდა ბუღალტერია აწარმოოთ კომპიუტერული ფორმით, მაგალითად, საბუღალტრო პროგრამა "ინფო ბუღალტერის" გამოყენებით.

რაც შეეხება სალაროს წიგნს, საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 31.12.1999 წ. #328 ბრძანებით დამტკიცებული დებულება "სალაროს მეურნეობის შესახებ" და ამ დებულებით განსაზღვრული სალაროს წიგნის წარმოების წესი ვრცელდება მხოლოდ იმ ინდმეწარმეებზე, რომელთა წლიური ამონაგები 40 000 ლარს აღემატება (აღნიშნული დებულების 1-ლი მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად).

კითხვა: ყოველდღე ვვაჭრობ 250 ლარს. რომელი კანონი მავალდებულებს ნავაჭრის ბანკში შეტანას და რას შეადგენს ლიმიტი სალაროში ნაღდი ფულის არსებობის შესახებ?

პასუხი: ერთადერთი ამჟამად მოქმედი ნორმატიული დოკუმენტი, რომელიც ამას გავალდებულებთ, არის დებულება "სალაროს მეურნეობის შესახებ", რომელიც დამტკიცებულია საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 31.12.1999 წ. #328 ბრძანებით (მხოლოდ შევნიშნავთ, რომ ის ნავაჭრის უცილობლად ბანკში შეტანას კი არ მოითხოვს, არამედ ზღუდავს სალაროში ნაღდი ფულის დასაშვები ნაშთის ოდენობას). აღნიშნული დებულება ვრცელდება ინდმეწარმეებზეც, თუ მათი წლიური ამონაგები 40 000 ლარს აჭარბებს. ამ დებულების 1-ლი მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, "პირები, რომლებზეც ვრცელდება მოცემული დებულება, ვალდებულნი არიან სამუშაო დღის ბოლოს ნაღდი ფულის ამონაგები შეიტანონ მომსახურე საბანკო დაწესებულებაში თავიანთ ანგარიშზე. ის პირები, რომლებიც საქმიანობის სპეციფიკიდან გამომდინარე (რესტორნები, კინოთეატრები, კაზინოები და სხვ.) ნაღდი ფულის შემოსავლებს ღებულობენ საბანკო დღის დამთავრების შემდეგ, ვალდებულნი არიან ნაშთებს ზემოთ ნაღდი ფულის ამონაგები მომსახურე საბანკო დაწესებულებაში შეიტანონ არა უგვიანეს მომდევნო სამუშაო დღისა. მიმდინარე საჭიროებისათვის ყოველი სამუშაო დღის ბოლოს აღნიშნული პირები დამოუკიდებლად განსაზღვრავენ სალაროში ნაღდი ფულის ნაშთის მოცულობას", ხოლო ამავე მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად, "ნაღდი ფულის ნაშთის მოცულობა "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონით რეგისტრირებული პირებისათვის განისაზღვრება ყოველთვიურად, მათ მიერ წინა თვეში საგადასახადო ინსპექციაში წარდგენილი, დამატებული ღირებულების დეკლარაციაში მითითებული საქონლის (სამუშაოს, მომსახურების) რეალიზაციით მიღებული მთლიანი ამონაგების (დღგ-სა და აქციზის ჩათვლით) მიმართ შემდეგი ოდენობით:
50 000 ლარამდე - ამონაგების 0,3%;
50 000 ლარიდან 100 000 ლარამდე - 150 ლარი + 50 000 ლარს ზევით თანხის 0,2%;
100 000 და ზევით - 250 ლარი + 100 000 ლარს ზევით თანხის 0,1%".

აქვე შევნიშნავთ, რომ სალაროში ნაღდი ფულის ლიმიტის გადაჭარბების შემთხვევაში საქართველოს საგადასახადო კოდექსი რაიმე საჯარიმო სანქციებს არ ითვალისწინებს.

კითხვა: ვარ ინდმეწარმე და მინდა შევწყვიტო მეწარმეობა. შეწყვეტის დროს ნაშთად მრჩება 12 500 ლარის საქონელი. უნდა ვაჩვენო თუ არა ეს საქონელი რეალიზაციაში? შეწყვეტის დეკლარაციაში ნაშთად რომ დავტოვო, მაშინ ვერც შეძენას ვაჩვენებ ხარჯებში. როგორ მოვიქცე?

პასუხი: თუ თქვენ გსურთ შეწყვიტოთ ეკონომიკური საქმიანობა და მოიხსნათ ინდმეწარმის რეგისტრაციიდან, შეძენილი საქონელი უნდა განაშთოთ, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ ეკონომიკური საქმიანობა არ შეგიწყვეტიათ. საქონლის განაშთვა შეიძლება მოხდეს მისი რეალიზაციის ჩვენებით. თუ საქონელი იმდაგვარია, რომ მისი ნაწილი შეიძლება გამოყენებული იქნეს თქვენს მიერ პირადი მოხმარებისთვის ანუ არაეკონომიკურ საქმიანობაში, მაშინ მისი რეალიზაციაში ჩვენების ნაცვლად შეგიძლიათ დააზუსტოთ იმ საგადასახადო პერიოდის დეკლარაცია, როდესაც ამდაგვარი საქონლის შეძენა მოხდა, ანუ უნდა ამოიღოთ შესაბამისი შესყიდვები იმ წლის საგადასახადო დეკლარაციიდან. ამავდროულად, თქვენ უნდა აღადგინოთ დღგ-ის ჩათვლაც საქონლის ამ ნაწილზე, თუ თავის დროზე მისი შეძენისას დღგ ჩაითვალეთ, რადგან ეს საქონელი აღარ იქნება გამოყენებული დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციაში.

კითხვა: ვვაჭრობ 3 500 დასახელების საქონლით. აღრიცხვას ვაწარმოებ პერიოდული აღრიცხვით. ვერ ვახდენ საქონლის ანალიზურ და სინთეზურ აღრიცხვას. გადასახადს ვიხდი ნავაჭრიდან საშუალო ფასნამატით. სწორად ვიქცევი თუ არა? როგორ უნდა გადავიხადო გადასახადი ამ შემთხვევაში? როგორ გავიგო მოგება, როცა ვერ ვახდენ თითოეულ საქონელზე მიღებული მოგების განსაზღვრას, რადგანაც ზოგ საქონელზე ფასნამატი შეადგენს 10%-ს, ზოგზე 15%-ს, ზოგზე 8%-ს და ა.შ?

პასუხი: სსკ 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, "გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია სრულად აღრიცხოს მის საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია, რათ გარანტირებული იყოს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობასა და დასრულებაზე", ამიტომ პერიოდული აღრიცხვის გამოყენება გადასახადის გადამხდელთა მხრიდან მაღალი საგადასახადო რისკის შემცვლელია, რადგან საგრძნობლად ზრდის საგადასახადო დავის ალბათობას. გირჩევთ ისარგებლოთ რომელიმე სასაწყობო პროგრამით, მაგალითად, "ინფო საწყობით" (ამ პროგრამასთან დაკავშირებით დამატებითი კონსულტაციისათვის დარეკეთ: (99) 32-12-27).

თუ პერიოდული აღრიცხვის გამოყენებას გააგრძელებთ, მაშინ აუცილებელია ყოველი საანგარიშო წლის ბოლოს ჩაატაროთ სასაქონლო-მატერიალური მარაგის რაოდენობრივი და თანხობრივი (ვგულისხმობთ თვითღირებულებებს) ინვენტარიზაცია, რომლის საშუალებით დაადგენთ სასაქონლო ნაშთს პერიოდის ბოლოს. ეს საშუალებას მოგცემთ წლის განმავლობაში განხორციელებული შესყიდვებისა და უკან დაბრუნებების გათვალისწინებით დაადგინოთ გაყიდული საქონლის თვითღირებულება და აქედან გამომდინარე - მოგება რეალიზაციიდან.

თუ არც სასაწყობო აღრიცხვის პროგრამა გაქვთ და ვერც ინვენტარიზაციის ჩატარებას ახერხებთ წლის ბოლოს, მაშინ სხვა გამოსავალის არარსებობის გამო იძულებული ხდებით ისარგებლოთ მიახლოებითი მეთოდებით. საანგარიშო პერიოდში რეალიზაციიდან მოგების მოახლოებით გამოსაანგარიშებლად უნდა ფლობდეთ შემდეგ ინფორმაციას:

საქონლის ნაშთის თვითღირებულება საანგარიშო პერიოდის დასაწყისში (აღვნიშნოთ T0-ით), რომელიც შეიძლება დადგინდეს საქონლის ინვენტარიზაციის ჩატარების გზით; საქონლის ნაშთის სარეალიზაციო ღირებულება (დღგ-ის გარეშე) საანგარიშო პერიოდის დასაწყისში (აღვნიშნოთ F0-ით); საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში შეძენილი საქონლის თვითღირებულება, მიმწოდებლებისათვის დაბრუნებული საქონლის თვითღირებულების გამოკლებით (აღვნიშნოთ T-ით); ამავე საქონლის სარეალიზაციო ფასი დღგ-ის გარეშე (აღვნიშნოთ F-ით); საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში ნავაჭრის ოდენობა დღგ-ის გარეშე (აღვნიშნოთ S-ით).

როგორც წესი, გადასახადის გადამხდელისთვის ამ ინფორმაციის დადგენა ძნელი არაა. ასეთ შემთხვევაში სარეალიზაციო მოგების მიახლოებით გამოსაანგარიშებლად უნდა დავთვალოთ გაყიდული საქონლის თვითღირებულება, საქონლის ნაშთის თვითღირებულება და სარეალიზაციო ფასი (დღგ-ის გარეშე) საანგარიშო პერიოდის ბოლოს (აღვნიშნოთ, შესაბამისად, T1-ით და F1-ით), რაც ხდება შემდეგი მიახლოებითი ფორმულის მიხედვით:

X=((T0+T)/(F0+F))*S, სადაც X გაყიდული საქონლის თვითღირებულებაა,
T1=(T0+T)-X,
F1=S-(F0+F).

ცხადია, საანგარიშო პერიოდის სარეალიზაციო მოგება (S-X)-ის ტოლი იქნება.

კითხვა: ოჯახში ვახდენ ჭაჭისგან და ხილისგან არყის გამოხდას და შემდეგ ვყიდი ბაზარზე. უნდა დავდგე თუ არა საგადასახადო აღრიცხვაზე და უნდა გადავიხადო თუ არა აქციზი და დღგ მიუხედავად იმისა, რომ ნავაჭრი არ აღემატება 100 000 ლარს?

პასუხი: ჭაჭისა და ხილისაგან არყის გამოხდა მათი შემდგომი რეალიზაციის მიზნით, ცხადია, ეკონომიკური საქმიანობაა, ამიტომ თქვენ ვალდებული ხდებით დარეგისტრირდეთ მეწარმე ფიზიკურ პირად საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-100 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, სადაც აღნიშნულია: "საქართველოს მოქალაქე ფიზიკური პირი (მათ შორის, მეწარმე ფიზიკური პირი) ვალდებულია ამ კოდექსით გათვალისწინებული ეკონომიკური საქმიანობის დაწყებამდე, გარდა ისეთი ეკონომიკური საქმიანობისა, რომლის შედეგად მიღებული შემოსავალი ამ კოდექსის მიხედვით იბეგრება წყაროსთან ან განთავისუფლებულია დაბეგვრისაგან, განცხადებით მიმართოს საგადასახადო ორგანოს საიდენტიფიკაციო ნომრის მინიჭების მიზნით".

რაც შეეხება დღგ-ის და აქციზს: ჭაჭაც და ხილისაგან გამოხდილი არაყიც აქციზური საქონელია, ამიტომ თქვენ ვალდებული იქნებით გაყიდული პროდუქციის ღირებულებიდან გადაიხადოთ აქციზი სსკ 258-ე მუხლში მითითებული განაკვეთებით. თქვენ მოგიწევთ დღგ-ის გადახდაც, მიუხედავად იმისა, რომ ნავაჭრი 100 000 ლარზე ნაკლები გექნებათ, რადგან სსკ 221-ე მუხლის 1-"ბ" პუნქტის თანახმად, ვინც ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში ახორციელებს აქციზური საქონლის წარმოებას, ის უნდა დარეგისტრირდეს დღგ-ის გადამხდელად აქციზური საქონლის მიწოდებამდე.

კითხვა: საგადასახადო კოდექსის 134-ე მუხლში "გადასახადის წყაროსთან გადასახადის თანხის დაუკავებლობა" მითითებულია, რომ ეს "იწვევს საგადასახადო აგენტის დაჯარიმებას დაუკავებელი/გადასახდელი გადასახადის თანხის 10 პროცენტის ოდენობით". მაგრამ, ამავე მუხლის პირველ აბზაცში საგადასახადო აგენტის მიერ გადახდის წყაროსთან გადასახადის თანხის დაუკავებლობასთან ერთად მითითებულია "ან/და დაკავებული გადასახადის თანხის ბიუჯეტში არასრულად გადახდა".

გთხოვთ განგვიმარტოთ, იმ შემთხვევაში, როცა გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს აღიარებულ ჯამურ საგადასახადო ვალდებულებასა და ცალკეული გადასახადების ან/და სანქციების მიხედვით ზედმეტად გადახდილი თანხების ჯამს შორის სხვაობა პირად ბარათზე ერიცხება ზედმეტად გადახდილი გადასახადების სახით, ასეთ შემთხვევაში ზედმეტად გადახდილი გადასახადების ფარგლებში შეიძლება თუ არა გადასახადის წყაროსთან დაკავებული საშემოსავლო გადასახადის არ გადახდა და დაეკისრება თუ არა ასეთ შემთხვევაში გადამხდელს/აგენტს სანქცია საგადასახადო კოდექსის 134-ე მუხლის შესაბამისად?

პასუხი: საგადასახადო აგენტს საშემოსავლო გადასახადის ბიუჯეტში გადახდის ვალდებულება ეკისრება მისი ფაქტობრივად დაკავების შემდეგ (ანაზღაურების, პროცენტის ან დივიდენდის გაცემის შემდეგ), მაგრამ ეს ვალდებულება არ უნდა იქნეს განხილული მისი სხვა საბიუჯეტო ვალდებულებებისაგან განმხოლოებულად. ეს გამომდინარეობს სსკ მე-12 მუხლის 24-ე ნაწილში მოცემული "საგადასახადო დავალიანების" განმარტებიდან - "სხვაობა გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ჯამურ საგადასახადო ვალდებულებასა და მის მიერ ცალკეული გადასახადების ან/და სანქციების მიხედვით ზედმეტად გადახდილი თანხების ჯამს შორის". ამიტომ საგადასახადო დავალიანებაში ზედმეტობის ფარგლებში წყაროსთან დაკავებული საშემოსავლო გადასახადის გადაუხდელობა არ შეიძლება გახდეს საგადასახადო აგენტისათვის სსკ 134-ე მუხლის მიხედვით საჯარიმო სანქციის დაკისრების საფუძველი. მოქმედი საგადასახადო პრაქტიკაც ჯერჯერობით ამის დასტურია.

კითხვა: შპს-ში თანამშრომლების შრომითი ანაზღაურება თანამდებობრივი სარგოების მიხედვით არის დაფიქსირებული, მაგრამ გარდა ხელფასისა, ყოველ დღესასწაულზე ვახდენთ თანამშრომლების პრემირებას, ასევე ხშირ შემთხვევაში მატერიალური დახმარებების გაცემას.

გთხოვთ განგვიმარტოთ, შვებულებაში გასვლასთან დაკავშირებით, ვრცელდება თუ არა საქართველოს შრომითი კოდექსის 26-ე მუხლის მიხედვით აღნიშნულ შემთხვევაში შვებულების წინა 3 თვის საშუალო ანაზღაურებიდან დაანგარიშება, და თუ არ ვრცელდება, საგადასახადო ორგანოს წარმომადგენელს შემოწმების დროს შეუძლია თუ არა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის რომელიმე მუხლით დაგვაჯარიმოს?

პასუხი: საქართველოს შრომითი კოდექსის 26-ე მუხლში აღნიშნულია, რომ "დასაქმებულის საშვებულებო ანაზღაურება განისაზღვრება შვებულების წინა 3 თვის საშუალო ანაზღაურებიდან, თუ მუშაობის დაწყებიდან ან უკანასკნელი შვებულების შემდეგ ნამუშევარი დრო 3 თვეზე ნაკლებია - ნამუშევარი თვეების საშუალო ანაზღაურებიდან, ხოლო ყოველთვიური ფიქსირებული ანაზღაურების შემთხვევაში - ბოლო თვის ანაზღაურების მიხედვით". ამასთან დაკავშირებით სხვა არაფერია აღნიშნული, რაც იწვევს აზრთა სხვადასხვაობას დასმულ საკითხთან დაკავშირებით.

ჩვენი აზრით, პრემია (მათ შორის, სადღესასწაულო პრემიები) - თანამშრომლის შრომის ანაზღაურების ერთ-ერთი ფორმაა, მატერიალური დახმარება კი - არა, რადგან ის არ უკავშირდება დაქირავებული თანამშრომლის შრომას. აქედან გამომდინარე, პრემიები შეტანილ უნდა იქნეს თანამშრომლის შვებულების გამოანგარიშებისას ბოლო 3 თვის საშუალო ანაზღაურებაში, მატერიალური დახმარებები კი არ უნდა იქნეს გათვალისწინებული. შვებულებათა სიდიდის ასე გამოთვლის შემთხვევაში ვერანაირ საგადასახადო რისკს ჩვენ ვერ ვხედავთ.

კითხვა: სასამართლოში წარსადგენად მოვითხოვე ცნობა სახელფასო დავალიანების შესახებ (მიუღებელი მაქვს 1998-2003 წლების ხელფასი). სამსახურმა, სადაც ვმუშაობდი, მომცა ცნობა 1998 წლის თანხის გამოკლებით.

რამდენად სწორად მოიქცა სამსახური, ან რა ნორმატიული დოკუმენტი არსებობს აღნიშნულის შესახებ?

პასუხი: აღნიშნულ საკითხს არეგულირებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მეოთხე კარის მეორე თავი "ხანდაზმულობა", კერძოდ კი მისი 128-ე მუხლი, სადაც აღნიშნულია:

"1. სხვა პირისაგან რაიმე მოქმედების შესრულების ან მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნის უფლებაზე ვრცელდება ხანდაზმულობა.

2. ხანდაზმულობის ვადა არ ვრცელდება:
ა. პირად არაქონებრივ უფლებებზე, თუ კანონით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული;
ბ. მეანაბრეთა მოთხოვნაზე ბანკსა და სხვა საკრედიტო დაწესებულებებში შეტანილი ანაბრების გამო.

3. ხანდაზმულობის საერთო ვადა შეადგენს ათ წელს".

ამგვარად, თქვენი სამსახური სამართლებრივი თვალსაზრისით სწორად მოიქცა, რადგან ხანდაზმულობის საერთო ვადის (10 წლის) გასვლის გამო მას უფლება ჰქონდა არ შეესრულებინა თქვენი მოთხოვნა 1998 წელთან დაკავშირებით.

კითხვა: კამერალური შემოწმების აქტით 31.07.2008 წ. (შემოწმებამ მოიცვა 2005-2006 წ.წ. პერიოდი და 2007 წელი არასრულად - მოგების გადასახადის დეკლარაცია ვერ შემოწმდა) დაგვერიცხა ბიუჯეტის სასარგებლოდ დამატებით გადასახდელად ჩათვლებიდან ამოგდებული დღგ 298 119 ლარი.

გარდა ამისა, ფიზიკურ პირზე საქვეანგარიშოდ გაცემული 70 140 ლარი ჩათვალეს ფიზიკური პირის ინტერესებისთვის (სარგებლად) გამოყენებულად, ამიტომ ეს თანხა დაიბეგრა როგორც ხელფასი და დამატებით დაგვარიცხეს ბიუჯეტის სასარგებლოდ:

- საშემოსავლოში გადასახადი 8 417 ლარი; ჯარიმა 3 346 ლარი;
- სოციალურ გადასახადში 14 028 ლარი ძირითადი თანხა და 3 507 ლარი ჯარიმა;

- ამავე პერიოდისთვის შეამცირეს მოგების გადასახადი 52 499 ლარით.

მაინტერესებს:

1) ბუღალტრული გატარებები ზემოთაღწერილი ფაქტებისა;
2) როგორ აისახება 2008 წლის მოგების გადასახადის დეკლარაციაში ბიუჯეტის სასარგებლოდ აქტით დარიცხული ძირითადი გადასახდელები?

პასუხი: იმის გათვალისწინებით, რომ 2007 წლის მოგების გადასახადის დეკლარაცია ვერ შემოწმდა, დარიცხული გადასახდელები უნდა გაიყოს ორ ნაწილად: 2005-2006 წლებთან მიმართებაში დარიცხული ან შემცირებული გადასახადები, რომელთა გავლენა მოგების გადასახადზე შემმოწმებლებს უნდა გაეთვალისწინებათ ამ წლების რევიზიის დროს და როგორც ჩანს, გაითვალისწინეს კიდევაც (აღვნიშნოთ პირობითად X-ით), და 2007 წელთან მიმართებაში დარიცხული დამატებითი გადასახდელები, რომლებიც, თავის მხრივ, კიდევ ორ ნაწილად უნდა გაიყოს: გადასახადის ძირითადი თანხები და ჯარიმები (აღვნიშნოთ პირობითად, შესაბამისად, Y-ით და ძ-ით).

შემოვიღოთ ანგარიშები არასაოპერაციო შემოსავლებისა და ხარჯების ჯგუფში: 8285 - დარიცხული საგადასახადო ჯარიმა-საურავები; 8290 - ფინანსური ხარჯი, რომელიც გამოიქვითება საგადასახადო თვალსაზრისით დასაბეგრი მოგებიდან; 8299 - ფინანსური ხარჯი, რომელიც არ გამოიქვითება საგადასახადო თვალსაზრისით დასაბეგრი მოგებიდან; და 8199 - ფინანსური შემოსავალი, რომელიც არ მოქმედებს დასაბეგრ მოგებაზე საგადასახადო თვალსაზრისით. მაშინ ბუღალტრულ გატარებებს 2008 წელს, როდესაც რევიზიის აქტი შედგა, ექნებათ სახე:

დ-ტი 8299 კ-ტი 3330 X(დღგ-ის ნაწილი);
დ-ტი 8299 კ-ტი 3320 X(საშემოსავლო გადასახადის ნაწილი);
დ-ტი 8299 კ-ტი 3370 X(სოციალური გადასახადის ნაწილი);
დ-ტი 3310 კ-ტი 8199 52499 ლარი;
დ-ტი 8290 კ-ტი 3330 Y(დღგ-ის ნაწილი);
დ-ტი 8299 კ-ტი 3320 Y(საშემოსავლო გადასახადის ნაწილი);
დ-ტი 8290 კ-ტი 3370 Y(სოციალური გადასახადის ნაწილი);
დ-ტი 8285 კ-ტი 3330 Z(დღგ-ის ნაწილი);
დ-ტი 8285 კ-ტი 3320 Z(საშემოსავლო გადასახადის ნაწილი);
დ-ტი 8285 კ-ტი 3370 Z(სოციალური გადასახადის ნაწილი).

ამგვარად, როგორც ამ გატარებებიდან ჩანს, 2008 წლის მოგების გადასახადის წლიურ დეკლარაციაში დასაბეგრი მოგების სიდიდეზე იმოქმედებს რევიზიის აქტით დამატებით დარიცხული მხოლოდ ის გადასახდელები, რომლებიც შეეხება 2007 წელს და ისიც მხოლოდ დღგ-ის და სოციალური გადასახადის ძირითად თანხებთან მიმართებაში.

კითხვა: სააქციო საზოგადოებას იჯარით აქვს გაცემული სხვადასხვა ფართები. ერთმა მოიჯარემ წინასწარ წერილობით გვთხოვა, რომ გარკვეული ფინანსური პრობლემების გამო 3 თვით გადაგვევადებინა იჯარით ქირის გადასახადი, ე.ი. მესამე თვის ბოლოს გადაიხდის სამი თვის ქირას ერთად.

გვაინტერესებს, სს ვალდებულია თუ არა, რომ დღგ-ის ფაქტურები გამოწეროს ყოველთვიურად, თუ შეუძლია დაჰყვეს მოიჯარის თხოვნას და დღგ-ის ფაქტურა გამოწეროს სამი თვის შემდეგ, როდესაც ის რეალურად გადაიხდის ქირას?

პასუხი: სსკ 238-ე მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით, ქონების იჯარით გადაცემისას "დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების დროდ ითვლება იჯარის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საიჯარო მომსახურების ღირებულების გადახდის ვადები, მაგრამ არა უგვიანეს საანგარიშო თვის ბოლო სამუშაო დღისა". შესაბამისად, საიჯარო თანხის დღგ ით დაბეგვრა უნდა მოხდეს ყოველთვიურად, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მეიჯარე გადაუვადებს მოიჯარეს ქირის გადახდას სამი თვის ვადით.

რაც შეეხება საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების გამოწერას, სსკ 248-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, "დღგ ის გადამხდელად რეგისტრირებული პირი ვალდებულია, საქონლის/მომსახურების მიმღების მოთხოვნისას, გარდა ამ კოდექსის  238-ე მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილებში აღნიშნული მიწოდებისა, მოთხოვნიდან არა უგვიანეს მეორე დღისა გამოწეროს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა და წარუდგინოს იგი მიმღებს, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა მიმღები გადასახადის გადამხდელი" (ამ სახით ეს დებულება ძალაშია 2009 წლის 1 იანვრიდან). აქედან გამომდინარე, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა შეიძლება არ გამოიწეროს, თუ ამას არ ითხოვს საქონლის/მომსახურების მიმღები, ან გამოიწეროს დასაბეგრი ოპერაციის მოხდენის დროიდან განსხვავებულ დროს (ანუ მაშინ, როცა მას საქონლის/მომსახურების მიმღები პირი მოითხოვს), მხოლოდ გასათვალისწინებელია, რომ ეს არ შეცვლის დღგ-ით დაბეგვრის პერიოდს. ამასთან, შევნიშნათ, რომ ჩვენი აზრით, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურები უნდა გამოიწეროს თითოეულ დასაბეგრ ოპერაციაზე ცალ-ცალკე.

კითხვა: სააქციო საზოგადოებას იჯარით აქვს გაცემული სხვადასხვა ფართები. ერთი მოიჯარე შექმნილი ფინანსური კრიზისის გამო ვერ იხდის საიჯარო ქირას და ვერც ფართს ათავისუფლებს.

გვაინტერესებს, სასამართლო გადაწყვეტილებამდე (რომელიც შეიძლება ერთ წელზე მეტიც გაგრძელდეს) სს ვალდებულია თუ არა, რომ დღგ-ის ფაქტურები გამოწეროს ყოველთვიურად, და თუ არა, ამ შემთხვევაში როგორ უნდა მოიქცეს, რათა არ გაუჩნდეს ბიუჯეტთან დღგ-ის დავალიანება?

პასუხი: აღნიშნულ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა დაზუსტდეს, მოიჯარესთან გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულება ვადაგასული ან სხვა მიზეზით შეწყვეტილია თუ არა. თუ იჯარის ხელშეკრულება ჯერ კიდევ მოქმედია, მოიჯარის მიერ საიჯარო ქირის გადაუხდელობის ფაქტი იმ დროს, როცა ის კვლავინდებურად აგრძელებს საიჯარო ფართით სარგებლობას, არ ათავისუფლებს მეიჯარეს ყოველთვიურად საიჯარო თანხის დღგ-ით დაბეგვრისაგან. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ იჯარის მომსახურების გაწევა გრძელდება, ხოლო სსკ 238-ე მუხლის მე-7 ნაწილის მიხედვით, ქონების იჯარით გადაცემისას "დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების დროდ ითვლება იჯარის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საიჯარო მომსახურების ღირებულების გადახდის ვადები, მაგრამ არა უგვიანეს საანგარიშო თვის ბოლო სამუშაო დღისა". შესაბამისად, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებიც გამოწერილი უნდა იქნეს ყოველთვიურად, თუ მოიჯარე ითხოვს მისთვის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერას.

თუ იჯარის ხელშეკრულება ვადაგასულია ან ორმხრივი შეთანხმებით შეწყვეტილია და მოიჯარე იკავებს საიჯარო ფართს მეიჯარეს ნების გარეშე, მაშინ ეს იჯარის მომსახურების გაწევა აღარ არის და ფართის მეპატრონეს შეუძლია უჩივლოს ყოფილ მოიჯარეს აღნიშნულის გამო, ისევე როგორც არსებული დავალიანების გადაუხდელობის გამო. იგივე შეიძლება ითქვას იმ შემთხვევაზეც, როდესაც იჯარის ხელშეკრულების ცალმხრივად შეწყვეტის უფლება ჰქონდა მეიჯარეს მოიჯარის მხრიდან ქირის გადაუხდელობის გამო და ეს უფლება გამოყენებული იქნა ხელშეკრულების პირობების შესაბამისად. თუ სასამართლო, მეიჯარის მიერ პროცესის მოგების შემთხვევაში, დააკისრებს მოიჯარეს საიჯარო ფართით ფაქტობრივად (ხელშეკრულების გარეშე) სარგებლობის საფასურის გადახდას, მაშინ დღგ-ით დაიბეგრება მოიჯარისაგან მისაღები დამატებითი კომპენსაციის თანხა.

კითხვა: გთხოვთ ჟურნალ "ააფში" გამოქვეყნოთ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის 2006 წლის 19 აპრილის #1-03/2668 წერილი, რომელიც შეეხება ფიჭური კავშირგაბმულობის კომპანიებისათვის აგენტის ოპერაციების აღრიცხვის წესს.

პასუხი: აღნიშნული წერილი გამოქვეყნებულია "აუდიტი, აღრიცხვა, ფინანსების" 2006 წლის #8(80) ნომერში. გარდა ამისა, მისი კომპიუტერული ვერსია განთავსებულია საკანონმდებლო-ელექტრონულ ბაზაში "ინფო კონსულტანტში" (ამ პროგრამასთან დაკავშირებით ინფორმაციისათვის დარეკეთ: (99) 19-12-57).