ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც.

ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს "ააფ-კონსალტინგი"-ს ფინანსური მენეჯერი ციალა მისაბიშვილი.


კითხვა: როგორ მოხდება ბიოლოგიური აქტივის ამოღება ქონების გადასახადით დასაბეგრი ბაზიდან? ვენახი, როგორც ბიოლოგიური აქტივი თავისი დანახარჯით, მთლიანად ამოიღება ქონების გადასახადით დასაბეგრი ბაზიდან თუ მხოლოდ ვაზი, რომელიც უკვე მრავალწლიანია?

პასუხი: საქართველოს საგადასახადო კოდექსი ბიოლოგიურ აქტივს განმარტავს როგორც ცხოველს ან მცენარეს. სსკ 272-ე მუხლის ახლანდელი რედაქციის მიხედვით, "საქართველოს საწარმოსთვის ქონების, გარდა მიწისა, გადასახადით დაბეგვრის ობიექტია მის ბალანსზე ძირითად საშუალებად აღრიცხული აქტივები (გარდა ბიოლოგიური აქტივებისა და საქართველოს რეზიდენტისაგან ლიზინგით მიღებული ქონებისა), დაუმონტაჟებელი მოწყობილობები, დაუმთავრებელი მშენებლობა და არამატერიალური აქტივები, აგრეთვე მის მიერ ლიზინგით გაცემული ქონება". ამ მუხლში ფრაზა "გარდა ბიოლოგიური აქტივებისა" - გაჩნდა 2009 წლის 1 იანვრიდან. მანამდე მრავალწლიანი ნარგავები (მათ შორის ვენახები) და სხვა ბიოლოგიური აქტივები იბეგრებოდა ქონების გადასახადით.

აღნიშნული ცვლილების შემდეგ, საწარმოებმა უნდა გამიჯნონ ვენახზე გაწეული ის დანახარჯები, რომელიც ქმნის ბიოლოგიურ აქტივს, ვენახზე გაწეული იმ დანახარჯებისაგან, რომლებიც მისი არაბიოლოგიური მდგენელია. მაგალითად, ნერგები და მიწის კულტივაციის სამუშაოები ქმნის ბიოლოგიურ აქტივს, ხოლო სარი, მავთული, ვენახის შემოღობვა და სხვა ანალოგიური ხარჯები - არა. ის, რაც ბიოლოგიურ აქტივზე იქნება მიკუთვნებული, ქონების გადასახადით დასაბეგრი ბაზიდან ამოიღება, ხოლო ის, რაც მრავალწლიანი ნარგავის არაბიოლოგიურ შემადგენლად იქნება მიჩნეული, საწარმოს ბალანსზე დარჩება როგორც ძირითადი საშუალება, რომელიც უნდა დაიბეგროს ქონების გადასახადით.

კითხვა: დღგ-ის გადამხდელი შპს ეწევა როგორც საცალო, ასევე საბითუმო ვაჭრობას ორი მაღაზიიდან. თითოეულ მაღაზიას აქვს თავისი საწყობი და დგას ორ-ორი ერთეული სალარო აპარატი. საქონლის რეალიზაცია მიმდინარეობს როგორც ორგანიზაციებზე, ასევე საბოლოო მომხმარებლებზე. საბოლოო მომხმარებლების მიერ შეძენილი საქონლის ღირებულების ანაზღაურება ხდება იმავდროულად, ხოლო ორგანიზაციებიდან ნაწილი ანაზღაურებს იმავდროულად, ნაწილი კი ანგარიშსწორებას ახდენს მოგვიანებით, ნაღდი ფულით ან საბანკო ანგარიშზე თანხის ჩარიცხვით.

მომხმარებლები გაყოფილია ორად:

- ორგანიზაციები და საბოლოო მომხმარებლები, რომლებიც იმავდროულად ანაზღაურებენ შეძენილი საქონლის ღირებულებას;

- ორგანიზაციები, რომლებიც ანგარიშსწორებას ახდენენ მოგვიანებით ან საბანკო ანგარიშზე თანხის ჩარიცხვით.

სალარო გაყოფილია ორად;

მაღაზია "ა" - სალარო #1 1110/01, სალაროს გასავლის ორდერები (სგო) - ა1, ა2, ა3, ა4...

მაღაზია "ბ" - სალარო #2 1110/02 სალაროს გასავლის ორდერები (სგო) - ბ1, ბ2, ბ3, ბ4...

სალარო აპარატები აღრიცხულია 1410 ანგარიშის ქვეანგარიშებზე შემდეგი პრინციპით:

მაღაზია "ა" - 1410/01, 1410/02;

მაღაზია "ბ" - 1410/03, 1410/04.

იმავდროულად ანაზღაურებული თანხების მიღება აღირიცხება გატარებებით:

დებეტი 1410/01 კრედიტი 6110, დებეტი 6110 კრედიტი 3330, დებეტი 6110 კრედიტი 1610;

დებეტი 1410/02 კრედიტი 6110, დებეტი 6110 კრედიტი 3330, დებეტი 6110 კრედიტი 1610;

დებეტი 1410/03 კრედიტი 6110, დებეტი 6110 კრედიტი 3330, დებეტი 6110 კრედიტი 1610;

დებეტი 1410/04 კრედიტი 6110, დებეტი 6110 კრედიტი 3330, დებეტი 6110 კრედიტი 1610,

რის შემდეგაც ხდება მიღებული თანხების სალაროში გადატანა გატარებებით:

დებეტი 1110/01 კრედიტი 1410/01, დებეტი 1110/01 კრედიტი 1410/02,

დებეტი 1110/02 კრედიტი 1410/03, დებეტი 1110/02 კრედიტი 1410/04.

იმ მომხმარებლებზე, რომლებიც ანგარიშსწორებას ახდენენ მოგვიანებით, ნაღდი ფულით ან საბანკო ანგარიშზე თანხის ჩარიცხვით, გახსნილია ანგარიშები 1410ა, 1410ბ, 1410გ და ა.შ. და სრულდება ანალოგიური ბუღალტრული გატარებები, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ.

გთხოვთ გაგვიზიაროთ თქვენი აზრი, რამდენად სწორად ვაწარმოებთ აღრიცხვას და იქნებ შემოგვთავაზოთ უკეთესი ვარიანტი.

პასუხი: თქვენს მიერ შემოთავაზებული აღრიცხვის მოდელი პრინციპულად სწორი და სავსებით მისაღებია. რაც შეეხება უკეთეს ვარიანტს, ის არსებითად არ განსხვავდება თქვენი ვარიანტისაგან, თუმცა მეთოდოლოგიურად უფრო სწორად მიგვაჩნია, რადგან სალარო აპარატებით მიღებული ფული გამიჯნულია საოპერაციო სალაროსაგან. გთავაზობთ აღრიცხვის შემდეგ მოდელს:

1) სალარო აპარატებით შემოსულ ფულზე გაიხსნას ახალი ანგარიში 1111 - "ნაღდი ფული საკონტროლო-სალარო აპარატებში" და მისი შესაბამისი ქვეანგარიშები: 1111/01; 1111/02; 1111/03 და 1111/04.

2) 1410 ანგარიშზე გაიხსნას სამი ქვეანგარიში: 1410/1 - "საბოლოო (არაიდენტიფიცირებული) მომხმარებელი"; 1410/2 - "იდენტიფიცირებული მომხმარებლები, რომლებიც თანხას იხდიან საქონლის მიწოდებისთანავე" და 1410/3 - "იდენტიფიცირებული მომხმარებლები, რომლებიც თანხას იხდიან საქონლის მიწოდების შემდეგ პერიოდში". ამ უკანასკნელ ქვეანგარიშს თავის მხრივ გაეხსნება ქვეანგარიშები: "ა", "ბ", "გ" და ა.შ. კონკრეტული დებიტორების მიხედვით;

3) ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე:

დ-ტი 1111/xx კ-ტი 1410/1, ან
დ-ტი 1111/xx კ-ტი 1410/2, ან
დ-ტი 1111/xx კ-ტი 1410/3 ან
დ-ტი 1210 კ-ტი 1410/3 - თანხის მიღება მომხმარებლებისაგან;
დ-ტი 1110 კ-ტი 1111/xx - თანხის გადატანა საკონტროლო-სალარო აპარატის სალაროდან საოპერაციო სალაროში ყოველი დღის ბოლოს;
დ-ტი 1410/1 კ-ტი 6110 ან დ-ტი 1410/2 კ-ტი 6110; დ-ტი 6110 კ-ტი 3330; დ-ტი 6110 კ-ტი 1610 - საქონლის რეალიზაციის ეს გატარებები შეიძლება გატარდეს ჯამურად, იმ პერიოდულობით, რასაც ჩათვლის საჭიროდ თავად ეს საწარმო (ოღონდ არა უმცირეს თვეში ერთხელ), მაგალითად: ყოველდღიურად, ყოველკვირეულად ან ყოველთვიურად, ოღონდ, მათ შორის აუცილებლად - თვის ბოლო დღეს, რათა სწორად მოხდეს დღგ-ით დაბეგვრა;
დ-ტი 1410/3 კ-ტი კ-ტი 6110; დ-ტი 6110 კ-ტი 3330; დ-ტი 6110 კ-ტი 1610 - 1410/3 ქვეანგარიშზე აღრიცხულ მომხმარებლებზე ეს გატარებები უნდა გატარდეს საქონლის მიწოდებისთანავე.

კითხვა: შპს "ა"-მ შპს "ბ"-სგან სანოტარო წესით დამოწმებული ხელშეკრულების საფუძველზე საკუთრების შეზღუდული უფლებით შეიძინა არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა მშენებლობის ნებართვასთან და პროექტთან ერთად (საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულია შპს "ა"-ზე). ზემოაღნიშნული ხელშეკრულებით შპს "ა"-მ ვალდებულება აიღო ააშენოს მრავალსართულიანი საცხოვრებელი სახლი და შპს "ბ"-ს მიწის, მშენებლობის ნებართვისა და პროექტის სანაცვლოდ გადასცეს ხელშეკრულებით შეთანხმებული ფართი. შპს "ა"-ს საკუთრებაში რჩება დანარჩენი ფართი, რომელიც განკუთვნილია სარეალიზაციოდ.

ა) არის თუ არა აღნიშნული შეთანხმება გრძელვადიანი კონტრაქტი და შპს "ა" ვალდებულია თუ არა აღრიცხვა აწარმოოს სსკ 207-ე მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად?

ბ) გრძელვადიან კონტრაქტად განიხილება თუ არა შპს "ა"-ს მიერ დანარჩენი ფართების რეალიზაცია ბინების სამომავლო მფლობელებზე?

გ) ეკისრება თუ არა შპს "ა"-ს არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის გადასახადის გადახდის ვალდებულება?

დ) ვალდებულია თუ არა შპს "ა" შემოსავლები და ხარჯები აღრიცხოს სსკ 207-ე მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად იმ შემთხვევაშიც, თუ 2009 წლის საანგარიშო პერიოდში შეძენილი აქვს სამშენებლო მასალები, მაგრამ მშენებლობის პროცესი ჯერ არ დაწყებულა?

ე) აღრიცხვის როგორი პრინციპით უნდა იხელმძღვანელოს შპს "ა"-მ, თუ საბოლოო მომხმარებლებთან ხელშეკრულება არ განიხილება გრძელვადიან კონტრაქტად, ხოლო შპს "ბ"-სთან ხელშეკრულება განიხილება გრძელვადიან კონტრაქტად?

პასუხი: ა), ბ), ე) პუნქტებში დასმულ შეკითხვებზე გპასუხობთ, რომ სსკ 207-ე მუხლის ("შემოსავლები და გამოქვითვები გრძელვადიანი კონტრაქტების მიხედვით") მე-3 ნაწილის მიხედვით, "გრძელვადიან კონტრაქტში იგულისხმება კონტრაქტი წარმოებაზე, დადგმაზე, მშენებლობაზე ან შესაბამისი მომსახურების გაწევაზე, რომელიც არ დამთავრებულა იმ საგადასახადო წელს, რომელშიც დაიწყო კონტრაქტით (გარდა იმ კონტრაქტისა, რომლის დასრულებაც მოსალოდნელია კონტრაქტით გათვალისწინებული მომსახურების დაწყებიდან 6 თვის განმავლობაში) გათვალისწინებული მომსახურება". ამ განმარტებიდან გამომდინარე, როგორც შპს "ბ"-სთან კონტრაქტი, ასევე ბინის მომავალ მფლობელებთან კონტრაქტები (თუ მოსალოდნელია, რომ ბინების ჩაბარება მოხდება მომდევნო წელს მათთან კონტრაქტის დადებიდან 6 თვეზე მეტი ვადის გასვლის შემდეგ) განიხილება გრძელვადიან კონტრაქტებად იმის გათვალისწინებით, რომ კონტრაქტები გაფორმებულია კონკრეტული პროექტისა და ადგილმდებარეობის უძრავი ქონების ობიექტებზე. თუმცა, აღვნიშნავთ, რომ ეს კონტრაქტები შეიძლება არ ფარავდეს მთლიანად ასაშენებელ სახლს. მაგალითად, ვთქვათ, შენდება 100-ბინიანი სახლი (სიმარტივისათვის დავუშვათ, რომ ყველა ბინა ერთი და იგივე ფართობისაა), რომლიდანაც 50 უნდა გადაეცეს შპს "ბ"-ს, ხოლო დანარჩენი 50 ბინიდან გაყიდვის კონტრაქტი გაფორმებულია მხოლოდ 30-ზე, 20-ზე კი არა. ასეთ შემთხვევაში ამ სახლის მშენებლობა წარმოადგენს გრძელვადიან კონტრაქტს მხოლოდ ნაწილობრივ, 80%-ით, რადგან დანარჩენ 20 ბინაზე ჯერჯერობით კონტრაქტი არ არსებობს (არც გრძელვადიანი და არც მოკლევადიანი).

გ) როგორც თქვენ თვითონ აღნიშნავთ, არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულია შპს "ა"-ზე. ცხადია, ამ შემთხვევაში მან ამ მიწაზე ქონების გადასახადი უნდა გადაიხადოს.

დ) სსკ 207-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, "თუ გადასახადის გადამხდელი აღრიცხვას ახდენს დარიცხვის მეთოდით, მაშინ გათვალისწინებული უნდა იქნეს შემოსავლები და გამოქვითვები გრძელვადიანი კონტრაქტების მიხედვით, საგადასახადო წლის განმავლობაში პროპორციულად, მათი ფაქტობრივი შესრულების შესაბამისად", ხოლო მე-2 ნაწილის თანახმად კი, "გრძელვადიანი კონტრაქტის მიხედვით შესრულების მოცულობა განისაზღვრება საგადასახადო წლის ბოლომდე გაწეული ხარჯების შეპირისპირებით კონტრაქტით გათვალისწინებულ ერთობლივ ხარჯებთან". ამ დებულებიდან გამომდინარე, თუ შპს "ა"-ის მიერ შეძენილი სამშენებლო მასალები ერთმნიშვნელოვნად გამიზნული იყო შპს "ბ"-სთან გაფორმებული კონტრაქტის შესასრულებლად (და სავარაუდოდ, მოცემულ შემთხვევაში ეს სწორედ ასეა), მაშინ მათი ღირებულება უნდა ჩაირთოს წლის შედეგებით გრძელვადიანი კონტრაქტით მისაღები შემოსავლის გაანგარიშებაში.

კითხვა: შპს-სა და ინდივიდუალური ბინათმშენებლობის ამხანაგობას შორის 2009 წელს გაფორმდა ხელშეკრულება საცხოვრებელი კორპუსის მშენებლობაზე. ხელშეკრულების საფუძველზე შპს ანაზღაურებს ამხანაგობის რამდენიმე წევრის დროებითი საცხოვრებლის (ბინის) ქირას. ვინაიდან ინდივიდუალური ბინათმშენებლობის ამხანაგობას საბანკო ანგარიში გახსნილი არ აქვს, თანხის ჩარიცხვა ხდება ამხანაგობის თავმჯდომარის პირად საბანკო ანგარიშზე.

ა) ექვემდებარება თუ არა აღნიშნული ხარჯები შპს-ის ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვას?

ბ) თუ გამოსაქვითი ხარჯია, უნდა აღიარდეს მიმდინარე ხარჯებად, თუ შეტანილი უნდა იქნეს დაუმთავრებელი წარმოების ზედნადებ ხარჯებში?

პასუხი: თუ შპს იხდის ინდივიდუალური ბინათმშენებლობის ამხანაგობის რამდენიმე წევრის დროებითი საცხოვრებლის ქირას იმის გამო, რომ შპს-მ ეს ვალდებულება აიღო ამ ამხანაგობასთან გაფორმებული ხელშეკრულების დროს, მაშინ ის უკავშირდება შპს-ის ეკონომიკურ საქმიანობას (ერთობლივი შემოსავლის მიღებას) და ამიტომ გამოსაქვითი ხარჯია. რადგან ის მშენებლობის კონტრაქტთან დაკავშირებული ხარჯი, ამიტომ შეიტანება დაუმთავრებელი მშენებლობის თვითღირებულებაში როგორც მშენებლობის ზედნადები ხარჯი. ეს გამომდინარეობს ბასს 11 "სამშენებლო კონტრაქტების" 21-ე მუხლიდან, რომლის თანახმად, "სამშენებლო კონტრაქტებთან დაკავშირებული დანახარჯები მოიცავს ყველა დანახარჯს, რომელიც გაწეულია სამშენებლო კონტრაქტის დადების დღიდან კონტრაქტის მთლიანად დამთავრებამდე. საკონტრაქტო დანახარჯებს მიეკუთვნება აგრეთვე ისეთი ტიპის დანახარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია კონტრაქტის დადებასთან, თუ შესაძლებელია მათი ცალ-ცალკე გამოყოფა და საიმედოდ შეფასება".

კითხვა: შპს "ა" აშენებს მრავალსართულიან საცხოვრებელ სახლს. მშენებლობის მიმდინარეობის პროცესში ავანსად იღებს თანხებს მომავალი მესაკუთრეებისაგან. მყიდველთან ხელშეკრულება გაფორმდა 2009 წლის 1 თებერვალს, რომლის მიხედვითაც განისაზღვრა საცხოვრებელი ბინის ღირებულება 100 000 აშშ დოლარის ეკვივალენტით ეროვნულ ვალუტაში, რაც 1 თებერვლისათვის შეადგენდა 167 700 ლარს (100 000X1,6770). თანხის გადახდა მოხდა გრაფიკის მიხედვით შემდეგნაირად:

თარიღი        თანხა აშშ დოლარები    ეროვნული ბანკის კურსი    ლარი
01.05.2009            50 000                1.6501                         82 505
01.08.2009            30 000                1.6746                         50 238
01.11.2009            20 000                1.6790                         33 580
    ჯამი                   100 000                                                  166 323

2009 წლის 1 სექტემბერს (მთლიანი ღირებულების გადახდამდე) სანოტარო წესით გაფორმდა ამ ბინის ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულება, სადაც ნოტარიუსი აღნიშნავს, რომ "მხარეთა განცხადებით ნასყიდობის საგანი გაიყიდა 100 000 აშშ დოლარად, რაც ამ ხელშეკრულების სანოტარო წესით დამოწმების მომენტისათვის საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი კურსის შესაბამისად შეადგენს 168 470 ლარს (100 000X1,6847)".

ა) რომელ თანხაზე უნდა მოხდეს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა 2009 წლის 1 სექტემბერს?

ბ) უნდა მოხდეს თუ არა ვალუტის კურსის ცვლილებით მიღებული საკურსო სხვაობის დაფიქსირება და რომელ თანხებს შორის უნდა მოხდეს მისი გაანგარიშება:

- მყიდველთან ხელშეკრულების დადების მომენტში დაფიქსირებული კურსის მიხედვით გადასახდელსა და ფაქტიურად გადახდილ თანხებს შორის;

- მყიდველთან ხელშეკრულების დადების მომენტში დაფიქსირებული კურსის მიხედვით გადასახდელსა და ბინის გაფორმების მომენტისათვის სანოტარო აქტში აღნიშნულს შორის;

- თუ ბინის გაფორმების მომენტისათვის სანოტარო აქტში აღნიშნულსა და ფაქტიურად გადახდილ თანხებს შორის სხვაობიდან?

გ) ვალდებულია თუ არა შპს "ა" შეიძინოს საკონტროლო-სალარო აპარატი და ავანსად მიღებულ თანხებზე გასცეს სალარო აპარატის ჩეკები, თუ მფლობელისათვის ბინის მიწოდების დროს დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა არ მოხდება?

პასუხი: ა)-ბ) რადგან მხარეებმა თავად დააფიქსირეს ბინის ყიდვა-გაყიდვის ხელშეკრულებაში, რომ ნასყიდობის საგანი გაიყიდა 168 470 ლარად, ამიტომ, შესაბამისად, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაც სწორედ ამ თანხაზე უნდა გამოიწეროს. საკურსო სხვაობა, რომელიც ამ დროს წარმოიშობა, წარმოადგენს ბინის გაფორმების მომენტისათვის სანოტარო აქტში აღნიშნულსა და ფაქტობრივად გადახდილ თანხებს შორის სხვაობას, ანუ 168470-166323=2147 ლარს.

გ) სსკ 971 მუხლის "საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულების" მე-6 ნაწილის მიხედვით, "ამ თავისა და ამ კოდექსის 139-ე მუხლის მიზნებისათვის, მომხმარებლად ჩაითვლება პირი, რომელიც ნაღდი ფულით (სრულად ან ნაწილობრივ) ანაზღაურებს მისთვის მიწოდებულ/მისაწოდებელ საქონელზე/მომსახურებაზე გადასახდელ თანხას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც თანხა ანაზღაურდება მისთვის გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განსაზღვრული საქონლის/მომსახურების ღირებულების დასაფარავად". როგორც ვხედავთ, აქ ნახმარია ფრაზა "გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურები". აქედან გამომდინარე, პირისაგან ნაღდი ფულის მიღებისას, როგორც წესი (გარდა სსკ 971 მუხლით განსაზღვრული ზოგიერთი შემთხვევისა), თუ სალარო-აპარატის ჩეკი არ გაიცემა, უკვე უნდა არსებობდეს ან მაშინვე უნდა იწერებოდეს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა. ამგვარად, შპს "ა"-მ უნდა შეიძინოს საკონტროლო-სალარო აპარატი.

კითხვა: აფთიაქი, რომელიც ვაჭრობს მხოლოდ მედიკამენტებით, უნდა იხდიდეს თუ არა ქონების გადასახადს? საქართველოს ფინანსთა მინისტრისა და ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრის მიერ 2004 წლის 9-8 ივლისის ერთობლივი ბრძანებით #473-150/ნ დამტკიცებულ ინსტრუქციაში "სამედიცინო დაწესებულებების მიწისა და ქონების გადასახადებისაგან განთავისუფლების წესის შესახებ" ჩამოთვლილ საქმიანობათა შორის დასახელებულია ფარმაცევტული საქმიანობა.

პასუხი: თქვენს მიერ აღნიშნული ინსტრუქციის 1-ლი მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, "სამედიცინო დაწესებულებას წარმოადგენენ ის იურიდიული პირები, რომელთა ფინანსურ რესურსებში სამედიცინო საქმიანობიდან მიღებული ნაწილი შეადგენს არანაკლებ 75%-ს, ხოლო მის ბალანსზე არსებული ძირითადი ფონდების საშუალო წლიური ღირებულების არანაკლებ 75%-სა დაკავებულია შემდეგი ფუნქციების განსახორციელებლად:

ა) პაციენტის ჯანმრთელობის მდგომარეობის განსაზღვრა...;

დ) ფარმაცევტული საქმიანობა...".

აფთიაქები (მედიკამენტების ყოდვა-გაყიდვით დაკავებული პირები) არ არიან გათავისუფლებულნი ქონების გადასახადის გადახდის ვალდებულებისაგან, რადგან "საქართველოს ეროვნული კლასიფიკატორის სეკ 001 2004 "ეკონომიკური საქმიანობის სახეების" თანახმად (დამტკიცებულია საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 2004 წლის 22 დეკემბრის #1-1/282 ბრძანებით), 52.3 კლასი "საცალო ვაჭრობა ფარმაცევტული, სამედიცინო, კოსმეტიკური და პარფიუმერული საქონლით" მიეკუთვნება G სექციას (ვაჭრობა) და არა - N სექციას (ჯანმრთელობის დაცვა და სოციალური დახმარება) ან DG ქვესექციას (ქიმიური საქონლის წარმოება, რომელშიც შედის 24.4 კლასი "ფარმაცევტული პროდუქციის წარმოება").

კითხვა: რა სანქციები გავრცელდება კომპანიაზე, თუ მან მოგების გადასახადის დეკლარაციაში საგადასახადო ზარალი გაზარდა უფრო მეტად, ვიდრე სინამდვილეში ჰქონდა?

პასუხი: მოქმედი საგადასახადო კოდექსის 132-ე მუხლი "საგადასახადო დეკლარაციაში/გაანგარიშებაში გადასახადის შემცირება" ამ შემთხვევისთვის რაიმე სანქციას არ ითვალისწინებს. გადამხდელს სანქცია შეიძლება დაედოს მხოლოდ მომავალ წლებში მოგების გადასახადის არასწორი დეკლარირებისათვის, თუ მან გასულ წლებში დეკლარირებული საგადასახადო ზარალი გამოქვითა დასაბეგრი მოგებიდან, ხოლო საგადასახადო შემოწმებამ დაადგინა, რომ გასული წლების საგადასახადო ზარალი უფრო ნაკლები უნდა ყოფილიყო, ვიდრე გამოქვითული. მოგების გადასახადის დეკლარაციაში საგადასახადო ზარალის უფრო მეტი ოდენობით ჩვენებამ, ვიდრე უნდა ყოფილიყო, შეიძლება გამოიწვიოს გადამხდელის დაჯარიმება მხოლოდ 100 ლარით სსკ 144-ე მუხლის "სხვა ჯარიმების" მიხედვით.

კითხვა: საიჯარო ხელშეკრულების თანახმად, კომპანიამ 2009 წლის დეკემბერში მეიჯარეს ავანსად გადაუხადა ბინის 12 თვის საიჯარო გადასახდელი. აღნიშნულ ბინაში კომპანიის თანამშრომელი ცხოვრობდა, აქედან გამომდინარე კომპანიამ საიჯარო გადასახდელი იმავე თვეში მთლიანად დაბეგრა დღგ-ით და საშემოსავლო გადასახადით. თუმცა შემდგომ, 2010 წლის მარტის თვეში კომპანიამ და მეიჯარემ ვადაზე ადრე შეწყვიტეს საიჯარო ხელშეკრულება. ამ შემთხვევაში როგორ უნდა მოიქცეს კომპანია - უნდა დააზუსტოს დეკემბრის თვის საშემოსავლო და დღგ-ის დეკლარაციები?

პასუხი: ვფიქრობთ, კომპანიამ შეცდომა დაუშვა, როდესაც 2009 წლის დეკემბერში თანამშრომლისთვის დაქირავებული ბინის 12 თვის ქირა ერთბაშად დაბეგრა დღგ-ით და საშემოსავლო გადასახადით. საქმე ისაა, რომ თანამშრომელი არაფერს უხდის კომპანიას იმის გამო, რომ მას ბინა უქირავეს, ამიტომ დღგ-ით და საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრია არა კომპანიის მიერ მეიჯარისათვის გადახდილი ან გადასახდელი თანხის ოდენობა (რა მოცულობისაც არ უნდა იყოს იგი), არამედ ის სარგებელი (ყოველთვიურად), რომელიც თანამშრომელმა მიიღო იმის გამო, რომ კომპანიის მიერ მისთვის დაქირავებულ ბინაში ცხოვრობდა. მართალია, სსკ 174-ე მუხლის 1-"დ" პუნქტის მიხედვით, დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის საცხოვრებელის სარგებლობაში გადაცემისას დაქირავებულის სარგებლად განსაზღვრულია "საიჯარო ქირის წლიური საბაზრო ღირებულება (შესაბამისი პერიოდის პროპორციულად)", მაგრამ არა გვგონია, კომპანიას უპირობო ვალდებულება ჰქონოდა აღებული ამ თანამშრომლის წინაშე, რომ 12 თვის განმავლობაში მას მხოლოდ და მხოლოდ ამ კონკრეტულ ბინაში აცხოვრებდა. შესაბამისად, თანამშრომელს 2009 წლის დეკემბერში სარგებლად ვერ ჩაეთვლებოდა ის ფაქტი, რომ მას შესაძლოა ამ ბინაში 2010 წლის იანვარ-ნოემბერშიც ეცხოვრა.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, საწარმოს უნდა დაერიცხა დღგ და საშემოსავლო გადასახადი ყოველთვიურად. ამიტომ მას მოუწევს როგორც 2009 წლის დეკემბრის, ასევე 2010 წლის იანვარ-მარტის საგადასახადო დეკლარაციების დაზუსტებაც.

იმ შემთხვევაში, თუ კომპანიას ნაკისრი ჰქონდა ვალდებულება თანამშრომლის წინაშე, რომ მისთვის ექირავებინა საცხოვრებელი ბინა 12 თვის ვადით, მაშინ მისთვის ასეთი ბინის დაქირავების ფაქტი იქნებოდა კომპანიის მხრიდან ერთბაშად დასაბეგრი მხოლოდ საშემოსავლო გადასახადით, ხოლო დღგ-ით დაბეგვრა მოხდებოდა ყოველთვიური სარგებლიდან.

კითხვა: ფიზიკური პირი ეწევა საადვოკატო საქმიანობას მის მიერ დაფუძნებული სამი კომპანიის საშუალებით. აღნიშნულ კომპანიებზე ხდება მომსახურების გადანაწილება ისე, რომ ამონაგები თითოეულ კომპანიაში დღგ-ის გადამხდელად სავალდებულო რეგისტრაციის ზღვარს - 100 000 ლარს არ გადასცდეს (სამივე კომპანიის ჯამური ბრუნვა აღემატება 100 000 ლარს წელიწადში).

ჩაითვლება თუ არა ეს სამი კომპანია ერთმანეთის ცრუმაგიერ პირებად და დაიბეგრებიან თუ არა ისინი დღგ-ით?

პასუხი: ცრუმაგიერი მფლობელობა განსაზღვრულია სსკ 91-ე მუხლით, რომლის თანახმად:

"1. თუ სასამართლო დაადგენს, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელია გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირის განსხვავება სხვა პირისაგან იმის გამო, რომ ეს უკანასკნელი გამოყენებულია გადასახადებისაგან თავის ასარიდებლად, აღნიშნული პირები წარმოადგენენ ერთიმეორის ცრუმაგიერ პირებს.

2. ამ მუხლის პირველ ნაწილში აღნიშნულ შემთხვევაში, თუ გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს ან სხვა ვალდებულ პირს აქვს შეუსრულებელი, ვადაგადაცილებული საგადასახადო ვალდებულება, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს ცრუმაგიერი პირის მიმართ გააატაროს საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ამ კოდექსით გათვალისწინებული ღონისძიებები".

ამ განმარტებიდან გამომდინარე, საზოგადოდ, რამდენიმე ფირმის შექმნა თითოეული მათგანის დღგ-ის გადამხდელობისაგან თავის აცილების მიზნით არ წარმოადგენს ცრუმაგიერ მფლობელობას, თუ ისინი გადასახადებისაგან თავის ასარიდებლად კი არ გამოიყენება, არამედ კანონით დადგენილი შეღავათების გამოსაყენებლად. მაგალითად, ვთქვათ, სულ ერთი წლის განმავლობაში სამივე ფირმას, რომელსაც ერთი და იგივე, 100%-იანი წილის მფლობელი დამფუძნებელი ჰყავს, ჰქონდა სულ 30 შეკვეთა, თითო 9000 ლარის ღირებულებით, რომლიდანაც 10 შესრულდა "ა" ფირმის სახელით, 10 - "ბ" ფირმის სახელით და 10 - "გ" ფირმის სახელით. ამ შემთხვევაში ყველაფერი კანონის ფარგლებშია (კანონმდებლობა არ კრძალავს ერთი პირის მიერ რამდენიმე ფირმის დაფუძნებას). თუმცა, ზოგიერთ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არის გამორიცხული, განსჯის გზით სასამართლომ ცრუმაგიერი მფლობელობის შესახებ დადებითი გადაწყვეტილება გამოიტანოს. მაგალითად, ეს შეიძლება მოხდეს, თუ ერთი რომელიმე შეკვეთის მოცულობა 270000 ლარი იყო, რაც გამოიწვევდა ამ შეკვეთის განმახორციელებელი პირის მიერ დღგ-ის გადამხდელად დარეგისტრირებას (შესაბამისად, დღგ-ით დაბეგვრას) და ამის თავიდან ასარიდებლად ხელშეკრულებაში შემსრულებელ მხარედ გამოყვანილი იქნა ერთდროულად სამივე ფირმა.

კითხვა: იბეგრება თუ არა ფიზიკური პირის საკუთრებაში 2 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში არსებული შპს-ის წილის რეალიზაცია?

პასუხი: სსკ 168-ე მუხლის 1-"ვ.გ" პუნქტის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადით არ იბეგრება ფიზიკური პირის მიერ "2 წელზე მეტი ვადით საკუთრებაში არსებული აქტივების მიწოდებით მიღებული ნამეტი, გარდა გამსხვისებლის მიერ აქტივების მიწოდებამდე ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებისა... ამასთანავე, აქტივების ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებად არ ითვლება მათი 2 წლის შემდეგ მიწოდება ან/და ფასიანი ქაღალდების/წილის მხოლოდ ფლობა დივიდენდებისა და  პროცენტების მიღების მიზნით". აქედან გამომდინარე, ფიზიკური პირის საკუთრებაში 2 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში არსებული შპს-ის წილის რეალიზაცია, როგორც წესი, არ იბეგრება საშემოსავლო გადასახადით, გარდა იმ თეორიულად შესაძლო შემთხვევისა, თუ ეს პირი სისტემატურად ეწევა ფასიანი ქაღალდების/წილების ყიდვა-გაყიდვას, ანუ როცა მისთვის ეს უკვე პროფესიული, ეკონომიკური საქმიანობაა (ამ შემთხვევაში ასეთი წილების გაყიდვაზე სსკ 168-ე მუხლის "ვ.გ" პუნქტი არ გავრცელდება).

შპს-ის კაპიტალში წილის რეალიზაცია ასევე გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან, სსკ 230-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტისა და მე-19 მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად.

კითხვა: შპს-მ აიღო სხვა პირისაგან სესხი. გადახდის მომენტში შპს-მ გადაიხადა როგორც ძირი, ისე პროცენტიც. პროცენტის თანხიდან დააკავა 5%-იანი გადასახადი. ბუღალტრულ გატარებებს აქვს შემდეგი სახე:

დ-ტი 4140 კ-ტი 1210 556 ლარი (ძირი);

დ-ტი 8210 კ-ტი 3410 100 ლარი (%);

დ-ტი 3410 კ-ტი 9210 5 ლარი (100*5%);

დ-ტი 3410 კ-ტი 1210  95 ლარი

ეს გატარებები სწორად ასახავს სესხის გადახდის ოპერაციას?

მოგახსენებთ, რომ ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითულია 100 ლარი სრულად. მაინტერესებს, ხომ არა აქვს ადგილი 190-ე მუხლის დარღვევას, როგორც გადახდილი მოგების გადასახადის გამოქვითვას?

პასუხი: დიახ, ეს გატარებები სწორია, იმ ერთადერთი შენიშვნით, რომ 9210 ანგარიში აქ არაფერ შუაშია, მის ნაცვლად გამოყენებული უნდა იქნეს ან 331x (თუ გამსესხებელი იურიდიული პირია) ან 332x ანგარიში (თუ გამსესხებელი ფიზიკური პირია). სსკ 190-ე მუხლის დარღვევას, რომლის თანახმად, არ გამოიქვითება "მოგების გადასახადი და საშემოსავლო გადასახადი, რომელიც გადახდილია ან გადასახდელია...", ადგილი არ აქვს, რადგან თქვენ გადასახადს კი არ ქვითავთ დასაბეგრი შემოსავლიდან, არამედ პროცენტის თანხას, რომლიდანაც ხდება გადასახადის დაკავება გადახდის წყაროსთან კოდექსის სხვა დებულების თანახმად (ისევე როგორც გამოიქვითება ხელფასი, რომლიდანაც კავდება საშემოსავლო გადასახადი).

კითხვა: სადისტრიბუციო ფირმა ეწევა საბითუმო და საცალო ვაჭრობას. რამდენად მიზანშეწონილად მიგაჩნიათ დღის ბოლოს სალაროს ჩეკში ამოღებულ თითოეულ თანხაზე სასაქონლო ზედნადების დაწერის აუცილებლობა (თუ მყიდველს აღნიშნული საბუთი არ სჭირდება)?

პასუხი: პირველადი საბუღალტრო დოკუმენტაციის წარმოებაზე საგადასახადო ორგანოებისადმი გამკაცრებული მოთხოვნების პირობებში, თუ საცალო წესით საქონლის მიწოდების რაოდენობა იმდენია, რომ სასაქონლო ზედნადებების ან გამარტივებული სასაქონლო ზედნადებების გამოწერა (რომელთა ფორმები და შევსების წესი დადგენილია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის #86 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციით "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ") ფიზიკურად შესაძლებელია საქონლის მიწოდების ყველა შემთხვევაში, სასურველია ისინი გამოიწეროს. ამით თავიდან აირიდებთ შესაძლო საბუღალტრო და საგადასახადო პრობლემებს. თუმცა, საცალო წესით რეალიზაციის უმეტეს შემთხვევებში სასაქონლო ზედნადებების ან გამარტივებული სასაქონლო ზედნადებების გამოწერა საქონლის მიწოდების თითოეულ შემთხვევაში შეუძლებელია და არც მოითხოვება მოქმედი კანონმდებლობით (გარდა იმ ცალკეული შემთხვევებისა, როდესაც რომელიმე მყიდველი მოითხოვს მისთვის სასაქონლო ზედნადების გამოწერას). თუმცა, გადასახადის გადამხდელმა უნდა შექმნას რაიმე დოკუმენტაცია ნაწერი ან ელექტრონული ფორმით, რომლითაც დადგინდება საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში საცალო რეალიზაციის წესით გაყიდული საქონლის ასორტიმენტი და რაოდენობა. მაგალითად, ზოგიერთი გადამხდელი საცალო ქსელით რეალიზაციის აღრიცხვისათვის იყენებს სპეციალურ კომპიუტერულ სასაწყობო პროგრამებს, ზოგიერთი წერს ყოველდღიურად საცალო ქსელში გაყიდულ საქონელზე ჯამურ ზედნადებს (როგორც შიდა მოხმარების დოკუმენტს) ასორტიმენტის, რაოდენობისა და გაყიდვის ფასების მითითებით, ზოგიერთი ადგენს საქონლის ჩამოწერის აქტებს ყოველი თვის ბოლოს და ა.შ. რადგან, როგორც წესი, საბითუმო და საცალო ფასები განსხვავდება ერთმანეთისაგან, მნიშვნელოვანია, რომ საცალო წესით (არაიდენტიფიცირებულ საბოლოო მომხმარებელზე) გაყიდული საქონლის რაოდენობა, გადამრავლებული საცალო ფასებზე, შეესაბამებოდეს გაყიდული საქონლის ღირებულებას. იმ შემთხვევაში, თუ საქონელი გაიყიდა დადგენილ ფასებზე უფრო იაფად (მაგალითად, მარკეტინგული მიზნებიდან გამომდინარე, ფასდათმობით), მაშინ სასურველია სასაქონლო ზედნადები გამოიწეროს იდენტიფიცირებულ მომხმარებელზე, განსხვავებული ფასით მომხდარი გაყიდვის დასამტკიცებლად.

კითხვა: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ 2009 წლის 12 ოქტომბრის #656 ბრძანებით დამტკიცებულია ინსტრუქცია საგადასახადო კოდექსის ცალკეული მუხლების გამოყენების შესახებ. აღნიშნული ინსტრუქციის მე-2 მუხლში მოყვანილია მაგალითი #4:

გადასახადის გადამხდელმა 2009 წელს შეიძინა 200 000 ლარის ღირებულების საჯიშე პირუტყვი. აქედან 150 000 ლარი გადაიხადა იმავე საგადასახადო წელს. მიუხედავად იმისა, რომ გადამხდელი აღრიცხვას აწარმოებს დარიცხვის მეთოდის მიხედვით, იგი 2009 წელს ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითავს მხოლოდ 150 000 ლარს. რამდენად მართებულად მიგაჩნიათ ფინანსთა სამინისტროს აღნიშნული პოზიცია?

პასუხი: სრული სახით, ეს მაგალითი (აღნიშნულ ინსტრუქციაში ფინანსთა მინისტრის 25.11.2009 წ. #762 ბრძანებით შეტანილი ცვლილებების გათვალისწინებით) ასეა ჩამოყალიბებული:

"გადასახადის გადამხდელმა 2009  წელს შეიძინა 200 000 ლარის ღირებულების საჯიშე პირუტყვი. აქედან 150 000 ლარი გადაიხადა ამავე საანგარიშო წელს. 2010 წელს ოთხი გაყიდა 10 000 ლარად.

მოცემულ პირობებში: მიუხედავად იმისა, რომ პირი შემოსავლების აღრიცხვას აწარმოებს დარიცხვის მეთოდის გამოყენებით, გადასახადის გადამხდელმა 2009 წელს ერთობლივი შემოსავლიდან უნდა გამოქვითოს ფაქტობრივად გაწეული ხარჯი (150 000 ლარი), ხოლო 2010 წელში 10 000 ლარი აიღოს ერთობლივ შემოსავალში".

აღნიშნული მაგალითი ეყრდნობა სსკ 183-ე მუხლის მე-2 ნაწილს, რომლის თანახმად, "ამორტიზაცია არ ერიცხება 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითად საშუალებას და ბიოლოგიურ აქტივს. 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითადი საშუალება მთლიანად გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან იმ საანგარიშო წელს, როდესაც იგი ექსპლუატაციაში გადაეცა, ხოლო ბიოლოგიურ აქტივზე გაწეული ხარჯი გამოიქვითება იმ საანგარიშო წელს, როდესაც იგი ფაქტობრივად იქნა გაწეული". კერძოდ, ეს მაგალითი წარმოადგენს იმ ჩანაწერის ინტერპრეტაციას, რაც ხაზგასმით გვაქვს აღნიშნული ("როდესაც იგი ფაქტობრივად იქნა გაწეული").

თუმცა, ასეთი ინტერპრეტაცია ძალიან უცნაურია იმ გადამხდელთა შემთხვევაში, რომლებიც შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვას დარიცხვის მეთოდით ახორციელებენ, რადგან დარიცხვის მეთოდით ხარჯების ფაქტობრივად გაწევა არ უკავშირდება იმ ფაქტს, შესაბამისი საფასური გადახდილია თუ არა. მაგალითად, ვთქვათ, გადასახადის გადამხდელმა, რომელიც დარიცხვის მეთოდს იყენებს, შეიძინა და ექსპლუატაციაში გაუშვა მანქანა-დანადგარი 2009 წელს, რომლის საფასური ჯერ არ გადაუხდია. ეს მანქანა-დანადგარი ამორტიზდება ან სრულად გამოიქვითება 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის მიხედვით (თუ გადამხდელი ამ დებულებას იყენებს) 2009 წელსვე, მიუხედავად მისი საფასურის გადაუხდელობისა. რატომ აირჩია ფინანსთა სამინისტრომ ბიოლოგიური აქტივებისადმი განსხვავებული მიდგომა, ნამდვილად გაუგებარია, მით უფრო, რომ სსკ 205-ე მუხლში ("დარიცხვის მეთოდით ხარჯების გაწევის მომენტი") არანაირი ცვლილება არ შესულა. ხარჯების გაწევის მომენტი დარიცხვის მეთოდის შესაბამისად თუ დამდგარია, სწორედ ეს ნიშნავს მის "ფაქტობრივად" გაწევას.

მიგვაჩნია, რომ ფინანსთა სამინისტრო აღნიშნული მაგალითით არასწორად ახდენს "ფაქტობრივად გაწეული ხარჯების" ინტერპრეტაციას და ის შესაცვლელია.

კითხვა: მაინტერესებს, იბეგრება თუ არა აკადემიური სტიპენდიები?

პასუხი: სსკ 168-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის მიხედვით, საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებულ ფიზიკურ პირთა შემოსავლებს მიეკუთვნება "სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდია", რომელიც განსაზღვრულია საქართველოს 2005 წლის 27 დეკემბრის კანონით "სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ". საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებულია აგრეთვე სხვა სახელმწიფო სტიპენდიებიც, ხოლო კერძო სტრუქტურების მიერ გაცემული სტიპენდიები საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებული არ არის.