ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი ნინო ბიბილაშვილი.

კითხვა: ახალი ფორმის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების შემოღების შემდეგ, შემიძლია თუ არა მათი გამოყენება იმ შემთხვევაში, თუ თვის განმავლობაში რეგულარულად ვახდენ პირზე საქონლის მიწოდებას სასაქონლო ზედნადებებით და თვის ბოლოს მსურს მხოლოდ ერთი ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა ამ მიწოდებებზე?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #84 ბრძანებით დამტკიცებული "საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის (მათ შორის, კორექტირების) გამოწერისა და წარდგენის შესახებ" ინსტრუქციის მე-3 მუხლის მე-18 ნაწილის მიხედვით, "კალენდარული თვის განმავლობაში ერთზე მეტი სასაქონლო ზედნადებით საქონლის მიწოდებისას, თუ ამ საქონლის მიმღებზე უნდა გაიცეს მიწოდებების ჯამური მონაცემების ამსახველი ერთი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, მასში მე-14 და მე-15 სტრიქონები არ შეივსება", ხოლო ამავე მუხლის 21-ე ნაწილის თანახმად კი, "ერთი და იგივე მყიდველისათვის კალენდარული თვის განმავლობაში ერთზე მეტად მიწოდებული საქონლის ჯამურ მონაცემებზე თუ გამოიწერება ერთი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, ამ შემთხვევებში გამოიყენება საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის დანართი #2, რომელშიც ჩაიწერება იმ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის სერია და ნომერი, რომლის გაგრძელებასაც წარმოადგენს მოცემული დანართი... დანართი #2-ის მე-11 და მე-12 სვეტებში ჩაიწერება კალენდარული თვის განმავლობაში მიწოდებულ საქონელზე გამოწერილი სასაქონლო ზედნადებების ნომერი და გამოწერის თარიღი. საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაში საქონლის ამსახველ მე-4 სვეტში კეთდება ჩანაწერი: "საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოიწერა ... ცალი ზედნადებით მიწოდებულ ... დასახელების საქონელზე დანართის მიხედვით"... პირს უფლება აქვს არ შეავსოს დანართი #2, თუ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას თან ერთვის შესაბამის ოპერაციებზე გამოწერილი სასაქონლო ზედნადებები".

აღნიშნულ ინსტრუქციაში საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 07.07.2010 წ. #556 ბრძანებით შევიდა ცვლილებები და დამატებები. ზემოთაღნიშნული პუნქტების შინაარსი არ შეცვლილა, მაგრამ შემოღებული იქნა ახალი სახის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა ბრძანების #5 დანართის სახით (ძველი ფორმის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურები ასევე ძალაშია მათ საბოლოო გახარჯვამდე). ახლადდამატებული მე-5 მუხლის მე-14 პუნქტში აღნიშნულია, რომ "ამ ინსტრუქციის მე-3 მუხლის 21-ე პუნქტში აღნიშნულ შემთხვევებში, დანართ #5-თან ერთად გამოიყენება დანართი #7". ასე რომ წესით, გადამხდელებს შეუძლიათ ზემოთაღნიშნული მე-3 მუხლის 21-ე ნაწილის გამოყენება, თუმცა ტექნიკურ პრობლემას წარმოადგენს ის, რომ დანართი #7 განსხვავდება დანართი #2-საგან, კერძოდ, ის არ შეიცავს მე-11 და მე-12 სვეტებს.

ჩვენი აზრით, ეს არ უნდა ნიშნავდეს თვის განმავლობაში რამდენიმე სასაქონლო ზედნადებით მიწოდებულ საქონელზე ერთი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის აკრძალვას. დანართი #5-ის 1-ლ სვეტში უნდა ჩაიწეროს, როგორც ადრე ანალოგიურ შემთხვევებში გამოწერილ ანგარიშ-ფაქტურებში მე-4 სვეტში: "საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოიწერა ... ცალი ზედნადებით მიწოდებულ ... დასახელების საქონელზე დანართის მიხედვით", ხოლო ანგარიშ-ფაქტურის დანართი #7-ს თან დაერთოს შესაბამის ოპერაციებზე გამოწერილი სასაქონლო ზედნადებები. ვფიქრობთ, მოცემულ შემთხვევაში, დასაბეგრი ოპერაციის მოხდენისას, უმჯობებია დღგ-ის გადამხდელმა პირებმა დანართი #5-ის ფორმის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებისა და სასაქონლო ზედნადებების ნაცვლად გამოწერონ #556 ბრძანებით ახლადშემოღებული დანართი #6-ის ფორმის სპეციალური ანგარიშ-ფაქტურა, რომელიც ერთდროულად ასრულებს როგორც სასაქონლო ზედნადების, ასევე საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის ფუნქციას.

კითხვა: ფიზიკური პირი ყიდის თავის საცხოვრებელ ბინას. ის საცხოვრებელ ბინას ფლობს 2 წელზე ნაკლები ვადით და ყიდის მას ფასნამატით. რა არის დასაბეგრი ბაზა და ბეგარის ოდენობა?

პასუხი: ამ შემთხვევაში საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი ბაზაა ფასნამატი. ვინაიდან საცხოვრებელი ბინის ერთჯერადი რეალიზაცია 2007 წლის 31 დეკემბრამდე არ იბეგრებოდა სოციალური გადასახადით, ამიტომ 2011 წლის 1 იანვრამდე მოქმედი გარდამავალი დებულების თანახმად, ის დაიბეგრება 12%-იანი განაკვეთით, ხოლო 2011 წლის 1 იანვრის შემდეგ - 20%-იანი განაკვეთით.

თუ ფიზიკური პირი რეგულარულად ყიდულობს და ყიდის საცხოვრებელ ბინებს (რეგულარულად არ ჩაითვლება 4 საცხოვრებელი ბინის (სახლის) გაყიდვა 48 თვის განმავლობაში, თანახმად საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ 2009 წლის 3 აგვისტოს #504 ბრძანებისა), მაშინ ეს მისთვის ეკონომიკური საქმიანობა და ამ შემთხვევაში მისი დაბეგვრა მოხდება 20%-იანი განაკვეთით როგორც 2011 წლის 1 იანვრამდე, ასევე მერეც.

კითხვა: ვარ გადასახადის გადამხდელი ფიზიკური პირი (ნოტარიუსი). ოფისად გამოყენებული მაქვს ჩემი მეუღლის კუთვნილი ბინა. მინდა განვახორციელო ბინის შესყიდვა 60000 ლარად და გამოვიყენო სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის დებულება 100%-იანი გამოქვითვის შესახებ. შესაძლებელია თუ არა ეს და რა გადასახადები წარმოეშობა ჩემს მეუღლეს, როგორც ფიზიკურ პირს (ქონებას ფლობს 2 წელზე მეტი)?

დამატებით მოგახსენებთ, რომ ამ ეტაპზე არც იჯარის ხელშეკრულება მაქვს და ოფისზე გაწეული ხარჯებიც ბუღალტრულად არაა ასახული.

პასუხი: ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა დაზუსტდეს, როდის და როგორ წარმოიშვა მეუღლის საკუთრება ამ ბინაზე, ანუ, ის წარმოადგენს მის ინდივიდუალურ საკუთრებას თუ არა.

თუ მეუღლის ბინა შეძენილია თქვენს ქორწინებამდე, ან ქორწინების განმავლობაში მის მიერ მიღებულია მემკვიდრეობით ან ჩუქებით, მაშინ ის, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1161-ე მუხლის მიხედვით, წარმოადგენს მის ინდივიდუალურ საკუთრებას. ამ შემთხვევაში დასაშვებია, რომ მან გაყიდოს ბინა თავის მეუღლეზე, და თუ ის ამ ბინას გამოიყენებს არა საცხოვრებლად, არამედ ოფისად (რისი მტკიცების ტვირთიც ეკისრება გადასახადის გადამხდელს) ანუ თავის ეკონომიკურ საქმიანობაში, მაშინ სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის გამოყენება და შეძენილი ბინის (საოფისედ გამოყენებულის) 100%-იანი გამოქვითვა დასაშვებია.

თუ მეუღლის ბინა შეძენილია თქვენი ქორწინების შემდეგ, მაშინ ის საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1158-ე მუხლის მიხედვით მეუღლეთა საერთო ქონებას (თანასაკუთრებას) წარმოადგენს, თუმცა, დამკვიდრებული პრაქტიკით, ამ უფლების რეალიზებისათვის საჭიროა, რომ ქონების მესაკუთრის მეუღლეც დარეგისტრირებული იყოს საჯარო რეესტრში უძრავი ქონების თანამესაკუთრედ. სამართლებრივი თვალსაზრისით, დასაშვებია, რომ ქონების ერთმა თანამესაკუთრემ თავისი მეუღლისაგან იყიდოს თანასაკუთრებაში არსებული ბინა, მაგრამ რადგან ეს შეძენაც მათი თანაცხოვრების პერიოდში ხდება, ქონებაზე თანასაკუთრეებად კვლავ ორივე მეუღლე ჩაითვლება. ამიტომ, ჩვენი აზრით, საგადასახადო თვალსაზრისით ეს გარიგება არანაირ შედეგს არ გამოიწვევს. ამ შემთხვევაში უმჯობესია გააფორმოთ იჯარის ხელშეკრულება.

ფიზიკური პირის მიერ საცხოვრებელი სახლის (ბინის) გაყიდვა არ დაიბეგრება არც დღგ-ით, რადგან ეს არ მიეკუთვნება მის ეკონომიკურ საქმიანობას (გარდა იმ შემთხვევისა, თუ ეს უკვე მის მიერ გაყიდული რიგით მე 5 (ან მეტი) საცხოვრებელი ბინაა ბოლო 48 თვის განმავლობაში) და არც საშემოსავლო გადასახადით, რადგან სსკ 168-ე მუხლის 1-"ვ.ა" პუნქტის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრისაგან განთავისუფლებულია "2 წელზე მეტი ვადით საკუთრებაში არსებული საცხოვრებელი ბინის (სახლის) მასზე დამაგრებული მიწით რეალიზაციით მიღებული ნამეტი".

დამატებით შევნიშნავთ, რომ ვინაიდან მეუღლეები ერთმანეთისთვის ურთიერთდამოკიდებულ პირებს წარმოადგენენ, მათ შორის გარიგება საბაზრო ფასით უნდა განხორციელდეს. თუ გარიგებისას დაფიქსირებული იქნება საბაზროსაგან განსხვავებული ფასი, მაშინ, სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით, "ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის გარიგებისას შემოსავლები და ხარჯები ისე უნდა განაწილდეს, როგორც დამოუკიდებელ პირებს შორის დადებული გარიგების დროს", ხოლო სსკ 22-ე მუხლის მე-10 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს გადასახადებით დაბეგვრის მიზნებისათვის გამოიყენოს საბაზრო ფასი.

მაგალითად, ვთქვათ ბინა შეიძინეთ 60000 ლარად და მისი ღირებულება გამოქვითეთ, მაშინ როცა ამ ბინის საბაზრო ღირებულება 70000 ლარია. საგადასახადო შემოწმება გამოსაქვით ხარჯად აღიარებს 70000 ლარს და ამავდროულად - მიღებულ სარგებლად 10000 ლარს. თუ ბინის საბაზრო ღირებულება გადახდილზე უფრო მცირეა, ვთქვათ, 50000 ლარია, მაშინ საგადასახადო შემოწმება გამოსაქვით ხარჯად აღიარებს მხოლოდ  50000 ლარს.

კითხვა: შპს X ეწევა მსუბუქი ავტომობილების იმპორტს აუქციონების მეშვეობით. აუქციონზე ყიდვის შემთხვევაში კომპანიაზე მოდის ინვოისი, ფორმდება ხელშეკრულება მყიდველსა და შპს X-ს შორის:

1) მანქანის ღირებულება აუქციონზე = 2 500 $;

2) საფოსტო მომსახურება = 20 $;

3) აუქციონის მომსახურება = 60 $.

ჯამი = 2 580 $.

2580 $ + ბანკის საკომისიო (10$) მყიდველს (ფიზიკურ პირს) შეაქვს შპს X-ის საბანკო ანგარიშზე, საიდანაც შპს X აკეთებს გადარიცხვას ამერიკულ შუალედურ კომპანიასთან (რომელთანაც გაფორმებული აქვს ხელშეკრულება ამ ტიპის მომსახურებაზე). ამის შემდგომ, ავტომანქანა იდება გემზე და იგზავნება საზღვაო ინვოისი ასევე კომპანიის სახელზე. მყიდველი (მოქალაქე) ამ საზღვაო ინვოისის ღირებულებას შეიტანს შპს X-ის საბანკო ანგარიშზე, მაგ. 780 $ და ასევე შპს X აკეთებს ანგარიშსწორებას ამერიკულ შუალედურ ფირმასთან. ამის შემდეგ უკვე წყდება შპს X-ის მომსახურება, ავტომანქანის ჩამოსვლის შემდეგ მყიდველსა და შპს X-ს შორის ფორმდება მიღება-ჩაბარების აქტი და მყიდველი იხდის ნაღდი ანგარიშსწორებით (სალაროს ჩეკი) 100 $ * 1,84=184 ლარს. რეალიზაცია: დ-ტი 1410 კ-ტი 6110 184 ლარი ანუ ამ მომსახურებიდან მიღებული გვაქვს 100 $, რომელსაც რეალიზაციაში ვატარებთ.

ზემოაღნიშნულიდან მაინტერესებს, რა რისკების ქვეშ დგას შპს X საგადასახადო შემოწმების შემთხვევაში? ან როგორ უნდა იმუშაოს შპს X-მა ამ ტიპის მომსახურების შემთხვევაში?

პასუხი: თუ შეკითხვის პირველი წინადადებიდან ვიმსჯელებთ, მსუბუქი ავტომობილების იმპორტიორი თავად შპს X-ია და არა - მყიდველი ფიზიკური პირი. ეს არსებითი გარემოებაა და თუ ეს მართლაც ასეა, ფაქტობრივად ადგილი აქვს არა შპს X-ის საშუამავლო მომსახურებას, არამედ მსუბუქი ავტომობილის ყიდვა-გაყიდვას. ამ შემთხვევაში საბოლოო მყიდველისაგან მიღებული მთლიანი თანხა (ბოლო 100 აშშ დოლარის ჩათვლით) ავტომანქანის სარეალიზაციო ღირებულებაა, რომელიც დღგ-ით არ იბეგრება, ხოლო ამერიკული კომპანიისათვის გადახდილი მანქანის ღირებულება, ტრანსპორტირების ღირებულება და სხვა თანმხლები მომსახურებების ღირებულებები - გამოსაქვითი ხარჯები. ამ შემთხვევაში რაიმე საგადასახადო რისკებს ვერ ვხედავთ, თუ არ ჩავთვლით იმას, რომ არარეზიდენტი პირების ზოგიერთი მომსახურებისათვის (მაგალითად, საერთაშორისო გადაზიდვებისათვის, 4%) გადახდილი თანხებიდან უნდა ხდებოდეს არარეზიდენტის საშემოსავლო (მოგების) გადასახადების დაკავება.

თუ ავტომობილის იმპორტიორი მყიდველი ფიზიკური პირია, მაშინ მის მიერ შპს X-თან როგორც აგენტთან სწორად გაფორმებული ხელშეკრულების პირობებში შპს X-ის რეალიზაციის თანხა მხოლოდ მისი საკომისიო გასამრჯელოა (100 აშშ დოლარი), რომელიც დაიბეგრება დღგ-ით, თუ შპს X დღგ-ის გადამხდელია. დანარჩენი თანხები "ტრანზიტად" გაივლის შპს X-ის ანგარიშებს, როგორც მრწმუნებლის მიერ მისი დავალების შესრულებისათვის აგენტისათვის გადახდილი თანხები (არარეზიდენტი პირისათვის საშემოსავლო (მოგების) გადასახადების დაკავების შემთხვევაში ბიუჯეტის წინაშე ვალდებულებას შეასრულებს აგენტი მრწმუნებლის სახსრებიდან) თუმცა, აქვე შევნიშნავთ, რომ ხშირ შემთხვევაში აგენტის ხელშეკრულებები ფორმდება სამართლებრივად არასწორი შინაარსით, რაც ქმნის მომხდარი საშუამავლო გარიგების სხვაგვარად შეფასების რისკს საგადასახადო შემოწმებისას, კერძოდ, მის განხილვას ყიდვა-გაყიდვად და არა საშუამავლო მომსახურებად. იმასაც აღვნიშნავთ, კონკრეტულად თქვენს შემთხვევაში ამის რისკი დაბალია, რადგან მსუბუქი ავტომობილების გაყიდვა დღგ-ით არ იბეგრება და გარიგების შესაძლო რეკლასიფიკაცია საგადასახადო შემოწმებისას არ გაზრდის ბიუჯეტისათვის კუთვნილ გადასახადებს.

კითხვა: როგორ უნდა განვსაზღვროთ საქონლის იმპორტის დროს მისი თვითღირებულება ლარებში, კერძოდ, როდესაც თანხას ავანსად ვრიცხავთ საქონლის განბაჟებამდე - გადარიცხვის კურსით თუ განბაჟების კურსით? წამოიშვება თუ არა აღნიშნულ შემთხვევაში საკურსო სხვაობა? ასევე გვაინტერესებს, უნდა გადაფასდეს თუ არა წლის ბოლოს (საგადასახადო მიზნებისათვის) გადარიცხული და მიღებული ავანსები ვალუტაში?

პასუხი: რა თქმა უნდა, ასეთ შემთხვევაში სავალუტო საკურსო სხვაობა წარმოიშობა (გარდა იმ იშვიათი შესაძლო შემთხვევისა, როდესაც გადარიცხვის დღეს მოქმედი ოფიციალური სავალუტო კურსი ემთხვევა იმპორტის დღეს მოქმედ სავალუტო კურსს). თუ გადასახადის გადამხდელი მუშაობს დარიცხვის მეთოდით, მაშინ საქართველოში იმპორტირებული საქონლის თვითღირებულების განსაზღვრისას გამოყენებული უნდა იქნეს განბაჟების დღეს მოქმედი სავალუტო კურსი. ეს დასტურდება სსკ 59-ე მუხლის მე-9 და მე-10 ნაწილებიდან:

"9. უცხოური ვალუტით განხორციელებული ოპერაცია, რომელიც ექვემდებარება დაბეგვრას, გადაიანგარიშება ლარებში:

ა) ოპერაციის დღისათვის საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური კურსით, ასეთის არსებობის შემთხვევაში...

10. საქართველოს ტერიტორიაზე საქონლის შემოტანის დროს აქციზისა და დღგ-ის თანხის განსაზღვრისას უცხოური ვალუტა ლარებში გადაიანგარიშება სატვირთო-საბაჟო დეკლარაციის რეგისტრაციის დღისათვის არსებული საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური კურსით".

საანგარიშო წლის ბოლოს არსებული ვალუტაში გამოხატული ყველა აქტივი და ვალდებულება უნდა გადაფასდეს წლის ბოლოს მოქმედი ოფიციალური სავალუტო კურსების მიხედვით. წარმოშობილი სავალუტო საკურსო სხვაობები მიეკუთვნება არასაოპერაციო შემოსავალს (დადებითი საკურსო სხვაობის შემთხვევაში) ან არასაოპერაციო ხარჯებს (უარყოფითი საკურსო სხვაობის შემთხვევაში). ეს გამომდინარეობს აღრიცხვის წესებიდან, კერძოდ, ბასს 21 "უცხოური ვალუტის კურსის ცვლილებებით გამოწვეული შედეგების" 21-ე მუხლის "ა" პუნქტი მოითხოვს, რომ "უცხოური ვალუტით შეფასებული ფულადი მუხლები უნდა გადაანგარიშდეს საბოლოო სავალუტო კურსის გამოყენებით" (ამავე სტანდარტის მე-8 მუხლის თანახმად, ფულადი მუხლები განმარტებულია როგორც "საწარმოს განკარგულებაში არსებული ფული, მისაღები აქტივები და გასანაღდებელი ვალდებულებები, რომლებიც გადახდილი ან მიღებული იქნება ფიქსირებული ან განსაზღვრადი რაოდენობის ფულის ერთეულებით"), ხოლო საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 199-ე მუხლის მე-3 ნაწილი კი განსაზღვრავს, რომ `დასაბეგრი შემოსავალი (მოგება) უნდა განისაზღვროს იმავე მეთოდით, რომელსაც გადასახადის გადამხდელი იყენებს ბუღალტრული აღრიცხვისათვის".

თუ გადასახადის გადამხდელი აღრიცხვას აწარმოებს საკასო მეთოდით, მაშინ მან საგადასახადო მიზნებისათვის საანგარიშო წლის ბოლოს არსებული ვალუტაში გამოხატული აქტივები და ვალდებულებები არ უნდა გადააფასოს, ხოლო განბაჟებული საქონლის ღირებულება განისაზღვრება მისი გადახდის დღეს მოქმედი კურსის მიხედვით, რომელსაც დაემატება საბაჟო გადასახდელები, განსაზღვრული სსკ 59-ე მუხლის მე-10 ნაწილის თანახმად.

კითხვა: ბუღალტერიას ვაწარმოებ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, დარიცხვის მეთოდით. შესაბამისად, ბუღალტრულ გატარებებს ყოველთვიურად ავსახავ მემორიალურ ორდერებში და გადამაქვს ბრუნვათა უწყისებში.
სალაროდან ანგარიშვალდებული პირის მიერ საქვეანგარიშოდ გატანილ თანხას ვუკეთებ ბუღალტრულ გატარებას - დებეტი 1430, კრედიტი 1110.

ამ ბუღალტრული გატარებით წარმოექმნება თუ არა საზოგადოებას ანგარიშვალდებული პირის მიმართ მოთხოვნა და ითვლება თუ არა ეს თანხა დებიტორულ დავალიანებად მის დაბრუნებამდე?

ამ თანხის უკან დაბრუნებისას ვატარებ: დებეტი 1110, კრედიტი 1430. ეს ბუღალტრული გატარება ითვლება თუ არა დებიტორული დავალიანების დაფარვად? ეხება თუ არა იმავე საკითხს 104-ე მუხლის პირველი ნაწილი?

პასუხი: 14xx ანგარიშები მოკლევადიანი მოთხოვნების ამსახველი ბუღალტრული ანგარიშებია (იხ. საქართველოს პარლამენტთან არსებული ბუღალტრული აღრიცხვის სტანდარტების კომისიის 1999 წლის 12 აგვისტოს #1 დადგენილებით დამტკიცებული ბუღალტრულ ანგარიშთა გეგმის სტრუქტურა), ამიტომ ცხადია, ბუღალტრული გატარებით დებეტი 1430, კრედიტი 1110 წარმოიშობა საწარმოს მოთხოვნა ანგარიშვალდებული პირის მიმართ, რაც დებიტორული დავალიანების ერთ-ერთი სახეა. ბუღალტრული გატარება დებეტი 1110, კრედიტი 1430 კი ასახავს ადრე წარმოშობილი დებიტორული დავალიანების დაფარვას.

სსკ 104-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით განსაზღვრულია, რომ "თუ რაიმე თანხა გამოიყენება კონკრეტული პირის ინტერესებისათვის, ჩაითვლება, რომ ეს თანხა მიღებული აქვს ამ პირს". ეს მუხლი მოცემულ შემთხვევას არ ეხება, რადგან აქ თანხა რომ პირს მიღებული აქვს, ისედაც ცხადია.

კითხვა: საწარმომ, სადაც ვმუშაობ ბუღალტრად, პარტნიორთა კრების ოქმის საფუძველზე გადაწყვიტა, გაუზარდოს საწესდებო კაპიტალი მის მიერ დაფუძნებულ შპს-ს ნაღდი ფულის შეტანის გზით. რა სახის ბუღალტრული დოკუმენტაცია და ბუღალტრული გატარებები უნდა მიეცეს ამ ოპერაციას, რომ არ დაირღვეს სსკ 199-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მოთხოვნები?

ჩემი აზრით: 1) სალაროს გასავლის ორდერი, სამეურნეო ოპერაციის შინაარსის, თანხისა და თარიღის მითითებით;

2) ჩანაწერი სალაროს წიგნში;

3) გატარება კონკრეტული თვის მემორიალში: დებეტი 1451, კრედიტი 1110;

4) გატარება კონკრეტული თვის ბრუნვათა უწყისში: დებეტი 1451, კრედიტი 1110.

ჩამეთვლება თუ არა სსკ 199-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მოთხოვნები შესრულებულად ამ ოპერაციებით?
   
პასუხი: სსკ 199-ე მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილები მოითხოვს, რომ გადასახადის გადამხდელმა "სწორად და დროულად აღრიცხოს შემოსავლები დოკუმენტურად დადასტურებულ მონაცემთა საფუძველზე", ასევე, "სრულად აღრიცხოს მის საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია, რათა გარანტირებული იყოს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობასა და დასრულებაზე. ამასთან, აღრიცხვის პირველად დოკუმენტებში სრულად და გარკვევით უნდა იყოს ასახული სამეურნეო ოპერაციის შინაარსი, საგანი, თანხა, სამეურნეო ოპერაციის მონაწილე მხარეების დასახელება". მოცემულ შემთხვევაში საჭირო პირველადი დოკუმენტები და სათანადო ბუღალტრული გატარებები უნდა იყოს შემდეგი:

პარტნიორთა კრების ოქმი, რომელზეც მიღებულია გადაწყვეტილება შვილობილი შპს-ის დაფუძნების შესახებ (აქ შევნიშნავთ, რომ შპს-ში საწესდებო კაპიტალის გაზრდა, თუ ამ დროს არ ხდება პარტნიორთა წილობრივი მონაწილეობის ცვლილება, არ საჭიროებს საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას) - ბუღალტრული გატარება: დ-ტი 2430/"მონაწილეობა სხვა საზოგადოებაში" კ-ტი 3171/"ვალდებულებები მეკავშირე საწარმოების წინაშე";

ნაღდი ფულით შვილობილი შპს-ის კაპიტალში თანხის შეტანის დამადასტურებელი სალაროს გასავლის ორდერი - ბუღალტრული გატარება: დ-ტი 3171/`ვალდებულებები მეკავშირე საწარმოების წინაშე~ კ-ტი 1110.

ცხადია, ამ გატარებების შედეგები უნდა აისახოს ბუღალტრულ უწყისებში. რაც შეეხება სალაროს წიგნს, მისი წარმოების ვალდებულება გაუქმებულია საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 2009 წლის 13 აპრილის #95/01 ბრძანების თანახმად.

კითხვა: საქართველოში მოქმედი რომელი კანონმდებლობა არეგულირებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების (სადაც სახელმწიფოს წილობრივი მონაწილეობა ნულია) კუთვნილი ნაღდი ფულის კუპიურების შენახვისა და განკარგვის წესს?

პასუხი: ამჟამად აღნიშნული საკითხი უშუალოდ არცერთი ნორმატიული დოკუმენტით არ რეგულირდება. ის ნორმატიული აქტები, რომლებიც ამ საკითხს არეგულირებდნენ, კერძოდ კი საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 1996 წ. 20 დეკემბრის #52 ბრძანებით დამტკიცებული დებულება "საწარმოებში, ორგანიზაციებში და დაწესებულებებში სალაროს მეურნეობის გაძღოლის შესახებ" და ასევე საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის 1999 წ. 31 დეკემბრის #328 ბრძანებით დამტკიცებული დებულება "სალაროს მეურნეობის შესახებ" ამჟამად გაუქმებულებია. საწარმოში ნაღდი ფულის შენახვისა და განკარგვის წესის დარეგულირება ამ საწარმოს ხელმძღვანელობის პრეროგატივაა.

კითხვა: გადამხდელის მიერ აღიარებულ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ზედმეტობაზე (შიდა ინვენტარიზაციის აქტით აღებულია შემოსავალში) გავრცელდება თუ არა სსკ 143-ე მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული სანქცია (5-მაგი ოდენობით ჯარიმა)?

პასუხი: სსკ 143-ე მუხლში 1 აგვისტოდან შესული ცვლილებების შემდეგ, მისი მე-4 ნაწილი ჩამოყალიბებულია შემდეგი რედაქციით:

"4. გადასახადის გადამხდელთან სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში აღურიცხავი საქონლის გამოვლენა - იწვევს პირის დაჯარიმებას გამოვლენის მომენტში ამ საქონლის საბაზრო ღირებულების ხუთმაგი ოდენობით".

ტერმინი "სააღრიცხვო დოკუმენტაცია" განმარტებულია სსკ მე-12 მუხლის მე-3 ნაწილში, როგორც "პირველადი დოკუმენტები (მათ შორის, პირველადი საგადასახადო დოკუმენტები), ბუღალტრული აღრიცხვის რეგისტრები და სხვა დოკუმენტები, რომელთა საფუძველზედაც განისაზღვრება გადასახადებით დაბეგვრის ობიექტები, დაბეგვრასთან დაკავშირებული ობიექტები და დგინდება საგადასახადო ვალდებულებები". თუ საწარმომ შიდა ინვენტარიზაციის აქტით გამოვლენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ზედმეტობა ბუღალტრულად აიღო შემოსავალში, ე.ი. მან პირველადი სააღრიცხვო დოკუმენტიც (ინვენტარიზაციის აქტი) შეადგინა და საქონელიც აღრიცხა, ამიტომ ამ შემთხვევაში მასზე აღნიშნული სანქცია ვერ გავრცელდება. მოცემული შემთხვევა არსებითად განსხვავდება ისეთი შემთხვევისაგან, როდესაც სააღრიცხვო ჩანაწერების მიხედვით დროის რომელიღაც მომენტში ვლინდება სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ზედმეტობა, მაგრამ რომელიც საწარმოს ბუღალტრულად შემოსავალში არ გაუტარებია.

ჩვენი პასუხი ძალაშია იმ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების მიმართ, რომელთა ზედმეტობის გამოვლენა კონკრეტული საწარმოს საწარმოო ან სავაჭრო ციკლისათვის დამახასიათებლად უნდა ჩაითვალოს. თუ გამოვლენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობა კონკრეტული საწარმოს პროფილისათვის სრულიად არადამახასიათებელია, მაგალითად, სამშენებლო კომპანიას ზედმეტობაში აღმოაჩნდა რამდენიმე ტონა საკონიაკე სპირტი, მაშინ შესაძლოა მათი წარმოშობის მიზეზების დასადგენად საგადასახადო ორგანოებმა დაიწყონ დამატებითი მოკვლევა.

კითხვა: ჩვენი შპს ახდენს საკუთარი წარმოების ინფორმაციული ტექნოლოგიების მიწოდებას. გთხოვთ განგვიმარტოთ, 1 აგვისტოდან ამოქმედებული საგადასახადო შეღავათების მისაღებად ეს გარემოება საკმარისია, თუ ამისათვის უნდა დავრეგისტრირდეთ ვირტუალური ზონის იურიდიულ პირად?

პასუხი: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის ახლანდელი, მოქმედი რედაქციის მე-12 მუხლის 52-ე და 53-ე ნაწილების თანახმად, შემოღებული ახალი ტერმინების განმარტება ასეთია:

"52. ვირტუალური ზონის პირი - ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ახორციელებს საინფორმაციო ტექნოლოგიურ საქმიანობას.

53. საინფორმაციო ტექნოლოგიები - კომპიუტერული საინფორმაციო სისტემების შესწავლა, მხარდაჭერა, განვითარება, დიზაინი, წარმოება და დანერგვა, რის შედეგადაც მიიღება პროგრამული უზრუნველყოფის პროდუქტები".

როგორც ვხედავთ, მოცემული განმარტებები ეფუძნება მხოლოდ პირის საქმიანობას და არ მოითხოვს არც დამატებით რეგისტრაციას რაიმე სტატუსის მოსაპოვებლად, არც ვირტუალური ზონის ცალკე განმარტებას. ცნობისათვის, კანონპროექტი "საინფორმაციო-ტექნოლოგიური ზონების შესახებ", რომელიც საქართველოს პარლამენტს უნდა განეხილა, საქართველოს მთავრობამ უკან გაიწვია. აქვე აღვნიშნავთ, რომ ახალ საგადასახადო კოდექსში, რომელიც 2011 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდება, ვირტუალური ზონის პირის განმარტება შეცვლილია, კერძოდ, სავალდებულო გახდება მისთვის შესაბამისი სტატუსის მინიჭება.

ჩვენთვის ცნობილია სსიპ "შემოსავლების სამსახურის" წერილი, რომელმაც ვირტუალური ზონის განუმარტებლობის საბაბით "შეაჩერა" ვირტუალური ზონის პირებისათვის საგადასახადო შეღავათის მოქმედება. ამ წერილს არ აქვს არანაირი იურიდიული ძალა, რადგან "შემოსავლების სამსახური", რაც არ უნდა მას უნდოდეს, ვერ შეაჩერებს საქართველოს პარლამენტის მიღებული კანონით დაწესებულ საგადასახადო შეღავათებს.

კითხვა: ჩვენს საწარმოზე 7 ივნისს მომხდარ დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციაზე მიმწოდებელმა ამავე თარიღით გამოწერა საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო მივიღეთ მხოლოდ სექტემბრის მეორე ნახევარში. საგადასახადო კოდექსში ბოლოს მომხდარი ცვლილებების შემდეგ, შემიძლია თუ არა ამ ანგარიშ-ფაქტურით დღგ ჩავითვალო სექტემბრის თვის დღგ-ის დეკლარაციაში ანუ 15 ოქტომბრამდე, თუ ჩავაბარო ივნისის ან აგვისტოს თვის დღგ-ის დაზუსტებული დეკლარაცია 2010 წლის 30 სექტემბრამდე?

პასუხი: აღნიშნული ანგარიშ-ფაქტურით დღგ შეგიძლიათ ჩაითვალოთ სექტემბრის თვის დღგ-ის დეკლარაციაში, რომლის წარდგენის ვადაა 15 ოქტომბერი. სსკ 247-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ე" პუნქტის თანახმად, დღგ-ის ჩათვლა არ წარმოებს "იმ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებით, რომლებიც დასაბეგრი ოპერაციის საანგარიშო პერიოდის დამთავრებიდან არა უგვიანეს მომდევნო სამი საანგარიშო პერიოდისა გამოწერილი არ არის დღგ-ის გადამხდელის (გამყიდველის) მიერ ან მყიდველის (ჩათვლის მიმღების) მიერ ასახული არ არის წარმოდგენილ დღგ-ის დეკლარაციაში". აქ ფრაზა "არა უგვიანეს სამი საანგარიშო პერიოდისა" ეხება დღგ-ის დეკლარაციაში ასახვას და არა უშუალოდ საგადასახადოში წარდგენის ვადას. ივნისის დამთავრებიდან სამი საანგარიშო პერიოდი კი არის ივლისის, აგვისტოს და სექტემბრის თვეები, ანუ თქვენს შემთხვევაში სსკ 247-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ე" პუნქტით გათვალისწინებული შეზღუდვა ჯერ არ დამდგარა.

კითხვა: მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორის მიერ გაწეულ მომსახურებაზე გამოწერილ ანგარიშ-ფაქტურებში ცალკე უჯრაში გაჩნდა აქციზის თანხა. ეს თანხა რა ანგარიშზე უნდა გავატაროთ?

პასუხი: თუ თქვენი საწარმო არ წარმოადგენს მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორს, მაშინ სხვა მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორის მიერ გაწეულ მომსახურებაზე გამოწერილ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაში აღნიშნული აქციზის თანხა ჩათვლას არ ექვემდებარება და ის მიკუთვნებული უნდა იქნეს საკომუნიკაციო მომსახურების ხარჯებზე, 7430 ანგარიშზე. თუ საწარმო თავადაც მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორია, მაშინ მოქმედებს სსკ 260-ე მუხლის მე-7 ნაწილი, რომლის თანახმად, მობილური საკომუნიკაციო მომსახურების გამწევი პირისათვის "აქციზის ჩასათვლელი თანხა არის აქციზის თანხა, რომელიც საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით გადახდილია ან გადასახდელია მხოლოდ მობილური საკომუნიკაციო მომსახურების მიღებისას, როდესაც მომსახურების მიმღები არ არის ბოლო მომხმარებელი". ეს ნიშნავს, რომ მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორი სხვა მობილური კავშირგაბმულობის ოპერატორის მიერ გაწეულ მომსახურებაზე აქციზის თანხას ჩაითვლის (ასახავს 3360 ანგარიშზე), გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ის ამ მიღებული მომსახურებისათვის საბოლოო მომხმარებელს წარმოადგენს (მაგალითად, შეიძლება შპს "ჯეოსელს" აღებული ჰქონდეს ნომერი შპს "მაგთიკომში" საკუთარი მოხმარებისათვის).