ვინ ისარგებლებს სამთავრობო შეღავათებით?
2020 წლის აპრილის პირველ დღეებში, როდესაც, კორონავირუსის გავრცელების გამო დაწესებული აკრძალვების გრძელ ჩამონათვალში სამშენებლო საქმიანობაც მოხვდა, დეველოპერების დიდმა ნაწილმა აღნიშნული დადგენილების შესახებ არაფერი იცოდა, მეტიც – სამშენებლო მოედნებზე სამუშაოები ისევ გრძელდებოდა. მაგალითად, ქვეყნის უმსხვილეს სამშენებლო კომპანია „არქიში“ მედიას განუცხადეს, რომ შეზღუდვის შესახებ ინფორმაციას არ ფლობდნენ. დიდი მოთამაშეებისგან განსხვავებით, ობიექტური მიზეზების გამო, მცირე კომპანიებისთვის შეზღუდვები დე-ფაქტო მანამდე ამოქმედდა, რადგან საქალაქთაშორისო მიმოსვლის შეზღუდვებისა და გაურკვეველი პერსპექტივების პირობებში მშენებლობების ტემპი ისედაც დაეცა. აკრძალვა 5 მაისამდე მოქმედებდა, თუმცა, შეზღუდვების მოხსნის შემდეგაც, რამდენიმე მუნიციპალიტეტის ჩაკეტვის პირობებში, მშენებლობების სრულად გახსნა შეუძლებელი გახდა. შესაბამისად, დარგი რამდენიმეთვიან სტაგნაციაში აღმოჩნდა.
ბოლო მასშტაბური კრიზისი ქვეყანაში 2008 წელს დაფიქსირდა, როცა რუსეთთან ომის შემდეგ საქართველოს ეკონომიკაზე უარყოფითი ზეგავლენა იქონია არა მხოლოდ თავად ომმა, არამედ გლობალური ფინანსური კრიზისის დაწყებამაც. თუმცა, ამ ორი ფაქტორის დამთხვევის შედეგად მიღებული ეკონომიკური ზარალი (ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად, 2008 წელს საქართველოში ეკონომიკის ზრდამ მხოლოდ 2,1% შეადგინა), გაცილებით ნაკლები აღმოჩნდა, ვიდრე კორონავირუსის გავლენა ქართულ ეკონომიკაზე. სავალუტო ფონდის განახლებული პროგნოზით, 2020 წელს ეკონომიკური ვარდნა საქართველოში 5% იქნება.
თვეების მიხედვით კი ეკონომიკური ვარდნა დრამატული ციფრებით გამოიხატება: 2020 წლის აპრილში მშპ 16.6%-ით შემცირდა, რაც, ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, ერთ თვეში ეკონომიკური ვარდნის მაქსიმალური მაჩვენებელია. 2020 წლის პირველი 4 თვის განმავლობაში კი საქართველოს ეკონომიკური ვარდნის საშუალო მაჩვენებელი 3.6%-ს შეადგენს. საქსტატის აღმასრულებელმა დირექტორმა გოგიტა თოდრაძემ ამ მონაცემის კომენტირებისას აღნიშნა, რომ სექტორი, რომელმაც ყველაზე დიდი წვლილი შეიტანა ვარდნაში, იყო მშენებლობა. მას მოსდევს ვაჭრობისა და დამამუშავებელი მრეწველობის სექტორები.
მძიმეა თავად დარგში დაფიქსირებული მონაცემებიც: საქსტატის ინფორმაციით, 2020 წლის პირველ ნახევარში საქართველოში დასრულებული მშენებლობის ფართობი 44.6%-ით შემცირდა. კვადრატულ მეტრებში ეს 2,8-მილიონიანი კლებაა. მიმდინარე წლის პირველ 6 თვეში ქვეყანაში 758,779 კვადრატული მეტრის უძრავი ქონების მშენებლობა დასრულდა. დასრულებული ობიექტების რაოდენობა კი 810-ია.
გასული წლის ანალოგიური მაჩვენებელი 3,520,869 კვადრატული მეტრი და 4,991 ობიექტი იყო.
სუბსიდირების პროგრამა
სხვადასხვა სახის სოციალური შეღავათებისა და სექტორის დასახმარებლად შემუშავებული პროგრამის შემდეგ, ხელისუფლებამ უძრავი ქონების გაყიდვების სტიმულირებისთვის იპოთეკურ სესხებზე სუბსიდირების პროგრამა გამოაცხადა. ბანკებმა კი სესხების გაცემა 1 ივლისიდან დაიწყეს. საერთო ჯამში სამშენებლო სექტორის დახმარების გეგმის ბიუჯეტი 434 მლნ ლარია.
როგორც პრემიერ-მინისტრის მიერ გამართულ პრეზენტაციაზე აღინიშნა, სუბსიდირება იპოთეკური სესხის საპროცენტო განაკვეთის 4%-ს შეეხება და სესხის აღებიდან 5 წლის განმავლობაში გაგრძელდება. სუბსიდირება გაიცემა არაუმეტეს 200 000 ლარის ოდენობის იპოთეკურ სესხებზე და მხოლოდ მათ შეეხებათ, ვინც კრედიტს 2020 წლის 1 ივნისიდან 2021 წლის 1 იანვრამდე აიღებს. ამასთან, სახელმწიფო წყვეტს სუბსიდირებას, თუ რეფინანსირების განაკვეთი ჩამოსცდება 5%-ს და განახლდება, თუ ეს განაკვეთი კვლავ ასცდება 5%-ს. სახელმწიფო გასცემს გარანტიას იპოთეკურ სესხებზე, გარანტიის ოდენობა არის 20%, შესაბამისად სახელმწიფო არის თანამსესხებელი. გარანტია გავრცელდება სესხებზე, სადაც თანამონაწილეობა აღემატება 10%-ს.
როგორც პრემიერის მრჩეველმა ბექა ლილუაშვილმა სექტორის მხარდამჭერი პაკეტის წარდგენისას განმარტა, ეს თანხა 4 მიმართულებით დაიხარჯება და უზრუნველყოფს სექტორში დასაქმებული ადამიანებისთვის სამუშაო ადგილების შენარჩუნებას და დარგის განვითარებას.
„ბიუჯეტი მოხმარდება იმას, რომ პირველ რიგში სექტორში როგორც პირდაპირ, ასევე სექტორთან დაკავშირებულ სხვა საქმიანობებში დასაქმებულ ჩვენს მოქალაქეებს შევუნარჩუნოთ სამუშაო ადგილები; მეორე – დავეხმაროთ დეველოპერულ სექტორს, რომ დაასრულოს მშენებლობები და ჩვენი თანამოქალაქეები, რომლებმაც უკვე გასწიეს ფინანსური ხარჯი, დავიცვათ იმისგან, რომ არ დაკარგონ ეს ფული“, – განაცხადა ლილუაშვილმა.
მისი განმარტებით, 70 მლნ ლარი სჭირდება იმას, რომ სახელმწიფომ დაასუბსიდიროს იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი. 14 მლნ ლარი არის სახელმწიფო გარანტია იპოთეკური სესხების პორტფელზე, 150 მლნ ლარი არის თანხა, რომელიც დამატებით მოხმარდება დევნილ ოჯახებს; 200 მლნ ლარი კი არის საგარანტიო ფონდი შესყიდვებისთვის, რომელიც სრულად ხელმისაწვდომია სექტორისთვის და შესაბამისად ამ პროექტის ფარგლებში შესყიდულ უძრავ ქონებასაც სახელმწიფო გამოიყენებს დევნილი ოჯახების საცხოვრებელი ფართებით დაკმაყოფილებისთვის.
მთავრობამ იპოთეკური სესხების სუბსიდირების პროგრამა 28 მაისს გამოაცხადა. ბანკებმა კი სესხების გაცემა 1 ივლისიდან დაიწეს.
საბანკო ასოციაციის ინფორმაციით, 17 აგვისტოს მონაცემებით, აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში გაიცა 1000-მდე სესხი ჯამურად 100 მილიონი ლარის ოდენობით. პროგრამაში რვა ბანკი უკვე ჩაერთო და სესხები გასცა სუბსიდირების პირობებით. ასოციაციის ხელმძღვანელის ალექსანდრე ძნელაძის თქმით, ზრდაა როგორც სუბსიდირებულ სესხებზე, ისე იმ კრედიტებზე, რომლებიც სუბსიდირების პროგრამაში ვერ მოხვდებიან. ძნელაძეს უჭირს იმაზე საუბარი, ეს ეფექტი გრძელვადიანი იქნება თუ არა, თუმცა, ერთმნიშვნელოვანად აცხადებს, რომ სახელმწიფოს მიერ გამოცხადებული პროგრამის მოკლევადიანი ეფექტი სახეზეა. მისივე განმარტებით, ერთია სესხებზე მოთხოვნა, თუმცა, მეორეა, მოთხოვნიდან რამდენი იქნება გაცემული.
რაც შეეხება ცალკეულ ბანკებს, „თიბისის“ ინფორმაციით, პროგრამის ფარგლებში 26.9 მლნ ლარის მოცულობის სესხი უკვე გასცა. როგორც ბანკში აცხადებენ, ივლისში პროგრამის ფარგლებში 283 იპოთეკური სესხი გაიცა, რაც ამ პერიოდში ბანკის მიერ გაცემული იპოთეკური სესხების 27%-ია. მათივე ინფორმაციით, „თიბისი ბანკში“ სუბსიდირების პროგრამის შემდეგ წინა თვეებთან შედარებით იპოთეკურ სესხებზე მოთხოვნა მნიშვნელოვნად გაიზარდა.
წინასწარ მონაცემებზე დაყრდნობით ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი, კობა გვენეტაძე აცხადებს, რომ უძრავი ქონების ბაზრის წახალისების ინსტრუმენტი ძირითადად ივლისის თვეში ამოქმედდა და ჯერ მცირე დროა გასული, ცენტრალური ბანკი ელოდება, რომ მომდევნო თვეებში სურათი უკეთესი იქნება. სებ-ის პრეზიდენტი ამბობს იმასაც, რომ მიუხედავად სირთულეებისა და გამოწვევებისა კომერციულ ბანკებს კაპიტალისა და ლიკვიდობის საკმაოდ ჯანსაღი მაჩვენებლები აქვთ, რაც ხელს უწყობს საკრედიტო აქტივობის დაჩქარებას.
„განაცხადების რაოდენობამ იპოთეკაზე მოიმატა, თუმცა, დაზუსტებული ინფორმაცია არ გვაქვს, რომ დეტალებში ჩავშალოთ. შეზღუდვების პირობებში, რაც ვიცით სტატისტიკით, აპრილში და მაისში თითქმის შეჩერდა იპოთეკების გაცემა. ივნისიდან ბაზარმა ასე თუ ისე აღდგენა დაიწყო და ახალმა იპოთეკებმა წინა წლის მაჩვენებლის დაახლოებით 65% შეადგინა“, – განაცხადა გვენეტაძემ. ის პოზიტიურს უწოდებს იმ ფაქტსაც, რომ საცხოვრებლის კუთხით განხორციელებულმა ტრანზაქციებმა 2020 წლის ივნისის თვეში 2019 წლის ივნისისთვის განხორციელებული ტრანზაქციების 71% შეადგინა.
ბანკები თუ სამშენებლო კომპანიები – ვის ინტერესშია სუბსიდირების პროგრამა?
ეკონომისტი მერაბ ჯანიაშვილი მიესალმება სამშენებლო სექტორის სუბსიდირებას, თუმცა არა – ბანკების „გავლით“. მისი თქმით, მთავრობას რომ ეს სექტორი უშუალოდ დაესუბსიდირებინა, მომხმარებელი გაცილებით მეტ შეღავათს მიიღებდა. ამის საილუსტრაციოდ მას მოჰყავს მაგალითი: დავუშვათ, ადამიანმა აიღო 10-წლიანი, 100 ათასლარიანი სესხი 10-პროცენტად, და ამ საპროცენტო განაკვეთიდან მთავრობა უფინანსებს 4%-ს. შესაბამისად, საბოლოო ჯამში მომხმარებელმა უნდა გადაიხადოს 158 ათასი, სახელმწიფომ – 18 ათასი (5-წლიანი სუბსიდირების შედეგად). შესაბამისად, მომხმარებლის გადასახდელი რჩება 140 ათასი ლარი. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ ამ 18 ათას ლარს სახელმწიფო სამშენებლო კომპანიას პირდაპირ გადაურიცხავდა, მომხმარებელს ბინაში 82 ათასი ლარის გადახდა მოუწევდა. ხოლო ამ თანხას თავად მოიძიებდა თუ ბანკების საშუალებით, ეს უკვე მყიდველის გადასაწყვეტი იქნებოდა. ამასთან, ჯანიაშვილის თქმით, ეს თანხა მოქალაქეს ბანკის საშუალებითაც რომ აეღო ბაზარზე არსებული განაკვეთით, მისი ხარჯები გაცილებით ნაკლები იქნებოდა და მეტ შეღავათსაც მიიღებდა – დაახლოებით 10 ათასი ლარს დაზოგავდა, ვიდრე სახელმწიფოს სუბსიდირების შემთხვევაში.
გარდა ამისა, ჯანიაშვილი ამბობს, რომ კრიზისის დროს უძრავი ქონების ფასები და საპროცენტო განაკვეთები ისედაც მცირდება.
„ამერიკაში იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი ახლა ისტორიულ მინიმუმზეა. ეს კრიზისულ პირობებში ბუნებრივი პროცესია და რომც არ დაწყებულიყო სუბსიდირების პროგრამა, სესხები მაინც გაიაფდებოდა. ახლა კი ბანკს არ აქვს არანაირი ინტერესი, რომ საპროცენტო განაკვეთი დააკლოს. სამშენებლო სექტორი მოიცავს ბევრ თანადაკავშირებულ სექტორს, სადაც დიდი ოდენობით ადამიანია დასაქმებული. უშუალოდ სამშენებლო სფეროში 120 ათასამდე ადამიანი მუშაობს, დაახლოებით ერთი ამდენი კი მომიჯნავე სექტორებში – რემონტი, ავეჯის, სამ¬შენებლო მასალების რეალიზაცია და ა.შ. შესაბამისად, აუცილებელი იყო სამშენებლო სექტორის პირდაპირი სუბსიდირება, მაგრამ ჩვენს მაღალჩინოსნებს გარკვეული კომპლექსი აქვთ, რომ ყველა სუბსიდირების სქემაში აუცილებლად ბანკი უნდა იყოს ჩართული. აქ კი საბანკო სექტორი არაფერ შუაში არ უნდა იყოს“, – აცხადებს მერაბ ჯანიაშვილი.
გაურკვეველი პროგნოზები
მართალია, პროგრამის ამოქმედებიდან ერთ თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში, ამ სახის სესხებხე მოთხოვნის მკვეთრ ზრდას ვერ ვხედავთ, თუმცა, Galt & Taggart-ის კვლევის თანახმად, მთავრობის მიერ იპოთეკური სესხების 4%-იანი სუბსიდირების პროგრამა 2020 წლის მე-2 ნახევარში იპოთეკების გაცემას გაზრდის.
მიმოხილვაში ნაჩვენებია დედაქალაქის უძრავი ქონების ბაზრის 2020 წლის მეორე კვარტალის დინამიკა და აღნიშნულია, რომ იპოთეკების გაცემა აპრილში მკვეთრად შემცირდა, ხოლო ივნისში აღდგენა დაიწყო.
„იპოთეკური სესხების გაცემა 2020 წლის I კვარტალში მკვეთრად გაიზარდა უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთების შემცირების გამო. თუმცა, ეს ტრენდი რადიკალურად შეიცვალა COVID-19-ის შედეგად რისკების გაზრდის გამო. უცხოურ ვალუტაში გაცემულ იპოთეკურ სესხებზე საშუალო შეწონილმა განაკვეთმა ივნისში 6.0% შეადგინა (+2.1 2019 წლის ბოლოსთან შედარებით), ხოლო ლარში გაცემულ იპოთეკურ სესხებზე საშუალო შეწონილმა განაკვეთმა ივნისში 12.8% შეადგინა (+1.2 2019 წლის ბოლოსთან შედარებით). იპოთეკების გაცემა მკვეთრად შემცირდა აპრილში 19 მლნ ლარამდე ანუ -94.9% და მაისში – 40 მლნ ლარით ანუ -88.8%. წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით გაცვლითი კურსის ეფექტის გამორიცხვით, მაგრამ კლების ტემპი შემცირდა ივნისში. ამ პერიოდში 164 მლნ ლარის სესხი გაიცა, რამაც კლება -45.5%-მდე შეამცირა. ჩვენი აზრით, იპოთეკების გაცემა გაიზრდება 2020 წლის მე-2 ნახევარში, ვინაიდან მთავრობის საპროცენტო განაკვეთის 4%-იანი სუბსიდიის სქემა პირველად ბაზარზე ბინებზე მოთხოვნას გაზრდის. სუბსიდიის პროგრამა გაგრძელდება წლის ბოლომდე და ამ პერიოდში გაცემულ იპოთეკურ სესხებზე, სახელმწიფოს მხრიდან მოხდება პროცენტის სუბსიდირება 5 წლის ვადით“, – აღნიშნავენ Galt & Taggart-ში.
კვლევით კომპანიაში მიიჩნევენ, რომ ეროვნული ბანკის მიერ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის შემცირება მომხმარებლის აქტივობას გაზრდის.
ბიზნესის "პანდემიური" განწყობები
ცხადია, ბიზნესისთვის ნებისმიერი დახმარება, განსაკუთრებით კი სახელმწიფოს მხრიდან, მისაღებია. ამიტომ, თუკი მანამდე პერიოდში, რეგულაციის თუ სხვა გადაწყვეტილებების გამო, სამშენებლო სექტორში არცთუ იშვიათად ისმოდა კრიტიკა ხელისუფლების მიმართ, 4%-იანი სუბსიდირების გეგმის გამოცხადების შემდეგ მათი ტონი მკვეთრად დადებითი გახდა.
სამშენებლო კომპანია „ივერონის“ ხელმძღვანელი არჩილ ჯაყელი საკუთარი ბიზნესის მაგალითზე ჟურნალ „ბიზნესი და მენეჯმენტთან“ ამბობს, რომ სუბსიდირების პროგრამა უკვე პირველ ეტაპზე აღმოჩნდა შედეგის მომტანი. მისი თქმით, აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში სესხის დამტკიცებას რამდენიმე ბინის შემთხვევაში ელოდება.
მისივე შეფასებით, გარდა იმისა, რომ მომხმარებლებისთვის მიმზიდველია კრედიტის 4%-ით შემცირების შესაძლებლობა, მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს მიერ გარანტის როლში დადგომა, რაც სესხის გაცემის პროცესში ბიუროკრატიას ამცირებს. ჯაყელი ამბობს, რომ კრიზისის შედეგად, მოთხოვნა ძირითადად მშენებარე ბინებზე შემ¬ცირდა, რადგან მომხმარებლები გაურკვევლობაში არიან და ფიქრობენ, რომ კორონავირუსის შესაძლო მეორე ტალღამდე უნდა მოასწრონ დასრულებული ბინების შეძენა.
„მაგალითად, თუ ვინმეს ნაქირავები აქვს ბინა ან გეგმავს შეძენას, ურჩევნია დროულად იყიდოს დასრულებული უძრავი ქონება, რადგან ეშინია, რომ რამდენიმე თვეში შესაძლოა ისევ შეზღუდვები ამოქმედდეს და მისი საცხოვრებლის საკითხი „ჰაერში“ დარჩეს. ამიტომ ახლა მხარდაჭერა სწორედ დაწყებულ, მიმდინარე პროექტებს სჭირდება“, – აცხადებს არჩილ ჯაყელი.
მისი თქმით, ამ სეგმენტის მხარდაჭერა მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც სწორედ ის აძლევს ბიძგს ისეთ სფეროებს, როგორიცაა სამშენებლო და სარემონტო მასა¬ლები, სარემონტო სერვისი, ავეჯი და ა.შ.
პროექტისგან დადებით შედეგებს ელოდება მენაშენეთა ასოციაციის ხელმძღვანელი ირაკლი როსტომაშვილიც. მისი თქმით, ჯერჯერობით კონკრეტული პროგნოზების გაკეთება რთულია, რადგან ანალოგიურ კრიზისთან შედარების შესაძლებლობა არ გვაქვს და ერთადერთი პერიოდი, როდესაც სექტორმა მასშტაბური დარტყმა მიიღო, 2008 წლის აგვისტოს ომი იყო. თუმცა, მისივე თქმით, მაშინ სექტორი მთლიანად ჩამოიშალა, რადგან დეველოპერებს არც გამოცდილება ჰქონდათ და არც სახელმწიფო მხარდაჭერა.
რაც შეეხება შეფასებებს იმის შესახებ, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტმა არ უნდა დააფინანსოს (განსაკუთრებით კი კრიზისის დროს) კონკრეტული მოქალაქეების მიერ ბინის შეძენა, ირაკლი როსტომაშვილი ამბობს, რომ ასეთი მიდგომა გაუმართლებელია, რადგან საუბარია არა მხოლოდ ერთი კომპანიის და თუნდაც სექტორის დახმარებაზე, არამედ კომპლექსურ შედეგებზე.
„იყო „ვაი-ვიში“, თუ რატომ ეხმარება სახელმწიფო კერძო სექტორს. ეს არაა რამდენიმე კომპანიის და უძრავი ქონების ბაზრის მხარდაჭერა. მარტივად ავხსნი: უძრავი ქონების ბაზარი რომ ჩამოიშალოს, მხოლოდ დეველოპერებს კი არ შეექმნებათ პრობლემა, დაზარალდება ნებისმიერი ბინის მფლობელი, რომლის უძრავი ქონების ფასი დაეცემა და, მაგალითად, ბანკში სესხის ასაღებად რომ მივა და უზრუნველყოფად საკუთარ ბინას წარადგენს, იმაზე გაცილებით ნაკლები მოცულობის კრედიტს მისცემენ, ვიდრე ფასების ვარდნამდე მისცემდნენ. კიდევ ერთი მაგალითი – ორბელიანის მოედნის რესტავრაციის შედეგად იქ არსებული ბინები გარემონტდა. ამიტომ უნდა გამოვიდეთ და ვთქვათ, რომ არ უნდა დახმარებოდა სახელმწიფო ამ მესაკუთრეებს? ამით ხომ უძრავი ქონება გაძვირდა და ტურიზმსაც ხელი შეეწყო. ამიტომ სუბსიდირების პროგრამას არ უნდა ვუყუროთ, როგორც ფრაგმენტულს და ერთ კონკრეტულ დარგზე ორიენტირებულს. იცით, დარგის ჩამოშლამ რა გამოიწვია 2008 წელს? სამშენებლო ბიზნესის 10-მდე წარმომადგენელმა მოიკლა თავი, რადგან მათ ვერ გაუძლეს იმ სიტუაციას, როდესაც 300 ადამიანი ელოდებოდა ბინებს, მშენებლები კი მათ ვერ აკმაყოფილებდნენ, რადგან ვეღარ ასრულებდნენ მშენებლობებს და ბანკები აღარ გასცემდნენ კრედიტებს, დავალიანება კი სექტორს არავინ ჩამოაწერა“, – განაცხადა ირაკლი როსტომაშვილმა.
მისი თქმით, სუბსიდირების პროგრამა არის მაშველი რგოლი და ასევე პოზიტიური ფსიქოლოგიური ფაქტორი მშენებლობისთვის. რაც შეეხება ბანკების მონაწილეობას, მშენებელთა ასოციაციის ხელმძღვანელი ამბობს, რომ ყველა საკითხი და ცვლილება, რაც დაფინანსებას ეხება, უმჯობესია საბანკო სექტორის საშუალებით განხორციელდეს, რადგან დეველოპერული ბიზნესი სრულიად სხვა სფეროა და ფინანსები – სრულიად სხვა. სწორედ ამ მიზეზით როსტომაშვილი შიდა განვადების პრაქტიკასაც სკეპტიკურად უყურებს.
ბიუროკრატია – ბიზნესის განვითარების შეფერხების მთავარი მიზეზი
ეკონომისტი გიორგი აბაშიშვილი მასობრივ სუბსიდირების პოლიტიკაში რისკებს ხედავს. ამბობს, რომ ამ დროს გარკვეული „უსამართლობა“ იჩენს თავს – მაგალითად, სახელმწიფო გადამხდელების ჯიბიდან აფინანსებს მო-ქალაქეებს, რომლებსაც ბინის შეძენის შესაძლებლობა ისედაც აქვთ. შესაბამისად, გარკვეულ შემთხვევებში დახმარებას იღებს ის, ვისაც ეს რეალურად არ სჭირდება. თუმცა, მეორე მხრივ, გიორგი აბაშიშვილი აცხადებს, რომ კორონაპანდემიამ არასტანდარტული ვითარება შექმნა, როდესაც დარგის სტიმულირებაა საჭირო, რათა მოთხოვნის ზრდას ხელი შეეწყოს.
ამასთან, ეკონომისტი ამბობს, რომ მხოლოდ კრედიტის სუბსიდირებით დარგის გამოცოცხლება შეუძლებელი იქნება და აუცილებელია შერბილდეს ის რეგულაციები, რომლებსაც სამშენებლო ბიზნესი ბოლო წლებია, აქტიუ¬რად აპროტესტებს.
აბაშიშვილის თქმით, ჯანსაღი სტანდარტების დანერგვას არავინ ეწინააღმდეგება, მათ შორის არც მშენებლები, მაგრამ რეგულაციები უნდა იყოს გონივრული, ისევე როგორც გონივრული და მოქნილი უნდა იყოს ბიუროკრატია, რომელიც ბოლო წლებში ყველაზე რთულ წინააღმდეგობად გადაიქცა სამშენებლო ბიზნესისთვის. შესაბამისად, სადაც რესურსი არსებობს, რეგულაციები აუცილებლად უნდა შერბილდეს.
მაია ჭანტურია
