#2(2), 2004

დაიბადა თელავში 1962 წელს. 1978 წელს ჩაირიცხა თბილისის სამედიცინო ინსტიტუტში. თბილისის #1 საავადმყოფოში ინტერნატურის გავლის შემდეგ სამი წელი იმუშავა თელავის რაიონის სოფელ სანიორეში ოტორინოლარინგოლოგად. შემდეგ გაემგზავრა მოსკოვში, სადაც 6 თვე იმუშავა მეორე სამედიცინო სასწავლებელში და იქვე გააგრძელა ორდინატურა და ასპირანტურა. 1990 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია მედიცინაში. საქართველოში დაბრუნების შემდეგ კვლავ სანიორეში გააგრძელა მუშაობა, მაგრამ მალევე შევიდა თბილისში გახსნილ ამერიკულ ბიზნეს-სკოლაში. 1993 წლიდან ეწევა კომერციულ საქმიანობას. 1998 წლიდან სს "თელავის ღვინის მარნის" ერთ-ერთი მთავარი მესაკუთრეა. ამ საწარმოს სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარეა 2000 წლიდან.

კორ. - რამ გამოიწვია თქვენი ინტერესების ასეთი კარდინალური ცვლილება?

ზ.რ. - ცხოვრება ძალიან შეიცვალა, დაიწყო ყველაფერი ძველის ნგრევა, ყალიბდებოდა ახალი სახელმწიფო სისტემა და მინდოდა მონაწილეობა მიმეღო ამ პროცესში. მანამდე ჩემთვის უცხო იყო სიტყვები "მენეჯმენტი", "მარკეტინგი", გაუგებარი იყო რეკლამის ფუნქცია. საბჭოთა ბაზარი მონოპროდუქტით იყო სავსე, რომელსაც რეკლამა არ სჭირდებოდა. დავინტერესდი მართვის თანამედროვე პრინციპებით, და პირველი ცოდნა ამ სფეროში სწორედ ბიზნეს-სკოლაში შევიძინე.

- იქ მიღებული ცოდნა რომ მედიცინაში გამოგეყენებინათ?

- კი, ასეთი აზრიც მქონდა. მაგრამ ისე მოხდა, რომ ბიზნეს-სკოლის დამთავრების შემდეგ გავიმარჯვე კონკურსში და ერთი თვით გამაგზავნეს ამერიკაში, სან-დიეგოს უნივერსიტეტში. მაშინ ჯერ კიდევ ვფიქრობდი მედიცინაზე, 1991 წელს ლოს-ანჯელესში მქონდა ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი შეხვედრა მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ოტორინოლარინგოლოგ ჯონ ჰაუსთან. მე მას გავაცანი ჩემი დისერტაციის მონაცემები; აღფრთოვანებული დავრჩი მისი კლინიკით. მოგვიანებით ამ კლინიკიდან მოწვევაც მომივიდა იქ სტაჟირების გასავლელად. დიდი ხანი ვიფიქრე, მაგრამ იმ დროისათვის ყველა ეს საფეხური უკვე გავლილი მქონდა, და ყველაფრის თავიდან დაწყება აღარ მინდოდა. ამიტომ ამ წინადადებაზე უარი ვთქვი. ამ პერიოდისათვის უკვე ძალიან დამაინტერესა ბიზნესმა და გადავწყვიტე ამ სფეროში შეძენილი ცოდნა ბიზნესში გამომეყენებინა. თავიდან ყველაზე პოპულარული იყო ყიდვა-გაყიდვის ბიზნესი და თუ ფლობდი საკმაო ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ ვის რა სჭირდებოდა, გარკვეული მოგების მიღება შეიძლებოდა.

- ახლანდელ სიტუაციას რომ შევადაროთ, მაშინ უფრო ძნელი იყო ბიზნესის გაძღოლა თუ ახლა?

- ბიზნესი წმინდა გაგებით ახლაა; მაშინ იყო ბიზნესის წინამორბედი, რომელიც დამყარებული იყო ინტუიციაზე. ადამიანს ძალიან დიდი გამჭრიახობა სჭირდებოდა, რადგან ყოფილ საბჭოთა კავშირში პრინციპულად ახალი გარემო შეიქმნა. ბევრმა ვერ გამოიყენა ახალი შესაძლებლობები, იმიტომ რომ მართვის გამოცდილება არ ჰქონდა, რის შედეგადაც ბევრი საწარმო გაკოტრდა. საბჭოთა წყობილების დროს პიროვნებას დაკარგული ჰქონდა ინიციატივა, ყველაფერი დირექტივების სახით მოდიოდა. მაგალითად, გლეხი არ ფიქრობდა, თუ როდის უნდა შეეწამლა და როდის გაესხლა ვაზი, მას ბრიგადირი აძლევდა შესაბამის მითითებას. როდესაც პრივატიზაციის შედეგად გლეხს გაუჩნდა საკუთარი ნაკვეთი, მისი ცოდნა უკვე აღარ იყო საკმარისი. ადრე გლეხი ფიქრობდა მხოლოდ წარმოების ერთ ეტაპზე, პროდუქტის შექმნაზე, მაგრამ არ ფიქრობდა პროდუქციის გაყიდვის შესაძლებლობებზე და, მით უმეტეს, მის მომგებიანობაზე. ანალოგიური სიტუაცია იყო ყველა სხვა სფეროში. საქართველოში მხოლოდ ერთეულები ერკვეოდნენ მართვის პრინციპებში და სწორედ მათ შეძლეს წარმატების მიღწევა.

- თქვენს შემთხვევაში, რომ არა ამერიკული ბიზნეს-სკოლა და სტაჟირება აშშ-ში, რამდენად შესძლებდით თქვენი ბიზნესის გაძღოლას?

- მე მგონია, იქ მიღებული გამოცდილების გარეშე ჩემი ცოდნა ამ სფეროში საკმარისი არ იქნებოდა წარმატების მისაღწევად. ჩემი გონება უფრო აკადემიურად იყო მოწყობილი, ვსწავლობდი ენებს, ვეცნობოდი ლიტერატურას ახალი ინფორმაციის მიღების მიზნით, მაგრამ არა ბიზნესის კუთხით. ბიზნესისა და მარკეტინგის საფუძვლების შესწავლამ ახალი ჰორიზონტები გამიხსნა. ამერიკულმა ბიზნეს-სკოლამ გადამწყვეტი როლი ითამაშა ჩემი ინტერესების ახალი სფეროს ჩამოყალიბებაში.

- დღეისათვის მედიცინას საერთოდ ჩამოშორდით?

- დიახ.

- ხომ არ ნანობთ ამას?

- შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემი უბედნიერესი დღეები იყო, როდესაც მოსკოვში ვმუშაობდი. მაშინ პირველად ვიგრძენი, რომ შემიძლია ადამიანს დავეხმარო. სასწაული გრძნობაა, როდესაც ადამიანი შენთან მოდის ავადმყოფი და მიდის ჯანმრთელი. ასეთი ბედნიერება საქმისაგან მე აღარ მიმიღია. ახლაც ვუწევ კონსულტაციებს ახლობლებს ჩემი ცოდნის ფარგლებში (კონსულტაციები, რასაკვირველია, უფასოა), მაგრამ პრინციპულად აღარ ვკიდებ ხელს სერიოზული დაავადების მკურნალობას, ვინაიდან 12 წლის განმავლობაში რეალურად დეკვალიფიკაცია განვიცადე.

- როგორ მოხვედით "თელავის ღვინის მარანში"?

- 1993-დან 1998 წლამდე ვმუშაობდი ძირითადად რუსეთში, სადაც მე და ჩემს პარტნიორებს გვქონდა ღვინის ექსპორტ-იმპორტზე დამყარებული ბიზნესი. დეფოლტამდე ეს საქმე საკმაოდ მომგებიანი იყო. ჯერ კიდევ დეფოლტამდე გადავწყვიტეთ ჩვენი თანხის ნაწილის ინვესტირება საქართველოში და ჩვენი ყურადღება კურდღელაურის ღვინის ქარხანაზე (ახლანდელ სს "თელავის ღვინის მარანზე") შევაჩერეთ. ქარხანაში მაშინ მარაგები არ იყო, ძირითადად დაზიანებული რეზერვუარები და ყურძნის გადამამუშავებელი ძველი ხაზი დაგვხვდა. რა თქმა უნდა, ჩვენ გვქონდა იმის მონახაზი, თუ როგორი უნდა ყოფილიყო ღვინის წარმოება. შევისწავლეთ საფრანგეთის, იტალიის, ჩილეს, ამერიკის მაგალითები, მაგრამ არ დავივიწყეთ ქართული მარნის ისტორიული პრინციპიც, რომლის თანახმადაც ღვინის დაბადება, დაღვინება, დაძველება და რეალიზაცია ხდება ერთი სახურავის ქვეშ და წარმოების მთელი სისტემა კონტროლს ექვემდებარება. ფრანგული შატოს პრინციპიც ხომ ანალოგიურია, იმ განსხვავებით, რომ შატოში შეიძლება ხალხი ცხოვრობდეს, მარანში კი - არა.

- როდესაც ამ საქმეს იწყებდით, დარწმუნებულები იყავით მის წარმატებაში?

- რასაკვირველია, არა. მაშინ რომ შეგვძლებოდა ყველა რისკის გათვალისწინება, შეიძლება არც ჩაგვედო ინვესტიცია. საქართველოში არასტაბილური მდგომარეობა იყო, ქართული ღვინო გადიოდა მხოლოდ რუსეთის ბაზარზე, სადაც დეფოლტის შემდეგ ხალხის მსყიდველობითი უნარი დაეცა. მაგრამ მაშინ არ გვქონდა იმდენი გამოცდილება, რომ არსებული რისკის ფაქტორები სათანადოდ გაგვეთვალისწინებინა. იმ პერიოდში ბევრმა კომპანიამ საქართველოში კრახი განიცადა - მხოლოდ "კასტელის" მაგალითი რად ღირს, რომელმაც ფაქტიურად აშენებული ქარხანა მიატოვა ქინძმარაულში. ჩვენ იმ პერიოდში ვერ გავთვალეთ ყველა არსებული რისკი, მაგრამ ბედნიერი შემთხვევის წყალობით - და ეს მთელი ჩვენი კოლექტივის სერიოზული შრომის დამსახურებაცაა - არ გავკოტრდით.

- რა იყო ყველაზე რთული წარმოების აწყობის პროცესში?

- ყველაზე რთული აღმოჩნდა კადრების მომზადება, თანამშრომლების კვალიფიკაციის მორგება თანამედროვე მოთხოვნებზე. წარმოების ნებისმიერ ეტაპზე პიროვნებას ნათლად უნდა ჰქონდეს წარმოდგენილი თავისი ფუნქციები. ამასთან, ტექნიკური გადაიარაღების თვალსაზრისით, სამუშაო მაქსიმალურად ადვილი შესასრულებელი უნდა იყოს, რათა კონტროლის მეტი შესაძლებლობა არსებობდეს.

- რა კრიტერიუმებით სარგებლობთ თანამშრომლების შერჩევის პროცესში?

- ჩვენი წარმოების ძირითადი პრინციპია "ნერგიდან ბოთლამდე". როგორც პრინციპი ეს კარგია, მაგრამ მას ხომ შესრულება უნდა. მოვიწვიეთ უცხოელი სპეციალისტები, რომლებთან ერთადაც საწარმოს განვითარების დაწვრილებითი გეგმა შევიმუშავეთ. საქართველოში იმ მომენტში არ იყო თანამედროვე ტექნოლოგიები და არც შესაბამისი სპეციალისტები გვყავდა. ჩვენი გეგმა მიზნად ისახავდა მრავალეტაპობრივ ტექნიკურ გადაიარაღებას, და შესაბამისად მოხდა ჩვენი კადრების გადამზადებაც. მათი კვალიფიკაციის ამაღლება დღემდე გრძელდება. არის მომენტები, როდესაც აუცილებელია, შენი თვალით ნახო, შეისწავლო ესა თუ ის პროცესი, და ასეთ შემთხვევებში ჩვენი თანამშრომლები მიემგზავრებიან უცხოეთში იქაური გამოცდილების შესასწავლად.

- რამდენი ადამიანია დასაქმებული "თელავის ღვინის მარანში"?

- ძირითადი შტატი მათი ჩათვლით, ვინც სოფლად მუშაობს, 60 ადამიანია. გარდა ამისა, ვენახის სამუშაოებთან დაკავშირებით საკმაოდ ბევრ ხალხს ვასაქმებთ სეზონურად.

- თუ დაგიშვიათ შეცდომები როგორც მენეჯერს, როგორც ბიზნესმენს?

- კი, როგორ არა, მაგრამ შეცდომა, რომელსაც შეეძლო გამოუსწორებელი ზიანი მოეყენებინა ჩვენთვის, არ მქონია. ვიცით, რომ გვაქვს შეცდომები მარკეტინგში, და ვიცით, რა შეცდომებია ეს - არის ხარვეზები ბრენდის ჩამოყალიბების კუთხით. ვცდილობთ გამოვასწოროთ ეს ხარვეზები, მათ შორის სპეციალიზირებული კომპანიების დახმარებით.

- რა მიგაჩნიათ თქვენს უდიდეს წარმატებად?

- ყველაზე მთავარი მიღწევა არის საწარმოში არსებული სული, რომელიც იწვევს ყველა თანამშრომლის მაღალ მოტივაციას, სიამაყეს, რომ ისინი მუშაობენ წარმატებულ კომპანიაში. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ჩვენთან არ არსებობს იერარქიული ურთიერთობა, მე არა ვარ "ბატონი ზურაბი", ვარ უბრალოდ ზურა, ყველა "შენობით" მომმართავს. ძალიან ღია, თავისუფალი ურთიერთობა გვაქვს; ყოველთვის ვიზიარებთ ერთმანეთის დარდსა თუ სიხარულს. იმდენად მნიშვნელოვანია ჩვენი საწარმოს ბედი თითოეული თანამშრომლისათვის, რომ აქ ხალხს შაბათ-კვირასაც ნახავთ. მეც აქ ვარ თითქმის ყოველ შაბათ-კვირას, თუ თელავში ვარ.

- ეს ალბათ თანამშრომელთა მაღალი ანაზღაურებითაცაა გამოწვეული?

- კი, გარკვეულწილად მაღალი ანაზღაურებით და აგრეთვე საწარმოში არსებული ჯანსაღი ატმოსფეროთი.

- ამჟამად თქვენი პროდუქციის ძირითად ბაზარს რუსეთი წარმოადგენს?

- უფრო სწორად რომ ვთქვათ, ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნები - რუსეთის გარდა, ესაა უკრაინა, ბელორუსია, ბალტიისპირეთის ქვეყნები; ნაწილს ვყიდით შვეიცარიაში, გერმანიაში, ახლა ამერიკასთან განვაახლეთ კონტრაქტი და უკვე პირველი კონტეინერი წავიდა კალიფორნიაში. ამას წინ უძღოდა ერთწლიანი მოსამზადებელი სამუშაოები. ჩვენი ღვინო ორიენტირებულია არა მხოლოდ იმიგრანტებზე ყოფილი საბჭოთა კავშირიდან, არამედ ამერიკის მთელ მოსახლეობაზე. ვიმედოვნებ, რომ წარმატება გვექნება, წინასწარი დეგუსტაციები ძალიან წარმატებული იყო და უკვე საკმაოდ სერიოზული შეკვეთები გვაქვს.

- თუ გიცდიათ თქვენი ბიზნესის გაფართოვება ან მისი სხვა მიმართულებით წარმართვა?

- ჯერ-ჯერობით ჩვენი მოგების 100 პროცენტის რეინვესტირება ხდება ჩვენივე საქმიანობაში, და ძალიან ბევრი გვაქვს გასაკეთებელი, სანამ ვიფიქრებთ მოგების სხვა საქმეში დაბანდებაზე.

- დაახლოებით რამდენს იხდის თქვენი საწარმო გადასახადებს ქვეყნის ბიუჯეტში და რამდენად პირნათლად ასრულებდა თავის საგადასახადო მოვალეობებს გასულ წლებში?

- 2004 წლის პირველ ნახევარში ჩვენ გადასახადის სახით გადავიხადეთ დაახლოებით 500000 ლარი. შემიძლია გითხრათ, რომ კანონის წინაშე მართლები ვართ, ვიხდით ყველა გადასახადს, რაც კანონით არის გათვალისწინებული. ამავე დროს, მოხარულები ვართ იმით, რომ ახალი საგადასახადო კოდექსის პროექტის მიხედვით, მოსალოდნელია მისი დადებით გავლენა ქართულ წარმოებაზე და კერძოდ ჩვენს კომპანიაზე. გადასახადების რაოდენობის შემცირება აადვილებს ბუღალტერიას; მეორე მხრივ, მეტი თანხა რჩება რეინვესტირებისა და ხარისხის გაუმჯობესებისათვის.
 
- რაიმე კონკრეტული წინადადება ხომ არა გაქვთ საგადასახადო კოდექსთან დაკავშირებით?

- სიმართლე გითხრათ, ამ პროექტს დეტალურად არ ვიცნობ, მაქვს მხოლოდ საერთო ინფორმაცია, მაგრამ თავად ის ფაქტი, რომ გადასახადების რაოდენობა მცირდება და სავარაუდოა დღგ-ის შემცირებაც, ძალიან დადებითი მოვლენაა. ყველა იმ კომპანიას, რომელსაც თავისი ბრუნვის ნაწილი მოქცეული ჰქონდა ჩრდილში, ახალი კოდექსი საშუალებას მისცემს გამოვიდეს ჩრდილიდან.

- თქვენ იყავით კახეთის მევენახეთა და მეღვინეთა კავშირის დაარსების მთავარი ინიციატორი. კავშირი დაარსდა 2000 წელს. როგორ შეაფასებდით, კავშირის იდეამ გაამართლა?

- საბოლოო ჯამში ამ იდეამ არ გაამართლა, არასიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა. ამის მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ ვერ მოხდა მევენახეთა და მეღვინეთა გაერთიანება ერთი იდეის ქვეშ. მე თავიდანვე ვფიქრობდი, რომ ეს სერიოზული პრობლემა იქნებოდა, რადგან სხვადასხვა კომპანიას განსხვავებული შეხედულება აქვს თავისი საქმიანობის სტილზე. საქართველოში არსებული არადახვეწილი კანონმდებლობის პირობებში საწარმოებს აქვთ საშუალება, კანონის დარღვევით აწარმოონ პროდუქცია. ასეთი ფირმები და ჩვენი საწარმო არ შეიძლება ერთმანეთის გვერდზე იდგნენ და საერთო იდეა გაიზიარონ. სწორედ ეს იყო იმის მიზეზი, რომ კავშირის აქტიური მოღვაწეობის პერიოდი ძალიან მოკლე აღმოჩნდა. მაგრამ მე მაინც იმედი მაქვს, რომ ოდესმე ყველა მეღვინე და ყველა მევენახე გაერთიანდება ერთი დროშის ქვეშ, რასაც ქართული მეღვინეობა ჰქვია. ერთიანი საკანონმდებლო ბაზა და აღსრულების მექანიზმი დაიცავს როგორც ქართველ, ასევე უცხოელ მომხმარებელს უხარისხო ქართული ღვინისაგან. ანალოგიური კავშირები ძალიან გავლენიანია მთელ მსოფლიოში.  

- ეწევით თუ არა საზოგადოებრივ ან პოლიტიკურ მოღვაწეობას?

- პოლიტიკურს - არა, საზოგადოებრივს - კი, რატომაც არა? რიგ შემთხვევაში დახმარებას ვუწევთ სტუდენტებს, გაჭირვებულებს, ვაწესებთ პრემიას. შარშან პრიზიც გადმოგვცეს საქველმოქმედო საქმიანობისათვის. აგრეთვე ვმონაწილეობთ ქალაქისათვის საჭირო ღონისძიებებში, როგორიცაა ეკლესიის აშენება, სკოლის აღდგენა და ა.შ. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენს მიერ გაღებული თანხები აბსოლუტურად მიზნობრივად დაიხარჯოს. ფულის ხარჯვაზე აუცილებლად უნდა იყოს კონტროლი.

- ბოლო შეკითხვა ჩვენს ჟურნალს ეხება. თქვენი აზრით, შეძლებს თუ არა "ბიზნესი და მენეჯმენტი" გახდეს სამაგიდო ჟურნალი ბიზნესმენებისა და მენეჯერებისთვის?

- ვფიქრობ, კი. ჩემის აზრით, ამ ჟურნალში ყურადღება უნდა გამახვილდეს წარმატებული ქართული ბიზნესის წარმოჩენაზე, რაც ყველას დაანახვებს, თუ რა შეიძლება იქნას მიღწეული საქართველოში და რა გზებით. ამასთან, ჟურნალს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ინფორმაციული დატვირთვა, მან გარკვეული საგანმანათლებლო ფუნქცია უნდა იკისროს. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იქნებოდა, იყოს სტატისტიკური მონაცემები საქართველოს შესახებ, სადაც თავი მოყრილი ექნება ქართული ეკონომიკის ინდიკატორებს: ერთ სულზე მოხმარება და მისი ცვლილებები, სამომხმარებლო ბაზრის ინდიკატორები, კონკრეტულ სექტორში აქტივობა, თუ ამის მონიტორინგი შესაძლებელია საქართველოში. ამ ტიპის ინფორმაცია ძალიან მნიშვნელოვანია. რა თქმა უნდა, ეს არ იქნება მასიური და გასართობი ჟურნალი. ამასთან, რედაქტორს დასჭირდება ძალიან დიდი ძალისხმევა, რომ მაქსიმალურად ობიექტური ინფორმაცია მიაწოდოს მკითხველს, რათა არ შექმნას არასწორი შთაბეჭდილება ამა თუ იმ კომპანიის წარმატების ან წარუმატებლობის შესახებ. რასაკვირველია, რეკლამაც აუცილებელია, ამით არსებობს ჟურნალი, მაგრამ არ უნდა იყოს ფარული რეკლამა და დაკვეთილი მასალები. ძალიან მნიშვნელოვანია აგრეთვე უცხოური გამოცდილების გაზიარება. შეიძლება ასევე მომზადდეს თემატური ნომრები, რომლებიც მიეძღვნება, მაგალითად, მანქანათმშენებლობას, ნავთობს, ან სადაც განხილული იქნება დიდი საერთაშორისო პროექტები, რომლებშიც საქართველო მონაწილეობს.

ესაუბრნენ ლალი ძამუკაშვილიდა თინათინ ზურაბიშვილი