– ბატონო ცეზარ, გვიამბეთ თქვენი პირველი ბიზნე¬სის შესახებ და ასევე როგორ განავითარეთ შემდგომში საქმიანობა.

– 1991 წელს დავამთავრე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, დაახლოებით 3 კვირა ვიმუშავე ცეკავშირში და დავანებე თავი, რადგან მთელი სამსახური გადასული იყო მხოლოდ აღებ-მიცემობაზე და ეს მიუღებელი აღმოჩნდა ჩემთვის.

 
დაახლოებით მაგ დროს, 11 ივნისს იმართებოდა ტრადიციული სახალხო დღესასწაული „ლომისობა“, როცა გლეხები სახლში ხარშავენ ლუდს. მეგობრებთან ერთად წავედით დღესასწაულის აღსანიშნავად. იქ მოგვივიდა აზრი, რომ გაგვეკეთებინა სახლის ლუდი ზუსტად იგივე ტრადიციებით, როგორც გლეხები ამზადებდნენ. „ლომისობიდან“ დაბრუნებულებმა შევქმენით ფირმა. თავიდან შვიდნი ვიყავით. ვიყიდეთ საარაყე ქვაბები და როგორც მთაში დღესაც ხარშავენ ტრადიციულად ლუდს, დავიწყეთ ისეთივე მეთოდით ლუდის ხარშვა.

– თქვენი პარტნიორები ვინ იყვნენ?

– ჩემი ძმა – იაგო, მეგობრები, კლასელები.

– დღემდე თუ შემორჩნენ მაშინდელი პარტნიორები თქვენს ბიზნესებში?

– ძველებიდან მხოლოდ ერთი შემოგვრჩა – დევი ოვაშვილი. როცა ვიწყებდით, საკუთარი ფიზიკური შრომის გარეშე შეუძლებელი იყო რაღაცის გაკეთება. იმდენი ფული არ გვქონდა, რომ დაქირავებული შრომის ხარჯზე შექმნილიყო კომპანია. ამ 6-7 ადამიანიდან მხოლოდ სამნი დავრჩით. 1991 წელს მოვხარშეთ პირველი ლუდი, 1992-შიც ანალოგიურად გაგრძელდა. 1993-ში უკვე გადავწყვიტეთ სახლის საარაყე ქვაბები საწარმოო ქვაბებით ჩაგვენაცვლებინა. ასე 1995 წლამდე მოვედით. იმ დროს უკვე გვქონდა ცოდნა-განათლება, თუ როგორ შეიძლებოდა წარმოების განვითარება ინდუსტრიული მეთოდებით და დავიწყეთ ისევ ჩვენი ხელით ახალი, პატარა (მინი) წარმოების შექმნა 1997 წელში უკვე პირველი კრედიტი ავიღეთ და მეორადი ჩეხური დანადგარები ვიყიდეთ. ამასობაში ადგილობრივ ბაზარზე ჩვენი პროდუქციის გაყიდვების წილმა უკვე საერთო ბაზრის 5-6%-ს მიაღწია.

– მაშინ ძირითადად „ყაზბეგი“ დომინირებდა.

– ძირითადად „ყაზბეგი“, თუმცა „შატილიც“ იყო. მაშინ, „კასტელი“ ჯერ გახსნილი არ იყო. 1998 წელში უკვე არყის წარმოებაც გავაკეთეთ. 1999 წლის გაზაფხულიდან სრული გადაიარაღება გავაკეთეთ ლუდისაც და არყისაც და წლის ბოლოს უკვე პირველი შემოტევა განხორციელდა ჩვენი კომპანიის წინააღმდეგ. დაგვიკეტეს ორივე – არყის და ლუდის წარმოება. 6 თვე მიდიოდა ძიება. მაშინდელი ხელისუფლების მიზანი იყო რამენაირად გაგვეჩერებინა წარმოება და ამ ბიზნესისთვის თავი დაგვენებებინა.

– წარმოებას თუ გააჩერებდით, მაშინდელ ხელისუფლებას რა სარგებელი ჰქონდა?

– ჩვენ პოლიტიკაში არ ვმონაწილეობდით, მაგრამ გვქონდა ჩვენი შეხედულებები რაიონში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით. ეს იწვევდა ჩვენთან წინააღმდეგობას. რაიონში გზა არ იყო, ახალგორიდან თბილისამდე 56 კილომეტრის გავლას 3 საათი სჭირდებოდა. რაიონის გაზით უზრუნველყოფა ჩვენ ვიკისრეთ. გვინდოდა, რომ ხელისუფლება თუ ხელს არ შეგვიწყობდა, ხელი მაინც არ შეეშალა. ჩვენმა ასეთმა პრინციპულმა დამოკიდებულებებმა მიგვიყვანა იქამდე, რომ ხელისუფლება დაგვიპირისპირდა და ბოლოს დაგვიკეტეს ქარხანა.

იძულებულები გავხდით და არყის წარმოება დაახლოებით 40 ათას დოლარად გავყიდეთ. მას შემდეგ „თიბისიში“ ავიღეთ 40-50 ათასი დოლარი სესხი და მთელი ეს ფული ისევ ლუდის განვითარების საქმეში ჩავდეთ.

– საქმიანობა ისევ „ლომისის“ სახელით განაგრძეთ?

– კი. 2000 წელში, ბაზარზე უკვე გვქონდა 10-12%-მდე წილი. 2001 წელში კიდევ გავაკეთეთ წარმოების პატარა გადაიარაღება და ბაზარზე წილიც გავზარდეთ. 2003-ში უკვე დავიწყეთ ფიქრი, რომ ახალი წარმოება გაგვეკეთებინა. შეუძლებელი ხდებოდა საქართველოს მომარაგება ახალგორში არსებული ქარხნით. 2003 წლის მეორე ნახევარში დავიწყეთ ნატახტრის ქარხნის დაპროექტება.

2003 წლის ბოლოს ხელისუფლება შეიცვალა და ახლა მათ დაიწყეს ძიება რა საშუალებებით და რა წყაროებით ვაშენებდით. მთელი 2004 წლის განმავლობაში მიდიოდა შესწავლა, ვინ ვიყავით, რა ვიყავით... ძალიან მძიმე პერიოდი გავიარეთ 2004 წელს.

2005-ში უკვე გავხსენით „ნატახტარი“. 2003-2004 წლიდან ჩვენი პარტნიორი „ლომისში“ იყო ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი „იბიარდი“. „ნატახტარი“ ცალკე კომპანია არ ყოფილა, „ლომისის“ შვილობილი ქარხანა იყო და დღესაც ასეა მგონი. მქონდა ერთი ფირმა „ლომისი“ და ერთ ფირმას ჰქონდა ორი ქარხანა. „იბიარდისთვის“ დღემდე, აღმოსავლეთ ევროპაში ყველაზე წარმატებული პროექტი იყო განხორციელებული „ლომისის“ სახით. 2007 წელში ისევ დაიწყო ზეწოლა: მაშინდელი ოპოზიცია მიტინგებს გვიტარებდა, ხელისუფლების მხრიდან სხვა სახის ზეწოლა ხორციელდებოდა და უკვე იძულებულები ვიყავით, რომ გაგვეყიდა ქარხანა. 

2007 წლის ბოლოს კომპანია „ეფესზე“ გავასხვისეთ, მაგრამ ფული 2008 წლის დასაწყისში იანვარ-თებერვალში მივიღეთ.

– გარიგების მოცულობამ რა თანხა შეადგინა?

– ბევრად დაბალ ფასად გაიყიდა, ვიდრე მისი რეალური ღირებულება იყო. როცა ქარხანას, ისევე როგორც ნებისმიერ ბიზნესს მოუმზადებელი ყიდი – გაცილებით იაფია მისი ფასი, ვიდრე, როცა თავისუფალ, კონკურენტულ გარემოში ყიდი. ეს იყო ექსტრემალურად გადადგმული ნაბიჯი, რაც შეიძლება მალე მომხდარიყო ქარხნის თავიდან მოშორება. კრედიტები გვქონდა მაშინ 13 მილიონი „თიბისისგან“, ასევე „იბიარდის“ კრედიტი იყო. ამ დროს კი წამოვიდა შემოტევა ორივე მხრიდან. ოპოზიციის მხრიდან ძირითადად ნათელაშვილი აქტიურობდა და მიტინგებს მიწყობდა.

– რა უნდოდათ?

– არ უნდოდათ რომ წარმატებული კომპანია ყოფილიყო ჩვენს ხელში. ავდექით და გავყიდეთ. ქართული მხრიდან მოწილეები: მე, ჩემი ძმა და დევი ოვაშვილი ვიყავით. „იბიარდის“ წილის ჩათვლით 78 მილიონად გაიყიდა, დაახლოებით 60 მილიონი დოლარი მივიღეთ ჩვენ. ამ პერიოდში, თებერვალში უკვე დავინიშნე გუბერნატორად.

– თუ ოპოზიცია გიტევდათ და რაღაც მიზანი ჰქონდათ, ხელისუფლებაში თავად იყავით, პარლამენტის დეპუტატი იყავით და საკუთარი თანაგუნდელებიც გებრძოდნენ?

– მაშინ ხელისუფლებაში შიდა, ირაკლი ოქრუაშვილთან დაპირისპირება იყო. მაგ პერიოდში ჩვენ გვქონდა თავდაცვის სამინისტროსთვის ნაჩუქარი ლუდი და ლიმონათი. ეგ გახდა იმის საბაბი, რომ რატომ აჩუქეთო და აბსოლუტურად გაუაზრებელი მოქმედებები დაიწყეს ჩვენს მიმართ.

ამის შემდეგ გავყიდეთ წარმოება. მანამდე დაწყებული ჰქონდა ჩვენს ჯგუფს თაბაშირ-მუყაოს ქარხანა „პეპელას“ ტერიტორიაზე, რომელიც 2008 წელში ასევე გავასხვისეთ გერმანულ „კნაუფზე“.

ამ პერიოდშივე, დაიწყეს „ინტერპლასტის“ მშენებლობა, სადაც ჩვენ, სამმა – მე, დევიმ და იაგომ შევიძინეთ 30%‑იანი წილი, 70% იყო სხვისი. საკმაოდ საინტერესო პროექტი იყო. ამიერკავკასიაში ამხელა მასშტაბის ქარხანა არ არის. მაგრამ, სამწუხაროდ, ხელისუფლების დამოკიდებულების გამო ეს ქარხანა გაკოტრდა. მიზეზი მარტივი იყო. ადგილობრივ მეწარმეებს მოგვეთხოვებოდა აბსოლუტურად ყველანაირი ხარისხის დაცვა. პარალელურად შემოდიოდა თურქული და ჩინური საქონელი, რომელიც არანაირ შემოწმებას არ გადიოდა. 

საბუთებში მარკა იგივე ეწერა, მაგრამ რეალურად ხარისხი არ შეესაბამებოდა. 

„ინტერპლასტმა“ მაშინდელ ხელისუფლებას შესთავაზა, გაკეთებულიყო ლაბორატორია, რომელსაც საწარმო დააფინანსებდა, რომ მომხდარიყო ხარისხის შემოწმება, მაგრამ მიიღეს უარი. ქარხანამ იმუშავა წელიწადნახევარი... დღესაც რომ მიხვიდეთ და ნახოთ, უზარმაზარი წარმოება პარტახდება, იქ სხვადასხვა მიმართულების დაახლოებით 20-25 ხაზია. დაწყებული 15 მილიმეტრიანიდან 1 მეტრამდე დიამეტრის მილგაყვანილობიდან, სახურავები, „სენდვიჩები“, ძალიან ფართო პროფილი იყო. მაგრამ, გაჩერდა, გაკოტრდა.

– რაც შეეხება ახალგორის ქარხანას, 2008 წლის ომისდა ოკუპაციის შემდეგ რა ბედი ეწია?

– გაჩერებულია. სურათები გადმომიგზავნეს ამას წინათ.უყურადღებოდ არის მიგდებული. არავის აინტერესებს ეგქარხანა. ეგ ქარხანა მხოლოდ იმ ადამიანებს შეიძლებოდაემუშავებინათ, ვისაც რაიონზე გული შესტკივა. თორემ
როცა შეიქმნა „ნატახტარი“, „ზედაზენი“, მაგ ქარხნისმუშაობას დიდი აზრი არც ჰქონდა. მაგისი დატვირთვაიყო სოციალური მხარდაჭერა ახალგორის მოსახლეობისთვის.

– შემდეგ ბიზნესებზე ვლაპარაკობდით.

– მერე უკვე გაიხსნა „ბერტა“, სადაც ჩვენს ჯგუფს20%-იანი წილი აქვს. ჩვენ „ინტერპლასტშიც“ მინორიტარებივიყავით, 30% გვქონდა. დანარჩენ კომპანიებში,„ნატახტარში“ თავის დროზე 75% ჩვენი იყო, თაბაშირმუყაოშიც
75% ჩვენი იყო, მერე შეიქმნა „ბარამბო“,სადაც66% ჩვენი ჯგუფისაა, 2009 წელშივე დავაფუძნეთ კომპანია„მიქსორი“, იქ 100% ჩვენია. მოგვიანებით შეიქმნა შპალისქარხანა – იქ 100%-ია ჩვენი. „ზედაზენში“ – 70%-ია ჩვენი.

არის კომპანიები, სადაც საკონტროლო პაკეტს ვფლობთდა მმართველობაში ჩვენი ჯგუფი. არის კომპანიები, სადაცმინორიტარები ვართ და იქ მენეჯმენტში მონაწილეობასსაერთოდ არ ვღებულობთ.

– რაც შეეხება კომპანია „ნიუ ენერჯის“?

– „ნიუ ენერჯიში“ საერთოდ არანაირი წილი არ გვქონიაარასდროს. ნიკოლოზ შაქარაშვილს აქვს „ბარამბოში“ 11%.მეორე დამფუძნებელი იყო მანდ ლუხუმ კაპანაძე, აქვს 22%.„ნიუ ენერჯი“ 100%-ით შაქარაშვილის და კაპანაძის იყო.
ეს ახლა დასჭირდა საგამოძიებო უწყებას მე მომაწეროს.„ბერტაში“ ეგენი ფლობენ 80%-ს. ჩვენ ვფლობთ 20%-ს.

– თქვენ ბიზნეს-საქმიანობა იმ პერიოდში დაიწყეთ,როცა ხელისუფლებაში შევარდნაძის მთავრობა იყო. შემდეგგანაგრძეთ სააკაშვილის ხელისუფლების პერიოდშიდა მაშინ ხელისუფლების წარმომადგენელიც იყავით.დღეს უკვე სააკაშვილის ხელისუფლებაც აღარ არისმთავრობაში და „ქართული ოცნება“ მართავს ქვეყანას.
თქვენი შეფასებით, როგორ იცვლებოდა ამ პერიოდებშიბიზნეს-გარემო საქართველოში და რა შეიცვალა რიგითიბიზნესმენისთვის, რომელსაც არცერთ ხელისუფლებასთანარ აქვს კავშირი?

– 1990-იანი წლებიდან საქართველოში ნულიდან დაწყებულისულ სულ 22 ახალი წარმოებაა შექმნილი, მათგან12 ჩვენი ჯგუფის გაკეთებულია. ადგილობრივი წარმოებისგანვითარება რატომღაც არცერთი ხელისუფლების
ინტერესში არ შედიოდა. ახალგორის რაიონში ვიყავით,იქ არ გვასვენებდნენ, წამოვედით ნატახტარში – ზეწოლაუფრო გაიზარდა, უფრო მეტი წარმოებები გავაკეთეთ დაზეწოლა სულ უფრო იზრდება. საქართველოში რამდენიმე
ხელისუფლება შეიცვალა და არც ერთი ხელისუფლების,მათ შორის დღევანდელი ხელისუფლების ინტერესში არშედის ადგილობრივი წარმოების განვითარება. 

– მიზეზი?

– არ ვიცი. ეს უმჯობესია, ხელისუფლების წარმომადგენლებსჰკითხოთ. მე ვხედავ საკუთარი გამოცდილებიდანგამომდინარე, რომ ჩვენ არასდროს არანაირი სხვა ბიზნესითარ ვყოფილვართ დაკავებული, გარდა წარმოებების
მშენებლობისა.2008 წლის დასაწყისში ჩვენ გვქონდა 60 მილიონიდოლარი კაპიტალი – ცოცხალი ფული. მაგ პერიოდში, მითუმეტეს ომის შემდეგ, ალბათ ნახევარი თბილისის ყიდვა შეიძლებოდა. შეგვეძლო გვეყიდა უძრავი ქონება, მაშინ ყველაფერი იაფი იყო. მაგრამ, ზუსტად ომის შემდეგ დავიწყეთ „ბარამბოს“ მშენებლობა. მაგ პერიოდში დაიწყო „ბერტას“ მშენებლობა, სადაც მონაწილეობა მივიღეთ. მაშინვე დაიწყო „მიქსორის“ მშენებლობა. მაჩვენეთ მეორე ჯგუფი საქართველოში, ვინც ამხელა წნეხის ქვეშ არის, როგორც ჩვენ ვართ. თუ ჩაიხედავთ, ნახავთ, რის საფუძველზეა დაყადაღებული ყველა ქარხანა. დაყადაღებულია აბსურდული ბრალდებით. მიზანი არის ერთი, რამენაირად იქნებ მოხერხდეს და გაკოტრდეს ეს კომპანიები.

– როდესაც ამბობთ, რომ ადგილობრივი წარმოების განვითარება არ სურთ და ამიტომ ზღუდავენ თქვენს ბიზნესებს, როგორ ფიქრობთ, ყადაღის დადება თქვენს პიროვნებას უკავშირდება თუ იმ ბიზნესებს, სადაც თქვენ მონაწილეობთ? იქნებ ვინმეს კონკურენტი ბიზნესის „ჩაძირვა“ სურს?

 
– ისეთი გაუგებარი სიტუაციაა, დასკვნის გაკეთება ნამდვილად ძნელია. თუ პიროვნულ მომენტზეა ლაპარაკი, წაყენებული მაქვს 9 მუხლი ეკონომიკური დანაშაულის ჩადენისთვის. რა საჭირო იყო მაშინ ამდენი ქარხნების დაყადაღება და გაკოტრებამდე მიყვანა? მარტო მე ხომ არ ვარ, აქ არის სხვა დანარჩენი მეგობრების წილები. ამით, მხოლოდ მე მაყენებენ ზიანს? ამით აზარალებენ ქვეყანას. რაც ჩვენს წინააღმდეგ შემოტევა დაიწყო, გაკოტრდა „ბერტა“, გაკოტრების პირას მიიყვანეს „შპალები“, იგივე ემუქრება დანარჩენ კომპანიებს. რას ეუბნებიან იმ ათასობით ადამიანს, ვინც ამ საწარმოებშია დასაქმებული? 2 ათასზე მეტი ადამიანი უკვე დარჩა უმუშევარი, შემცირებებია „ზედაზენშიც“.

– „ზედაზენში“ რაღა პრობლემაა?

– ფინანსური! ყველაფერი დაყადაღებულია. როცა კომპანიას დაყადაღებული აქვს უძრავი ქონება, როგორ უნდა იმუშაოს? ფულადი რესურსი საიდან უნდა მოიძიოს? 5-6 ქვეყანასთან მარტო ნედლეულის შეძენაზე, ექსპორტზე დაახლოებით 9 ქვეყანასთან ვმუშაობთ. რომელიმე ბანკი ხომ არ გეგულებათ, რომელიც კრედიტებს იძლევა დაყადაღებული ქონების პირობებში? კომპანია ცოცხალი ორგანიზმია, ხან სჭირდება ფული, ხან მეტი აქვს. როცა სჭირდება სესხს იღებს და როცა აღარ სჭირდება – ამ სესხს აბრუნებს. ახლა გაყიდვების ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია. იანვრის ბოლოს უკვე წარმოების ზრდა იწყება. ფულს საიდან მოვიზიდავთ, ყველა ბანკმა თუ კერძო ინვესტორმა იცის, რომ ამ კომპანიას აქვს პრობლემა და შეიძლება ხვალ და ზეგ უფრო სერიოზული პრობლემა შეექმნას. უკვე ჩნდება ფინანსური პრობლემები. პირველად აისახება თანამშრომლების შემცირებაზე, რაც უკვე გავაკეთეთ. დაახლოებით 2-3 კვირაში კიდევ მომიწევს თანამშრომლების შემცირება.

 
– სულ რამდენ თანამშრომელს აერთიანებს „ზედაზენი“ და ასევე სხვა საწარმოები?

– „ზედაზენი“ 1000-ზე მეტს. მთლიანობაში დღეს რაც არის დარჩენილი წარმოებები და თანამშრომლები, დაახლოებით 4000-მდე ადამიანია დასაქმებული. ზუსტად ამ 4 ათასი ადამიანის ქუჩაში დატოვების საფრთხეა. წელს ბიუჯეტში ჩვენმა ჯგუფმა შეიტანა დაახლოებით 50-60 მლნ ლარამდე. ეს თითქმის ქვეყნის ბიუჯეტის 1%-ია. იმ ფონზე, როცა დღეს პრობლემა გვაქვს ბიუჯეტში, ხელისუფლება მასირებულად უტევს ყველაზე წარმატებულ კომპანიებს. არ ვიცი რამდენ კომპანიას ექნება „ზედაზენის“ მსგავსი ზრდა. 

ზეწოლის მიუხედავად მოვახერხეთ და შარშან, იანვრიდან დეკემბრის ჩათვლით წარმოება 50%-ით გავზარდეთ. გვქონდა საბანკო ვალდებულებები, რაც მოვაგვარეთ. წარმოება გავზარდეთ. ახლა გვჭირდება დამატებითი რესურსის მოზიდვა. ყადაღის გამო ჩვენ ვერ ვღებულობთ ვერანაირ ფინანსურ დახმარებებს. ეს მხოლოდ „ზედაზენს“ არ ეხება – ყველა კომპანია ამ დღეშია.
დავუშვათ, იანვრის ბოლოს ან თებერვალში მიიყვანეს ეს კომპანიები იმ დონეზე, რომ გააკოტრეს. სახელმწიფოს რა მოგება რჩება? მთავრობის ეკონომიკურ გუნდს არ აინტერესებს რა ხდება ბიზნესთან და წარმოებასთან დაკავშირებით. მარტო ლიტონი სიტყვები ისმის, რომ „ბიზნესი გათავისუფლდა წნეხისგან, თავისუფალი გარემოა“. აქ პირდაპირი ინვესტიცია აქვს განხორციელებული გერმანულ კომპანიას, რომლებიც თვის ბოლომდე ჩამოვლენ და განცხადებას გააკეთებენ. 10 მილიონი ევროს ინვესტიცია განახორციელეს „ზედაზენში“ 2012 წლის ნოემბრიდან, მას შემდეგ, რაც ჩვენ ბანკები უკვე აღარ გვეთანამშრომლებოდნენ.

– გასულ წელს თითქოს მოგვარდა სიტუაცია. თქვენთან ფინანსთა მინისტრი ნოდარ ხადური იყო მოსული და თქვენც იმედიანად იყავით.

– ხადური იყო მოსული, მაგრამ მისი მოსვლის შემდეგ მდგომარეობა კიდევ უფრო გაუარესდა. იმედი მქონდა, რომ გულთან მიიტანდნენ. ვიცოდი, სამთავრობო გუნდს არც ეს ქარხანა და არც ჩვენი შექმნილი დანარჩენი კომპანიები ნანახი არ ჰქონდა. მეგონა რომ ნახავდნენ, გაეცნობოდნენ, დაინტერესდებოდნენ. ყველაფერი მოხდა პირიქით.

– თავის დროზე თქვენ რომ სახელმწიფო სამსახურში არ წასულიყავით, იქნებ ახლა უფრო ნაკლები წნეხის ქვეშ აღმოჩენილიყავით? ამ გადმოსახედიდან რამდენად სწორი იყო, რომ ბიზნესმენი სახელმწიფო სამსახურში ჩაერთეთ?

– ჩემი შეხედულება თუ გაინტერესებთ, საკუთარი სურვილით არც საკუთარ თავს ვურჩევდი და არც სხვას ვურჩევ მომავალში, რომ ბიზნესიდან ხელისუფლებაში წავიდეს. მაგრამ არის გარემოებები, რომელთა წინააღმდეგაც შენ ვერ მიდიხარ. მე როცა წავედი სახელმწიფო სამსახურში, ეს უნდა ყოფილიყო მაქსიმუმ 5-6 თვის პერიოდი და ერთადერთი რა ფუნქციაც უნდა მქონოდა – უნდა დალაგებულიყო სიტუაცია რეგიონში. აქ ჩემამდე ბოლო პერიოდში შეიცვალა 4-5 გუბერნატორი, რეგიონში იყო აბსოლუტურად ქაოსური მდგომარეობა. „ნაციონალური მოძრაობა“ თითქმის 5 წლის წინ იყო მოსული და არცერთ რაიონში, არანაირი ინფრასტრუქტურული სამუშაოები არ იყო ჩატარებული. მაშინდელმა ხელისუფლებამ მთხოვა, რომ წასულიყავი რამდენიმე თვით და სიტუაცია დამელაგებინა. ამ მხრის შვილი ვიყავი და რაღაცნაირად მხარში დავდგომოდი ამ მომენტში. ეს ამბავი მართლაც ასე მოხდა და გუბერნატორობიდან უნდა წავსულიყავი, მაგრამ ამ დროს მოხდა ომი. ომი დამთავრდა – დევნილები გახდა მისახედი. სად წამეყვანა 7 ათასი ადამიანი? ნახევარი ჩემს ხელშია გაზრდილი, ნახევრის ხელში მე თვითონ ვარ გაზრდილი. 3 თვეში მოვახერხე 3.000 ბინის აშენება. როგორც გუბერნატორს მე მქონდა ზედამხედველობა დავალებული. ყველაზე კომფორტული დასახლება წეროვანში ჩემი ზედამხედველობით არის აშენებული.

 
– ამიტომ გაჭიანურდა ბიზნესში თქვენი დაბრუნება?

– დიახ. თანამდებობა ჩემთვის საოცნებო არ ყოფილა. გუბერნატორობის პერიოდში სახელმწიფო მანქანა არ მყოლია, არანაირი სახელმწიფო პრემია არ ამიღია. ტელეფონის და სასტუმროს ხარჯები არ დამიფარავს სახელმწიფოს ხარჯზე. რაში მინდოდა გუბერნატორობა, რამე მოვიგე, ვინემ რამე მომცა? კიდევ გავა 4 წელი და ვნახოთ და შევადაროთ, 4 წელიწადში რა გაკეთდა და შემდეგ 4 წელიწადში რა გაკეთდება. თიანეთში რომ ავედი პირველად, სოფლებში გზა, წყალი, გაზი არ იყო; სკოლები არ იყო გარემონტებული, არ ჰქონდათ კულტურის სახლი, სპორტული მოედნები. ასეთ რეგიონში რომ მიდიხარ ამხელა ფინანსური შესაძლებლობების მქონე ადამიანი, მოდის ათასი გაჭირვებული, ერთი ადამიანი არ გამიშვია უკან. თავს ვალდებულად ვთვლიდი, ჩემი საშუალებით დავხმარებოდი. თიანეთის კულტურის სახლი შიგნიდან რომ ნახოთ, ფილარმონიის მსგავსად არის მოწყობილი. ასევეა დუშეთის კულტურის სახლი. ჩემი და ჩემი მეგობრების პირადი ფულით არის ნაყიდი ყველა სავარძელი და უამრავი ტექნიკა სპორტული დარბაზებისთვის. ვაკეთებდი იმას რაც მსიამოვნებდა და ხალხს სჭირდებოდა.

 
– ხალხის განწყობა როგორია დღეს თქვენს და თქვენი ბიზნესის მიმართ – თანაგიგრძნობენ თუ პირიქით, შეიძლება უხარიათ კიდეც პრობლემები რომ შეგექმნათ? იგივე არჩევნების შედეგების მიხედვით თქვენი პოლი¬ტიკური გუნდის მიმართ ხალხს სიმპათია ნაკლებად აქვს...

– არჩევნების შედეგებით ვერ ვიმსჯელებ ჩემი და ჩემი მეგობრების, ასევე იმ ხალხის შესახებ, ვინც ჩემთან მუშაობდა. არჩევნების შედეგები ეს არ იყო ჩემს მიმართ დამოკიდებულების შედეგები. ეს იყო ხალხის მოლოდინი და განწყობა უკეთესი ცხოვრების. როცა ხალხს იმედი აქვს, რომ საიდანღაც, ციდან ჩამოუვარდება შემოსავალი, ყველაფერს ივიწყებს. ნებისმიერი არჩევნების დროს ხალხს წარმოდგენა აქვს, რომ უკეთესი ცხოვრება უნდა მოვიდეს. მაგრამ, იმას არ ფიქრობენ, თუ უკეთესი ცხოვრება უნდა, პირველ რიგში თვითონ უნდა გააკეთოს იმაზე მეტი, რასაც არჩევნებამდე აკეთებდა... ნებისმიერ სოფელში, სადაც არ უნდა მივიდეთ, არ არსებობს, რომ პატივისცემით არ დამხვდნენ. ხალხმა ძალიან კარგად იცის, რომ აქ როგორც პოლიტიკური ხელმძღვანელი არ ვყოფილვარ. ვიყავი სამეურნეო ხელმძღვანელი და ჩემი ძირითადი ფუნქცია იყო ამ ხალხისთვის, ვისაც გზა, წყალი, შუქი, ინფრასტრუქტურა არ ჰქონდათ – ეს პრობლემები მომეგვარებინა. სახეზეა მცხეთა, თიანეთი, დუშეთი – ყველაზე დიდი პროექტები ყაზბეგში ჩემ დროს არის დაწყებული. შეიძლება როგორც პიროვნებისთვის და ბიზნესის წარმომადგენლისთვის დიდი ზარალი განვიცადე, მაგრამ დღევანდელი გადასახედიდან კმაყოფილი ვარ, რომ ვიყავი სახელმწიფო სამსახურში და ჩემი წვლილი შევიტანე ამ 4 რაიონის კეთილმოწყობაში.

დღეს ბევრი ლაპარაკობს, რომ მცხეთა უკეთესად შეიძლებოდა გაკეთებულიყო. კი, ბატონო, ჩემი გუბერნატორობისას დაახლოებით ნახევარი გავაკეთეთ და დარჩენილი ნახევარი გააკეთონ უკეთესად. სულ იყო 12 ჰექტარი ჭაობი, 6 დავაშრეთ, 6-დან 3,5 გავანაშენიანეთ. ამოაშრონ დანარჩენი და გააკეთონ უკეთესად. 

 
მუდამ ლაპარაკობდნენ ცეზარ ჩოჩელზე და უამრავ ბიზნესთან კავშირს მაბრალებდნენ. ძირითადად ეს დამოკიდებულება ხორცის ბიზნესიდან წამოვიდა. არადა, არასდროს ხორცის ბიზნესთან არანაირი შეხება არ მქონია. მეგობარიც არ მყავს მაგ ბიზნესში. მაგ ბიზნესით საქართველოში იყო 5-6 ჯგუფი დაკავებული. ჩემი გუბერნატორობის დროს დაემთხვა ის, რომ ნატახტარში სასაკლაო გახსნეს. გუბერნატორობისას არანაირად არ ვიყავი ფინანსურად დამოკიდებული ვიღაცაზე. შემოსავლის დამოუკიდებელი წყაროები მქონდა. ამიტომ იფიქრეს, ამას მეტი რომ არ მოუვიდეს, უნდა რეიტინგი დავუგდოთ, მუდმივად სტრესში გვყავდეს. მომიქსიეს შალვა ნათელაშვილი. პარალელურად მეორე საქმე გაკეთდა, რომ იმ მეხორცეებზე და ხორცის ბიზნესზე აღარავინ ლაპარაკობდა და მხოლოდ ლაპარაკობდნენ ჩოჩელზე. ნათელაშვილიც კმაყოფილი იყო და ხორცის ბიზნესი „შეტენეს“ ჩოჩელს. ეს იყო ყველაზე დიდი ლაფი, რომელიც მე მომეცხო და აქედან წამოვიდა ჩემს საწინააღმდეგოდ განწყობა, რომ სოფელში გლეხი ვერ კლავდა საქონელს, თუ ჩოჩელს არ მისდიოდა წილი და ქალაქში მოსახლეობა ხორცს ძვირად იმიტომ ყიდულობდა, რომ ჩოჩელთან მიდიოდა წილი. ანალოგიური ხდება დღეს. მაშინ მაბრალებდნენ, რომ ხალხის ხარჯზე ხორცით ვცხოვრობდი და ახლა სახელმწიფოს ნგრევას მაბრალებენ. დილით გაიღვიძებენ: ბიუჯეტი ვინ მოიპარა – ჩოჩელმა, ფული ვინ გაათეთრა – ჩოჩელმა. მარაზმია ეს ყველაფერი. დღეს-ხვალ ეს უნდა დამთავრდეს. დრო დამჭირდება, მაგრამ ამას ყველაფერს მაინც დავამტკიცებ. დღემდე მოსახლეობის 30-40%-ს კიდევ სჯერა, რომ ხორცის ბიზნესი მართლა ჩემი იყო. ამ დროს რაღა ვქნა მეტი? ბრიფინგებს ვატარებდი, ინტერნეტში ინფორმაციას ვდებდით. 5 წუთში ქრებოდა ინფორმაცია ინტერნეტიდან. ბრიფინგებზე მოდიოდნენ მედია-საშუალებების წარმომადგენლები, მაგრამ საბოლოოდ იშვიათად თუ გაიპარებოდა ხოლმე ჩემი განცხადებები. დღესაც რამდენს ვლაპარაკობ, რომ ინგრევა ამხელა ბიზნესი, ვერავინ დავაინტერესე. ბიზნეს-ომბუდსმენთან კვირაში ერთხელ დავდივართ, მაგრამ შედეგი რა არის? ბიზნეს-ომბუდსმენს იქით სჭირდება დაცვა.

– ვინც არც ერთ ხელისუფლებასთან არ ყოფილა დაკავ¬შირებული და პოლიტიკური ნიშნით არ ავიწროვებენ, ასეთი ბიზნესმენებისთვის რამდენად გაუმჯობესდა ან გაუარესდა გარემო საქმიანობისთვის ბოლო წლებში?

– სააკაშვილის ხელისუფლების დროს დამყარდა საგადასახადო და საბაჟო წესრიგი. გამჭვირვალე გახდა ბიზნესი. რაც ყველაზე მთავარია, 2003 წლამდე საქართველოში ყველა ბიზნესი იყო კორუმპირებული. საგადასახადოს ცალკე უნდოდა ქრთამი, ცალკე პოლიციას. წინა ხელისუფლების დროს ამას ცოტა სხვა სახე მიეცა. საგადასახადო, საბაჟო და პოლიცია არ გაწუხებდა, მაგრამ დაარქვეს საპროცესო შეთანხმება. რაღაცაში გამოგიჭერდნენ და უნდა გადაგეხადა. ან, შეიძლება არ გამოეჭირე არავის, მაგრამ აბსოლუტურად სხვა მიმართულების დავალებას გაძლევდნენ: ააშენე ეს, ააშენე ის. მთლიანობაში, ქვეყნის ეკონომიკის მოძრაობისთვის შეიძლება ეს დადებითი მომენტი იყო, მაგრამ თავად ბიზნესის განვითარებისთვის, როცა სხვა მიმართულება გაქვს და სხვა მიმართულების საქმიანობას გავალებენ – შემაფერხებელი იყო.

რაც შეეხება დღევანდელ სიტუაციას – რასაც ვუყურებ არის უძრაობა და შეიძლება სტაგნაციაც კი. ის, რომ ბიზნესი ხელშეუხებელიაო – ეს ნამდვილად არ არის ასე. ჩვენი ჯგუფის გარდა სხვა კომპანიებიც არიან მსგავს დღეში. რატომღაც, დუმან.

მე ვამბობ, რომ ბიუჯეტი, რომელიც გაირღვა, მინიმუმ ნახევარი გარღვეულია ბიზნესთან არასწორი დამოკიდებულების გამო. დაახლოებით 25-მდე კომპანიის შესახებ ვიცი, რომელთა შეზღუდვამაც ბიუჯეტს დააკლო ასეულობით მილიონი ლარი. იგივე ჩვენი ჯგუფისგან ბიუჯეტმა დაკარგა მინიმუმ 25 მილიონი, იმის გამო, რომ არ მოგვეცა ნორმალურად მუშაობის საშუალება...

როგორ გგონიათ, დღეს ბიზნესმენი, რომელიც არსებული საამქროს განვითარებას ან ახალი საწარმოს შექმნას აპირებს, არ იფიქრებს, რომ შეიცვლება ხელისუფლება და შეიძლება ჩოჩელის დღეში აღმოჩნდეს? კონკრეტული ფაქტი: ჩემს წინააღმდეგ აღძრულია საქმე, რამაც გამოიწვია ყველა ქარხნის დაყადაღება. მედავებიან, თითქოს ფარულ გარიგებაში შევედი ეკონომიკის მინისტრის მოადგილე დავით გიორგაძესთან და ამ გარიგების შედეგად იაფად შევიძინე ქარხანა. არადა, არის მაშინდელი სატელევიზიო კადრები, თვითონ ეკონომიკის მინისტრი გამოდის ყველა ტელევიზიით და აკეთებს რეკლამირებას, რომ იყიდება შპალის ქარხანა, საწყისი ფასი ექვსი მილიონ რვაასი ათასი დოლარი. ტერიტორია აქვს ამდენი, ხელშეკრულებები აქვს რკინიგზასთან. თითქმის ყველა გაზეთშია დაბეჭდილი.ინტერნეტშიც არის გავრცელებული ის ინფორმაცია.

გეკითხებით, მინისტრის მოადგილესთან როგორ უნდაგავრიგებულიყავი ფარულად?

მეორეც – დავობენ, რომ ქარხანა ღირდა 19 მილიონილარი და ჩვენ ვიყიდეთ 13 მილიონ ლარად. საიდან აქციესეს 13 მილიონი 19 მილიონად: დანადგარები, რომელიციყო ნაყიდი 1999 წელში და იყო გადახდილი 1,5 მილიონიდოლარი, დღეს ანალოგიური ახალი დანადგარები ღირსიგივე ფასი 1,5 მილიონი დოლარი. მაგრამ, ამათ 1999 წელშიშეძენილი დანადგარები შემიფასეს 3,5 მილიონ დოლარად,რომ ფასი გაეზარდათ. ბუნებრივია, ამ სისულელეს სასამართლოზევერ დაამტკიცებენ და ამასობაში კი მიაღწევენ
იმას, რომ ეს კომპანიები, დროში გაწელილი პროცესებისგამო, გაკოტრდება.

– შპალების ქარხნის დამკვეთი ვინ იყო და როცაქარხანა გაჩერებულია, დამკვეთს იგივე პროდუქციასაიდან მიეწოდება?

– ვაწვდიდით შპს „საქართველოს რკინიგზას“ და „ყარსი-ახალქალაქის“ რკინიგზას. სამუშაოები გაჩერებულია,არაფერს აკეთებენ და არც სხვა მიმწოდებელია საჭირო. მევთხოვე, ხომ არის სისხლის სამართლის საქმე ჩემზე აღძრული,მომიხსენით ყადაღები, ვიმუშავებ, მეტი შემოსავალიექნება სახელმწიფოს. ახალი პროექტების დაწყება მინდოდა:ყავის პროექტი მაქვს გამზადებული, ჩიფსების წარმოების,ასევე მინის ტარის პროექტის დაწყებას ვაპირებდი.მოძიებული მყავდა ინვესტორები. ვუთხარი, მომიხსენით
ყადაღები და თუ მერე სასამართლო გამამტყუნებელ განაჩენს გამომიტანს – ამ ახალი ქარხნებიანად წაიღეთ. მაგრამ,არავის აინტერესებს.

– რა მდგომარეობაშია ცალკეული ქარხნები შემოწმებებისშედეგად, ასევე, თქვენი სასამართლო რა ეტაპზეა– გირაოთი ხართ გამოშვებული, ხომ? 

– კი, გირაოთი ვარ. 2002 წლიდან, ჯერ კიდევ „ლომისში“რომ ვიყავით, იქიდან მოყოლებული მსოფლიოშიცნობილ „დიდ ოთხეულში“ შემავალ აუდიტორულ კომპანიებსვაკეთებინებთ დასკვნებს. მაშინაც მაქსიმალურად
ვცდილობდით, რომ გვემუშავა ყოველგვარი კორუფციულიგარიგებების გარეშე. მას შემდეგ, რაც საგადასახადოსამსახური შპალის ქარხანაში შევიდა და დარღვევა ვერაღმოაჩინა, მერე შევიდნენ „მიქსორში“ და ასევე ვერ ნახეს
დარღვევა. ამის მერე შევიდა ფინანსთა სამინისტროსსაგამოძიებო სამსახური – ვერც მათ იპოვეს დარღვევა.ამის შემდეგ აღმიძრეს სისხლის სამართლის საქმე. მაგრამ,ფაქტი ერთია – იქ დევს „პრაისვოთერჰაუსკუპერსის“დასკვნა. სად წაუვლენ იმ დასკვნას? ქონებას რაც შეეხება,ჩვენ მოვიწვიეთ საერთაშორისო ექსპერტული კომპანია,შევაფასებინეთ, გვიდევს დასკვნა, რომ 1 მილიონით ძვირიგვაქვს გადახდილი, ვიდრე ეგ ქონება ღირდა.

 
– ჩვენი ინფორმაციით, საგადასახადო სამსახურმაკაი ხანია რაც „ბერტაში“ შემოწმება დაამთავრა. რატომარ დებენ შემოწმების აქტს, რას ამბობენ?

– სხვა კომპანიების შემოწმების აქტები დადეს? სიმართლეგითხრათ, იმდენი პრობლემა მაქვს იმ კომპანიებში,სადაც საკონტროლო პაკეტები გვაქვს, რომ სადაც მინიმალურიპაკეტები გვაქვს, იმათთვის ნამდვილად აღარმცალია. შემიძლია გითხრათ, შპალების ქარხანაში უკვეწელიწადი გახდა, შემოწმება ჩატარებულია და შემოსავლებისსამსახურის საიტზე არ აქვეყნებენ შედეგებს.

 
– მიზეზს რას ამბობენ? 

– ვამოწმებთო. სასამართლო უნდა ჩატარებულიყონოემბერში, ვფიქრობ 2 დღეში დამთავრდება. ველოდებოდი,რომ ნოემბრის ბოლომდე მორჩებოდა. გადადესდეკემბერში. დეკემბერში ისევ გადადეს. მიზეზი იცით რა არის? საგადასახადომ უნდა შეამოწმოს, რა რაოდენობისინვესტიცია განხორციელდა შპალის ქარხანაში. ვინმესშეუძლია ამიხსნას, რა კავშირი აქვს განხორციელებულინვესტიციას ჩემს სისხლის სამართლის საქმესთან?

– ამას ოფიციალურად გეუბნებიან თუ ისე,ზეპირად? 

– სასამართლოს მისწერეს. ჩვენ გვინდა ჩავატაროთ საგადასახადოშემოწმება, რომ ინვესტიციები დავთვალოთო.რა მნიშვნელობა აქვს რა მოცულობის ინვესტიცია განხორციელდა?

 
რასაც მედავებიან, ეს არის: 1) მე გარიგებაშიშევედი; 2) სახელმწიფოსგან წარმოება 19 მილიონის ნაცვლადვიყიდე 13 მილიონად. ამ ორ საქმეზე უნდა მიდიოდესძიება და რა შუაშია ინვესტიციების მოცულობა? მაგრამ,ეს იყო საბაბი იმისთვის, რომ გადადებულიყო სასამართლო,რამენაირად გაიჭიმოს ეს პროცესი, იქნებ როგორმეგვათქმევინონ „ოღონდ თავი დაგვანებეთ...“.

– რამე შემოთავაზება არის, რომ ან საპროცესოშეთანხმებას დათანხმდეთ, ან რამე სხვა პირობას დაამ შემთხვევაში შეგეშვებიან?

– არანაირი შემოთავაზება არ მქონია და არც განვიხილავ.შემოთავაზება უნდა განიხილო, როცა დანაშაული გაქვს ჩადენილი და დანაშაულის ექვივალენტი უნდა იყოს. როცა კარგის გარდა არაფერი გამიკეთებია, მაინც დანაშაული დავიბრალო? როგორ წარმოგიდგენიათ, ხვალ და ზეგ მართალი ვიქნები ან ჩემი თავის, ჩემი ოჯახის, ჩემი მეგობრების, ან თქვენს წინაშე? 

– თქვენ ძალიან განსხვავებულ ბიზნესებში მონაწილეობთ. ლუდი, შოკოლადი, სარეცხი საშუალებები, შპალები, „ინტერპლასტი“... ბიზნესის მომგებიანობის თვალსაზრისით, ღირს კი ასეთი დივერსიფიკაცია?

– გვინდოდა, რომ მაქსიმალურად გაგვეკეთებინა დივერსიფიკაცია. საქართველო ძალიან პატარა ქვეყანაა, ბაზარიც პატარაა და ბიზნესის მხოლოდ ერთი მიმართულებით განვითარება ძალიან შეზღუდულ ჩარჩოებში გაქცევს. აქ თითქმის ნებისმიერ სფეროში ახალი ადგილობრივი წარმოების განვითარებაა შესაძლებელი. ამ დროს ქართველი ბიზნესმენების დიდი უმრავლესობა ძირითადად იმპორტის ბიზნესში დებენ ფულს, სულ რამდენიმე ბიზნესმენია, ვისაც ადგილობრივი წარმოების განვითარებაზე შესტკივა გული. ამიტომ ვართ მომხმარებელი ქვეყანა. არადა, უნდა გავხდეთ მწარმოებელი ქვეყანა. 

სახელმწიფომ უნდა ჩამოაყალიბოს სტრატეგია რა მიმართულებები უნდა განვავითაროთ. თუნდაც, პროექტების დონეზე დაიწყოს პრიორიტეტების განსაზღვრა. მაგალითად, ნედლეული, რაც საქართველოში არსებობს: კირქვა, თიხა, ქვიშა და ა.შ., სოფლის მეურნეობის კუთხით მარცვლეული კულტურები. 2010 წელს, მთელი სოფლის მეურნეობა სიმინდის მოყვანაზე გადავიდა. მოიყვანეს, მერე სად უნდა წაიღონ? იქნებ იმაზე გვეფიქრა, რომ ადგილზე გაგვეკეთებინა სიმინდის გადამამუშავებელი საწარმო. სიმინდი არის უნიკალური სახეობის მარცვალი, რომლისგანაც ძალიან ბევრი პროდუქტი მიიღება და მსოფლიო ბაზარზე დიდი მოთხოვნაა. ასევე, ქვიშა აქედან გაგვაქვს სომხეთში, იქ მზადდება მინის ბოთლი და შემოგვაქვს პროდუქცია. იმ დროს როცა კირქვას მიაქვს საქართველო, წელიწადში 400.000-500.000 ტონა ცემენტი იმპორტით შემოგვაქვს. კერამიკული ნაწარმი შემოგვაქვს ჩინეთიდან, თურქეთიდან, იტალიიდან. რატომ არ შეიძლება აქ განვავითაროთ კერამიკის წარმოება? 

თავის დროზე წარმოებები რომ გავყიდეთ – „ნატახტარი“ და თაბაშირ-მუყაოს ქარხანა, შეგვეძლო ამხელა ფული დეპოზიტზე დაგვედო, არც არავინ შეგვაწუხებდა, არც ჩვენს სახელს გაიგებდა ვინმე და გაცილებით მეტი შემოსავალიც გვექნებოდა. მაგრამ, ავდექით და 5 ახალი წარმოება დავიწყეთ. დღეს დამნაშავეები ვართ მაგის გამო, რომ ქარხნებს ვაშენებდით. მაგრამ, მაინც არ მოვიშლით. როცა მოგვეცემა საშუალება, მაშინ გავაკეთებთ.

– თქვენ რა ბიზნესებშიც მონაწილეობთ, მომგებიანობის თვალსაზრისით რომელი უფრო საინტერესოა?

– ნებისმიერი წარმოება გაცილებით ნაკლებმომგებიანია, ვიდრე სხვა ქვეყნიდან შემოტანილი პროდუქციის დისტრიბუცია. მაგრამ აქ ლაპარაკი არ არის ფულის შოვნაზე, აქ ლაპარაკია რაღაცის შექმნაზე. „ზედაზენს“ იმიტომ ვაკეთებდით, აქ ჩამოსულ გერმანელებს, ავსტრიელებს, ჩეხებს ჰქონდეთ წარმოდგენა, რომ ჩვენ მეორეხარისხოვანი ხალხი არა ვართ. ჩვენ შეგვიძლია უკეთესი ქარხნების გაკეთება, ვიდრე თავად აქვთ. შარშან ეს ქარხანა ევროპაში ერთ-ერთ საუკეთესოდ დასახელდა. წელს თებერვალში იქნება ნომინაცია და იმედი მაქვს, სამეულში აუცილებლად ვიქნებით. დაათვალიერეთ და ნახავთ, რომ ეს ქარხანა მხოლოდ იმისთვის არ არის გაკეთებული, ვიღაცამ აქ ფული იშოვოს. როცა ქარხანაში უნდა მუშაობდეს 140-150 კაცი – მუშაობს 400-ზე მეტი; როცა ქარხნის გარეთ უნდა მუშაობდეს 350 კაცი – მუშაობს 600 კაცი. აქ ცალსახად მომგებიანობაზე ვერ ვიმუშავებთ ისე, როგორც უცხოელი გააკეთებდა. აქ ახალგორიდან, შიდა ქართლიდან დევნილი მოსახლეობა მუშაობს. ჩვენს ყველა წარმოებაში მომუშავეთა მინიმუმ ნახევარი დევნილები არიან. იგივე ხდება „ბარამბოში“. ძნელია ლაპარაკი რა უფრო მომგებიანია. დღეს ჩვენს ადგილზე სხვა ვინმე ყველა თანამშრომელს უხელფასო შვებულებაში გაუშვებდა. მაგრამ, რა ვუყოთ, რომ იმ ადამიანებს პურის ფული არ ექნებათ?

– რუსეთის ბაზართან დაკავშირებით, სანამ ხელისუფლებაში მოვიდოდა, ნოდარ ხადური ამბობდა, რომ სააკაშვილის ხელისუფლების დროს იყვნენ პრივილეგირებული კომპანიები, მაგალითად, „ზედაზენი“, რომელსაც რუსეთის ბაზარზე საკუთარი პროდუქცია გაჰქონდა, მაგრამ სხვა კომპანიებს ხელისუფლება ხელს უშლიდა რუსეთში პროდუქციის გატანაზე...

– მაშინდელი ოპოზიცია თავის თავს თვითონ უგებდა ხაფანგებს, როცა ამას ამბობდა. ჩვენ გავიხსენით 2012 წელში. „ნატახტარი“, „ყაზბეგი“, „კასტელი“, „ლაღიძე“, „კოკა-კოლა“ 2010 წლიდან იყვნენ რუსეთის ბაზარზე. დაუბრკოლებლად, ყოველგვარი გართულების გარეშე დატვირთავდნენ მანქანას და უშვებდნენ. რა შუაში იყო „ზედაზენი“? ეს იყო საკითხი, რომ ანტიპიარი ეკეთებინათ ჩემს წინააღმდეგ. უბრალოდ, როცა ეს ქარხანა გავხსენით, თვალში მოხვდათ – ჩოჩელმა ახალი წარმოება გააკეთაო. შეგიძლიათ შეხვიდეთ საბაჟოს საიტზე და ნახოთ, 2010 წლიდან ჩვეულებრივად მოძრაობდა ყველა სახის ლიმონათები და სხვა საქონელი, სოფლის მეურნეობის პროდუქტების, ღვინის და მინერალური წყლის გარდა. ამ პროდუქციას არ უშვებდა რუსეთი. დანარჩენი რომ რუსეთში არ გაგეტანა – სააკაშვილის ხელისუფლების მხრიდან არავითარი შეზღუდვა არ ყოფილა.

– ვისაც არ უნდოდა, თვითონ არ მიჰქონდა პროდუქცია და მხოლოდ ეგ იყო?

– ეგ ბიზნესია. თბილისში არის ობიექტები, სადაც ლიმონათი არ შემაქვს, მაგრამ ეგ ხომ არ ნიშნავს, იმას რომ ვიღაცა მიკრძალავს. დრო რომ გავა, 5-10 წლის მერე ვილაპარაკო, რომ ეს ხელისუფლების გამო ხდებოდა და არ შემატანინეს? სინდისი უნდა ჰქონდეს ადამიანს, როცა ბიზნესთან დაკავშირებით აკეთებენ განცხადებებს, თორემ იყო ხოლმე განცხადებები, რომ თურმე „ბარამბოს“ ჭამდა ყველა და თანაც ძალით აჭმევდნენ. ერთი წელია ჩვენ ტენდერებში არ გვაღებინებენ მონაწილეობას. ვაჭამოთ ის თურქული შოკოლადი თუ უკეთესია. მაგრამ, ტენდერები ისევ ტარდება, ოღონდ ჩვენი კომპანია ვეღარ ღებულობს მონაწილეობას. გვქონდეს თანაბარი პირობები, მერე ვნახავ, მოიგებენ იქ სხვა კომპანიები?

– თქვენი შეფასებით, რუსეთის ბაზარი რამდენად არის საოცნებო ბაზარიქართული კომპანიებისთვის?

– ეს არის ზუსტად საოცნებო, მეტი არაფერი. დღეს წარმოუდგენიათ, რომ სავიზო რეჟიმი მოიხსნება და ფული ზღვასავით წამოვა საქართველოში? ეს ის რუსეთი აღარ არის, რომელიც 20 წლის წინ იყო. წელს ჩემს მეგობრებს ჰქონდათ წაღებული მანდარინი და ხარჯები ძლივს დაფარულ. უკვე უწუნებენ ხარისხს, კალიბრს, დამუშავებას, შეფუთვას. ხარისხის დონემ და მოთხოვნამ რუსეთში აიწია. ამ დროს, საქართველოში ჯერ არ ვაწარმოებთ იმ დონის და ხარისხის პროდუქციას. ვნახოთ, წელს ხომ გახსნილია? ის, რომ ჩვენს ეკონომიკას რუსეთი ააყვავებს, ნამდვილად არის ფანტაზია და მეტი არაფერი.

– კი ვილაპარაკეთ, მაგრამ მოდი კიდევ შევეხოთ – დაახლოებით რა ზარალი მიიღო თქვენმა წარმოებამ ყადაღების დადების შემდეგ, რა შემოსავლებს ელოდებოდით და რა დაკარგეთ?

– ციფრების დაზუსტებაზე ახლა მუშაობენ ექსპერტები. ზარალი საკმაოდ დიდია. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, 3 ახალი პროექტი უნდა დაგვეწყო. ერთი ყავის, ერთი სამშენებლო მასალების და ერთიც ჩიფსების. დღემდე კარტოფილის ჩიფსები შემოგვაქვს თურქეთიდან. ადგილობრივი წარმოება არ არის და ჩვენ ვაკეთებდით.

მთელი უბედურება ის არის, რომ არ უნდათ საქართველოში ადგილობრივი წარმოება... როგორ შეიძლებოდა „ბერტას“ დაკეტვა? ჩვენ შევთავაზეთ, რომ რომ ემუშავა ქარხანას. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ხალხი იქნებოდა დასაქმებული, ბიუჯეტი მიიღებდა ფულს. ძალიან დიდი ინვესტიციაა განხორციელებული და კაპიკებში იკარგება ეგ წარმოება. ხალხი უმუშევარი ზის, ბიუჯეტმა ფული დაკარგა. ვინ რა მოიგო ამ სიტუაციიდან? ეს არის სამართლიანობა?

– მიახლოებითი ზარალი?

– მარტო „ბერტა“ დაჯდა დაახლოებით 40 მილიონი. ეს ფული დაიკარგა. შპალის ქარხანა კოტრდება. დანარჩენ კომპანიებს პრობლემები აქვს.

– ამ ყველაფრის წინააღმდეგ თქვენ სამართლებრივად ბრძოლას აპირებთ?

– რა თქმა უნდა, ამის გარეშე რანაირად იქნება? დასრულდება ეს სასამართლო პროცესები და დარწმუნებული ვარ, რომ სამართალი საქართველოში უნდა ვიპოვოთ. თუ აქ ვერ ვიპოვეთ, მაშინ უკვე საერთაშორისო ორგანიზაციებს მივმართავთ. ნამდვილად არ ვართ იმ განწყობაზე რომ ხელები ჩამოვუშვათ.

– თქვენ საზღვარგარეთ გასვლის საშუალება გაქვთ?

– პასპორტი ჩამორთმეული მაქვს. ასეც რომ არ იყოს, სად უნდა წავიდე? აქედან რომც გამაგდონ, მაინც არ წავალ. თუ რამე გამაჩნია, მაქვს საქართველოში. მყავს სამი ბიჭი, მყავს სამეგობრო. რაც არ უნდა მოხდეს, აქაურობას დავტოვებ, წავალ და იმას ვათქმევინებ, ვიღაცას, რომ პრობლემებს გავექეცი?

– თქვენს პარტნიორებთან ურთიერთობა როგორ გრძელდება? გასაგებია, თქვენ გიჩივიან და პრობლემები თქვენ გაქვთ, მაგრამ კაპანაძე-შაქარაშვილი როგორ ურთიერთობას ინარჩუნებენ თქვენს ჯგუფთან მას შემდეგ რაც ეს პრობლემები შეგექმნათ?

– ჩვენ მათთან ორ ბიზნესში გვაქვს ურთიერთობა. ერთგან მათ აქვთ საკონტროლო პაკეტი, მეორეგან ჩვენ. „ბერტა“ გაკოტრების რეჟიმშია, „ბარამბოს“ მართავს ჩემი ძმა და ჯერჯერობით სიტუაცია კონტროლის ქვეშ გვაქვს. რაც შეეხება „ზედაზენს“, აქ სხვა მოწილეები არიან, აქ ისინი არ არიან. აქ 70%-ია ჩვენი, 20%-ია დავით ბეჟუაშვილის, 10% კახა ოქრიაშვილის. როცა ბიზნესს გარედან პრობლემები აქვს და თუ შიდა პრობლემებიც დაემატა, იქ აღარაფერი გამოვა. ახლა „ზედაზენი“ დაყადაღებულია და ჩვენ რომ პარტნიორებთან ჩხუბი გავმართოთ, ვინ მოიგებს? მეტი ურთიერთგაგება და თანამშრომლობაა საჭირო.

– არის კი?

– არის. რა თქმა უნდა არის.

– სამომავლო გეგმებზე ნაწილობრივ ვისაუბრეთ. თუ დაამატებდით რამეს და ასევე თქვენი ჰობის შესახებაც გვითხარით.

– ჩემი ჰობი არის მშენებლობა და წარმოება. ვიღაცისთვის გართობა ტყეში სიარულია. ჩემი გართობა კი ის არის, ინტერვიუს რომ დავამთავრებთ 3-4 წრე დავარტყა წარმოებას, ვნახო რომელ უბანზე რა პრობლემაა, ზოგან რჩევა მივცე, ზოგისგან პირიქით, რჩევა მივიღო, მერე გავაანალიზო და ხვალისთვის და ზეგისთვის დავგეგმო. მუდმივად ფიქრის და დაგეგმარების რეჟიმში ვართ. დღესდღეობით 4 ახალი წარმოების პროექტს ვამთავრებთ. კიდევ 4-ზე დამატებით ვმუშაობთ. მათ შორის სიმინდის პროექტზე, რომელიც ძალიან საინტერესოა. საქართველოში ძალიან ბევრი მიმართულებაა, რომლისთვისაც საჭიროა ხელისუფლების სურვილი, რომ წარმოება განვითარდეს.

ესაუბრა თემურ იობაშვილი