მინი დოსიე 

სერგო რატიანი დაიბადა 1967 წლის 27 ნოემბერს, თბილისში. 

განათლება

1973-1984 თბილისის 23-ე საშუალო სკოლა. 

1984-1991 თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ფილოსოფიის ფაკულტეტი. 

1988-1989 თბილისის ილ. ჭავჭავაძის სახ. უცხო ენების შემსწავლელი კურსი – გერმანული ენა. 

1991-1994 თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტი. 

სამუშაო გამოცდილება

1991-1993 – მასწავლებელთა გადამზადების ინსტი¬ტუტის რელიგიის კათედრის მეცნიერ-მუშაკი. 

1993-1996 – თბილისის სასულიერო აკადემიის მას¬წავლებელი. 

1995-1997 – შპს „კავკასიის“ დირექტორის მოადგილე. 

1997-2002 – შპს „არხატის“ დირექტორი. 

2001-2002 – თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის უფროსი მასწავლებელი. 

2002-2006 – თბილისის ილ. ჭავჭავაძის სახ. ენისა და კვლევების უნივერსიტეტის კათედრის გამგის მოვალეობის შემსრულებელი. 

2006-2008 – ილ. ჭავჭავაძის სახ. სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. 

2006-2012 – ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი. 

2008-დან ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სრული პროფესორი. 

2012 წლის ოქტომბრიდან – საქართველოს პარლამენტის წევრი „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ პარტიული სიით. 

აქტივობა

ფრაქცია „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ წევრი, განათლების, მეცნიერების და კულტურის კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე; ავსტრიის რესპუბლიკის, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის, სომხეთის რესპუბლიკის, უკრაინის, შვეიცარიის კონფედერაციის, ეკვადორის პარლამენტებთან მეგობრობის ჯგუფის წევრი; ევროპასთან ინტეგრაციის კომიტეტის წევრი. 

უცხო ენები  

რუსული, გერმანული, ფრანგული.

ჰყავს მეუღლე და ორი შვილი.

– ბატონო სერგო, ორიოდე სიტყვით გვიამბეთ თქვენი განათლების შესახებ. 

– დავიბადე თბილისში, ვსწავლობდი 23-ე სკოლაში. სკოლის პერიოდში, 18 წლამდე ვთამაშობდი წყალბურთს. შემდეგ ჩავაბარე უნივერსიტეტში, ფილოსოფიის ფაკულტეტზე. სწავლის დროს, 1986 წელს მომიწია ჯარში წასვლა და დაბრუნების შემდეგ – 1988 წელს განვაგრძე სწავლა. 

– მაგ დროს ეროვნული მოძრაობა დაიწყო. თქვენ თუ იყავით ჩართული? 

– მიტინგებში და საპროტესტო აქციებში მონაწილეობა მიმიღია, მაგრამ მაგ დროს არცერთი პარტიის წევრი არ ვყოფილვარ.

– განათლების თემა განვაგრძოთ: ჯერ კიდევ არსებობს მოსაზრება, რომ მაგალითად, თქვენი სტუდენტობის პერიოდში და ცოტა ადრეც სტუდენტები უფრო ბეჯითები და განვითარებულები იყვნენ ვიდრე ახლა. მიუხედავად იმისა, რომ დღეს გაცილებით მეტი საშუალებები არსებობს. 

– დღეს არამარტო მეტი საშუალება და გაცილებით დიდი შესაძლებლობებია განათლებისთვის, არამედ მიმაჩნია, რომ დღევანდელი სტუდენტი, ის ვინც სწავლობს, არის საოცრად განათლებული და ფართო ჰორიზონტის მქონე. ეს არის თაობა, რომლის სერიოზული იმედიც შეიძლება გვქონდეს. ასეთი მასშტაბური ინფორმაციის და მეორე მხრივ ასეთი სისტემური ცოდნის მიღების საშუალება ჩვენ არ გვქონდა. 

საბჭოთა სისტემა მეტწილად ასწავლიდა სახელმძღვანელოებით, ხშირად, ცუდი სახელმძღვანელოებით. დღეს ახალგაზრდებს შეუძლიათ მეტწილად ორიგინალში იკითხონ. საბჭოთა სისტემა გარკვეულ დაფარულობას და ფალსიფიკაციას მოიცავდა. სტუდენტს უნდა გაერღვია კედელი, წვალებით აღმოეჩინა საჭირო ინფორმაცია და ხშირად, საუკეთესო ჩანდა ხოლმე ისეთი ავტორი, რომელიც შეიძლება მესამეხარისხოვანი იყო. დღეს საჭირო ინფორმაცია ბევრად ხელმისაწვდომია. სასაცილოც კი არის შევადაროთ დღევანდელი და საბჭოთა პერიოდის სტუდენტის განათლების შესაძლებლობა. 

– მუშაობა სად და როგორ დაიწყეთ? 

– სწავლის დამთავრების შემდეგ პედაგოგიურის გადამზადების ინსტიტუტში დავიწყე მუშაობა, პარალელურად სასულიერო აკადემიაში ვკითხულობდი ლექციებს. იმავდროულად ვსწავლობდი ასპირანტურაში. მერე იყო მძიმე წლები. სადოქტოროს დაცვა ვერ მოვასწარი. ერთი პერიოდი პოლიგრაფიულ ბიზნესშიც ჩავერთე... 2000 წლისთვის გადავწყვიტე, რომ სამეცნიერო საქმეს დავბრუნებოდი. დავიცავი დისერტაცია და 2001 წლიდან, როცა უცხო ენების უნივერსიტეტში შეიქმნა ფილოსოფიის და სოციალური მეცნიერებების ფაკულტეტი, ვიყავი დასავლური ფილოსოფიის კათედრის გამგე. 2005 წლიდან დავიწყეთ რეფორმები, რამდენიმე ინსტიტუტის გაერთიანებით ჩამოყალიბდა ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი. მაგ პერიოდშივე კონკურსები გავიარე და გავხდი უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი. პარალელურად, ასევე უნივერსიტეტის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვიყავი. 

როცა ჩვენი გუნდი მოვიდა უცხო ენების ინსტიტუტში, ბიუჯეტი იყო მილიონ ოთხასი ათასი ლარი. ისიც, ყოველწლიურად 40-დან 60%-მდე არ სრულდებოდა. პროფესორის ხელფასი 70-120 ლარამდე მერყეობდა. მერე მოხდა პედაგოგიურ უნივერსიტეტთან გაერთიანება, ჩამოყალიბდა ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი. იმ უნივერსიტეტსაც დაახლოებით ასეთი ბიუჯეტი ჰქონდა. როდესაც 2012 წელს წამოვედი ადმინისტრაციის ხელმძღვანელის თანამდებობიდან, ბიუჯეტი იყო დაახლოებით 30 მილიონ ლარამდე. ასისტენტ-პროფესორის ყველაზე დაბალი ხელფასი 1000 ლარია, თანამშრომელთა ხელფასი ზოგ შემთხვევაში – 1700 ლარი და უფრო მეტი. 

რეფორმის მთავარი არსი იყო, რომ საბჭოთა კავშირის დროინდელი სტანდარტის ნაცვლად – როცა კვლევითი ინსტიტუტები და უნივერსიტეტი გაყოფილი იყო, ცალკე იყვნენ თეორეტიკოსები და ცალკე მკვლევარები, ეს შეგვეცვალა. ჩვენ გვსურდა და გავაკეთეთ, რომ წარმატებული მეცნიერები დამკვიდრებულიყვნენ უნივერსიტეტში და კვლევა და სწავლება ყოფილიყო შეერთებული. უნივერსიტეტი საერთოდ მაგასაც ნიშნავს – კვლევის და სწავლის ერთიანობაა. შევძელით საზღვარგარეთ წასული წარმატებული მეცნიერები მოგვეყვანა და აქ გადაგვეხადა ისეთი ხელფასი, რომ აღარ წასულიყვნენ. ხშირ შემთხვევაში, არიან მეცნიერები, რომლებიც მუშაობენ დასავლეთის სხვადასხვა უნივერსიტეტებში და ინსტიტუტებში, მაგრამ, ასევე არიან ჩვენი უნივერსიტეტის პროფესორები. ჩამოდიან ერთი სემესტრი მაინც. სტუდენტი ხედავს, რომ ვთქვათ, დღეს ნაკლებად პოპულარულ მათემატიკის დარგში, ადამიანმა მეცნიერებით მიაღწია წარმატებას. საქმიანობს დასავლურ უნივერსიტეტში, აქვს კარგი ხელფასი, ასევე თავის ქვეყანაშიც აფასებენ და ჩამოდის – ეს სტიმულია აქაური სტუდენტისთვის. 

– თუ იყავით რამენაირად „ვარდების რევოლუციაში“ ჩართული, პოლიტიკურად აქტიურობდით? 

– ჩემს საქმეს ვაკეთებდი, მაგრამ აქციებში მონაწილეობას ვღებულობდი. პოლიტიკურად აქტიური არ ვყოფილვარ. 

– რამ გადაგაწყვეტინათ პოლიტიკაში მოსვლა – 2012 წლამდე თუ გქონდათ რომელიმე პოლიტიკური ძალისგან შემოთავაზება? 

– მანამდე არ მქონია ასეთი შემოთავაზება. ყოველთვის მინდოდა, რომ ჯერ მეცნიერებაში და აკადემიურ სივრცეში ვყოფილიყავი. 

„ვარდების რევოლუციამდე“ უნივერსიტეტიდან ბევრი მეცნიერი წავიდა, რომ თავი ფიზიკურად გადაერჩინა. უნივერსიტეტში ყოფნა არაპრესტიჟული გახლდათ. იყო ტოტალური კორუფციის გარემო. მახსოვს, როდესაც ჩვენ მოვედით და რეფორმა დავიწყეთ, არაერთი პატივსაცემი პროფესორი და მასწავლებელი ამოგვიდგა მხარში. 

როდესაც სტუდენტი მოდიოდა სასწავლო წლის დაწყებისას, მას ჰქონდა განცდა, რომ უნივერსიტეტში ყველა კორუმპირებული და მექრთამეა. მისაღები გამოცდები ქრთამით ბარდებოდა. ადამიანებს, რომლებიც აქ კაპიკებზე მუშაობდნენ, მაგრამ მართლა თავი შეწირეს წლების განმავლობაში ამ საქმეს, იმათ უყურებდნენ როგორც მექრთამეებს. საკმაო დრო უნდა გასულიყო, რომ სტუდენტებს დაენახათ – ამ ადამიანებიდან ზოგიერთი მართლა წესიერი და სუფთა რეპუტაციის მქონეა. 

– რეფორმა რომ გატარდა, ამის შედეგად გადაწყვიტეთ, რომ ამ პოლიტიკურ გუნდის წევრი გამხდარიყავით? 

– 5-6 წელი ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი ვიყავი. „ვარდების რევოლუციამ“ და „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ მოგვცა საშუალება, რომ რეფორმები გაგვეტარებინა. ჩარევაზე რომ ლაპარაკობენ ხოლმე, მე პირადად არ მახსენდება არცერთი შემთხვევა, ჩემთვის ვინმეს დაერეკოს და ჩემს საქმიანობაში ჩარეულიყოს. 

– „ნაციონალურ მოძრაობაში“ შესვლა თქვენი ინიციატივა იყო თუ ვინმემ შემოგთავაზათ? 

– 2012 წლის აგვისტოში მკითხეს, ხომ არ მივიღებდი მონაწილეობას საპარლამენტო არჩევნებში. ბევრი არ მიფიქრია. ვხედავდი, რაც 9 წლის განმავლობაში გაკეთდა, ყველაფერი ეს გარკვეულწილად საფრთხის ქვეშ შეიძლებოდა აღმოჩენილიყო. 

დიდი ხნის ნაცნობმა გია ბარამიძემ დამირეკა, თუმცა, გადაწყვეტილება გუნდის იყო. იქ უმრავლესობას პირადად არ ვიცნობდი. მივედი და დაახლოებით 15 წუთი საუბრის შემდეგ მქონდა სრული განცდა, რომ თანამოაზრეების და თანაგუნდელების წრეში ვიყავი. 

– „ნაციონალური მოძრაობის“ წარმომადგენლები არჩევნების შემდეგ ამბობდნენ, რომ ხელისუფლებაში მათი ყოფნის დროს იყო შეცდომები, გადაცდომები. ასევე, ოპონენტები უამრავ დანაშაულს მიაწერენ ხოლმე ყოფილ მმართველ ძალას. ასეთი მოსაზრებაც არსებობს, რომ საჭიროა ისეთი პოლიტიკური ძალა ჩამოყალიბდეს, რომლის ლიდერებიც არ იქნებიან დაკავშირებული არც კომპარტიასთან, არც მოქალაქეთა კავშირთან... თქვენი აზრით, არის იმის რესურსი ქვეყანაში, რომ ყველაფრისგან სუფთა და დამოუკიდებელი ახალი პოლიტიკური ძალა შეიქმნას? 

– ვფიქრობ, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ არ არის კონკრეტულ ადამიანებზე დამოკიდებული გაერთიანება. ეს გახლავთ იდეა, ღირებულებების ერთობლიობა. რასაკვირველია, არიან ლიდერები და ადამიანები, რომელთაც შექმნეს და უდიდესი წვლილი აქვთ „ნაციონალური მოძრაობის“ ჩამოყალიბება-განვითარებაში. მაგალითად, მიხეილ სააკაშვილი და ჩემი მეგობრები, რომლებიც ახლა პოლიტიკური პატიმრები არიან: იგივე გიგი უგულავა, ვანო მერაბიშვილი, პოლიტიკური პატიმარია ბაჩო ახალაია... ადამიანები, რომლებმაც ძალიან ბევრი გააკეთეს ამ ქვეყნისთვის და დღეს სასჯელს იხდიან პოლიტდევნილობის გამო. 

ეს მოძრაობა არის ღირებულებების ირგვლივ შექმნილი ადამიანების გაერთიანება. საინტერესოა, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ იყო არამხოლოდ პირველი პოლიტიკური გაერთიანება, რომელიც არ დაშლილა ხელისუფლებიდან წამოსვლის შემდეგ, მნიშვნელოვანია გავაცნობიეროთ, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ იყო პირველი პოლიტიკური ძალა, რომლის ამომრჩეველიც არ გაფანტულა. 2012 წლის პირველი ოქტომბრის შემდეგ ფაქტობრივად 3-ჯერ გამოვიდა არჩევნებზე, პრეზიდენტის, თვითმმართველობის და განმეორებით თვითმმართველობის არჩევნებზე. ადამიანების დაახლოებით ერთი და იგივე რაოდენობა გამოდის და მხარს უჭერს ამ პოლიტიკურ ძალას. ეს ნიშნავს, რომ საქართველოში არის სერიოზული საზოგადოებრივი გაერთიანება, ძალიან მყარი ღირებულებებით. 

– მაგრამ, არასაკმარისია არჩევნების მოსაგებად. 

– განვითარებულ დემოკრატიულ სახელმწიფოებშიც კი, მაგალითად, რესპუბლიკურ და დემოკრატიულ პარტიებს ამერიკაში მუდმივი, მხარდამჭერი ჰყავს დაახლოებით 20%, რომელიც ზოგჯერ შეიძლება 15-10%-ზეც კი ჩამოვიდეს. შემდეგ, გარკვეული პოლიტიკური ცხოვრების განმავლობაში ეს რაოდენობა შეიძლება გაიზარდოს ან შემცირდეს.

– თუ მიგაჩნიათ, რომ არსებობს რესურსი ისეთი ახალი პოლიტიკური ძალა შეიქმნას, რომლის წევრებსაც არ ექნებათ წამოსაძახებელი წარსულში სხვადასხვა ძალასთან თანამშრომლობა? 

– ამიტომ ვამბობ, ამ პოლიტიკურ ძალას აქვს მუდმივი შესაძლებლობა, რომ განვითარდეს, მოვიდნენ ახალი ადამიანები და ახალი ძალა მოიტანონ. როცა ჩავერთე მე, ზურა ჯაფარიძე და კიდევ ის ადამიანები, რომლებიც ბოლო არჩევნებისას შემოვუერთდით ამ პოლიტიკურ ძალას, ჩვენ ერთი წუთით არ გვქონია განცდა, რომ დღეს მოსულები ვართ... აქ არიან გამოცდილი მეგობრებიც – ასე რომ, აქ არის გამოცდილებაც და სიახლეც. 

– ჰო, მაგრამ ასევე გამოცდილი წევრები ახალი წევრებისთვის შესაძლოა დისკრედიტაციასაც ნიშნავდეს – მათ მიერ ან მათ დროს დაშვებული შეცდომები ყველაზე ვრცელდება... 

– გასაგებია, მაგრამ ის ნეგატიურიც, რაც პოლიტიკურ ძალას ჰქონდა ხელისუფლებაში ყოფნის დროს, ესეც არის „ნაციონალური მოძრაობის“ ძალა. ეს არის საკუთარ ტყავზე, საკუთარ სხეულზე განცდა იმისა, თუ რა შეცდომა დავუშვით. ხანდახან მეჩვენება, რომ ის შეცდომები, რაც „ნაციონალურ მოძრაობას“ აქვს დაშვებული, როგორც გამოცდილება, ჩვენს გარდა არავის გაუაზრებია. ანუ, ხელისუფლებას ეს შეცდომები არ აქვს გააზრებული და ვერ ხვდებიან. მათ თავის კანზე არ განუცდიათ, რას ნიშნავს როდესაც პოლიტიკური ძალა თავის წარმომადგენელს სამინისტროში ენდობა და სათანადო კონტროლი არ აქვს დაწესებული. „ნაციონალური მოძრაობის“ ერთ-ერთი პრობლემა იყო, რომ პარლამენტი არასაკმარისად აკონტროლებდა მაგალითად, ძალოვან სტრუქტურებს. ის, რაც პირველ წლებში შეიქმნა, იყო მნიშვნელოვანი: სახელმწიფო ინსტიტუტები, სტრუქტურები, რომლებიც გახდა ქმედითი. მნიშვნელოვანი იყო კორუფციის, კრიმინალის წინააღმდეგ ბრძოლა, გადასახადების ამოღება, მენტალიტეტის დამკვიდრება – გადასახადები უნდა გა¬დაიხადო. მაგრამ, მოგვიანებით, 2007-08 წლიდან, უნდა დაწყებულიყო ლიბერალიზაცია ყველა მიმართულებით: სახელმწიფო სტრუქტურები უკვე მუშაობდა, კრიმინალიც გატეხილი იყო. მეორე მხრივ, საპარლამენტო კონტროლი უნდა ყოფილიყო გაცილებით უფრო მკაცრი და ქმედითი. ეს რომ არ იყო, ამას ჩემზე მეტად გრძნობენ ის ადამიანები, რომლებსაც ჩემზე მეტი გამოცდილება აქვთ პარტიაში ყოფნის. მათ მიიღეს უმძიმესი გამოცდილება. პოლიტიკურ ძალას, რომელსაც არა აქვს ინსტიტუციური მეხსიერება, იმან შეიძლება უზარმაზარი შეცდომები დაუშვას. ასევე, პარტია, რომელიც არის დახურული და არ აქვს საშუალება, რომ მოიზიდოს ახალი წევრები – ისიც უპერსპექტივოა. „ნაციონალურ მოძრაობას“ ერთიც აქვს და მეორეც. 

მთავარი პრობლემები, რომელიც დღეს სახელმწიფოს წინაშეა, არის ინსტიტუციური ჩამოშლა, კრიმინალი და ეკონომიკა. „ნაციონალური მოძრაობის“ გარდა ვერ დამისახელებთ ვერცერთ პოლიტიკურ ძალას, რომელსაც აქვს გამოცდილება, რომ აქედან ამოიყვანოს ქვეყანა. ამას ემატება ის გამოცდილება, რა შეიძლება გამოიწვიოს ძალოვანი სტრუქტურების ჭარბმა ძალაუფლებამ და საპარლამენტო კონტროლის შესუსტებამ. 

– თქვენი შეფასებით, რამდენად სწორად მიდის „ნაციონალური მოძრაობის“ გაჯანსაღების პროცესი და მომავალი არჩევნებისთვის გამარჯვებისთვის შანსმა თუ მოიმატა? 

– სოციოლოგიური კვლევის შედეგები აჩვენებს, მთავრობის რეიტინგი ეცემა, მაგრამ ჩვენ გვაქვს სამუშაო გაცილებით მეტი. მთავარია, უნდა გვქონდეს მკაფიო გზავნილი, თუ რა ინტერესთა ჯგუფებს ვემსახურებით. ჩვენი მთავარი მოკავშირე და ინტერესთა ჯგუფია დასაქმებული ადამიანი. მაგალითად, „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ შექმნა დასაქმება ნორმალური ხელფასით. დასაქმების სივრცე, რაც არსებობდა 2003 წლამდე, ეს იყო ფარული უმუშევრობა. საქართველოში 2003 წლამდე, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე კომპანიას და კერძო სექტორს, ფაქტობრივად ხელფასი არ ასებობდა. 

– მაგრამ, იგივე ბიზნესის წარმომადგენლებს, ვინც დასაქმებულად ითვლება, ცოტა არ გაუკეთებიათ 2012 წლის არჩევნებში „ნაციონალურ მოძრაობას“ დამარცხებისთვის. 

– ეს ბუნებრივი და განვითარების გარკვეული სტადია იყო. ისინი გარკვეულწილად მართლები იყვნენ, 2008 წლიდან უნდა დაწყებულიყო ლიბერალიზაცია. „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ ეს დაიგვიანა. 

ასევე, ვფიქრობ, 4 წლის მერეც უნდა იცვლებოდეს მთავრობები, მაგრამ საზოგადოება, რომელიც 9 წლის მერეც არ შეცვლის მთავრობას, არ არის ჯანსაღი და დემოკრატიული. 

– თუმცა, დემოკრატიული სულისკვეთებით ნაკლებად მოხდა წინა მთავრობის შეცვლა – გადამწყვეტი როლი სხვა ფაქტორებმა ითამაშა. 

– პირველ რიგში ეს იყო შეცდომები. ასევე მეორე მიზეზი – ეს იყო გარკვეულწილად „ნაციონალური მოძრაობის“ მუშაობა და ტემპი – ამან დააჯერა საზოგადოება და გააჩინა მოლოდინი, რომ უფრო უკეთესიც იყო შესაძლებელი. ხშირად ვამბობთ ხოლმე, რომ ეს მოლოდინი გააჩინა ბიძინა ივანიშვილმა, რომელმაც არანორმალური დაპირებები გასცა, მოატყუა საზოგადოება და ეს დასჭირდა უკონტროლო ძალაუფლების მისაღებად. თუმცა, ამ მოლოდინის გაჩენაში „ნაციონალურ მოძრაობასაც“ მიუძღვის პოზიტიური წვლილი. საზოგადოებამ დაინახა, რომ თუ 9 წლის განმავლობაში ერთ პოლიტიკურ ძალას შეუძლია ამის მიღწევა, რატომ არ შეიძლება იყოს უკეთესი? რასაკვირველია, შესაძლებელი იყო უკეთესი: ჩვენი შეცდომების არგამეორება და საქმის გაკეთება. 

– ამ ფონზე თუ გაქვთ მოლოდინი, რომ შემდეგ არჩევნებზე წარმატებას მიაღწევთ? 

– პრობლემები, რაც დღეს საქართველოს წინაშე დგას, მათი გამოსწორების გამოცდილება მხოლოდ „ნაციონალურ მოძრაობას“ აქვს. 

– თუმცა, ამომრჩევლების ნაწილს „ნაციონალური მოძრაობა“ უბრალოდ სძულს. ეს დამოკიდებულება თუ იცვლება თქვენი პოლიტიკური ძალის მიმართ? 

– ვფიქრობ, იცვლება. არჩევნების პირველი წელი იყო ძალიან მძიმე, მეორე წელი უფრო მსუბუქი. ბევრმა დაინახა, რომ ბრალდებები ჩვენი მისამართით იყო უსამართლო; ორი წლის განმავლობაში ვერ დაასაბუთეს ბევრი ბრალდება, რომელიც „ნაციონალურ მოძრაობას“ და მის ლიდერებს წაუყენეს და ხალხი, რომელიც დაჭერილია, არიან პოლი¬ტიკური პატიმრები. 

– მაგრამ, ამომრჩევლის დიდ ნაწილს სიამოვნებს – დაიჭირონ, ძალიანაც კარგიო. 

– არის ხალხი, რომელიც ღია მოწინააღმდეგეა. მაგალითად, კრიმინალი ჩვენი მოწინააღმდეგეა, მათ არც მოვხიბლავთ და არც ვცდილობთ. დღევანდელი კრიმინოგენული მდგომარეობის პრობლემაა, რომ მთავრობა არ აკეთებს ძალიან მკაფიო გზავნილს – კრიმინალი არის საზოგადოების მტერი. საბჭოთა კავშირში იყო, რომ პოლიტიკური მოწინააღმდეგე იყო სოციალური მოწინააღმდეგე და მტერი; კრიმინალი კი სოციალურად ახლობელი. ჩვენი მთავრობისთვისაც პოლიტიკური მოწინააღმდეგები არიან მტრები, ხოლო კრიმინალი გაცილებით უფრო ახლობელია. პრობლემები და შეცდომები, რაც გვქონდა – არ უნდა განმეორდეს. მაგრამ, პატიმრების რეაბილიტაციაც უნდა არსებობდეს და სხვა მიდგომებიც უნდა იყოს. მაგალითად, როდესაც უნივერსიტეტში ვიყავი, განათლების სამინისტროსთან ერთად ვახორციელებდით პროგრამას, რომელიც ითვალისწინებდა განათლებას სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში. არასრულწლოვანებს ვამზადებდით და ისინი ეროვნულ გამოცდებზე გადიოდნენ. პირობა იყო, რომელი პატიმარიც კარგად ჩააბარებდა ეროვნულ გამოცდას – მას გამოუშვებდნენ. ეს იყო სტიმული. 

– იყო ასეთი შემთხვევები? 

– რასაკვირველია, იყო. ერთ წელიწადს ათი ახალგაზრდა მოვამზადეთ, უნივერსიტეტის პროფესორები დადიოდნენ მათთან, ამეცადინებდნენ სხვადასხვა მიმართულებით. ჩააბარეს გამოცდები, მოხვდნენ სხვადასხვა უნივერსიტეტებში და გათავისუფლდნენ პატიმრობიდან. 

– იგივე პროგრამა დღესაც გრძელდება? 

– ამ მიმართულებით გარკვეული პრობლემებია... სხვათა შორის, პროფესიული განათლების ცენტრებიც გვქონდა, სადაც ადამიანებს ნაკეთობების დამზადების, მინანქარზე მუშაობის საშუალება ჰქონდათ. სხვადასხვა სახის რეაბილიტაციაა საჭირო. ძალიან მნიშვნელოვანია საზოგადოებაში ამ ადამიანების დაბრუნება. კონკრეტულ ადამიანს უნდა მოუარო, მიხვიდე და ეცადო, რომ საზოგადოებაში დააბრუნო, მაგრამ ზოგადად, კრიმინალთან უნდა იყოს მკაფიო წითელი ხაზი. ხელისუფლება, რომელიც ამას ვერ ახერხებს, სერიოზული პრობლემები აქვს. ბოლო დროს რაც მოხდა პოლიციელებთან დაკავშირებით, ეს არის სახელმწიფოებრიობაზე მძიმე დარტყმა. 2001 წლის 11 სექტერმბერს, როდესაც ამერიკაში ტრაგედია მოხდა, ჯორჯ ბუშს ერთ-ერთი გამოსვლისას ხელში ეჭირა პოლიციელის ჟეტონი და ამბობდა, რომ „აქ მოკლეს ამერიკელი პოლიციელი“. შესაბამისად, ჩვენი უსაფრთხოება არის დარტყმის ქვეშ და ჩვენ ამას არ ვაპატიებთო. იქ ბევრი და განსხვავებული პროფესიის ადამიანი დაიღუპა, მაგრამ სიმბოლო ამ ყველაფრისა, რომ სახელმწიფოს შეექმნა პრობლემა და ტერორიზმმა დარტყმა მიაყენა, ეს იყო პოლიციელის მკვლელობა. პოლიციელი არის ადამიანი, რომელსაც ჩვენ ყველამ სამოქალაქო ხელშეკრულების მიხედვით გადავეცით იარაღი ჩვენ დასაცავად. პოლიციელზე თავდასხმა არის ჩვენზე – ყველაზე თავდასხმა, ფაქტობრივად ჩვენ ყველას გვესროლეს. 

– ჟურნალის რუბრიკასაც ასე ჰქვია – „სახელმწიფო მოხელე“. თქვენი აზრით, დღევანდელი მოხელეები რამ-დენად აცნობიერებენ ამ სტატუსს და თქვენს კოლეგებს პარლამენტში, ასევე მთავრობაში და შედარებით დაბალ რგოლებშიც – თუ ესმით სახელმწიფო მოხელის ტვირთი და პასუხისმგებლობა? 

– არ მინდა კონკრეტულ ადამიანებზე ლაპარაკი, მაგრამ მთავარ პრობლემას შევეხები: გამოვიდა პრეზიდენტი ყოველწლიური ანგარიშით და ილაპარაკა თითქმის ყველაფერზე, სტრუქტურების სხვადასხვა პრობლემებზე, მაგრამ მთავარ პრობლემაზე არაფერი უთქვამს. მთავარი პრობლემაა ის, რომ დღეს სახელმწიფოს ეროზია ხდება. დღეს არის გადაწყვეტილების მიმღები ერთი პირი. სისტემა, რომელიც მოაწყო ბიძინა ივანიშვილმა, ხელს უშლის ადამიანს, რომელიც მუშაობს კონკრეტულ ადგილას – ის იყოს პასუხისმგებელი და გადაწყვეტილების მიმღები. სხვადასხვა სამინისტროში ჩანს ეს ეროზია: ვერ აკეთებენ რაღაცას, რადგან გადაწყვეტილების მიმღები პირი სხვაა. როდესაც ადამიანი ვერ აკეთებს რაც მას ევალება, იწყება საპირისპირო რაღაცები, კორუფცია.

 

როდესაც უნივერსიტეტში რეფორმას ვატარებდით, ჩემ მიმართულებაში მე ვიყავი გადაწყვეტილების მიმღები. რაც მიმაჩნდა სწორად, იმას ვაკეთებდი. ვიცოდი, რომ პასუხისმგებელი ვიყავი უნივერსიტეტის წინაშე. ეს მოიტანა რეფორმამ. უნივერსიტეტში ასეთი ეროზია არ არის, მაგრამ ბევრგან არის დაწყებული და ეს არ უნდა წავიდეს ყველა მიმართულებით. 

– თქვენ და თქვენ თანაგუნდელებს პარლამენტში რამდენად გაქვთ გაცნობიერებული, რომ აგრეთვე სახელმწიფო მოხელეებს წარმოადგენთ?

– ჩვენი პოლიტიკური ძალა არის სერიოზულად ორგანიზებული. ვფიქრობ, რომ პოლიტიკურ ფიგურებს აქვთ სერიოზულად გაცნობიერებული. ბიძინა ივანიშვილმა შექმნა პარლამენტში, უფრო მეტად მთავრობაში ისეთი სივრცე, სადაც ადამიანები ანგარიშვალდებულები არიან ბიძინა ივანიშვილის წინაშე და საკუთარი პოლიტიკური მომავალიც კი ნაკლებად აინტერესებთ. როდესაც შენ არ გაინტერესებს შენი, როგორც პოლიტიკური მოთამაშის რეპუტაცია, მაშინ იწყება სერიოზული ეროზია.

 

ამიტომ, პოლიტიკური ფიგურა, რომელიც მეტ-ნაკლებად ზრუნავს თავის რეპუტაციაზე, არის იმის გარანტია, რომ გარკვეულწილად, თამაშის წესები დაცული იქნება. ამ პარლამენტში მოხდა რამდენჯერმე, როდესაც ნაციონალური მნიშვნელობის საკითხები იყო კენჭისყრაზე, ყოფილა კონსენსუსი. მაგალითად, თავისუფალი დემოკრატები, რომლებიც ჯერ კიდევ უმრავლესობაში იყვნენ და ასევე რესპუბლიკელები, მათ მიუციათ ხმა ისეთი საკითხისთვის, რაც მაგალითად, ბიძინა ივანიშვილს არ უნდოდა. იგივე, საყდრისი-ყაჩაღიანის საკითხთან დაკავშირებით საგამოძიებო კომისიის შექმნას თავდაპირველად 58-მა დეპუტატმა დაუჭირა მხარი. მათ შორის იყო სხვათა შორის, „ფორუმიც“. ანუ, არიან ადამიანები, რომლებსაც გასაგებია აქვთ პოლიტიკური კონიუნქტურები, მაგრამ დგება მომენტი, როდესაც შენ არ შეიძლება შავზე თქვა რომ თეთრიაო. თუმცა, სამწუხაროდ, საყდრისთან დაკავშირებით საგამოძიო კომისიის საკითხის შექმნას მოგვიანებით არც `ფორუმმა~ და აღარც `რესპუბლიკელებმა~ მხარი აღარ დაუჭირეს. როგორც ჩანს, მათზე იყო ზეწოლა. 

– ფიქრობთ, რომ კოალიციის წევრებთან მოახერხებთ პრინციპულ საკითხებზე შეთანხმებას, მაშინ როდესაც იმ კონკრეტულ საკითხზე კოალიციის ლიდერი სხვა აზრზეა? 

– მგონია, რომ კოალიციაში შემავალი პოლიტიკური ძალების უმრავლესობისთვის ცხადია, რომ ეს მთავრობა არის უუნარო გადაწყვიტოს ქვეყნის წინაშე არსებული პრობლემები და ასევე, ბიძინა ივანიშვილი ქვეყნისთვის ნეგატიურ როლს თამაშობს. თუმცა, რა დროს მოხდება ამის გაცნობიერება და გადაწყვეტილების მიღება, ჯერ არ ვიცი. რაღაც მომენტში, პარლამენტშიც მოხდება იმის შეთანხმება, რომ მთავრობა უნდა გადავაყენოთ, ბიძინა ივანიშვილი, როგორც არაფორმალური პოლიტიკური მმართველი უნდა გავანეიტრალოთ და შევქმნათ გარდამავალი დროებითი მთავრობა. 

– გაქვთ იმის მოლოდინი რომ `რესპუბლიკელები~, ან `თავისუფალი დემოკრატები~ „ნაციონალურ მოძრაობას“ უფრო დაუჭერენ მხარს, ვიდრე ბიძინა ივანიშვილის სურვილს? 

– აქ ხომ „ნაციონალური მოძრაობის“ მოწონება – არ მოწონებაზე არ არის ლაპარაკი – როდესაც პოლიტიკაში ხარ, გადამწყვეტია არა რა მოგწონს ან რა არ მოგწონს, არამედ რა არ შეიძლება რომ არ გააკეთოთ. ერთია ქვეყნის განვითარება და მხარდაჭერა, მაგრამ ასევე მთავარია პოლიტიკური მომავალი. თუ მათ უნდათ, რომ ჰქონდეთ პოლიტიკური მომავალი, რაღაცა მომენტში სწორი პოზიცია უნდა დაიკავონ. თუმცა, შეიძლება მათ ეს მომენტი ხელიდანაც გაუშვან. 2003 წელს სიტუაცია სათანადოდ ვერ შეაფასეს გარკვეულმა პოლიტიკურმა ძალებმა და დიდი ხნით პოლიტიკურად აქტუალურები აღარ იყვნენ. ასევე, ახლა მოდის ის მომენტი, ძალა, რომელიც არ იტყვის, რომ ეს მთავრობა უნდა გადადგეს, ის შეიძლება იყოს არაადეკვატური და გახდეს არააქტუალური. შეიძლება დღეს მეტ სარგებელს პოულობდნენ უმრავლესობაში, კომფორტულია მანდ ყოფნა, მაგრამ ძალიან სწრაფად ეს შეიცვლება. 

პრობლემაა, რომ უმრავლესობაში არიან ადამიანები, რომლებსაც პოლიტიკური სივრცე შეიძლება საერთოდ არც აინტერესებთ. აინტერესებთ მხოლოდ პირადი მოწყობა. მაგრამ, უმრავლესობაში არიან პოლიტიკური ძალები, რომელთანაც მუდამ ვიქნებით დაპირისპირებული არჩევნებზე, თუმცა, არსებობს ნაციონალური მნიშვნელობის საკითხები, სადაც უბრალოდ არ გვაქვს უფლება ერთმანეთის მიმართ ნაბიჯი არ გადავდგათ. აქტუალობას იძენს, რომ საქართველოში დაპირისპირების, შურისძიების, სიძულვილის პოლიტიკა უნდა დასრულდეს და იყოს მეტი სოლიდარობა. ეს კულტურა უნდა ჩამოყალიბდეს. 

– დღეს განათლების კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე ხართ. სად უფრო კომფორტული ან უფრო ნაყოფიერი იყო საქმიანობა თქვენთვის, უნივერსიტეტში იყო თუ პარლამენტში? 

– უნივერსიტეტში რაც გაკეთდა – უკვე გაკეთდა. ოპოზიციური პოლიტიკური ძალის მიზანია, რომ შეცვალოს ხელისუფლება. ჯერჯერობით ეს მიზანი მიღწეული არ არის, თუმცა, ჩემთვის ძალიან საინტერესოა იყო ეს ორი წელიწადი შემეცნებითი და ასევე სამუშაოების თვალსაზრისითაც. მაგრამ, მიზანი პოლიტიკაში არის ძალიან მკაფიო და ცხადი. 

– საქართველოს განათლების სისტემას შევეხოთ, თქვენი აზრით, წინა ხელისუფლების დროს რა შეცდომა იყო დაშვებული, რაც ახლა ჩანს; ასევე, თუ შეგიძლიათ დღევანდელი მმართველი ძალის საქმიანობაში დაინახოთ რამე პოზიტიური, რაც განათლების სისტემის განვითარებას წაადგა? 

– „ნაციონალური მოძრაობის“ დროს ბევრი გაკეთდა, მაგრამ ჩემი აზრით, სკოლის რეფორმა არ იყო ბოლომდე მიყვანილი. ასევე, უფრო მეტი უნდა გაკეთებულიყო უმაღლესების დამოუკიდებლობისთვის. ინსტიტუციურ და საკანონმდებლო დონეზე ბევრია სამუშაო, რომ უნივერსიტეტი ჩამოყალიბდეს როგორც დამოუკიდებელი ინსტიტუცია და თავისთავადი განვითარების საშუალება ჰქონდეს. 

დღევანდელმა მთავრობამ რაღაცები გაყინა, ზოგი მიმართულებით სერიოზული პრობლემები შექმნა. უკან გადადგმული ნაბიჯი იყო, როდესაც უნივერსიტეტებს რეფორმამდელი სტატუსი – საჯარო სამართლის იურიდიულ პირი დაუბრუნეს. სსიპ არის უფრო ნაკლებად დამოუკიდებელი, არის მეტი პრობლემა. არსებობს გამოცდილი მოდელები, მაგალითად, ანგლო-საქსურ სივრცეში ნებისმიერი უნივერსიტეტი არის არასამეწარმეო იურიდიული პირი, მათ აქვთ გაცილებით მეტი დამოუკიდებლობა და ამიტომ, დღეს ანგლო-საქსური უნივერსიტეტები მსოფლიოში წამყვან პოზიციებზეა. 

თუმცა, სსიპ-ის ფორმაც, რომელიც არის ევროპაში, ესეც არ არის ისეთი, რაც ჩვენ გვაქვს. დასავლეთში ეს არის სრულიად სხვა ტრადიცია, უნივერსიტეტები მანამდე იყო სამეფო ან მსგავსი კუთვნილების და გახდა საჯარო, ანუ, ნაციონალური, საერო უნივერსიტეტი. ეს სახელმწიფოს კონტროლს კი არ ნიშნავდა, პირიქით, მეტ დამოუკიდებლობას და მეტ გახსნილობას. ჩვენი გამოცდილების მქონე ქვეყნისთვის არ არის ცხადი და სახელმწიფოს ყოველთვის რჩება ცდუნება, რომ სსიპ-ის საქმიანობაში ჩაერიოს. ამ მიმართულებითაც სამუშაოა. შემდეგ თავად უნივერსიტეტებმა აირჩიონ და გადაწყვიტონ, რა პრეფერენცია აქვთ როცა არის სსიპ ის ფორმით და ასევე რა უპირატესობაა როცა აქვთ მეტი დამოუკიდებლობა. ამ ხელისუფლებამ ეს არ გააკეთა, ფაქტობრივად გაჩერებულია რეფორმა. 

გარდა ამისა, სერიოზული ზიანი იყო უმაღლესი განათლებისთვის ბათუმის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის იდეის განადგურება. შეთანხმებული ვიყავით „მილენიუმის“ პროექტთან. უნდა ყოფილიყო ბათუმში, ცალკე აღებული ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი. ეს იქნებოდა ამერიკული უნივერსიტეტი, თუმცა სწავლის საფასური უნდა ყოფილიყო 3-ჯერ დაბალი. „მილენიუმის“ პროგრამას არასოდეს განუხორციელებია განათლების სისტემაში პროექტები და ფული არ დაუხარჯავს. მანამდე, აქ გზების და ინფრასტრუქტურის მშენებლობას აფინანსებდნენ. საქართველოს წინა მთავრობამ მოიპოვა ეს მხარდაჭერა, მიაღწია იმ შეთანხმებას, რაც მას სურდა. დღეს კი, ბათუმმა დაკარგა შანსი ყოფილიყო რეგიონული განათლების ცენტრი. 

– განათლების თემა რომ გავაგრძელოთ – „აგრარული უნივერსიტეტის“ წინააღმდეგ სახელმწიფო საკმაოდ აქტიურად იბრძოდა და კახა ბენდუქიძის „ცოდნის ფონდს“ არ უთვლიდა ნაკისრი საინვესტიციო ვალდებულების შესრულებას. „ცოდნის ფონდმა“ სასამართლოც მოიგო, მაგრამ სახელმწიფო მაინც არ ეთანხმებოდა, სანამ სააპელაციო სასამართლომ კიდევ ერთხელ არ დაადასტურა საინვესტიციო ვალდებულების ჯეროვნად შესრულება. ამის შემდეგ ეკონომიკის სამინისტრომ მოულოდნელად უარი განაცხადა გაპროტესტებაზე. თქვენი აზრით, რამ გამოიწვია თავიდან უნივერსიტეტის წინააღმდეგ შეტევა და ბოლოს ასე მოულოდნელი გაჩერება? 

– ეს იყო სუფთა პოლიტიკურად მოტივირებული დევნა კახა ბენდუქიძის წინააღმდეგ, რომელშიც დღევანდელი პრეზიდენტიც მონაწილეობდა. საგანმანათლებლო სივრცეში ბევრი უმაღლესი სასწავლებელია და გაუჩერეს ავტორი-ზაცია იმას, რომელიც ყველაზე უფრო სწრაფად მზარდი და პროგრესირებადია. ეს იყო კახა ბენდუქიძის დევნა, რომელმაც ბევრი გააკეთა საქართველოს ეკონომიკისთვის, შემოიტანა საერთოდ ახალი ხედვა თუ როგორი შეიძლება იყოს თანამედროვე განვითარება, საკუთარი თავი მიუძღვნა განათლებას და ჩამოაყალიბა ორი არაჩვეულებრივი უნივერსიტეტი. სახელმწიფო მხოლოდ მას შემდეგ შეეშვა უნივერსიტეტს, რაც კახა ბენდუქიძე გარდაიცვალა.

 

– ხშირად ისმის, რომ სახელმწიფომ განათლებაში უნდა ჩადოს ფული და ასე განავითაროს ქვეყანა. თუ არსებობს კონკრეტული რეცეპტი, როგორ და სად უნდა დაიხარჯოს ბიუჯეტიდან ფული, რომ მაქსიმალური შედეგი მივიღოთ? 

– განათლების მიმართულებით დახარჯული ფული ქვეყნის განვითარების საწინდარია. მაგალითად, როდესაც ფინელებს დაუდგათ გარკვეული პრობლემები და უნდა გადაეწყვიტათ, ძალოვანი სტრუქტურები გაეძლიერებინათ თუ სხვა მიმართულებით ჩაედოთ ფული, განათლებას მოახმარეს. თუმცა, როდესაც იწყებ განათლების რეფორმას, შედეგებს გაცილებით გვიან ნახავ. 

ფული სხვადასხვა მიმართულებით არის ჩასადები. ყველაზე დიდი პრობლემაა, რომ მასწავლებლის ხელფასი არ არის პრესტიჟული. დღეს მასწავლებლობა არის ან ერთგვარი თვითშეწირვა, ან სხვაგან არასად აქვს წასასვლელი. თუმცა, ასევე უნდა იყოს მექანიზმი, როგორ მოხდება განვითარება. ერთ-ერთი ჩავარდნა არის მასწავლებლის შეფასების სქემა, რომელიც ფაქტობრივად 2 წლით გაყინულია. თუ მასწავლებელს სურს ერთი სტატუსიდან მეორეში გადასვლა – ეს გაჩერებულია. ფაქტობრივად, არ გვყავს მასწავლებელი, რომელსაც პრესტიჟული ანაზღაურება აქვს. დღეს 340 ლარი აქვს მასწავლებელს, თან სერტიფიცირებულს. 

– ატესტაცია რომ უნდა გაევლოთ, ეს პროექტი გაჩერებულია? 

– პროექტი გაჩერებულია. მოდელი, რომელიც ადრე იყო, შეიძლება დასახვეწი იყო, მაგრამ მიზანი იყო ცხადი. მასწავ¬ლებელს თუ სურდა სერტიფიკატი, უნდა ჩაებარებინა შესაბამისი გამოცდა. წინასწარ იცოდა დაახლოებით როგორი გამოცდა ელოდა და ვერავინ შეაჩერებდა. შეიძლება ტესტი იყო გასაკრიტიკებელი და ასე შემდეგ, მაგრამ პრინციპი, რომ ჩემი პირადი კარიერა არ არის ვინმეზე პერსონალურად დამოკიდებული – ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. დღეს ეს პრინციპი მოიხსნა. მასწავლებელი რაღაც გამოცდას აბარებს, მაგრამ დირექტორის მიერ შექმნილი საბჭო აფასებს. ეს ნიშნავს, რომ დამოუკიდებელი ინსტიტუციის ნაცვლად პერსონალური და სუბიექტური შეფასება შემოვიდა. ეს ნიშნავს, რომ შემოდის პროტექციონიზმი, კორუფცია და ნეპოტიზმი. ეს არის სერიოზული ჩავარდნა და რაც მთავარია, იმედგაცრუება. 65 ათასი მასწავლებლიდან დაახლოებით 17 ათასმა მასწავლებელმა სერტიფიცირება გაიარა. მათ უნდა მიეღოთ მაღალი ხელფასი. 

განსხვავება ხელფასში, მათ შორის, ვინც შეძლო გამოცდის ჩაბარება და ვინც ვერ შეძლო, არის ძალიან მცირე. სერტიფიცირებაგავლილ მასწავლებლებს დაგეგმილი მაღალი ხელფასი არ მიუღიათ. 

– ახალი ხელისუფლების ერთ-ერთი რეზონანსული ცვლილება იყო, რომ 6 წელს მიუღწეველ ბავშვებს, თუნდაც რამდენიმე დღე აკლდებოდეთ სასწავლო წლის დაწყებამდე, აუკრძალეს სკოლაში შესვლა, რასაც თქვენი გუნდი აპროტესტებს. 

– ჩამოყალიბებულია სამეცნიერო აზრი, რომ მართლაც კარგია, თუ ბავშვი სკოლაში წავა 6 წლის ასაკში. თუმცა, ძალიან მნიშვნელოვანია, საბავშვო ბაღების და სკოლისთვის მოსამზადებელი სისტემის გაკეთება. მოსამზადებელი უკვე არც ბაღია და არც სკოლა. ეს პროგრამა არის გასაკეთებელი. ჯერჯერობით ვერ ვხედავთ რომ ამ მიმართულებით რამე კეთდება. სამაგიეროდ, ის, რომ ბავშვი შეიძლება წავიდეს სკოლაში, თუკი 6 წელი უსრულდება 31 დეკემბრამდე, ასეთი სქემა ბევრ ქვეყანაშია. ეს 3 თვე ძალიან ინდივიდუალურია და არაფერ განსაკუთრებულს არ ცვლის ბავშვისთვის. მაგალითად, ფრანგული ვარიანტია, რასაც ჩვენ ვთავაზობთ. ჩეხეთში, უნგრეთში, იტალიაში მაგალითად, 5 წელია, მაგრამ ჩვენთან დამხმარე ინსტიტუცია რომ არ არის, რაც ბაღის შემდეგ და სკოლაში შესვლამდე პერიოდის მოსამზადებელს გულისხმობს, ეს პრობლემას ქმნის. ზოგადად, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ბაღიც და სკოლაც არ არის მხოლოდ კონკრეტული საგნების სწავლა და ცოდნა. ბავშვის განვითარება მოდის ასევე კომუნიკაციიდან. ამიტომ, არ შეიძლება ბავშვს სკოლაში სიარული ავუკრძალოთ, მით უმეტეს, ბაღის ასაკიც თუ გადალახული აქვს. 

– საყდრისის თემას რომ შევეხოთ, სადაც თქვენ საკმაოდ აქტიურად ხართ ჩართული: რა დასკვნამდე მიხვედით, თუ არის რამე გადარჩენილი და თუ შეიძლება რაიმეს კიდევ გადარჩენა? 

– ალბათ, იცით წერილი, რომელიც გერმანელმა მეცნიერმა თომას შტიოლნერმა გამოაგზავნა. არის ბოხუმის სამთო-არქეოლოგიის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი და იყო საყდრისის ერთ-ერთი ექსპედიციის თანახელმძღვანელი. 

როდესაც მივწერე, ვთხოვე აეხსნა ქართველი პარლამენტარებისთვის, რა მნიშვნელობა ჰქონდა საყდრისს და რა მნიშვნელობა აქვს საგამოძიებო კომისიის შექმნას. მან მოიწერა, რომ არ არსებობს არანაირი ეჭვი ძეგლის დათარიღებასთან დაკავშირებით და ეს ძეგლი არის მსოფლიო მასშტაბით კაცობრიობის ისტორიაში პირველი ოქროს მოპოვების საბადო. ასე რომ, მსოფლიო მნიშვნელობის ძეგლი ამ მთავრობამ გაანადგურა. 

ამ ძეგლზე მუშაობდნენ 10 წლის განმავლობაში გერმანელი მეცნიერები ორი უნივერსიტეტიდან – ბოხუმის უნივერსიტეტიდან და მუზეუმიც იყო ჩართული და ასევე მეორე გერმანული უნივერსიტეტი, საფრანგეთის ერთ-ერთი, ლიონის უნივერსიტეტი, ასევე კემბრიჯის და კალიფორნიის უნივერსიტეტები. მსოფლიოს წამყვანი უნივერსიტეტების მეცნიერები 10 წლის მანძილზე მუშაობდნენ და აქვთ გამოქვეყნებული სტატიები, რომ ეს იყო ყველაზე ძველი ოქროს საბადო. არის კონკრეტული ლაბორატორიული დასკვნები, რომ უძველესი ადამიანი აქ მოიპოვებდა ოქროს. ისინი ამბობენ, არა მხოლოდ ის ვიცით რომ მოპოვება ხდებოდა, არამედ, ჩვენ შეგვიძლია გითხრათ, რამდენს მოიპოვებდნენო. 

დაბოლოს, სიტუაციის შეფასება არის მძიმე და წერილში ნათქვამია, რომ ამ ძეგლის განადგურება არის მსგავსი იმისა, რაც მოხდა მესოპოტამიური ძეგლების მიმართ და რაც მოხდა ავღანეთში, როდესაც თალიბებმა გაანადგურეს ბუდას ქანდაკება. ამაზე მძიმე შეფასება კულტურის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულის მიმართულებით, ვფიქრობ, საქართველოს არცერთ ხელისუფლებას არ ჰქონია. არ მახსენდება ცივილიზებულ სამყაროში, თუნდაც აღმოსავლეთ ევროპაში და პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ვინმეს ასეთი შეფასება მიეღოს. 

– ძეგლიდან რამე არის შემორჩენილი? 

– მთა მთლიანად განადგურებულია. მღვიმეები ამ მთაშიც იყო და სიღრმეებშიც. ჩასულები არიან ძალიან ქვევით და განადგურებულია ყველაფერი. მაგრამ, მეცნიერები ამბობენ, რომ მთელი ძეგლის მხოლოდ ერთი მეოთხედი იყო შესწავლილი. გვერდზე იყო შეუსწავლელი მღვიმეები და ახლა უკვე სწორედ ამ ნაწილების აფეთქება დაიწყეს. 

– საყდრისისთვის კულტურის ძეგლის სტატუსის გაუქმების ბრძანებაზე მიხეილ სააკაშვილის ხელმოწერაც იყო. თქვენი აზრით, პრეზიდენტს რომ უარი ეთქვა, უკეთესი არ იქნებოდა? 

– ივანიშვილის ერთწლიანი მმართველობის დროს ყველა მისი ნამოქმედარი, რომელსაც ფორმალურად აწერდა ხელს სააკაშვილი – ყველაფერი არის სერიოზული პრობლემა. როდესაც სააკაშვილმა პრემიერ-მინისტრად ივანიშვილი წარადგინა, ესეც სერიოზული წარუმატებლობა იყო. სააკაშვილი და ჩვენი პოლიტიკური გუნდი იყო პასუხისმგებელი იმაზე, რაც იმ ერთი წლის განმავლობაში მოხდა. მაგრამ, მაშინ ერთგვარი თამაშის წესი ჩამოყალიბდა, იყო შეთანხმება, რომ პრეზიდენტი მთავრობის გადაწყვეტილებებს უნდა ფორმალურად დათანხმებოდა. საყდრისის საკითხიც ასე მოჰყვა სხვა საკითხებთან ერთად. მაგრამ, მას შემდეგ, რაც კულტურის მინისტრმა მოაწერა ხელი და ასევე, ფორმალურად დაეთანხმა პრეზიდენტი, ამის შემდეგ მოხდა გასაჩივრება და სასამართლომ გააუქმა კულტურის მინისტრის ბრძანება, რომელსაც ხელი სააკაშვილმაც მოაწერა. ამის შემდეგ, სამინისტრომ სასამართლო გადაწყვეტილება გაასაჩივრა, პასუხს არც კი დაელოდა, კანონდარღვევით მოხსნა ძეგლის სტატუსი და ინვესტორმა გაანადგურა. 

– „ნაციონალური მოძრაობის“ ყოფილი მაღალჩინოსნების პატიმრობისას გამიგია, რომ პარტიის ზოგი წევრისთვის მაგალითად გიგი უგულავა და ვანო მერაბიშვილი უფრო ხშირად არის პოლიტპატიმრად მოხსენიებული და ბაჩო ახალაიაზე ნაკლები პროტესტი ისმის ხოლმე. 

– პარტიაში არ არის მოსაზრება, რომ ვინმე ნაკლებად არის პოლიტპატიმარი. ფაქტია, რომ ბაჩო ახალაიამ 9-თვიანი პატიმრობის ვადა ისე გადალახა, მას ბრალი არ ჰქონდა დადასტურებული. პირველი შემთხვევა, როდესაც კონსტიტუცია დაირღვა წინასწარი პატიმრობის პერიოდზე, არის ახალაიას საქმე. ასევე არის უგულავას მიმართ. ამხელა პოლიტიკურ პარტიაში, ვინ ვისთვის უფრო ახლობელია – ბუნებრივია, შეიძლება იყოს. მაგრამ, ყველანი რომ პოლიტპატიმრები არიან, ეს არის ფაქტი. ნამდვილად არ არსებობს შიდა დაპირისპირება ამ საკითხზე. 

ასევე, პოლიტიკურად მოტივირებულია სპეცრაზმელების დაპატიმრება და პოლიტიკურად მოტივირებულია ირაკლი ალასანიას თანაგუნდელების დაჭერა „კაბელების საქმეზე“. 

– თქვენ თუ ხართ „კაბელების საქმეზე“ დაკავებული ადამიანების მიმართ სოლიდარულები, როცა ალასანიას თავის დროზე არ მიუძღვის მცირე წვლილი იგივე გენერალი გიგი კალანდაძის დაკავებაში? 

– ალასანიასთვის ეს საკმაოდ მძიმე ფაქტია. მით უმეტეს, თავდაცვის მინისტრისთვის, მაგრამ ეს არ არის იმის საფუძველი, რომ ჩვენ თვალი დავხუჭოთ, როცა პოლიტიკური ნიშნით მისი თანაგუნდელები დააპატიმრეს. ეს ხალხი არის კონკრეტული უწყების თანამშრომლები და მათ მიმართ მოტივაციაა. თანდათან ცხადი ხდება `თავისუფალი დემოკრატებისთვისაც~, რომ „ნაციონალური მოძრაობის“ ლიდერები ასევე არიან პოლიტპატიმრები. 

– მათგან ელოდებით სოლიდარობას? 

– ჩვენ არ ვართ ისტორიკოსები, ვისთვისაც მთავარია რა მოხდა წარსულში. წარსული ჩვენთვისაც მნიშვნელოვანია, მაგრამ პოლიტიკაში უპირატესობა ენიჭება მომავალს. ამიტომ, როდესაც არის უსამართლობა ვინმეს მიმართ, ჩვენ ეს უნდა ვთქვათ. 

შეიძლება კონკრეტულ საკითხებზე გვქონდეს ლაპარაკი, მათ შორის მთავრობის გადაყენების საკითხზე. 

მთავარია, ჩვენ აღარ ვართ ერთადერთი პოლიტიკური ძალა, რომელიც ამბობს, რომ მთავრობამ შეცვალა საგარეო კურსი რუსეთისკენ; რომ ამ ქვეყანაში არის პოლიტიკური დევნა და არსებობენ პოლიტპატიმრები; რომ ბიძინა ივანიშვილი ქვეყანას მართავს არაფორმალურად და ეს ემუქრება საქართველოს სახელმწიფოებრიობას და ინსტიტუტებს. 

– მთავრობის გადადგომის მოთხოვნა რომ დააყენეთ, ამან თქვენი აზრით გამოაფხიზლა ხელისუფლება თუ არაფერი შედეგი არ მოჰყოლია? 

– ვერ აცნობიერებენ ამ მოთხოვნას. არ გვინახავს გეგმა, რომელზეც შეიძლებოდა მეტ-ნაკლებად საუბარი. ეს მთავრობა არ არის ანგარიშვალდებული ხალხის წინაშე, მთავრობა ანგარიშვალდებულია მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილის წინაშე, რომელსაც სხვა გეგმები და ამოცანები აქვს. 

– დასასრულ, თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ? 

– თავისუფალ დროდ ვერ ჩავთვლი, როცა ლექციებს ვკითხულობ და გარკვეულ სამეცნიერო სამუშაოს ვასრულებ. როცა მართლა თავისუფალი დრო მაქვს, ბავშვობიდან მიყვარს მთაში სიარული, ცურვა და მეგობრების წრეში ყოფნა. 

ესაუბრა თემურ იობაშვილი