მინი დოსიე 

დავით დუმბაძე – დაიბადა 1957 წლის 28 თებერვალს თბილისში. 

განათლება

1964-1974 – თბილისის 61-ე საშუალო სკოლა. 

1974-1979 – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტი, სპეციალობა – საზღვარგარეთის ეკონომიკური გეოგრაფია. 

1981-1986 – მოსკოვის მსოფლიო ეკონომიკისა და საერთაშორისო ურთიერთობათა ინსტიტუტის ასპირანტურა. 

1986 – დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე: დარგობრივი სტრუქტურული ცვლილებები გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ეკონომიკაში. 

სამუშაო გამოცდილება

1979 – თსუ, მეცნიერ-თანამშრომელი; 

1986 – „საქართველოს სავაჭრო სამრეწველო პალატა“; 

1989 – საქართველოს მინისტრთა საბჭო; 

1991 – ფირმა KOMEG GMBH-ის აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების პროექტების ხელმძღვანელი; 

1995 – კომპანია „Martin Bauer GMBH&Amp CO“ ს აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების განყოფილების ხელმძღვანელი; 

1998 – „Martin Bauer Georgien“-ის პრეზიდენტი ; 

2003 – შპს „გეოპლანტის“ სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე. 

საზოგადოებრივი აქტივობა

„ბიზნესფედერაციის“ გამგეობის წევრი.

უცხო ენები

გერმანული, ინგლისური, რუსული. 

ჰყავს მეუღლე და ქალიშვილი.

– ბატონო დავით, გვიამბეთ, სად დაიბადეთ და რა განათლება მიიღეთ. 

– დავიბადე თბილისში, 1974 წელს დავამთავრე 61-ე საშუალო სკოლა და იმავე წელს ჩავაბარე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სპეციალობაზე `საზღვარგარეთის ეკონომიკური გეოგრაფია~. იმ პერიოდში გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის უნივერსიტეტებთან თბილისის უნივერსიტეტს პარტნიორული ურთიერთობა ჰქონდა და ჰალეს უნივერსიტეტში გავიარე ერთწლიანი წინასადიპლომო პრაქტიკა. დიპლომი დავიცავი გერმანიის საქალაქო აგლომერაციების შესახებ. ამის შემდეგ, ჩავაბარე მოსკოვში, ასპირანტურაში, მსოფლიო ეკონომიკის და საერთაშორისო ურთიერთობის ინსტიტუტში. 

– რომელ წელს? 

– 1981 წელს ჩავირიცხე ასპირანტურაში. 1986 წელს დავიცავი დისერტაცია მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდიდან დასავლეთ გერმანიის ეკონომიკური სტრუქტურის ცვლილებების შესახებ.

– მაშინდელ დროში არ გაგირთულდათ უცხო ქვეყანაში სწავლა? 

– საბჭოთა პერიოდში, იენის უნივერსიტეტში თაობები სწავლობდნენ. გაცვლითი პროგრამები იყო ხოლმე გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკასთან. ამ მხრივ პრობლემა არ მქონია. ჰალეს უნივერსიტეტშიც იგივენაირად იყო. თავიდან, რთული იყო ყველაფერი, მაგრამ მერე მივეჩვიე. 

საზღვარგარეთის ეკონომიკური გეოგრაფია ერქვა ჩემს სპეციალობას თბილისის უნივერსიტეტში და გერმანიაშიც იგივე ასპექტში განვაგრძე. მაგრამ, შემდეგ, დისერტაცია წმინდა ეკონომიკაში დავიცავი მოსკოვში. 

– რაც შეეხება თქვენი საქმიანობის დასაწყისს და მერე უკვე საკუთარ ბიზნესს? 

– სწავლის დამთავრების შემდეგ საქართველოში დავბრუნდი და სავაჭრო-სამრეწველო პალატაში ვმუშაობდი. შემდეგ ისევ გერმანიაში წავედი. თბილისი და გერმანული ქალაქი ზაარბრიუკენი დაძმობილებული ქალაქები იყვნენ. ზაარლანდის ეკონომიკის სამინისტრომ, უშუალოდ მინისტრმა მიმიწვია 1 წლით, რომ იქაური ფირმების საქმიანობას გავცნობოდი და ასე ჩამომიყალიბდა გერმანელებთან საქმიანი ურთიერთობა. 

გერმანიის მიმართ მანამდეც მჭიდრო დამოკიდებულება მქონდა, ჯერ ერთი, საბავშვო ბაღიდან დაწყებული გერმანულ ენას ვსწავლობდი. მამაჩემი და დედაჩემი გერმანისტები, პროფესორები იყვნენ. გერმანული ენის გარემოში გავიზარდე და შეიძლება ითქვას, ამ ენაზე კარგად ვმეტყველებ. მოკლედ, ვთანამშრომლობდი ზაარლანდის ეკონომიკის სამინისტროსთან და მაგ პერიოდში საქართველოში უკვე აირია სიტუაცია, აქ ჩამოსვლას და მუშაობას აზრი აღარ ჰქონდა. ამიტომ, ზაარლანდშივე, ერთ-ერთ გერმანულ კერძო სტრუქტურაში, მანქანათმშენებლობის ფირმაში გადავედი და დავიწყე მუშაობა. 

– რას საქმიანობდით? 

– გაყიდვებში ვიყავი, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყ¬ნების მიმართულებას ვხელმძღვანელობდი. 

ამის შემდეგ, ჩაის მწარმოებელმა ფირმა „მარტინ ბაუერმა“ მთხოვა მათთან მემუშავა და დავთანხმდი. დიდი პროექტები მქონდა აღმოსავლეთ ევროპის მიმართულებით, მათ შორის მებარა უკრაინა, პოლონეთი, რუსეთი... მაგრამ, ბუნებრივია მაინტერესებდა, რომ ეს კომპანია საქართველოში შემომეყვანა და ასეც მოხდა. ჩემი ინიციატივით დაინტერესდნენ, ჩაერთვნენ პრივატიზაციაში და შემდეგ ასე განვითარდა საქმიანობა. დღეს მართალია „მარტინ ბაუერი“ არ ჰქვია, მაგრამ არსებობს ფირმა „გეოპლანტი“ და „გურიელის“ ბრენდით რამდენიმე სახეობის ჩაის აწვდის ბაზარს. 

– „მარტინ ბაუერის“ შვილობილია „გეოპლანტი“ თუ დამოუკიდებელი კომპანიაა? 

– დამოუკიდებელი კომპანიაა, მაგრამ დამფუძნებლებში გერმანელებიც არიან. ამის გარდა, თავის დროზე „მარტინ ბაუერმა“ დასავლეთ საქართველოში რამდენიმე ჩაის ფაბრიკა იყიდა და ამ ფაბრიკებში დღემდე ვაწარმოებთ როგორც შავ და მწვანე, ასევე ხილის ჩაის. „გურიელის“ სპექტრი რომ ნახოთ, სამივე მიმართულება: მწვანე, შავი და ხილის ჩაი არის წარმოდგენილი. 

– როგორც მახსოვს, „მარტინ ბაუერი“ პირველად რომ ჩამოვიდა, ბიზნესის თვალსაზრისით საქართველოში სირთულეები ჰქონდა... 

– ჩაი ურთულესი, სოციალური დარგია. ბევრ ადამიანთან გაქვს ურთიერთობა. თუმცა, ვერ ვიტყოდი, რომ „მარტინ ბაუერს“ აქ რამე არ გამოუვიდა. ფაქტი სახეზეა – „გურიელი“ ძალიან ცნობადი ბრენდია. ამის გარდა, აშენდა ფაბრიკა ამბროლაურში, რომელიც ხილის ჩაისთვის კომპონენტებს აწარმოებს. მათ შორის არის ტყის პანტა, რომელიც იქ ხარობს და სასარგებლო თვისებებით გამოირჩევა; ასევე სხვადასხვა სახის სამკურნალო მცენარეებს გადავამუშავებთ, რომლითაც მდიდარია ჩვენი ქვეყანა. ჯერ მოსახლეობა აგროვებს და ჩვენ ვიბარებთ, მერე ვაშრობთ, ვჭრით, ფორმას ვაძლევთ და ვაწვდით გერმანიაში „მარტინ ბაუერს“. შემდეგ უკვე იქ გადაამუშავებენ, ასუფთავებენ და ხილის ჩაის საბოლოო სახეს აძლევენ. 

– ბოლოს სად ყიდის? 

– „მარტინ ბაუერი“ საცალო მოხმარებისთვის დაფასოებას არ აკეთებს. აწარმოებს ე.წ. ბალკს – ახარისხებს ტომრებში, რომელიც უკვე მზა პროდუქტია და შემდეგ დამფასოებელ ფირმებს აწვდის. ჩაის დარგში შრომის ასეთი დანაწილებაა, ზოგიერთი ფირმა ჩაის ფოთოლს გადაამუშავებს, გაატარებს მთელ პროცესებს და შემდეგ მიაწვდის ფირმებს, რომლებიც პროდუქტს საბოლოო ფორმას აძლევენ და შეფუთავენ. ამის მაგალითია „ლიპტონი“, „პიკვიკი“, ესენი ინგლისური ბრენდებია. ინგლისში კი ჩაი არ მოჰყავთ, ინგლისური ფირმები მთელ მსოფლიოში: ცეილონში, ინდოეთში და ა.შ. ყიდულობენ ჩაის დიდ პარტიებს და შემდეგ აფასოებენ საბოლოო რეალიზაციისთვის. 

საქართველოში „ბალკსაც“ ვაწარმოებთ და ბრენდიც „გურიელი“ ჩვენ თვითონვე შევქმენით, რომელიც საკმაოდ წარმატებით განვითარდა. 

– წეღან თქვით, რომ ჩაი სოციალური დარგიაო. ბიზნესის საწარმოებლად, ფულის საშოვნელად რამდენად პერსპექტიული საქმიანობაა, თუ ძირითადად მართლაც სოციალური დატვირთვა უფრო აქვს, ვიდრე სტანდარტული ბიზნეს-საქმიანობაა? 

– ჩვენ საქველმოქმედო კომპანია არ ვართ, ამ ბიზნესს მოგებაც მოაქვს, მაგრამ არც თუ უზარმაზარი ფულის შოვნის საშუალებაა ჩაის დარგში საქმიანობა.

 

– საქართველოს ბაზარიც მცირეა. 

– ჩაი არც არასოდეს ყოფილა საქართველოს შიდა ბაზრისთვის გათვლილი. საბჭოთა პერიოდიდან მოყოლებული ექსპორტისთვის იყო განსაზღვრული. დღესაც ჩაი საექსპორტო პროდუქტია. 

მილიარდები ჭირდება ჩაის ისეთი პლანტაციების გაშენებას, რაც საქართველოშია. 1930-იან წლებში იძულებით გააშენებინეს ხალხს ჩაი, რომელიც საკმაოდ საინტერესო კულტურაა. იმ რეგიონში ძალიან ცოტაა კულტურები, რომელსაც შეუძლია განვითარდეს და ფეხი მოიკიდოს. დასავლეთ საქართველოში ჩაის გაშენებას ასევე სხვა ფუნქციაც ჰქონდა – ნიადაგს ეროზიისგან იცავს. 

ჩაის მეტი ყურადღება რომ ჰქონოდა, ქვეყანას უფრო წაადგებოდა. საექსპორტო პროდუქცია სხვა ბევრი არაფერი გვაქვს. მითუმეტეს, მსოფლიოში მოსახლეობის რაოდენობის ზრდასთან ერთად მცირდება სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების ფართობი. ჩაის კიდევ, ყველგან ვერ მოაშენებ. მოსახლეობა მატულობს, ჩაიზე მოთხოვნა იზრდება. 

– საბჭოთა კავშირის დაშლის წინაპერიოდში საქართველოში ასეთი რწმენაც ჰქონდა ბევრს, რომ მარტო ჩაი შეგვინახავსო, მაგრამ მალე გაირკვა რომ ეს მხოლოდ ილუზია იყო... 

– ჩაის, როგორც ნებისმიერ პროდუქტს, სჭირდება მიხედვა და სათანადო ყურადღება. მთელ მსოფლიოში უკვე დიდი კონკურენცია და ბრძოლაა ხარისხისთვის. მაგალითად, ღვინის ემბარგომ დადებითი ტენდენცია მოიტანა. რუსეთმა ბაზარი ჩაგვიკეტა, აქაურმა მწარმოებლებმა ხარისხი გააუმჯობესეს და ახალი ბაზრების ძებნა დაიწყეს და ჩემი აზრით წარმატებას მიაღწიეს. 

– აქვს კი ქართულ ჩაის ისეთი პოტენციალი, რომ მსოფლიოში აღიარებულ მწარმოებლებს კონკურენცია გაუწიოს? 

– რა თქმა უნდა. ბევრმა არც იცის, რომ ინდური, ჩინური და საერთოდ, ტროპიკულ ქვეყნებში მოყვანილი ჩაი ეკოლოგიურად საშინლად დაბინძურებულია. ინდოეთში თუ შხამ-ქიმიკატები, პესტიციდები და ჰერბიციდები არ გამოიყენეს, მცენარე ხოჭოებით „გაიძეძგება“. ერთი პერიოდი აღარ იყენებდნენ შხამ-ქიმიკატებს და ინდური ჩაის ტომრები ხოჭოებით იყო სავსე. ვინ იყიდის ასეთ პროდუქციას? ამიტომ, ისევ დაიწყეს ჰერბიციდების მოხმარება. მაგრამ, ესეც მეორე უკიდურესობაა – შხამ-ქიმიკატებით დაბინძურებული ჩაიც არავის უნდა... საქართველო გეოგრაფიულად უკიდურეს ჩრდილოეთ ზონაშია, სადაც ჩაი ხარობს. აქ მწერებიც იშვიათობაა. ეს მარტო ჩაის არ ეხება, ზოგადად, თითქმის არ არის პესტიციდების გამოყენების საჭიროება. ჩვენთან არ არის გავრცელებული ტროპიკული მწერები. აქ აბსოლუტურად ბიოპროდუქტების მოყვანაა შესაძლებელი: იგივე პომიდორის, კიტრის, ხილის... 

ჩვენი ამბროლაურის საწარმოდან „მარტინ ბაუერი“ ყიდულობს მთელ პროდუქციას, რადგან ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტებს ვაწვდით. 

– მთლიანად საქართველოს ტერიტორიაზე რა მოცულობის ჩაი შეიძლება მოვიდეს? 

– საბჭოთა პერიოდში იყო საშინელი მეგაპროექტები, როცა ხარისხის ხარჯზე მოცულობები უაზროდ იყო გაზრდილი, თუმცა, 60-ანი წლების ბოლოდან, 70-ანების შუამდე ქართულ ჩაის ფანტასტიკური ხარისხი ჰქონდა. მილაპარაკია რუსულ ფირმებთან, რომელთა თანამშრომლები მაშინაც მუშაობდნენ და ამბობენ, რომ იყო პერიოდი, როდესაც ქართულ ჩაის რომ ვიღებდით, უფრო გვიხაროდა, ვიდრე ინდურსო. 

მაშინ, საბჭოთა კავშირს რომ ვალუტა დაეზოგა, ხელისუფლება ცდილობდა რაოდენობა მაქსიმალურად გაეზარდათ. ჩაიზე დიდი მოთხოვნა იყო, უნდოდათ რაც შეიძლება ნაკლები ეყიდათ საზღვარგარეთ. მხოლოდ საქართველო მოთხოვნას მთლიანად ვერ აკმაყოფილებდა და სხვადასხვა ქვეყნებში ყიდულობდნენ ხოლმე. დიდი დაწოლა იყო, რომ რაც შეიძლებოდა ქართული ჩაის მოცულობა გაზრდილიყო. ასეთმა მიდგომამ ქართული მეჩაიეობა ძალიან დააზარალა. დღეს თუ ხარისხიან პროდუქციას არ აწარმოებ, არავინ იყიდის შენს ჩაის. 

– მოწეული ჩაის მოსავლის მთლიანად გაყიდვა რთულია? 

– დღეს ჩაის პროდუქცია ძალიან შემცირებულია. თქვენ თუ მომცემთ ხარისხიან ჩაის, ერთ წამში გავყიდი. გაყიდვის პრობლემა არ დგას. პრობლემა ის არის, რომ პლანტაციები გავერანდა. სხვათა შორის, მიმდინარეობს ამ პლანტაციების რეაბილიტაციის სახელმწიფო პრო¬გრამა. მიმაჩნია, რომ ძალიან კარგია, თუ ამ პლანტაციებს მიხედავენ და ჩემი აზრით, დაახლოებით 30.000-50.000 ტონამდე ხარისხიანი პროდუქციის მიღებაა შესაძლებე¬ლი. 

– სად ყიდით, ვინ არიან თქვენი პარტნიორები და „გეოპლანტს“ დაახლოებით რა ბრუნვა აქვს? 

– „გურიელს“ ვყიდით როგორც შიდა ბაზარზე, ასევე სხვადასხვა ქვეყნებში გაგვაქვს. ამ ბრენდმა სახელი დაიმკვიდრა, რადგან ჩემი აზრით, მაღალი ხარისხის კარგი ჩაია; მიმზიდველი შეფუთვა აქვს და როგორც გითხარით, ეკოლოგიურად აბსოლუტურად სუფთაა. მაგალითად, „გურიელის“ წარმოებული მწვანე ჩაი საქართველოშია მოკრეფილი და დამზადებული, რაც იმის გარანტიაა, რომ ეკოლოგიურად აბსოლუტურად სუფთაა. ხილის ჩაის  

მიმართულება გვაქვს. ვყიდით უკრაინაში, ცოტას რუსეთში, ბალტიისპირეთში. მაგრამ, „გურიელს“ ძირითადად, შიდა ბაზარზე ვყიდით. 

ჩვენთვის შუა აზიის ბაზარია საინტერესო, მაგრამ, სამწუხაროდ, მანდ არ მუშაობს სუფთა საბაზრო მექანიზმები. ზოგიერთ ავტორიტარული რეჟიმების ქვეყნებში, მაგალითად, უზბეკეთში, საერთოდ არ არის ვალუტის კონვერტაცია და როგორ გინდა რომ იქ ჩაი გაყიდო? იგივეა თურქმენეთში... ამ ქვეყნებში მოთხოვნა ძალიან დიდია, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს სიტუაცია ძალიან გვიშლის ხელს ჩაის მიწოდებაში. 

რაც შეეხება თურქეთს, ჩაის ერთ-ერთი უდიდესი მომხმარებელია და თვითონაც აწარმოებს, მაგრამ, ძალიან მაღალი საიმპორტო ბაჟი აქვს დაწესებული. საბაჟო გადასახადი 145%-ია. რა ფასად უნდა გაყიდო, რომ შეტანა გიღირდეს? თუმცა, საქართველოს და თურქეთს შორის არის თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულება, ე.წ. Free Trade, სადაც პირდაპირ წერია, რომ სოფლის მეურნეობის პროდუქტები თავისუფალია საბაჟო გადასახადისგან. რატომღაც ეს რეჟიმი ჩაის არ ეხება. რეალურად, დანარჩენი პროდუქციაც არ შედის. ხელშეკრულება ქაღალდზეა დარჩენილი. იქიდან ყველაფერი შემოდის, აქედან თითქმის არაფერი. 

მიმაჩნია, მთავრობამ რეაგირება უნდა მოახდინოს, რომ ქართულმა პროდუქციამ თურქეთის ბაზარზე შესვლა შეძლოს. 

– ბრუნვა რამდენი აქვს „გეოპლანტს“? 

– დაახლოებით 10 მილიონ ლარამდე წელიწადში. 

– რამდენი თანამშრომელი გყავთ? 

– „გეოპლანტში“ სეზონზე ათას კაცზე მეტია ხოლმე დასაქმებული. 

– „გეოპლანტის“ გარდა თქვენ „ნიკორას“ დამფუძნებელი ხართ. როგორია მაგ ფირმის განვითარების ისტორია?

 

– „ნიკორა“ 1998 წელს დავიწყეთ. ეს ფირმა ერთ-ერთი საინტერესო მაგალითია, თუ როგორ შეიძლება ქართული კომპანია საკუთარი ძალებით, უცხოური კაპიტალის გარეშე განვითარდეს. „ნიკორა“ მხოლოდ ქართული კაპიტალით შეიქმნა და ვამბობ ხოლმე, რომ როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გერმანიაში ფირმა „გრუნდიგი“ შეიქმნა ავტოფარეხში და შემდეგ განვითარდა, ჩვენც დაახლოებით ასე დავიწყეთ საქმიანობა. „ნიკორამ“ საქმიანობა პატარა ფარდულში დაიწყო და შემდეგ გაფართოვდა. 

ჩვენი ფილოსოფია იყო, რომ ფირმის განვითარებაზე გვეზრუნა. ბანკის კრედიტებით, ლიზინგით მოვიპოვეთ მაშინდელი დროისთვის მოწინავე ტექნოლოგიები და და¬ნადგარები. ასე შევქმენით კომპანია, რომელიც ხარისხიანი პროდუქციის გამოშვებას დაიწყებდა. 

– საკმაოდ რთული პერიოდი იყო ბიზნესისთვის. 

– ჩვენი ფილოსოფია იყო, რომ შემოსული ფული შინ კი არ წაგვეღო, არამედ ფირმის განვითარებაზე ვხარჯავდით. დღევანდელი გადმოსახედიდან კარგად ჩანს, რომ ეს სწორი დამოკიდებულება იყო. ვყიდულობდით მაღაზიებს, დანადგარებს, ამისთვის ვიღებდით კრედიტებს... რა ვიცი, რამდენი რამე გამოვიარეთ. 

– რამდენი დამფუძნებელი იყავით „ნიკორაში“? 

– თავიდან ხუთნი ვიყავით. 

– ამდენ პარტნიორში საკმაოდ ჭირს ხოლმე საერთო ენის გამონახვა და კომპანიის განვითარება. 

– კი, მაგრამ ეს ძალიან ბედნიერი შემთხვევაა, როდესაც დამფუძნებლებს შორის სრული ჰარმონიაა. დღემდე ერთად ვართ. უბრალოდ, ერთი დამფუძნებელი გამოგ¬ვაკლდა, რომელმაც თავისი წილი გაყიდა. ძალიან დადებითი მომენტია, როდესაც თან ბიზნეს-პარტნიორია და თან შენი მეგობარი. წლებია, ერთად მოვდივართ და ძალიან კარგად ვგრძნობთ თავს. გადაწყვეტილებებსაც ერთად ვიღებთ. თუმცა, ჩვენ ყოველდღიურ მართვაში არ ვერევით. გვყავს მენეჯმენტი. გენერალური დირექტორია ირაკლი ბოქოლიშვილი და მინდა გითხრათ, რომ საქართველოში ის ერთ-ერთი საუკეთესო ტოპ-მენეჯერია. 

რაც შეეხება სტრატეგიულ საკითხებს, დამფუძნებლები ვიკრიბებით ხოლმე სამეთვალყურეო საბჭოზე და ვღებულობთ გადაწყვეტილებებს. ისე არ ხდება, რომ ვინმეს მეტი წილი ჰქონდეს და ამიტომ თავისი გაიტანოს. ყველა გადაწყვეტილება კონსენსუსის ხარჯზე მიიღება.

 

– ერთპიროვნული გადაწყვეტილების მიღება ტექნიკურადაც შეუძლებელი ყოფილა. 

– შეიძლება რომელიმე დამფუძნებელს ცოტა მეტი ჰქონდეს წილი, მაგრამ ასეთი რამე არ ხდება, რომ ვისაც მეტი ხმის უფლება აქვს, იმან გაიტანოს თავისი. ჩვენ ყოველთვის ვმსჯელობთ და ლოგიკურ გადაწყვეტილებამდე მივდივართ ხოლმე. 

– საკმაოდ რთული იყო 90-ანების ბოლოს: ცალკე სახელმწიფო სტრუქტურები და ცალკე კრიმინალები ლამის ყველა ბიზნესს ავიწროებდნენ. როგორ გამოიარეთ ეს პერიოდი? 

– რაიმე დიდი პრობლემები მაგ კუთხით არ გვქონია.

 

ჩვენ როცა დავიწყეთ, 1998 წელს უკვე აღარ იყო ასეთი რთული სიტუაცია და ვერ ვიტყვი, რომ მაგ დროს ვინმე თოფით დაგვდევდა.

 

– „ნიკორას“ გარდა თქვენ ასევე სხვა ბიზნესებში მონაწილეობთ. 

– ჩემს მეგობრებთან ერთად ვარ რესტორნების „მეტეხის ჩრდილის“ და „ოტიუმის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი. 

სამშენებლო კუთხით კომპანია DUD Construction-ის დამფუძნებელი ვარ, ასევე უძრავი ქონების კუთხითაც გვაქვს გარკვეული აქტივობა. 

– არიან ბიზნესმენები, ვისაც ბიზნესის ერთი მიმართულების განვითარება ურჩევნიათ ხოლმე. თქვენ საკმაოდ განსხვავებული ტიპის საქმეებში ხართ ჩართული. რთული არ არის მართვა? 

– მთავარია, ბიზნესში რაღაცა გამოცდილება გქონდეს. არ ვამბობ, რომ ტექნოლოგიების საფუძვლიანი ცოდნაა აუცილებელი. ჩაის ბიზნესში რომ ჩავერთე, მანამდე ჩაი მხოლოდ ჭიქაში დასხმული თუ მენახა. მთავარია, სწორი მენეჯმენტი, როგორ უნდა წარმართო ბიზნესი. დროთა განმავლობაში სპეციფიკაშიც ჩაიხედავ და არაფერია შეუძლებელი. არავინ დაბადებულა ბანკირად და რომელიმე საქმის სპეციალისტად. მთავარია, ადამიანს ბიზნესის წარმოებისთვის საჭირო უნარ-ჩვევები და სწორი ხედვები ჰქონდეს.

 

რაც შეეხება დივერსიფიკაციას, მიმაჩნია, რომ პირიქით, საინტერესოა. 

– დროის ძირითად ნაწილს ბიზნესის რომელ მიმართულებას უთმობთ? 

– კვირის მანძილზე თითო მიმართულებაზე მაინც მაქვს ხოლმე შეხება. რასაკვირველია, თითოეულ ბიზნესს ჰყავს თავის მენეჯმენტი, „სტაფი“, რომელიც ყოველ¬დღიურ საქმიანობაშია ჩართული, მაგრამ დამფუძნებლე¬ბი პერიოდულად ვსაუბრობთ ხოლმე საჭირო სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღების დროს. 

– ქართული წარმოების ჩაი მაინცდამაინც ბევრი არ არის ბაზარზე, მაგრამ ხორცპროდუქტების მწარმოებლები საკმაოდ ბევრია, კონკურენციაც გაცილებით მძაფრი ჩანს. რას იტყვით ზოგადად კონკურენციაზე, რამდენად პატიოსანი თამაშის წესებია საქართველოში და კონკურენტებთან როგორი ურთიერთობა გაქვთ? 

– ქართველ მწარმოებლებთან ნორმალური დამოკიდებულება გვაქვს. „ვაკესთან“ მეგობრული ურთიერთობა გვაკავშირებს. საერთო პრობლემებს ერთად ვუმკლავდებით ხოლმე. ნეტავ კიდევ მეტი ადგილობრივი მწარმოებელი იყოს, ქართულ ეკონომიკას წაადგება, ხალხი დასაქმდება და ა.შ. 

პრობლემაა იმპორტირებული პროდუქციის შემთხვევაში. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრები ვართ, რაღაცა საშუალება უნდა გამოინახოს, რათა შიდა ბაზარი უფრო დაცული იყოს. არ მინდა დავასახელო, მაგრამ არის ქვეყნები, სადაც ფირმები საერთოდ არ იხდიან გადასახადებს. შემდეგ საქართველოში შემოაქვთ პროდუქცია და ფასის წარმოქმნის კუთხით, ჩვენ ბევრად ცუდ მდგომარეობაში აღმოვჩნდებით ხოლმე. თუ გვინდა ქართული ეკონომიკის განვითარება, ჩემი აზრით, სახელმწიფომ შიდა ბაზრის დაცვის მხრივ რაღაც უნდა მოიფიქროს.

– რაც საბოლოო ჯამში აქ გასაყიდ პროდუქციას გააძვირებს. 

– რატომ გააძვირებს? 

– თუ იმპორტირებული იაფი პროდუქცია არ იქნება და კონკურენცია არ აიძულებს სხვებმაც იაფად გაყ¬იდონ, ეს გამოიწვევს საქონლის გაძვირებას. 

– ძვირად რატომ გაყიდის? შიდა კონკურენცია ხომ არის? აქ ლაპარაკია, როცა შენ ყველა გადასახადს იხდი და ამ დროს ვიღაცას შემოაქვს იაფი პროდუქცია, რადგან არ უწევს გადასახადების გადახდა და შესაბამისად, იაფი უჯდება წარმოება. ხარისხის კონტროლი ხომ მაინც უნდა დაუწესონ, რომ უხარისხო პროდუქცია არ შემოვიდეს ჩვენს ბაზარზე. აქაური მეწარმე როცა გადასახადებს იხდის, ამდენ მუშა-ხელს ასაქმებს, რთულ სიტუაციაშია. 

შიდა ბაზრის დაცვა რას ნიშნავს? არ ვამბობ, რომ შემომტანებს ყველაფერი გადაუკეტონ, მაგრამ რაღაცა მექანიზმები მაინც მოსაფიქრებელია, თუნდაც იგივე ხარისხის დაცვის კუთხით. 

– როდესაც არაკეთილსინდისიერ კონკურენციაზე გეკითხებით, მაგალითად თუ გამოდგება იგივე „ნიკორას“ საწინააღმდეგოდ დაწერილი და გავრცელებული სტატიები? 

– ძალიან ძნელია ვინმეს ხელი დავადო, მაგრამ, ეს რომ შეკვეთილია, რად უნდა ლაპარაკი? ცოტა ხნის წინაც გაავრცელეს... ჩვენ ასეთ ამბებს ყურადღებას არ ვაქცევთ. ჩვენთვის მთავარია ხალხის აზრი და ის, რომ ყოველდღე 200.000-ზე მეტი ადამიანი ყიდულობს საკვებს „ნიკორას“ მაღაზიებში. 18 წლის მანძილზე, ერთხელაც არ ყოფილა შემთხვევა, ვინმეს ეთქვას, „ნიკორას“ პროდუქციით მოვიწამლეო. მე თვითონ ვიკვებები ამ პროდუქციით და ჩემი შვილი და შვილიშვილი მიირთმევენ. 

– არ გქონიათ შემთხვევა, რომ რამე ხარვეზი გაპარულიყოს „ნიკორას“ წარმოებაში? მსოფლიო ბრენდებს მოსვლიათ გაუთვალისწინებელი შემთხვევა და „ტოიოტას“ თუ „მერსედესს“ ბაზრიდან გაუწვევია კიდეც თავისი მანქანები იმის გამო, რომ წარმოებისას რაღაც ხარვეზი გაპარვიათ... 

– მე ეგეთ შემთხვევას არ ვიცნობ. შეიძლება რამე ყოფილა კიდეც, მაგრამ, როგორც წესი, ჩვენთან ეს არ ხდება. ჩვენს საწარმოს ხარისხის საერთაშორისო სტანდარტის შესაბამისი სერთიფიკატები აქვს. იგივე გერმანული ISO სტანდარტის დამადასტურებელ სერთიფიკატს ტყუილად მოგვცემდნენ? კომპანია როცა ხარისხის დადასტურებაზე ხელს აწერს, ისევეა, როგორც აუდიტის „დიდი ოთხეულის“ წარმომადგენლის დადასტურება ფინანსურ მდგომარეობაზე. ასევე, ჩვენ გვაქვს საკუთარი ლაბორატორია და მსოფლიო სტანდარტებითაა ყველაფერი მოწყობილი. გამორიცხულია რამე ხარვეზი გაიპაროს. ეს შეკვეთილი სტატიები კიდევ, წერონ და იკითხონ. თუმცა, ქვეყანაში მსგავს ცილისწამებაზე რეაგირებაც უნდა იყოს. 

– ასეთ შემთხვევაში სასამართლოს მიმართავენ ხოლმე. თქვენ თუ გქონიათ რაიმე მსგავსი დავა? 

– როგორც წესი, მსგავს სტატიებს ანონიმურად წერენ ხოლმე და როგორ გინდა უჩივლო? იციან, რომ წააგებენ და ამიტომ ღიად არ წერენ. 

– რამდენი ადამიანია „ნიკორაში“ დასაქმებული? 

– 4.000-ზე მეტი. 

– თანამშრომლების შერჩევა როგორ ხდება? 

– გვაქვს კადრების სერიოზული განყოფილება. არის ტესტები და კანდიდატი გადის საფუძვლიან სელექციას. 

– თქვენ თვითონ თუ ერევით თანამშრომლების შერჩევის პროცესში? 

– არა. როგორც წესი, დამფუძნებლები საერთოდ არ ერევიან ფირმის საქმიანობაში და ეს არის კანონი მთელ მსოფლიოში. რა გგონიათ, „მერსედესის“ აქციონერი იმაში ჩაერევა, ვინ იქნება კომპანიის თანამშრომელი? კომპანიას ჰყავს მენეჯმენტი, რომელიც მშვენივრად უძღვება დაკისრებულ მოვალეობას. სერიოზული ფინანსური ჯგუფი გვყავს. სტრატეგიულ საკითხებში ცხადია, დამფუძნებლები ვიღებთ გადაწყვეტილებას. მაგალითად, როცა საქმე ეხება ახალი ობიექტების ყიდვას, რა კუთხით უნდა განვითარდეს კომპანია... 

– ბრუნვა რამდენი აქვს „ნიკორას“? 

– 300 მილიონ ლარზე მეტი წელიწადში. 

– რამდენად მზარდია მოთხოვნა „ნიკორას“ პროდუქ¬ციაზე და ზოგადად, ხორცპროდუქტებზე საქართველოს ბაზარზე? 

– მაღალი მოთხოვნაა „ნიკორას“ ხორცპროდუქტებზე, მაგრამ ამის გარდა ჩვენ გვაქვს სუპერმარკეტების ქსელი, 200-ზე მეტი საკუთარი მაღაზიით და 3.000-ზე მეტ მაღაზიასთან ვმუშაობთ. გვაქვს თევზის წარმოება, რომელზეც ფირმა „ოკეანე“ მუშაობს. გურიაში კალმახის და წითელი ხიზილალის მეურნეობა გვაქვს. არის ყველის და რძის პროდუქტების წარმოება, რომელსაც ფირმა „ჩვენი ფერმერი“ უძღვება. ნაყინს აწარმოებს „პალომა“. გვაქვს ჩვენი საცხობი. საინტერესო მიმართულებაა „მზარეული“, რომლიც ნახევარფაბრიკატებს აწარმოებს. თვითონ „ნიკორა“ დაახლოებით 500-ზე მეტ ხორცპროდუქტს აწარმოებს. ამის გარდა, ჩვენ გვაქვს კომპანია „ინტრეიდი“, რომელსაც სხვადასხვა ქვეყნიდან შემოაქვს ალკოჰოლური, გამაგრილებელი და ენერგეტიკული სასმელები, მათ შორის გერმანული ლუდები: ვარშტაინერი, ლოვენბროი და ა.შ.

 

– რაც ბიზნესში ხართ, საქართველოში უკვე 3 ხელისუფლება გამოიცვალა და ბიზნეს-გარემოს ცვლილებას როგორ შეაფასებდით? რა პრობლემები თუ დადებითი მომენტები ახასიათებდა თითოეულ მათგანს? 

– ეს ძალიან შორს წაგვიყვანს და მოკლედ რომ ვთქვა, სამივეს გავაერთიანებდი და ვიტყვი, რომ სახელმწიფო მეტ ყურადღებას უნდა უთმობდეს ბიზნესის განვითარებას. შევარდნაძის დროს სახელმწიფო ჯერ კიდევ ჩანასახოვან მდგომარეობაში იყო. დღევანდელი ხელისუფლება ეკონომიკაში უფრო მეტი ჩარევის მომხრეა, წინა უფრო ნაკლებ ჩარევას ემხრობოდა. მაგალითად, გერმანიაში ქრისტიან-დემოკრატები რომ მოდიან ხელისუფლებაში, ისინი ნაკლებად ერევიან, თუ მოდიან სოციალ-დემოკრატები, ისინი მეტ ჩარევას უჭერენ მხარს, რასაც გადასახადების ზრდა და სუბსიდირება მოჰყვება. ძირითადად, ეს განსხვავებები იყო საქართველოში ხელისუფლებებს შორის. 

– დღევანდელი ხელისუფლება ბიზნესის წახალისებას გარკვეული სახელმწიფო პროგრამებით ცდილობს. მაგალითად, „აწარმოე საქართველოში“ და ა.შ. როგორ ფიქრობთ, წაადგება ასეთი პროგრამები ეკონომიკის წინსვლას? 

– ეს ძალიან კარგი პროგრამებია, განსაკუთრებით მომწონს აგროსექტორში პროგრამა „დანერგე მომავალი“. საინტერესოა, რომ 70%-ს სახელმწიფო აფინანსებს. კაცს თუ აქვს მიწა და ამ მიმართულებით განვითარება სურს, მიმაჩნია, რომ ძალიან კარგი პირობებია. 

– გააჩნია რამდენად ობიექტურად იქნება შერჩევა, ვისაც პროექტს დაუფინანსებენ. 

– ბევრისგან მსმენია, რომ დაუფინანსეს. რა თქმა უნდა, შერჩევა და მონიტორინგი ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ვიღაცამ არ ისარგებლოს და სულ არ დაანგრიოს მთელი იდეა. თვითონ იდეა ძალიან კარგია და ამ ფორმით ჩარევა არის ძალიან მნიშვნელოვანი. სოფლის მეურნეობა რთული ბიზნესია. ერთ პატარა ოთახში შეიძლება 10 მილიონი დოლარის ელექტროტექნიკის საქონელი აწარმოო და 10 მილიონის პროდუქცია რომ შექმნა სოფლის მეურნეობაში, ლამის 10 ათასი კაცი უნდა დაასაქმო. ძალიან შრომატევადია და სოციალური დარგია. ასეთ სოციალურ დარგებს სჭირდება მხარდაჭერა. იგივე ევროკავშირის ქვეყნებში სუბსიდირებით ეხმარებიან ფერმერებს. რატომღაც ჩვენთან ჰგონიათ, რომ სუბსიდია გადაყრილი ფულია. სუბსიდია რამდენიმე სახის შეიძლება იყოს, მაგალითად, დაუწესონ საგადასახადო შეღავათი უკვე არსებულ ფირმებს და ა.შ. ეს ფული სახელმწიფოს უბრუნდება, თუკი ფირმა საექსპორტო პროდუქციას აწარმოებს. სოფლის მეურნეობის პროდუქცია კი როგორც წესი, ექსპორტზე გადის და შემოტანილი ვალუტა ლარის გამყარებას უწყობს ხელს. ამის გარდა, უბრუნდება გადასახადების კუთხით და რაც ყველაზე მთავარია, დასაქმების ზრდას უწყობს ხელს. 

– გააჩნია სუბსიდირებას, თორემ წინა წლებში ლამის ნახევარი საქართველოს მიწები მოხნეს, მაგრამ სოფლის მეურნეობის პროდუქცია არ გაზრდილა. 

– გეთანხმებით, ყურადღებით მიდგომაა საჭირო და სუბსიდირება უფრო ეფექტიანი უნდა გახდეს. 

– თქვენი აზრით, რა შეუძლია დღევანდელ ხელისუფლებას გააკეთოს, რაც არა მარტო ჩაის, არამედ ზოგადად ბიზნესს წაადგება? 

– მიფიქრია მაგაზე. ქვეყნის ეკონომიკა ვითარდება მაშინ, როცა ქვეყანაში არის შიდა რესურსები, ხალხს ფული აქვს და სურს ჩადოს სხვადასხვა საწარმოების შექმნაში. დღეს ეს ტენდენცია საქართველოში სამწუხაროდ ნაკლებად არის. ამიტომ, უცხოელი ინვესტორები უნდა მოვიზიდოთ. მთელ მსოფლიოში ასეა. გერმანიაშიც კი უხარიათ ხოლმე, იაპონელები როცა ფულს დებენ, ან ჩინელები რამეს ყიდულობენ და ბიზნესს ავითარებენ. ხელისუფლების ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანაა რამენაირად ინვესტორი მოიზიდოს. ინვესტორებისთვის მიმზიდველი როდის ხდება ქვეყანა? როცა კორუფცია არ არის, დაბალია გადასახადები. ერთი მხრივ ჰგონიათ, გადასახადები რომ დავწიოთ, ბიუჯეტში შემოსავლები აღარ იქნებაო. თუ ჩვენ ცოტა ხანგრძლივ პერიოდზე ვიფიქრებთ, გადასახადების შემცირება შედეგს აუცილებლად გამოიღებს, თუკი ინვესტორები შემოვლენ და აქ ფულს ჩადებენ. ინვესტორების გარეშე ძალიან გაგვიჭირდება. რეგულაციები უნდა იყოს, მაგრამ საბაზრო მექანიზმებიც არ უნდა დაზიანდეს. ვთქვათ, გაიყიდა რაღაც ქარხანა. ინვესტორი ზურგზე ხომ არ მოიკიდებს და სხვა ქვეყანაში ხომ არ წაიღებს? კაპიტალს არა აქვს ნაციონალობა, გადასახადს კი აქვს. მთავარია, ვინც იყიდის, იმ ინვესტორმა აქაური მუშა-ხელი დაასაქმოს და გადასახადები გადაიხადოს. 

– წინასაარჩევნო პერიოდში შევდივართ და ეს დრო როგორ აისახება ხოლმე თქვენ ბიზნესზე? 

– ვერ ვგრძნობ, რომ რამე გავლენა ჰქონდეს ბიზნესზე. უფრო პოლიტიკურ სპექტრზეა გავლენა, ვიდრე ბიზნესზე. 

როგორ გითხრათ, მკვეთრ ცვლილებებს მე მგონი ბიზნესი არ ელოდება, რომ რადიკალური ცვლილებები მოხდეს და უცებ საქართველოში კოსმოსური ტექნოლოგიების წარმოება გახდეს პრიორიტეტული. ნებისმიერი განვითარების შემთხვევაში მეტ-ნაკლებად თანაბარი სიახლეები იქნება. 

– ისეთი არაფერი ხდება, რომ თქვენი ბიზნესისთვის რაიმე სტრატეგიული გადაწყვეტილების მისაღებად არჩევნების ჩავლას და დალოდებას ამჯობინებდეთ? 

– არა. 

– თქვენი ოჯახის შესახებ რას გვეტყვით, როგორ ანაწილებთ დროს ოჯახზე და ბიზნესზე?

– ოჯახში მე და ჩემი მეუღლე ვართ. ჩემი გოგო გათხოვილია, ნიუ-იორკში ცხოვრობს, ჰყავს ერთი შვილი. მიმაჩნია, რომ კაცმა დრო ორივესთვის უნდა გამონახოს. არის ხალხი, ვინც დღე და ღამე სულ საქმეშია ჩართული. ასეთი ცხოვრების წინააღმდეგი ვარ: სამსახურისთვისაც უნდა გქონდეს დრო, ოჯახისთვისაც და შენი პირადი ცხოვრებისთვისაც. ვგულისხმობ სპორტისთვის თუ განტვირთვის სხვა საშუალებებისთვის დროის გამონახვას. მაგალითად, მე მუსიკა მიყვარს და მეგობრებთან ერთად ვუკრავ ხოლმე. 

– ბიზნესმენების ნაწილს ქველმოქმედებაც ანიჭებს სიამოვნებას. 

– ქველმოქმედება აუცილებელია. ძნელია ჩემს ქველმოქმედებაზე ვილაპარაკო და არც დავკონკრეტდები, მაგრამ წლებია გარკვეულად ვაქტიურობ ამ მიმართულებთ. როცა ხედავ, ადამიანს უჭირს, თბილისში ხარ დაბადებული, გაზრდილი, მეზობელი გყავს, კლასელი, ნათესავი და შეძლებისდაგვარად უნდა დაეხმარო. საქართველოში ეს ტრადიცია არის და ღმერთმა არ მოშალოს. ბევრ უცხოელს უკვირს, თქვენთან სოციალური სადაზღვევო სტრუქტურები არ არის, არც ისეთი საპენსიო უზრუნველყოფაა, როგორც განვითარებულ ქვეყნებშია, მაგრამ ღატაკ ქვეყანაში მაინც ცხოვრობს ხალხიო. მაგალითად, გერმანიაში ადამიანი პენსიაში რომ გავა, უზრუნველყოფილია. ჩვენთან ყველა ეხმარება მშობელს და ბებია-ბაბუას, იშვიათი გამონაკლისი გარდა. ჩვენთან ეს აქსიომაა. ამიტომ, ამ სოციალურ პრობლემებს ეს დამოკიდებულება ანეიტრალებს და უცხოელებს უკვირთ. 

ჩვენთან, წარსულში ვინც იყვნენ მეწარმეები, ყველა ქველმოქმედებაში იყო ჩართული. მე მაგალითად, ქველმოქმედება და ვინმეს დახმარება სიამოვნებას მანიჭებს. ზოგი შეიძლება თვალთმაქცობს და ისე ითხოვს, მაგრამ, ღმერთია ყველაფრის მსაჯული და თუ გულით გინდა, უნდა დაეხმარო. 

– მომავლის გეგმები რა გაქვთ და თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ? 

– ადამიანი ჩემს ასაკში განსაკუთრებით ჯანმრთელობაზე უნდა ფიქრობდეს. ეს ისეთი ასაკია, ქველმოქმედებაზე და სხვა განვითარებებზე უნდა იზრუნო. ბიზნესი კარგია, მაგრამ მე უკვე ვოცნებობ იმ პერიოდზე, როდესაც ნაკლებად ვიქნები ჩართული ბიზნესში და მეტი თავისუფალი დრო მექნება. ძალიან მიყვარს მოგზაურობა. საქართველოშიც რამდენი ადგილია, სადაც არ ვყოფილვარ. არადა, ცხოვრება გარბის და ყველაფერს ვერ ასწრებ. 

ჩემი ჰობია მუსიკა. არ მაქვს შეზღუდვა, შეიძლება ვუსმინო როგორც ქართულ ხალხურ სიმღერას, ასევე ვაგნერს და „ბითლზებს“. კარგ მუსიკას ჩემთვის ჩარჩოები არა აქვს. 60-ანი წლების მუსიკა ძალიან მიყვარს, შესანიშნავი ჯგუფები გამოჩნდნენ მაშინ. 

ასევე ძალიან მიყვარს სპორტი. თავისუფალ დროს აუზზე მივდივარ ხოლმე. 

ესაუბრა თემურ იობაშვილი