– დავიბადე მცხეთის რაიონის სოფელ ჩარდახში. მანდვე დავამთავრე 8-წლიანი სკოლა, საშუალო კი უკვე წეროვანში დავასრულე. იმავე, 1992 წელს ჩავაბარე საქართველოს აგრარულ უნივერსიტეტში, რომელიც 1997-ში დავამთავრე.
სპეციალობით სოფლის მეურნეობის ინჟინერ-მექანიკოსი გახლავართ.

– აგრარული უნივერსიტეტის გარდა სხვა განათლება გაქვთ მიღებული?

– რასაც საფუძვლიანი განათლება ჰქვია, აგრარულის გარდა არსად მისწავლია.

– სანამ ღვინოს ჩამოასხამდით, თავდაპირველად საქმიანობა სად დაიწყეთ?

– 1998 წელს დავიწყე მუშაობა ბიოლოგიურ მეურნეობათა ასოციაცია „ელკანაში“, რომელიც ეკოლოგიური სოფლის მეურნეობის საკონსულტაციო სამსახური იყო. 8 წლის განმავლობაში ვიყავი კახეთის რეგიონში მრჩეველი.

– მუშაობდით, როგორც „ელკანას“ ექსპერტი?

– კი, ასე გამოდის. ბიო მეურნეობა მაშინ ახალი ხილი იყო. 1998 წლიდან დავიწყე ასევე ჩემი ვენახის გადაყვანა ეკოლოგიური სოფლის მეურნეობის სტანდარტებზე. 2003 წელს კი უკვე ჩამოვასხი ჩემი ყურძნის პირველი მოსავალი, სულ 600 ბოთლი ღვინო.

– თქვენივე სოფელში გქონდათ ვენახი?

– რაც თავი მახსოვს, ვენახი სულ გვქონდა. ნაწილი პრივატიზაციის შედეგადაც გვერგო. ჩვენი ერთადერთი შემოსავალი მაშინ ყურძენი იყო. 1990-იანების
დასაწყისი წლების გახსენებაც არ მინდა, ისე ჭირდა ყურძნის გაყიდვა.
რამდენიმე წელი ფული არც აგვიღია და მხოლოდ ბარტერით ვცვლიდით კარტოფილზე, ფქვილზე, შეშაზე. ასე გაგვქონდა თავი. ჩვენ სოფელში შეშა და კარტოფილი არ იყო და სხვა სოფლის მოსახლეობასთან, ვისაც ყურძენი არ
ჰქონდა, იმათთან ვრიგდებოდით ხოლმე.

– რაც შეეხება ღვინის ჩამოსხმას, მეტნაკლებად როდიდან მიიღო უკვე ბიზნესის ფორმა თქვენმა საქმიანობამ?

– 2003 წლიდან, როცა პირველი მოსავალი ჩამოვასხი. სულ 600 ბოთლი იყო და მთლიანად აქ, ადგილობრივ ბაზარზე გაიყიდა. მომდევნო, 2004 წლის მოსავალი 100%-ით ექსპორტზე, იტალიაში გავიტანე. ეს იყო ზოგადად ქართული ორგანული ღვინის პირველი ექსპორტი ევროკავშირში.

– ალბათ ხელი იმან შეგიწყოთ, რომ „ელკანას“ თანამშრომელი იყავით და იცოდით როგორ უნდა გემუშავათ ბიოღვინის წარმოების მიმართულებაზე.

– „ელკანაში“ მუშაობამ და ბიომეურნეობის შესახებ ცოდნის გაღრმავებამ ძალიან შემიწყო ხელი. თავიდან, როცა დავიწყე, მაშინ ჩემთვისაც სიახლე იყო. რომ ჰკითხო, სოფელში, იდეაში, ყველას სურს, რომ ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქცია მოიყვანოს, მაგრამ როგორ, არ იციან. მაშინ მით უმეტეს უფრო ნაკლები ინფორმაცია იყო. იმ პერიოდში „ელკანას“ მსგავსი ორგანიზაცია სხვა არც ყოფილა, რომელიც რეგიონებში ინფორმაციულ სემინარებს ჩაატარებდა.

– „ელკანა“ საიდან ფინანსდებოდა?

– გრანტებით, ევროპის ქვეყნებიდან, ძირითადად გერმანიის იმ ფონდებიდან ფინანსდებოდა, რომლებიც ეკოლოგიურად სუფთა სოფლის მეურნეობის ხელშეწყობაზე იყო გათვალისწინებული.

– შეიძლება ვთქვათ, რომ „ელკანაში“ მიღებული განათლება-გამოცდილება უფრო წაგადგათ საქმეში, ვიდრე მაშინდელ აგრარულ უნივერსიტეტში სწავლა?

– კი. უნივერსიტეტის სპეციალობით სასოფლო-სამეურნეო ინჟინერ-მექანიკოსი ვარ. რაც ინსტიტუტი დავამთავრე, ამ სპეციალისტების საჭიროება მას შემდეგ ფაქტობრივად აღარც ყოფილა. იმ პერიოდში ტრაქტორები ლამის ფიზიკურად
აღარც იყო და მისი სერვისი ვის უნდა გაეწია?

– გავაგრძელოთ თქვენი ბიზნესის შესახებ საუბარი. იტალიასთან კავშირი როგორ დაამყარეთ?

– მაშინ არც სხვებს და მით უმეტეს არც მე მქონდა საერთაშორისო გამოფენებში მონაწილეობის საშუალება. ერთ-ერთი გავლენიანი იტალიური კომპანია „ველიერის“ პრეზიდენტი ლუკა გარდანო იმყოფებოდა საქართველოში
და ეძებდა ოჯახური, ბუნებრივი ტიპის ორგანულ ღვინოებს. საქართველო პატარაა, ყველა ყველას იცნობს და მაშინ პატარა მარნები თითო-ოროლა თუ იყო. მოვიდნენ ჩემამდეც. ლუკა გარდანოს თან ახლდა თავისი დეგუსტატორი. როცა გასინჯეს ჩემი ღვინო, მოეწონათ. საქართველოდან სულ ორი ღვინო შეარჩიეს, ერთი ჩემი და ერთი კახეთიდან, რომელსაც მაშინ „თავად მაყაშვილის მარანი“ ერქვა, ახლა კი „ჩვენი ღვინო“ ჰქვია. სწორედ ამ ორი ღვინით დაიწყო ქართული ნატურალური ღვინის ექსპორტი ევროკავშირის ქვეყნებში.

– ეს ქართული ბიოღვინის პირველი ექსპორტი იყო?

– კი. მეც და ჩემი კახელი მეგობრებიც დღემდე ვცდილობთ ვუერთგულოთ ჩვენ იტალიელ პარტნიორს. მას განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს არა მარტო ჩვენი –ორი კომპანიის განვითარებაში, არამედ ზოგადად საქართველოში
ბიოღვინის წარმოების ზრდაში. ხომ ხედავთ როგორი პოპულარულია ეს მიმართულება? კიდევ უფრო მეტი დაინტერესდება მომავალში. ვერ ვიტყვი, რომ სულ მისი დამსახურებაა, მაგრამ დიდწილად, ამ სეგმენტს მოტივაციის
გაზრდაში ხელი მნიშვნელოვნად შეუწყო.

– როდესაც თქვენ პირველად ჩამოასხით ღვინო, მაშინ „იაგოს ღვინო“ ჯერ არ ერქვა. სახელი „ჩარდახი“ ჰქონდა.

– მაშინ არ ვიყავით გათვითცნობიერებული მარკეტინგში. თვითონ ევროპელი იმპორტიორებისგან წამოვიდა ინიციატივა „იაგოს“ სახელი ყოფილიყო ღვინის დასახელებაში. ზოგადად, ასეთი ტიპის ღვინოები ასოცირდება იმ ადამიანებთან, ვინც ამ ღვინოს აკეთებს და შესაბამისად, ბარში იქნება, რესტორანში თუ სხვაგან – ყველა კითხულობს მწარმოებლის სახელით. მაგალითად, იოშკო გრავნერის ღვინო – ესეც პიროვნებაა, რომელმაც პირველად წაიღო ქართული ქვევრები იტალიაში და იქ დააყენა, ან ვიდოპივეცის ღვინო – ესეც გვარია. ასე ასოცირდება ყველა ღვინო და მითხრეს, მაინც არავინ ეძახის იმ ღვინოს რა სახელიც ჰქვია და სჯობს პირდაპირ „იაგოს ღვინო“ დაარქვა, უფრო ადვილი იქნება მარკეტინგისთვისო. აქედან წამოვიდა ჩემი სახელი ღვინის დასახელებაში.

– თავიდან მცირე რაოდენობით დაიწყეთ ექსპორტი.

– ჩვენ ახლაც ძალიან ცოტა გვაქვს წარმოება, იმის მიუხედავად, რომ 2003 წლის შემდეგ პატარა დრო არ გასულა. მხოლოდ ქვევრის ღვინოს ვაკეთებთ და დაახლოებით 5.000 ბოთლს ვასხამთ წელიწადში. ჩვენი მიზანი არ არის, რაც შეიძლება მეტი ვაწარმოოთ. შეიძლება ბიზნესის ხედვით ცოტა უცნაურად ჩანს, მაგრამ პირველ რიგში, ნატურალური ღვინის წარმოება არის ფილოსოფია, რომელიც გულისხმობს ყურძენზე ვენახიდან ზრუნვას, იმ ადამიანის მონაწილეობას მთელ პროცესში, ვინც ღვინოს აკეთებს. შესაბამისად, ამ ადამიანის რესურსი შეუზღუდავი არ არის... ჩვენ 600 ბოთლით დავიწყეთ და 5.000 ბოთლი გაგვაქვს ახლა. ალბათ, რაოდენობას ცოტას კიდევ გავზრდით,
მაგრამ არასდროს გავხდებით დიდი საწარმო.

– ღვინის ქვევრში დაყენების ტექნოლოგია შეიძლება სხვადასხვა იყოს. მეღვინეობა შეისწავლეთ თუ თქვენი ოჯახის რამე განსაკუთრებული ტრადიციით აკეთებთ ღვინოს?

– ყველა მეღვინე განსხვავებულ ღვინოს აყენებს, ისევე როგორც ყველა მზარეულს განსხვავებული ხაჭაპური გამოუდის, თუმცა, ერთი რეცეპტით აცხობენ. ღვინოც შეიძლება მეღვინეზე იყოს დამოკიდებული, მაგრამ უმთავრესად მაინც გააჩნია ყურძენს – სად არის მოყვანილი, რა პირობებში, რა მეთოდებით და ა.შ. ამას რომ თავი დავანებოთ, საქართველო გამორჩეულია ბიო მრავალფეროვნებით. ყურძნის უამრავი ჯიში გვაქვს, რაც სხვადასხვა ხასიათის
ღვინის დაყენების საფუძველია. თუმცა, რაც შეეხება ქვევრის ღვინოს, ქვევრის ტექნოლოგია, რომელიც აღიარებულია „იუნესკოს“ მიერ, იმდენად დახვეწილია და კარგად მიესადაგება ნატურალური ღვინის ფილოსოფიას, რომ მეღვინის
დიდ ჩარევას არც საჭიროებს. ბუნებრივად ყველაფერი კარგად მიდის თუ გაქვს მაღალი ხარისხის ყურძენი და ცდილობ ჰიგიენური ნორმები მაქსიმალურად დაიცვა.

ქვევრის ტექნოლოგია გულისხმობს, რომ 5-6 თვის მანძილზე ღვინის ჭაჭა-კლერტზე დავარგება ხდება, ამ პერიოდის მანძილზე მიმდინარეობს თვითფილტრაცია. ქვევრის ღვინო გამორჩეულია სხვა ტიპის ღვინოებისგან
თავის ფერით და გემოთი. არ ვამბობ, რომ ყველაზე კარგია, მაგრამ ასეთი ღვინო ნამდვილად გამორჩეულია. განსხვავებული კი მომხმარებლისთვის საინტერესოა გასასინჯად. გასინჯვის სურვილი უკვე პოტენციურ მყიდველს ნიშნავს.

– ქვევრს სად ყიდულობთ ხოლმე – ახალ ჭურჭელს ანიჭებთ უპირატესობას თუ შეიძლება ძველი, ათწლეულების წინანდელი ქვევრები გაქვთ მარანში?

– სხვადასხვა ასაკის ქვევრები გვაქვს. არის ძალიან ძველებიც, შედარებით ძველებიც და ახლებიც. მახსოვს, პირველად ქვევრის შეძენა რომ გადავწყვიტე, სადაც მივდიოდი მხოლოდ მოხუცებული მექვევრეები მხვდებოდნენ.
მეთუნეები ჩიოდნენ, რომ ახალგაზრდებს ეს საქმე აღარ აინტერესებდათ. მაშინ რაც გადავიხადე პირველ ქვევრში, ახლა უკვე 6-7-ჯერ ძვირი ღირს. დღეს ნებისმიერ მექვევრესთან რომ მივიდეთ, ლამის ყველას თავისი შვილი ეხმარება და მომავალი თაობა მოუბრუნდა ამ საქმეს.

– თქვენ წარმოებაში ალბათ ნახევარი ქვევრზეა დამოკიდებული.

 
– მეტიც, იმიტომ რომ რაც არ უნდა კარგი ხარისხის ყურძენი გქონდეს, თუ ქვევრი არ ვარგა, კარგი ღვინო არ დადგება.

– კარგი ქვევრის მონახვა ადვილია?

– არ არის ადვილი. შესაძლებელია შედარებით უკეთესის მონახვა. მტკივნეული საკითხია. შეიძლება სულ 3-4 ქვევრი გქონდეს და აქედან თუ ერთი მაინც არ ვარგა და კარგი ღვინო არ დადგა, ეს უკვე დიდი ზარალია – პროდუქციის
დიდი რაოდენობა გიფუჭდება.

– თქვენი აზრით, ქართული ქვევრის წარმოება თანამედროვე
ტექნოლოგიურ განვითარებას ჩამორჩა თუ მექვევრეებმა წარსულის ტრადიციები დაივიწყეს და იმიტომ არის დღეს ქვევრის წარმოებაში პრობლემები?

– ალბათ ორივე ერთად. ძალიან დასაფასებელია რაც შემოინახეს, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ადრე შეიძლება რაღაც უკეთესი ხარისხიც ყოფილიყო. თუმცა, ძნელია ვინმემ ზუსტად დაასაბუთოს რა კეთდებოდა თუნდაც 300 წლის წინ.

თიხის ჭურჭელი ახლაც იწარმოება ევროპაში. იგივე ამფორები – იტალიაში, ესპანეთში – ტინახები, რომელიც ძალიან წააგავს ჩვენს ქვევრებს და ხარისხი იქ გაცილებით მაღალია. ეს ნიშნავს, რომ გარკვეული წინსვლა ცოდნაში არის. თუმცა, ისიც სათქმელია რომ დიდი ტექნოლოგია არც სჭირდება. ტექნოლოგია ჩვენმა მექვევრეებმა კარგად იციან, მთავარია იმ ტექნოლოგიის ზუსტი დაცვა.

– შეიძლება ბიოღვინის მწარმოებლებისთვის უცხოეთიდან საქართველოში თიხის ჭურჭლის ჩამოტანა დადგეს დღის წესრიგში?

– ჯერ ის ვთქვათ, რომ ბოლო პერიოდში საქართველოდან უცხოელებმა ქვევრების გატანა დაიწყეს, რაც კარგია. ამიტომაც, აუცილებელია ქართული ქვევრის ხარისხი იყოს მაღალი, რათა ეს მიმართულება არ შეწყდეს და ექსპორტი გაიზარდოს კიდეც. იყო შემთხვევები, როცა საზღვარგარეთ
გატანილი ქართული ქვევრის ხარისხი არ იყო დამაკმაყოფილებელი.

თუ საქართველოში არ გაიზარდა ხარისხი და არ იქნება შესაძლებელი კარგი ქვევრის ყიდვა, შეიძლება უცხოეთიდან შემოტანაზეც იფიქროს ვინმემ. მაგრამ, ამ ეტაპზე ეს საკითხი არ არის აქტუალური. თან, არც მარტივი საქმეა,
უცხოეთში დიდი მოთხოვნაა, არ არიან ბევრი მწარმოებლები და ასევე, ევროპიდან აქ ჩამოტანა გაცილებით ძვირი ჯდება, თუ გავითვალისწინებთ ტრანსპორტირებას და სხვადასხვა ხარჯებს.

– თქვენ საქმიანობას მივუბრუნდეთ. პარტნიორების გარეშე მუშაობთ...

– კი, თუმცა, არ მივეკუთვნები იმ ადამიანთა რიცხვს, ვინც არ არის ღია პარტნიორობისთვის. უბრალოდ, ჩემი საქმიანობა მთლად ბიზნესის პრინციპებს არ ეყრდნობა – ბაზარზე არის მოთხოვნა და მიწოდებას არ ვზრდი. როდესაც
ასეთი მცირე წარმოება გაქვს და მხოლოდ მოგებაზე არ ხარ ორიენტირებული და სხვა ბენეფიტები უფრო მეტს ნიშნავს შენთვის, პარტნიორების შემოყვანა რთულია. ბიზნეს-პარტნიორი როცა ფულს დებს, შესაბამისად ფულიც უნდა ამოიღოს. აქედან გამომდინარე, რამდენიმე რეალური შემოთავაზება მქონდა, მაგრამ თავი შევიკავე. არ ვიცოდი რამდენად ზუსტად იყვნენ ჩამოყალიბებული პოტენციური პარტნიორები რაზეც მოდიოდნენ, ჩადებული ინვესტიციის
სანაცვლოდ რა სარგებელს ელოდებოდნენ... ღვინის ჩამოსხმის დაწყებიდან, 10-12 წელიწადი არანაირი მოგება არ მინახია, მაგრამ მე მაინც ვაგრძელებდი საქმიანობას, რადგან მხოლოდ კომერციისთვის არ ვაკეთებდი. ეს ჩემი
ცნობიერების შეცვლა იყო და ვიცოდი, რომ ადრე თუ გვიან, შედეგს მოიტანდა.

– მუშა-ხელი მხოლოდ ოჯახის წევრები ხართ თუ სხვასაც ასაქმებთ?

– შეიძლება ითქვას, მხოლოდ ოჯახის წევრები ვართ. ქართლში, ვენახში სამუშაოდ მუშა-ხელის პოვნა რთულია. კვალიფიციურზეც არ არის ლაპარაკი, ვისაც მუშაობის სურვილი აქვს, ძნელი საპოვნელია.

– სულ რა ფართობ ვენახს უვლით?

– 2 ჰექტარია. აქედან ერთი ჰექტარი იჯარით გვაქვს აღებული. 

– არ გიფიქრიათ, რომ იგივე ღვინო აწარმოოთ, რასაც დღეს აკეთებთ, უბრალოდ, მეტ ფართობზე გააშენოთ ვენახი და ექსპორტის მოცულობაც გაზარდოთ?

– თუ დავიწყებთ იქიდან, რომ პირველ წელს 600 ბოთლი ჩამოვასხი და ამჟამად 5000 ბოთლი გვაქვს, მოცულობა უკვე გაზრდილია. მაგრამ, მთლად მასობრივ წარმოებაში არ გვინდა გადაიზარდოს. იმავდროულად, სამუშაოების
დიდ წილს ჩვენ თვითონ ვაკეთებთ და ჩვენი ფიზიკური რესურსიც შეზღუდულია.

ასევე, ჩვენ საქმიანობას დავამატეთ მეორე მიმართულებაც – ღვინის ტურიზმი, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია მცირე წარმოებისთვის და შესაბამისად საქმეც უფრო მოგვემატა.

– რას სთავაზობს თქვენი ტურისტული მიმართულება მომხმარებელს და ვისზეა გათვლილი?

– ჩვენ ვრჩებით ძირითად მიმართულებაზე – ღვინის მარანზე და ღვინის წარმოებაზე. ტურისტებს ვთავაზობთ ღვინის ტურებს, რაც პირველ რიგში გულისხმობს მოკლე ექსკურსს ჩვენ მარანში, რომელიც მოიცავს ინფორმაციის
მიწოდებას როგორც ჩვენ შესახებ, ასევე ზოგადად, ქართული ტრადიციული მეღვინეობის, მისი ისტორიის შესახებ. ასევე ვთავაზობთ ღვინის დეგუსტაციას. როცა ტურისტული სააგენტოები სურვილს გამოხატავენ, შეგვიძლია ღვინის
დეგუსტაციასთან ერთად ქართული სადილიც შევთავაზოთ.

– ტურისტული მიმართულება მეღვინეობასთან შედარებით უფრო მომგებიანია?

– ძნელია თქმა რომელი უფრო შემოსავლიანია, მაგრამ ორივე ერთმანეთს აბალანსებს.

– რადგან ღვინის წარმოებას მთლად კომერციული პრინციპებით არ უყურებთ, შემოსავლების მხრივ არ გიჭირთ?

– ჩვენ მუდმივად ვცდილობთ განვითარებას. ტურიზმის მიმართულება რომ დავამატეთ, ესეც უცბად არ გადაგვიწყვეტია. საჭიროა ინფრასტრუქტურა, რაც გარკვეულ დანახარჯებს და ინვესტირებას გულისხმობდა. ამიტომ, ლაპარაკი რომ მოგებაზე გავდივართ – ძნელია. შემოსავალი გვაქვს, მაგრამ, ძირითადად მაინც განვითარებაში ვაბრუნებთ.

– ბანკის სესხი დაგჭირდათ?

– ბანკის სესხიც გვაქვს. სხვა მხრივ რთულია, მაგრამ ეს ჩვეულებრივი ბიზნეს-ცხოვრებაა. ძნელია ერთიანი თანხის დაგროვება და საქმეში ჩადება. დამატებითი თანხა მუდამ საჭიროა – უძრავ ქონებაში აბანდებ, აშენებ, ინფრასტრუქტურას ქმნი, ყიდულობ მიწას, ვენახს აფართოებ და ა.შ.

– ექსპორტი ისევ იტალიაში გაქვთ თუ სხვა ქვეყნებშიც გაიტანეთ ღვინო?

– მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მცირე წარმოება გვაქვს, უკვე დაახლოებით 11 ქვეყანაში ვყიდით. ძირითადად ევროპის ქვეყნებში: იტალიაში, საფრანგეთში, ინგლისში, დანიაში, ესპანეთში... ევროპის გარდა ასევე გაგვაქვს
იაპონიაში, აშშ-ში და ავსტრალიაში.

– რა ღირს თითო ბოთლი ღვინო?

– საექსპორტო ფასი სხვაა, ვიდრე მაღაზიაშია. ქართული ღვინის საექსპორტო ფასი საშუალოდ 2–3 დოლარია, მაშინ როდესაც ნატურალური ღვინის, რომელსაც ჩვენ ვაწარმოებთ და ასევე ჩვენი მეგობრები, საექსპორტო ფასი
7-დან 10 ევრომდეა.

– სანამ უცხოურ ბაზარზე მოხვდება თქვენი ღვინო შემოწმების რთულ პროცედურებს გადის?

– თავიდან გაცილებით რთული იყო აქაური ბარიერების გადალახვა, ვიდრე იტალიაში შეტანა. ბოლო წლებში, რაც საქართველოში რეფორმები დაიწყო, აქაც ძალიან გამარტივდა – აღარც გადასახადია ექსპორტზე, დღგ-ისგანაც
გათავისუფლებულია, საბაჟო პროცედურები ადვილად გასავლელია, ნაკლებ დანახარჯს მოითხოვს, კორუფცია აღარ არის. ყველანაირი ხელშეწყობაა იმისთვის, რომ მწარმოებელმა პროდუქცია ექსპორტზე გაიტანოს. რაც შეეხება
უცხო ქვეყნებს, ყველას თავისი მოთხოვნები აქვს. შემოწმების რა სტანდარტებიც ევროკავშირშია, ევროკავშირის ქვეყნებში იმის მიხედვით ხდება უკვე ადგილზე შემოწმება და სერტიფიკატის გაცემა.

რა თქმა უნდა, ნებისმიერ მიმღებ ქვეყანას აქვს უფლება გადაამოწმოს ხარისხი და ასეთი შემთხვევებიც ყოფილა. მაგრამ, ჩვენ პრობლემა არასდროს შეგვქმნია.

– ადგილობრივ ბაზარზე რატომ არ ყიდით?

– ფიზიკურად არ გვყოფნის რაოდენობა.

– თან, უცხოეთში ისეთ საფასო სეგმენტზე ყიდით, როგორზეც აქ ალბათ უფრო გაჭირდება რეალიზაცია.

– ასეთი ტიპის ღვინოები საქართველოს ბაზარზე დღეს შეგვიძლია უფრო ძვირადაც კი გავყიდოთ, ვიდრე საექსპორტო ფასია. თავიდანვე ასე დავიწყე, რომ ექსპორტზე ვიყავი ორიენტირებული და ჩემმა იმპორტიორებმაც ბევრი
იშრომეს, რომ ღვინო უცხოეთში გამეყიდა. ახლა კი, რადგან შემიძლია აქ უფრო ძვირად გავყიდო და ამიტომ პარტნიორებს გატანაზე უარი ვუთხრა – ელემენტარულად, არაეთიკური საქციელი იქნება.

– თქვენი მარნის მსგავსი მცირე ზომის საწარმოები საქართველოში მომრავლდა. კონკურენცია თუ არის ბიოღვინის სეგმენტზე?

– მიხარია, რომ ბევრი მარანი გამოჩნდა და კიდევაც მეტი უნდა გაიხსნას. განსაკუთრებით ვგულშემატკივრობ აქამდე ღვინის მხრივ უცნობ რეგიონებში ახალ მარნების გაჩენას. ბევრს არც კი წარმოედგინა, რომ გურიიდან, აჭარიდან, სამეგრელოდან ახალი ღვინოები გამოჩნდებოდა. ჩვენი ქვეყნის პლუსი გარდა ქვევრის ტექნოლოგიისა, არის ჯიშური მრავალფეროვნება. რეგიონებს დიდი
როლი აკისრიათ...

ძალიან ადრეა კონკურენციაზე ლაპარაკი. ადგილობრივ ბაზარზეც უზარმაზარი პოტენციალია. ბოთლის ღვინოს რამდენიმე წლის წინ სხვა თვალით უყურებდა ადგილობრივი მომხმარებელი, არ იყო ღვინის ბარები. თბილისში ახლა უკვე რამდენიმე ბარია. დამოკიდებულება შეიცვალა, მოდურიც ხდება – უკვე შეიძლება ჭიქა ღვინოზე ადამიანის დაპატიჟება და საუბარი. შესაბამისად, ადგილობრივ ბაზარზე მოთხოვნილება კიდევ გაიზრდება. ექსპორტიც
მატულობს და კონკურენციაზე საუბარი ამ ეტაპზე ნაადრევია. თუმცა, კონკურენცია ყველა ბიზნესისთვის მხოლოდ კარგია – გაძლიერებს, რომ უკეთესი გააკეთო.

– ვენახის ფართობის მომატებას ან სხვისი მოყვანილი ყურძნის თქვენი ძალებით გადამუშავებას თუ გეგმავთ?

– ვენახის მცირედით გაფართოებას ვაპირებთ. ჩვენი მთავარი პრინციპია ხარისხიანი ყურძენი და არა გადამუშავების მეთოდიკა. გადამუშავების პროცესში ისედაც ნაკლებად ვერევით. ძირითადი საზრუნავი ვენახია.

აქ არ არის ლაპარაკი მარტო შხამქიმიკატების გამოყენებაზე, რომელიც პირველ რიგში ახსენდებათ ხოლმე. მნიშვნელოვანია საჰექტარო მოსავლიანობა. რაც მეტია მოსავალი ერთ ჰექტარზე, მით ნაკლებია ხოლმე ყურძნის ხარისხი. მნიშვნელოვანია რამდენად კარგად არის ვენახი გაშენებული და ა.შ.

– თქვენთვის და ზოგადად მცირე ღვინის მარნებისთვის ბიზნესგარემო მნიშვნელოვნად თუ იცვლებოდა იმ დროიდან, რაც წარმოება დაიწყეთ?

– ბიზნესგარემო ამ ეტაპისთვის საკმაოდ კარგია. თუ გაგრძელდება ის რეფორმები, რაც დაიწყო საგადასახადო სფეროში, იგივე საშემოსავლო გადასახადის დაწევა და სხვადასხვა რეფორმები, რაც დაანონსებულია, კიდევ
უფრო წაადგება ბიზნესგარემოს. იმედია, ყველასთვის ხელისშემშლელი კორუფცია არ დაბრუნდება. თუ არ იქნება კორუფცია და კრიმინალი, ასევე გაგრძელდება რეფორმები– ეს მხოლოდ და მხოლოდ გააუმჯობესებს გარემოს.

– როგორ ფიქრობთ, საჭიროა სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული გარკვეული დახმარებები ბიზნესისთვის? მაგალითად, „აწარმოე საქართველოში“,
„დანერგე მომავალი“ და ა.შ. თუ, მიგაჩნიათ, რომ ნებისმიერი მსგავსი პროგრამის უკან ჩნდება „შერჩევითი დახმარების“ შანსი, რაც არათანაბარი კონკურენციისდა ბიზნესგარემოს გაუარესების რისკს ზრდის?

– ბიზნესის ხელშესაწყობად წამოწყებული ყველა პროგრამა უნდა იყოს მიმართული განვითარებაზე და არა დახმარებაზე. დარგი თუ არ განვითარდა, მეორე წელს ისევ დახმარება დასჭირდება. არ ვარ ყურძნის სუბსიდირების
მომხრე, რომელიც ორიენტირებულია არა განვითარებაზე, არამედ ერთჯერად დახმარებაზე. ასევე არ ვემხრობოდი უფასო ხვნის პროგრამას... მაგრამ, არის პროექტები, რომელიც შეიძლება უცბად არა, მაგრამ სამომავლოდ იყოს
განვითარებაზე ორიენტირებული. ნებისმიერი სახელმწიფო პროგრამა და პროცესი რაც უფრო გამჭვირვალე იქნება, მით ნაკლები კითხვები იარსებებს.

– რა შეუძლია დღეს სახელმწიფომ გააკეთოს, რაც წაადგება ბიზნესს? იგივე, ბიოღვინის წარმოების თუ ღვინის ტურიზმის დარგს რაც გამოადგება.

– რაც ჩვენ გვეხება – ღვინის ეროვნული სააგენტო და ტურიზმის ადმინისტრაცია საკმაოდ აქტიურობენ. ღვინის სააგენტო ჩართულია ქართული ღვინის მსოფლიო პრომოუშენში, რამაც უნდა გაზარდოს ქართული ღვინის
ცნობადობა და მოთხოვნა გააჩინოს. ტურიზმის ადმინისტრაციას უფრო ნაკლებად ვიცნობ, მაგრამ რაც მესმის, ასევე საკმაოდ აქტიურია. ჩემი გადმოსახედიდან რაც ჩანს, ალბათ კარგი იქნებოდა მეტად გააქტიურებულიყო მუშაობა ინფრასტრუქტურის მხრივ, რაც ხელს შეუწყობდა და მეტ ბიძგს მისცემდა კერძო ბიზნესს განვითარებაში. პირველ რიგში ეს გზების მშენებლობას ეხება.

ასევე საჭიროა ახალი ტურისტული ინფრასტრუქტურა. არსებულ სასტუმროებში ყველგან ტრაფიკია. უნდა გაჩნდეს ახალი ადგილები, სადაც გადანაწილდება ტურისტები.

– ღვინის კლუბის დაარსების დღიდან ჩართული ხართ ამ საქმეში. როგორ დაიწყეთ ეს საქმე და რა შედეგებს ხედავთ?

– კლუბის დაარსების იდეა წამოვიდა ღვინის ფორუმიდან, სადაც რამდენიმე ადამიანმა ერთმანეთი გავიცანით. გადავწყვიტეთ დაგვეარსებინა საზოგადოებრივი ორგანიზაცია ღვინის კლუბი, რომელიც უფრო აქტიურად
ჩაერთვებოდა ღონისძიებებში. წლების განმავლობაში ღვინის კლუბმა გამოსცა სხვადასხვა წიგნი, ბროშურა თუ გზამკვლევი. აქვს რადიო გადაცემა, ერთ-ერთი ყველაზე ინფორმაციული ვებ-გვერდი, სადაც მუდმივად ხდება ინფორმაციის
განახლება, ატარებს საინფორმაციო, თემატურ სემინარებს...

– თქვენ ხართ „ახალი ღვინის ფესტივალის“ დირექტორი, რომლიც ასევე ღვინის კლუბის ორგანიზებულია.

– „ახალი ღვინის ფესტივალმა“ საკმაოდ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ახალი მარნების დაარსებაში და ქართული ღვინის პოპულარობაში ადგილობრივ ბაზარზე. 2009 წელს, როცა პირველი ფესტივალი ჩავატარეთ, მცირე რაოდენობის მონაწილეები იყვნენ. წელს დაახლოებით 20-ჯერ მეტმა მიიღო უკვე მონაწილეობა.

– წლების განმავლობაში მხოლოდ ფესტივალის ორგანიზება
გაუმჯობესდა თუ ქართული ღვინის ხარისხსაც მნიშვნელოვანი კვალი დაატყო?

– ორივე. მონაწილეთა რაოდენობის ზრდა ვახსენე და ფესტივალი დიდი ბიძგი გამოდგა მოტივაციის შექმნისთვის. ფესტივალზე ოჯახურ მარნებს დიდი ნაწილი უჭირავთ. აქ იმხელა მოტივაციას იღებდნენ, რომ მომავალ წელს ისინი
უკვე როგორც ჩამოყალიბებული კომპანიები, პატარა მარნები მონაწილეობდნენ. ჰქონდათ ბოთლში ჩამოსხმული ღვინო, ეტიკეტირება, საბაზროდ გამზადებული და შეფუთული პროდუქცია. ბევრი წარმატებული მარანი შემიძლია
დაგისახელოთ, ვისაც „ახალი ღვინის ფესტივალმა“ ხელი შეუწყო და განვითარებაში სტიმული მისცა. 

იმავდროულად, ღვინის ფესტივალმა უფრო პოპულარული გახადა ქართული ღვინო შიდა ბაზარზე. მეტი ადამიანი დაინტერესდა ღვინის წარმოებით. მეღვინეობის საკითხებზე ბევრი კურსებია, მოთხოვნა გაჩნდა. გაიხსნა ბევრი ღვინის ბარი, სადაც კვალიფიციური სომელიეები სჭირდებათ. ამ ყველაფერმა ერთად გამოიწვია ღვინის თემის პოპულარიზაცია.

– რომელიმე სასწავლებელში ლექციებს ხომ არ კითხულობთ?

– პერიოდულად. ხან ჩემთან მოდიან და იქ გვაქვს ლექციები, ხან მე მიწევს რომელიმე სასწავლებელში მისვლა.

– თქვენი აზრით, ქართული ღვინის მომავალი, სახელმწიფოს
პოლიტიკა როგორ უნდა გაგრძელდეს, ახალი ბაზრების მოძიება როგორ მიდის, რა ნაბიჯებია გადასადგმელი?

– იმედს ვიტოვებ, სახელმწიფოს მხრიდან ამ ბიზნესის მიმართულებით ლიბერალური მიდგომა, რომ ყველას შეუძლია ღვინის წარმოება, შენარჩუნდება. ეს მხოლოდ ხელს შეუწყობს დარგის განვითარებას და გადაჭრის რთველის პრობლემას. სუბსიდირების მავნე ტრადიციასაც მოხსნის. ალბათ არავის მოგვწონს სუბსიდირება, მაგრამ სახელმწიფო ყოველ წელს მაინც მიმართავს ამ გზას. იმედი მაქვს, ქართულ ვენახს მალე აღარ დასჭირდება ბიუჯეტიდან სუბსიდირება და თვითონ გაართმევს თავს.

იმედია, ღვინის სააგენტოს მხრიდან ქართული ღვინის პოპულარიზაცია გაგრძელდება და ასევე დასრულდება ვენახების კადასტრი.

– რა აზრის ხართ რუსეთის ბაზარზე, რომელზეც ქართული
მეღვინეობა დღემდე ინარჩუნებს მნიშვნელოვნად დამოკიდებულებას და როგორც კი რუსეთში ღვინის გაყიდვა კლებულობს ან წყდება, ზოგიერთი ქართველი მევენახე მაშინვე საკუთარი ვენახის აჩეხით იმუქრება ხოლმე?

– ბოლოდან თუ დავიწყებთ, უკანასკნელი წლების გამოცდილებამ გვაჩვენა, რომ მხოლოდ სახელმწიფოს იმედზე ყოფნა გამოსავალი არ არის. დამოკიდებულება
– მე რომ რამე პროდუქციას მოვიწევ, ის აუცილებლად სახელმწიფომ უნდა იყიდოს, არ მუშაობს. ხელისუფლება ისეთ ნაბიჯებს დგამს სუბსიდირების სახით, რომელიც ძალიანაც არ სიამოვნებს, მაგრამ „ბუნტის“ ეშინია. შეიძლება
რაღაც პრობლემა დროებით მოუგვაროს მევენახეს თუ ფერმერს, მაგრამ მომავალ წელს იგივე პრობლემა ისევ დგება. ამიტომ, მევენახეებმა თვითონ უნდა მონახონ გამოსავალი. ან ყურძნის თავად გადამუშავების გზით წავიდნენ,
ან გარკვეული გაერთიანებები შექმნან და მოყვანილი ყურძნის თუ დაყენებული ღვინის რეალიზაციაზე ერთობლივად იმუშაონ... სახელმწიფოს მხრიდან სუბსიდირება და ასეთი დახმარება სულაც არ ნიშნავს დარგის განვითარებას.
დარგი თუ არ განვითარდა, პრობლემა სულ იქნება.

რაც შეეხება რუსეთის ბაზარს, არ მეგულება საქართველოში არც სახელმწიფო მოხელე და არც მეღვინე, რომელიც არ ფიქრობდეს, რომ აუცილებელია ბაზრის დივერსიფიცირება. გვახსოვს რა სიტუაციაში იყვნენ დიდი საწარმოები, როცა რუსეთმა ქართულ ღვინოს ბაზარი ჩაუკეტა. მე პირადად დასავლურ ბაზარს ვგულშემატკივრობ, ვინაიდან ჩვენი ღვინის მანდ დამკვიდრება ნიშნავს მაღალ ხარისხს, სტაბილურ და მდგრად განვითარებას. ასევე, ბოლო პერიოდში გამოჩნდა ჩინეთი, ძალიან კარგია, რომ მხოლოდ ერთ ბაზარზე არ იქნება მასობრივი და ინდუსტრიული წარმოება დამოკიდებული.

– უცხოეთში გამოფენებზე სიარული ხშირად გიწევთ ხოლმე?

– უკვე საკმაოდ ხშირად. პირადად მე, ძირითადად არ ვტოვებ ხოლმე საფრანგეთში და ინგლისში დიდ გამოფენებს. დანარჩენი უკვე დამოკიდებულია ჩვენ იმპორტიორზე – სად სჭირდებათ ჩვენი დახმარება, რომელ ქვეყანაში. როგორც წეღანაც გითხარით, ისეთი ტიპის ღვინო გვაქვს, რომელიც ასოცირდება იმ ადამიანთან, ვინც ამ ღვინოს აკეთებს. ამიტომ, მათთვისაც მნიშვნელოვანია კლიენტებს გააცნონ არა მარტო ღვინო, არამედ მწარმოებელიც
და შესაბამისად, იმ ქვეყანაში მიწევს გამოფენებში მონაწილეობა.

– მარტო საკუთარი ხარჯებით არ მოგიწევთ წასვლა.

– იყო მომენტები, როცა ხარჯებს ნაწილობრივ სწევდა ღვინის ეროვნული სააგენტო, მაგრამ ბოლო პერიოდში ჩვენი ფინანსებით გვიწევს. არც იმდენია ხარჯი, რომ ვერ გავწვდეთ.

– მომავლის გეგმები რა გაქვთ?

– ვენახის გაფართოებას ვიწყებთ. ძალიან არა, მაგრამ მაგასაც სჭირდება თავისი ინვესტიცია. ახალ პროდუქციას შევთავაზებთ მომხმარებელს – ნატურალურ ცქრიალა ღვინოს. ამ ეტაპზე ეს იქნება სიახლე.

– იგივე რეგიონში და იგივე ჯიშის ყურძენს გააშენებთ?

– იგივე რეგიონში და იგივე – ჩინური ჯიშის ყურძენს. ხალხი „ჩინებულსაც“ ეძახის ამ ჯიშს.

– ოჯახის შესახებ რას გვეტყვით?

– დაოჯახებული ვარ, მყავს მეუღლე და 3 ბიჭი. 16, 15 და 14 წლისები არიან. იმედს ვიტოვებ, შვილები ჩემს საქმეს გააგრძელებენ.

– უკვე გიდგანან მხარში?

– ნაწილობრივ. ვცდილობ ჯერჯერობით ძალიან არ დავტვირთო. ყოველდღიურად რომ ერთსა და იმავე საქმეს უყურონ, მათთვის მოსაწყენი არ გახდეს.

სხვათა შორის, ჩემი მეუღლე მარინა კურტანიძე ასევე ჩაერთო მეღვინეობაში და 2012 წელს თავის მეგობართან ერთად ღვინოც ჩამოასხა. შემდეგ „ახალი ღვინის ფესტივალზეც“გამოიტანეს. არ იყო მარტივი. მიმაჩნია, ძალიან კარგი ნაბიჯი გადადგეს და დაანგრიეს სტერეოტიპი, რომ ღვინო მხოლოდ კაცის საქმეა. დღეს უკვე ვხედავთ, რომ სულ ცოტა 56 ქალბატონია, რომლებიც ძალიან კარგ ღვინოს აკეთებენ.

– ფესტივალზე დამოუკიდებლად მიიღეს მონაწილეობა?

– კი, დამოუკიდებლად. პირველი ჩამოსხმა მცირე რაოდენობით ადგილობრივ ბაზარზე გაიყიდა, დანარჩენი კი ძირითადად ამერიკის, საფრანგეთის და ინგლისის ბაზარზე გაყიდეს.

– თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ და რა არის თქვენი ჰობი?

– თავისუფალი დრო აღარც ვიცი რა არის. ისე შევეჩვიე ამ რეჟიმს, რომ ერთი დღეც თუ გამომიჩნდა, ეგეც მეხამუშება.

ჩემი ჰობი ის არის, რასაც ვაკეთებ და ალბათ სწორედ ამიტომ არ მაქვს თავისუფალი დრო.

ესაუბრა თემურ იობაშვილი