დავით ფოცხიშვილი დაიბადა 1958 წლის 3 დეკემბერს, თბილისში.
განათლება
1973-1975 კომაროვის სახელობის ფიზიკა-მათემატიკის სკოლა;
1975-1980 მოსკოვის უნივერსიტეტის მექანიკა-მათემატიკის ფაკულტეტი.
სამუშაო გამოცდილება
1981-1990 თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლექტორი;
1990-1994 ნავთობკორპორაცია, კომერციული დირექტორი, მოსკოვი;
1995-2000 სანთებელების მწარმოებელი ქარხანა, დამფუძნებელი,
ჩინეთი;
2001-2004 სანთებელების მწარმოებელი ქარხანა, დამფუძნებელი,
რუსეთი;
2000-დან პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა, დამფუძნებელი;
2006-დან საინჟინრო კომპანია „სამშენებლო სისტემები“, „ეკოფრე“,
დამფუძნებელი და კომერციული დირექტორი.
უცხო ენები:
რუსული, ინგლისური.
– ბატონო დავით, სანამ თქვენ ბიზნეს-გამოცდილებაზე ვისაუბრებთ, მანამდე თქვენი განათლების შესახებ გვიამბეთ.
– თბილისის სხვადასხვა სკოლებში ვსწავლობდი, მაგრამ დავამთავრე კომაროვის ფიზიკა-მათემატიკის სკოლა 1975 წელს. საქართველოს ნაკრების კაპიტანი ვიყავი მე-10 კლასში, ჩემპიონი გავხდი მათემატიკის ოლიმპიადაზე...
სკოლის დამთავრების შემდეგ წავედი მოსკოვში, ჩავაბარე მექანიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე მოსკოვის ლომონოსოვის სახელობის უნივერსიტეტში. უნივერსიტეტი რომ დავამთავრე, თბილისში დავბრუნდი და გარკვეული პერიოდი აქ ვმუშაობდი.
– მეცნიერებას გაჰყევით?
– კი, თბილისის უნივერსიტეტში კიბერნეტიკის ფაკულტეტზე დავიცავი დისერტაცია იქვე ლექციებს ვკითხულობდი და სამეცნიერო საქმიანობაში ჩავერთე. საბჭოთა კავშირი რომ დაინგრა, იმ პერიოდში ძალიან მინდოდა
უცხოეთში წავსულიყავი და მეცნიერებაში მუშაობა გამეგრძელებინა, მაგრამ არ გამოვიდა. ამიტომ, გადავედი ბიზნესში და მას შემდეგ ბიზნესში ვარ.
– ბიზნესში თავდაპირველად რომელი წლიდან ჩაერთეთ?
– დაახლოებით 1990 წლიდან.
– რა ბიზნესი წამოიწყეთ და პირველი საქმიანობა რა იყო?
– თავდაპირველად საკმაოდ მცირე ზომის ბიზნესით დავიწყე. მაშინ ის დრო იყო, როდესაც საქართველოში, ისევე როგორც პოსტ-საბჭოთა სხვა დანარჩენ რეგიონებში მომარაგება შეწყდა. პირველი ტრანზაქცია იყო, როდესაც
მოსკოვის საათების ქარხნიდან მე და ჩემმა ძმამ მაჯის საათები ჩამოვიტანეთ. ქარხანას ასევე უჭირდათ რეალიზაცია, იმიტომ რომ კავშირები აღარ იყო. საათები სწრაფად გაიყიდა, რამაც დაახლოებით ჩვენი უნივერსიტეტის 10 წლის
ხელფასის ოდენობის თანხა დაგვიტოვა. არ ყოფილა დიდი ფული, უბრალოდ, უნივერსიტეტში იმდენად მცირე ანაზღაურება იყო, რომ 10 „წლის ხელფასი“ ხმამაღლა ჟღერს.
– უნივერსიტეტში მუშაობით თავის გატანა შეუძლებელი ჩანდა.
– ძალიან მცირე ანაზღაურება იყო, ტალონებზე იყიდებოდა ყველაფერი. მაშინ მივხვდი, რომ თუ რაღაცის გაკეთება მინდოდა, სჯობდა ისევ ამ მიმართულებაში ჩამედო ჩემი ენერგია, ვიდრე მთლიანად მეცნიერებაში დავრჩენილიყავი. ამიტომ ბიზნესის მიმართულებით წავედი. ჯერ მოსკოვში ვიყავი, ახლობელმა სანავთობო კორპორაციაში მუშაობა შემომთავაზა.
– რას საქმიანობდით?
– კომერციული დირექტორი ვიყავი. ნავთობპროდუქტების ვაჭრობის საკითხებს ვხელმძღვანელობდი. რთული პერიოდი იყო – ბანდიტიზმი, ყაჩაღობა, ხალხის გატაცება... ბავშვებს იტაცებდნენ გამოსასყიდის მიღების მიზნით. ცუდ დროს მომიწია მაშინ მოსკოვში ყოფნა, მაგრამ იმ დროს
თბილისშიც არ იყო დალაგებული ცხოვრება. აქ უარესიც კი იყო.
მერე წავედი ნავთობკორპორაციიდან და სხვა ბიზნესი დავიწყე. 1-2 წელი მოსკოვში დავრჩი. შემდეგ კი წავედი ჩინეთში. გუანდუნის პროვინციაში ქარხანა გვქონდა, რომელიც მე და ძმამ დავაფუძნეთ.
– ქარხანა რას აწარმოებდა?
– სანთებელების ქარხანა იყო და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებს სანთებელებით ვამარაგებდით.
– იქაური პარტნიორი გყავდათ ვინმე?
– იქაური არავინ, ჩემს ძმასთან ერთად ვიყავი. ჩინეთში საქმიანობამ გამოიწვია, რომ გავერკვიე ინჟინრობაში, ასევე ფირმის მენეჯმენტში, აღრიცხვიანობაში, დიდი საწარმოს მართვაში. გარკვეულ პერიოდებში, ქარხანაში 1000-1200 კაცი მუშაობდა.
– რატომ გადაწყვიტეთ საქმის წამოწყება ჩინეთში?
– ჩვენ ბაზარი შესწავლილი გვქონდა და ჩინეთში იყო ყველაზე ადვილი წარმოების დაწყება. მანამდე 1-2-ჯერ ვივაჭრეთ და დავრწმუნდით, რომ საქმიანობა შეიძლებოდა. ზოგადად, ფულის ჩადება ძალიან სარისკოა ნებისმიერ
საქმეში, თუ ბაზარს არ იცნობ. მოკლედ, ჩვენ გარკვეული მოცულობის გარანტირებული გაყიდვები გვქონდა და ამან გამოიწვია ჩვენი ჩინეთში ჩასვლა და საწარმოს გახსნა. საქმიანობა 5-6 წელი გაგრძელდა.
– საკმაოდ დიდი ბრუნვა გექნებოდათ.
– კი. მერე სამწუხაროდ, გუანდუნის პროვინციაში სანთებელების მწარმოებელ ერთ-ერთ ქარხანაში ხანძარი გაჩნდა და მუშები დაიღუპნენ. ამიტომ, სანთებელების წარმოება მთელ პროვინციაში აკრძალეს. ჩვენ, როგორც
უცხოელ ინვესტორებს, ცოტა უსამართლოდ მოგვექცნენ და მოგვთხოვეს ქარხნის სხვა პროვინციაში გადატანა. ჩვენ გადავწყვიტეთ, რაღა სხვა პროვინციაში გადავსულიყავით და გადავიტანეთ რუსეთის ერთ-ერთ ოლქში. იქ ვამუშავეთ ქარხანა 4-5 წლის მანძილზე.
– ალბათ, რუსეთში მეტი ხარჯი გექნებოდათ, ვიდრე ჩინეთში.
– ხარჯიც ბევრად მეტი იყო და თან თავი იჩინა იმ პრობლემებმა, რაც საქართველოშიც იყო თავის დროზე. როცა იძულებული ხარ შენ ყველა გადასახადი პატიოსნად გადაიხადო და იმ დროს იმპორტზე პროდუქციას ვიღაცა დაბალი ფასის ინვოისით შემოიტანს, მერე ნაღდ ფულზე ვაჭრობს. ასეთთან კონკურენციას ვერ გასწევ. საბოლოო ჯამში ამან გააჩერა კიდეც ჩვენი ქარხანა. ზარალზე წავიდა და გავაჩერეთ.
– ამ დროის მანძილზე სულ ძმასთან ერთად მოდიოდით?
– კი. შემდეგ საქართველოლში წამოვიწყეთ საქმე – პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა გავხსენით. პოლიეთილენის პარკებს; შაქრის, ფქვილის ტომრებს ვაწარმოებდით. ძირითადად სამრეწველო დანიშნულების პროდუქციას
ვუშვებდით. აქაც დაახლოებით იგივე მოხდა, რაც რუსეთში დაგვემართა – იმპორტთან უსამართლო კონკურენცია. მაგრამ „ჩვენს კუბოში ლურსმანი ჩაარჭო“ უსამართლო საგადასახადო შემოწმებამ, რის შედეგადაც წელიწადნახევრით დაგვიყადაღეს ანგარიშები. რაღაც დარღვევებს გვედავებოდნენ. ვიდავეთ და რაღაცას ვაღიარებდით და თანახმა ვიყავით ჯარიმის გადახდაზე, რაღაცებზე არ ვიყავით თანახმა. ქარხნის გაჩერებიდან 2 კვირაში დაგვიბარეს და მოგვთხოვეს ქარხნის ამუშავება, ხალხი რომ გამოყარეთ, დააბრუნეთო. ჩვენ ვკითხეთ, როგორ ავამუშავოთო და გახსენით სხვა ფირმა და სხვა ფირმით იმუშავეთო. ანუ, იმათ ესმოდათ, რომ ქარხნის გაჩერება არ იყო კარგი საქმე.
ამან გამოიწვია ის, რომ ნელ-ნელა წარმოების დეგრადაცია წავიდა. დიდი ჯარიმები დაგვარიცხეს. ვიდავეთ და ჯარიმები დავიყვანეთ იმაზე, რის გადახდაზე ისედაც თანახმა ვიყავით. მაგალითად, ძალიან დიდი ჯარიმა დაგვაკისრეს იმის გამო, რომ დღეში 1 ლარს ვუხდიდით მუშებს სადილის
კომპენსაციას. ეს კომპენსაცია ჩაგვითვალეს მიწოდებად, 5 წლის პერიოდი დაბეგრეს და თავისი საურავებით დიდი თანხა მიიღეს. იყო სხვა ჯარიმები, რაც ასევე არასერიოზული გახლდათ და ჯამში კოლოსალურ თანხებზე ავიდნენ.
– საქართველოში საქმიანობა რომელი წლიდან დაიწყეთ?
– დაახლოებით, 2000 წლიდან, მაგრამ გადმოვბარგდი 2005 წელს, „ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ.
– გადმოსვლის მიზეზი რა იყო?
– დავიღალე რუსეთში და აქეთ-იქით სიარულით და საქმიანობით, ამიტომ წამოვედი აქეთ. თან, ჩავთვალე, რომ „ვარდების რევოლუციის“ მერე აქ ევროპული პერსპექტივა გაჩნდა. ველოდებოდი, რომ წესრიგი იქნებოდა, მაგრამ
გარემო კონკურენტული ბიზნესისთვის არ შეიქმნა. სამწუხაროდ, დღესაც არ არის კარგი კონკურენტული გარემო საშუალო ბიზნესისთვის. ძირითადად, ოლიგოპოლიების ხელშია განაწილებული და ოლიგოპოლიური ბიზნესებია
განვითარებული საქართველოში, რომლებიც საკმაოდ მაღალ მოგებებზე მუშაობენ. დანარჩენებისთვის, ვისაც განვითარება და წესიერად მუშაობა სურს, არახელსაყრელი გარემოა. წესრიგი არ არის. გაუქმებულია სტანდარტიზაცია,
სურსათის უვნებლობის სააგენტო ფაქტობრივად არ მუშაობს. ხარისხიან პროდუქციას თუ აწარმოებ, ბევრს ვერ გაყიდი. უხარისხო შემოდის და პრაქტიკულად შენ გაჩერებული ხარ. თუკი მიმართავ შესაბამის ორგანოებს,
ხელებს გაშლიან, ჩაისუნთქავენ და ხმას არ ამოიღებენ.
– დღევანდელი მდგომარეობით, რა ბიზნესებში მონაწილეობთ?
– ჩემს ძმასთან გავიყავი და ჩემს მეგობართან, „კომაროველ“ თანაკლასელთან, ფიზიკოს – პაპუნა ჯავახიძესთან ერთად ჩამოვაყალიბე საინჟინრო კომპანიები „სამშენებლო სისტემები“ და „ეკოფრე“, რომელიც მაღალტექნოლოგიურ
სფეროში მუშაობს. ეს ის სფეროა, სადაც მეც და პაპუნასაც გამოგვადგა ის, რაც ვიცოდით. მე მათემატიკოსი ვარ, პაპუნა ფიზიკოსია.
– უფრო კონკრეტულად – რას საქმიანობთ?
– ჩვენი საქმეა ნებისმიერი წყლის გაწმენდა, მათ შორის კანალიზაციის, ღვინის ქარხნების თუ სასმელი წყლის. ვმუშაობთ პროცესის ავტომატიზაციაზე, რაც გულისხმობს, რომ სისტემა ადამიანის გარეშე, აბსოლუტურად თვითონ უნდა ფუნქციონირებდეს და იმართებოდეს დისტანციურად, მაგალითად, ინტერნეტის მეშვეობით. გამოვიყენეთ ის შესაძლებლობები, რაც განათლებამ მოგვცა. ძალიან კმაყოფილი ვარ, რომ თავის დროზე ისეთი განათლება
მივიღეთ, რამაც საშუალება მოგვცა საინჟინრო ბიზნესში ადვილად შევსულიყავით.
– ასევე სხვა ბიზნესებშიც მონაწილეობთ, როგორც ვიცი.
– ძირითადი ბიზნესი ეს გვაქვს დარჩენილი. სხვა ბიზნესები არის დისტრიბუცია სხვადასხვა ბრენდების, მაგრამ ბრუნვის მიხედვით არ არის ძალიან მნიშვნელოვანი. ბევრად მნიშვნელოვანია ის ფირმა, რომელზეც ახლა ვლაპარაკობდით.
– „სიგარის სახლი“ ასევე თქვენი ბიზნესის ერთ-ერთი მიმართულებაა?
– კი, ჩემია. ის არის სანთებელა „კრიკეტის“ ექსკლუზიური წარმომადგენელი საქართველოში. რადგან სანთებელის ქარხანა მქონდა, სანთებელის მწარმოებლების ბევრ ინჟინრებს ვიცნობდი. „კრიკეტმა“ ჯერ კიდევ 2000 წელს
შემომთავაზა და მომცა ექსკლუზივი. „კრიკეტის“ დისტრიბუტორი ჩვენი კომპანიაა.
– საკმაოდ პოპულარული ბრენდია.
– ჰო, მაგრამ საქართველო პატარა ბაზარია როგორც „კრიკეტის“ ფირმის, ასევე სხვა სანთებელებისთვისაც. ამიტომ, არ შეიძლება ეს მიმართულება სერიოზულ ბიზნესად ჩაითვალოს.
– რაც შეეხება მშენებლობის ბიზნესს?
– მშენებლობის ბიზნესში ვიყავი, მაგრამ მომიწია გამოვსულიყავი. მთლად წარმატებული არ გამოდგა, ცუდ პერიოდს დაემთხვა. რუსეთთან ომის შემდეგ უძრავი ქონების ბაზარი პრობლემური გახდა. ბანკები აღარაფერს აფინანსებდნენ. ერთ მშვენიერ დღეს გამოაცხადეს, რომ რისკები გაგვიათმაგდა და კრედიტები დააბრუნეთო. შესაბამისად, ყველაფერი „გაიჭედა“. თუ შეიძლება კარგი დავარქვათ, ის არის რომ, ამ ბიზნესიდან თავი ისე დავაღწიე, ნაკისრი ვალდებულება შეუსრულებელი არ დამრჩენია. ვისაც ფული ჰქონდა გადახდილი, ყველა დაკმაყოფილდა.
– გამოდის, თქვენ ძირითადად „ეკოფრეს“ საქმიანობას უძღვებით. კონკურენცია თუ არის საქართველოში ამ მიმართულებაზე?
– ადგილობრივი კონკურენცია ფაქტობრივად არ არის, რადგან ჩვენი ფირმის მსგავსი ბაზარზე სხვა არ არის. თუმცა, თურქული, რუსული და უკრაინული კომპანიები იგივე მომსახურებას სთავაზობენ. ჩვენ ძალიან უნივერსალური
მიმართულება გვაქვს. შეგვიძლია როგორც სასმელი წყლის გაწმენდა, ასევე საკანალიზაციო, საყოფაცხოვრებო, მათ შორის სამრეწველო წყლებიც გავწმინდოთ, სადაც ქიმიური პროცესებია. ვწმენდთ ღვინის და ლუდის ქარხნების თუ სასაკლაოების მოხმარებულ და ჩამდინარე წყლებს... არის
კომპანიები, რომლებსაც აქვთ კონიაკის ან არაყის წარმოება და სჭირდებათ დემინერალიზებული წყალი – მათაც ვემსახურებით. არის ცნობილი ქათმის ბრენდი „ბიუ ბიუ“-ს მწარმოებელი, რომლის წარმოებებიც გეოგრაფიულად
ძალიან გაფანტულია – რაც კი წყალი აქვს, სხვადასხვა ადგილას, ყველა ჩვენი გაწმენდილია: ზოგი მდინარის ან არხის, ზოგიც ჭაბურღილის.
– თუ არის მაღალი მოთხოვნა თქვენს საქმიანობაზე? მაგალითად, კაზრეთში, „მადნეულიდან“ თუ „კვარციტიდან“ ჩამდინარე წყალი წამლავს მდინარე მაშავერას და როგორც მედიაში ამბობენ ხოლმე, საწარმოს არც არავინ ედავება.
– მდინარე მაშავერას პრობლემა საბჭოთა პერიოდიდან მოდის. ვერ დავაბრალებთ დღევანდელ ან წინა ხელისუფლებას. როდესაც მადნეულს მოიპოვებდნენ, რეცხვის პროცესში საწარმო ვალდებული იყო ქანების ნარეცხი წყალი გაეწმინდა და არ წმენდდნენ. ნარეცხს მიჰყვება მძიმე ლითონები და ხვდება მაშავერაში. მდინარის წყლით ირწყვება მთელი ბოლნისის რაიონის მიწები, სადაც მოყვანილი ბოსტნეულით თბილისი მარაგდება. წყალი სავსეა მძიმე ლითონებით, გაჯერებულია ნიადაგიც და შესაბამისად, მძიმე ლითონები არის ბოსტნეულშიც, რაც ჯანმრთელობისთვის ძალიან სახიფათოა.
რამდენიმე წლის წინ გერმანელი სპეციალისტები იყვნენ ჩამოსული და დადეს კიდეც დასკვნა – ბოლნისის რაიონის მიწაში მძიმე ლითონებია. საჭირო იყო მიწის გაწმენდა, რაც უსახსრობის გამო არ გაკეთდა. ახლა არ ვიცი რა
მდგომარეობაა, შეიძლება სახელმწიფომ ნარეცხი წყლის გაწმენდით დაავალდებულოს „მადნეული“ და „კვარციტი“.
– იმას გეკითხებით, რომ ბიზნესები თავისი ნებით თუ გიკვეთავენ ფილტრების დაყენებას, როცა ვალდებულებას არ აკისრებენ?
– ცუდია, რომ სახელმწიფო ასეთ საწარმოებს მაინცდამაინც მკაცრად არ ეპყრობა. თქვენ ალბათ გახსოვთ, რამდენიმე წლის წინ, ერთ დღეს, ორთაჭალის ჰესამდე, მტკვარი მოტივტივე მკვდარი თევზებით გაივსო. მაშინ ოფიციალურად განაცხადეს, რომ „შეწონილი ნაწილაკები გაიზარდა, რამაც დახოცა თევზიო“. შეწონილი ნაწილაკები რამ გაზარდა? ერთ-ერთმა საწარმომ, რომელიც ნატახტარის მიდამოებშია, თავის საგუბარ ორმოებში დაგროვილი საწარმოს მოხმარებული წყალი პირდაპირ მიუშვა მდინარეში.
მთლიანად გაწყდა თევზი. გამწმენდი იმ საწარმოს დღესაც არა აქვს. სხვებსაც, თუკი ვინმეს აქვს, ისიც არ ფუნქციონირებს ნორმალურად. ეს სერიოზული პრობლემაა.
– თქვენი ფირმის საქმიანობის პერსპექტივა არსებობს, თუკი გამწმენდების დაყენება მოთხოვნადი გახდება.
– საქმიანობის პერსპექტივა არის. საქართველომ ხომ მოაწერა ხელი ასოცირების ხელშეკრულებას ევროპის გაერთიანებასთან? ხელშეკრულების შესაბამისად, ჩვენ ვალდებული ვართ წყლის ინფრასტრუქტურა 2030 წლისთვის ევროპის ნორმებს და რეგულაციებს შევუსაბამოთ. იგულისხმება სასმელი წყლის და ასევე ზედაპირული წყლების გაწმენდა, რომელიც შეიძლება უერთდებოდეს
ჩამდინარე წყლებს. თითქოს დაიწყეს რაღაც ფუსფუსი, მაგრამ, იმის გამო, რომ არიქა, საწარმო არ გავაჩეროთო, ხმას არ იღებენ. მაგალითად ავიღოთ ნებისმიერი სასაკლაო. სასაკლაოზე უფრო მძიმე დარტყმას ღია წყალსატევებს
სხვა არაფერი აყენებს. თავი რომ დავანებოთ ასეთი ჩამდინარე წყლის მომწამვლელობას, სასაკლაოდან ჩაედინება ორგანული ნაერთების ძალიან მაღალი შემცველობა. ის მოიხმარს მთლიან ჟანგბადს, რაც კი წყალშია. წყალში რაც კი რამე ცოცხალია, უჟანგბადობით იგუდება და კვდება.
– თქვენთვის როგორც მენეჯერისთვის რამდენად რთული სამართავია ასეთი სპეციფიკის მქონე კომპანია?
– არ არის რთული სამართავი, რადგან არ ვართ ძალიან მრავალრიცხოვანი.
– რამდენ ადამიანს აერთიანებს ფირმა?
– დაახლოებით ოცი კაცია. ძირითადად, ყველა ინჟინერია. ასევე ამ რაოდენობაში შედის ბუღალტერიისა და საწყობის თანამშრომლები.
– როდესაც რაიმე შეკვეთაა, მაშინ მუშებს იქირავებთ ხოლმე?
– როცა გვჭირდება, დროებით აგვყავს მუშები. ჩვენი ინჟინრები საკმაოდ მაღალი კვალიფიკაციის და გამოცდილების არიან. არ მეგულება საქართველოში სხვა კომპანია ამ დარგში, ვისაც ასეთი კვალიფიციური სხვადასხვა მიმართულების ინჟინრები ჰყავს. მაგალითად ზაზა წერეთელი, მეცნიერი ფიზიკოსი და დღეს საქართველოს ერთ-ერთი საუკეთესო ელექტრო ინჟინერი. ან, გოგი ჩხიკვაძე – მეცნიერი ავტოინჟინერი და დღეს ჰიდრავლიკური სისტემების საუკეთესო მექანიკური ინჟინერი. ჩვენი ახალგაზრდა პროგრამისტი ლაშა ფერაძეც ყოფილი კომაროველია და თავის დროზე მოსწავლეთა მათემატიკის საერთაშორისო ოლიმპიადაზე გამარჯვებულია. სამრეწველო პროცესების პროგრამისტია, ჩვენი სპეციფიკა აქ
ისწავლა და ახლა ძალიან მაღალი დონის სპეციალისტია. აღსანიშნავია, რომ სამრეწველო პროცესების დაპროგრამებას არცერთი უმაღლესი არ ასწავლის. ამ დარგის სპეციალისტები თითებზეა ჩამოსათვლელი.
– კომპანიას დაახლოებით რა ბრუნვა აქვს, შეგვიძლია ვთქვათ?
– არ გვინდა ამ ციფრის დასახელება. მაგრამ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ზოგიერთი პროექტი საკმაოდ მასშტაბურია. მაგალითად, აი, დღეს ვმუშაობთ ქალაქ ზუგდიდის წყალმომარაგების ავტომატიზაციის პროექტზე.
– ანუ, სახელმწიფო შეკვეთებშიც მონაწილეობთ?
– სახელმწიფო პირდაპირ ჩვენ არ გვიკვეთავს. კომპანიას, რომელიც წყალმომარაგების პროექტს აკეთებს, დასჭირდა ავტომატიზაცია და მოგვმართა ჩვენ.
– უშუალოდ თქვენ არ მონაწილეობთ ტენდერებში?
– არ ვმონაწილეობთ, რადგან როგორც წესი, მოთხოვნა არის ხოლმე სამშენებლო ნაწილზე და ქსელების მოწესრიგებაზე. თუ გამოცხადდა ტენდერი უშუალოდ გამწმენდზე, მაშინ მივიღებთ მონაწილეობას. ტენდერებში
ძირითადად დიდი სამშენებლო კომპანიები მონაწილეობენ და გამარჯვებულს სჭირდება, რომ ვიღაცამ გააკეთოს გამწმენდი, შემდეგ მიხედოს იმ გაკეთებულს და ა.შ. აქ არ ხდება, რომ თუკი შენობას კარგად ააშენებ, მერე შეგიძლია აღარ მიაქციო სისტემატური ყურადღება. ჩვენს დარგში მუდმივად საჭიროა კონტაქტი, მომსახურე პერსონალთან მუშაობა, რაშიც ჩვენ ჩართულები ვართ ყოველდღიურად.
– სახელმწიფო ტენდერებში კორუფციაზეც მიანიშნებენ ხოლმე და თქვენი შეფასებით, რამდენად სამართლიანად ხდება გამარჯვებულის გამოვლენა იმ მიმართულებაზე, სადაც თქვენც საქმიანობთ?
– შესაძლოა სადმე რამე გადაცდომა იყოს, მაგრამ, რომ გითხრათ ჩვენ რამე მსგავსი შეგვემთხვაო – არ იქნება სწორი.
შემიძლია გითხრათ, რომ აშშ-ის მთავრობის პროგრამა USAID-ის გამოცხადებული ტენდერი მოვიგეთ მეორედ. ახლა 35 სკოლაში გამწმენდს ვაყენებთ. მანამდე დაახლოებით 40 სკოლა იყო.
– თქვენს ვებგვერდზე, შესრულებული პროექტების საკმაოდ ვრცელ ჩამონათვალში თითქმის მთელი საქართველოა.
– კი, ასეა.
– როგორია საკადრო პოლიტიკა თქვენთან – ახალ კადრებს რა პრინციპით არჩევთ?
– ძალიან კონსერვატიული მიდგომაა ახალი კადრების მიღებაზე. ახალგაზრდა ბიჭები გვყავს ძირითადად ელექტროინჟინრები და პროგრამისტები. დანარჩენი, რაც შეეხება ტექნოლოგიურ ნაწილს, ფინანსურ ნაწილს, დაახლოებით ჩემი ასაკის ხალხია. ბოლო პერიოდში მანქანათმშენებელი
ავიყვანეთ ახალგაზრდა კაცი – ილია ტაბატაძე, რომელიც ძალიან კარგი სპეციალისტია. ის თანაბრად ძლიერია დაპროექტებაში და სისტემის აწყობაში. ახლა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ობიექტის აწყობა-გამართვა აქვს ჩაბარებული.
– ბიზნესის ეს სფერო რამდენად მიმზიდველია ფულის ჩასადებად და ინვესტირებისთვის?
– ფულის ჩასადებად შესაძლოა მთლად მიმზიდველი არც იყოს. ჩვენ შეკვეთა როცა გვაქვს, მაშინ ვმუშაობთ. აქ ის შემთხვევა არ არის, როცა შენ აქტივები უნდა შეიძინო და ინვესტიცია გააკეთო. ჩვენ უფრო მომსახურების სფეროს
განვეკუთვნებით. აქ მხოლოდ იმ ნაწილში ხდება ფულის ჩადება, თუ ჩვენ რამე დიდ პროექტს ვაკეთებთ და ჩვენივე სახსრებით უნდა დავამთავროთ, რომ დამკვეთმა ჩვენთან საბოლოო ანგარიშსწორება მოახდინოს.
ამისთვის მხარდაჭერა გვაქვს ახლა უკვე „ჰუალინგ ჯგუფში“ შემავალი „ბაზისბანკისგან“. 20 წელია მაგ ბანკის კლიენტები ვართ და სპეციალური ურთიერთობა ჩამოგვიყალიბდა.
თუ არის პროექტი, სადაც ჯერ დაფინანსება უნდა იყოს და ფულს მერე გადაგვიხდიან, მაგაზე „ბაზისბანკი“ მოგვყვება ხოლმე საკრედიტო მხარდაჭერით. იციან, როცა ჩვენ გავაკეთებთ, ხარისხზე შეკითხვები არ იქნება.
– ზოგადად, დღეს საქართველო თუ არის ინვესტორებისთვის
მიმზიდველი? თქვენ სირთულეები გაქვთ გამოვლილი, სხვა ბიზნესში როცა იყავით. ბოლო წლებში მდგომარეობა შეიცვალა?
– წინა ხელისუფლებასთან შედარებით გაუმჯობესება არის მხოლოდ იმ მხრივ, რომ შენ, როგორც ბიზნესმენს არ გეშინია საგადასახადოს შემოსვლის და უსამართლო ჯარიმების დარიცხვის, საბანკო ანგარიშების დაყადაღების,
რომელიც გრძელვადიან დავებში გადაიზრდება. ის რისკი, რომ ამ დავის პერიოდში შეიძლება გაკოტრდე, ამასთან, საბოლოოდ თუნდაც რომ გაგამართლონ ან რაღაცა ნაკლები თანხა დაგაკისრონ, რომლის გადასახდელად თავიდანვე მზად იყავი, უკვე გვიანია და თავს ვეღარ უშველი, რადგან გაჩერდი და დამთავრდა ბიზნესი – ეს რისკები მოიხსნა! მაგრამ, მეორე ძალიან დიდი რისკია, რომ დადგენილი სტანდარტები არ მუშაობს ქვეყანაში. სახელმწიფო
არ იცავს იმ სტანდარტებსაც კი, რომელიც თვითონ აქვს დეკლარირებული.
მაგალითს გეტყვით: საქართველოში, პირველი იანვრიდან ჩვეულებრივი სანთებელის გაყიდვა აკრძალულია. სანთებელა უნდა იყოს ე.წ. child-resistant, 5 წლამდე ასაკის ბავშვს არ უნდა შეეძლოს მისი ანთება. „კრიკეტმა“ შემოიტანა ასეთი სანთებელები და იყიდება კიდეც. ახალმა რეგულაციამ სანთებელა ოდნავ გააძვირა. მომხმარებელს შეიძლება ეჭვი გაუჩნდეს, რომ რადგან სანთებელა რთულად ინთება, წუნდებული პროდუქციაა. სხვა, ჩვეულებრივი სანთებელები კი ძველებურად და იაფად იყიდება. სად არის კონტროლი? დაწერეს, შემოიღეს, კონტროლი არ არის. ახლა გამოვიდა, რომ სანთებელა „კრიკეტი“ დაზარალდა. აზერბაიჯანიდან, დუბაიდან, ჩინეთიდან შემოდის დიდი
რაოდენობით სანთებელები. მათ არავინ აკონტროლებს და კანონმორჩილი ბიზნესმენი იჩაგრება.
სხვათა შორის, სანთებელის ტექნოლოგიის დიდი გამოცდილება მაქვს. პირველი ლაბორატორია ჩვენ ქარხანაში ჩემს ძმასთან ერთად გავაკეთე. ჩინური, უბრალო
სანთებელა რომ დააგდოთ მინდორში, მზეზე, შეიძლება აფეთქდეს და ხანძარიც გაჩნდეს, თუკი ხმელი ბალახია. რა გარანტიაა, რომ შარშანდელი ხანძრები რაღაც მსგავსი მიზეზით არ გაჩნდა? ის სანთებელა კი, რომელიც სტანდარტებს
აკმაყოფილებს, ასე არ აალდება.
– სამაგიეროდ, ასეთი სანთებელა გაცილებით ძვირი ეღირება.
– 1-1.2 ლარი ღირს ასეთი სანთებელა. უბრალო, ჩინური სანთებელა კი დაახლოებით 40 თეთრი. ასევე, მანქანაში, „ტორპედოზე“ რომ დაგრჩეთ სანთებელა მზეში, შეიძლება გასკდეს და ნამსხვრევები სულაც თვალში შეგეყაროთ. ბევრი რისკები ახლავს სტანდარტების დაუმორჩილებლობას.
იგივე ეხება სოფლის მეურნეობას და სოფლის მეურნეობის პროდუქციას. ჩვენ არ გვაქვს გარანტია, რომ როდესაც ბოსტნეულს ვყიდულობთ, ის არ არის დამუშავებული უზომოდ დიდი რაოდენობით ქიმიკატებით და არ არის
ჯანმრთელობისთვის მავნე. თითქმის არავინ ამოწმებს. ევროგაერთიანებაში ასე შეუმოწმებლად არ შეგატანინებენ არც სანთებელას, არც არანაირ პროდუქტს. ჩვენ თუ ევროპისკენ მივდივართ, მაშინ, მოდი, ევროპის სტანდარტები
დავნერგოთ, რაც განვაცხადეთ, ხელი მოვაწერეთ და ვალდებულება ვიკისრეთ.
თუკი გამოჩნდება, რომ აქ სტანდარტები მუშაობს და სახელმწიფო მოგვეხმარება, მაშინ უკვე აზრი მიეცემა წარმოებაში ფულის ჩადებას. მანამდე ძალიან სარისკოა.
ასევე, აქ რომ გაყინული ქათმის ხორცი იყიდება, რა ფასადაც ყიდიან, არ შეიძლება ის ფასი ჰქონდეს ნორმალურ პროდუქტს. სავარაუდოდ, ის არის მკვეთრად ჩამოფასებული ან გასანადგურებლად განსაზღვრული საქონელი, რადგანაც, მაგალითად, მაცივარში შენახვის ვადა გაუვიდა. იგივე შეიძლება ვთქვათ გაყინულ ხორცზე თუ სხვა პროდუქტებზე, რომელიც ისეთი იაფია, რომ ეჭვს აჩენს, მისი მოხმარება საშიშია. აბა, ამ დარგის საწარმოში ინვესტიცია სარისკო არ არის? შემოვა წუნდებული უიაფესი პროდუქტი და გააჩერებს ადგილობრივი საწარმოს ხარისხიანი პროდუქტის გაყიდვას. აქვე დავძენ, რომ
ხარისხიანი პროდუქტები უცხოეთში არ ღირს ჩალის ფასი. ანუ, ადგილობრივი საწარმო მათ მიმართ კონკურენტულია!
– თუმცა, იაფი პროდუქციის მკაცრად შეზღუდვა იმასაც გამოიწვევს, რომ ღარიბ ქვეყანაში საკმაოდ ბევრს საერთოდ აღარ შეეძლება ხორცის თუ ქათმის ყიდვა, თუკი ბაზარზე მხოლოდ მაღალი სტანდარტის და ძვირი პროდუქცია იქნება დაშვებული.
– არ ვიცი. მე დავითვლიდი. შეიძლება სჯობდეს, იმ ნაწილს, ვისაც ყიდვა არ შეუძლია, სახელმწიფომ დახმარება გაუწიოს ან აქაურ წარმოებას მიეხმაროს, ვიდრე ის ფული სხვა მიმართულებით დაიხარჯოს და სანაცვლოდ ბაზარზე ისეთი პროდუქცია შემოვიდეს, რომელიც შეიძლება მომწამვლელიც იყოს.
– ამ სიტუაციაში რამე ახალი მიმართულების ბიზნესის წამოწყებას თუ გეგმავთ?
– დიდი სურვილი მაქვს გავაღრმავო ჩემი ბიზნესი, სადაც ჩემი ცოდნის გამოყენება შეიძლება. გვინდა დავნერგოთ ავტომატიზაციაში ხელოვნური ინტელექტის მომენტები. სისტემა წინასწარ კი არ უნდა იყოს დაპროგრამებული
სადმე კაბინეტში, არამედ უნდა სწავლობდეს, როგორც ოპერატორი სწავლობს გამოცდილების შედეგად, რა როგორ იმართება და მერე თვითონ მართოს.
– შესაბამის სიტუაციაში შესაბამისად იმოქმედოს.
– კი. ძალიან გვინდა, რომ ასეთი რაღაცები დავნერგოთ.
– მსგავსი მიმართულებით მუშაობა უფრო ბიზნესის თვალსაზრისით გაინტერესებთ თუ უფრო თქვენი პროფესიული მიზანი გამოძრავებთ?
– ბიზნეს-კუთხითაც ძალიან საინტერესოა. მიგვაჩნია, რომ დაინტერესებას გამოიწვევს. გამწმენდ პატარა სადგურებზე შეიძლება დიდი ეკონომიკური ეფექტი არ ჰქონდეს, მაგრამ დიდ გამწმენდებზე დიდი ეფექტი ექნება. ჩვენ მკვეთრად შევამცირებთ ელექტროენერგიის და ქიმიკატების ხარჯებს. წყალი როგორიც არ უნდა შემოვიდეს, გამწმენდი მაინც ჩართულია, ჰაერსაბერები გუგუნებს და მუდმივად მოიხმარს დენს. სხვაა, როცა გაწვიმდება და მღვრიე წყალი შემოდის და სხვაა, როცა სუფთა წყალი შემოედინება. იქნებ სულაც არ არის საჭირო ჰაერსაბერების მუშაობა კონკრეტულ დროს და მხოლოდ უნდა გაატარო ეს წყალი, რადგან დალექვის პრინციპით გაფილტვრაც საკმარისია?
– ფიქრობთ, რომ ასეთ პროექტზე მოთხოვნა დიდი იქნება?
– იმ პროექტებზე, რომელიც ეკონომიურ ეფექტს იძლევა მოთხოვნა ყოველთვის იქნება. ხშირად საწარმოები გვიკავშირდებიან და გვთხოვენ ზედაპირული, ან ჭაბურღილის წყლის გაწმენდას, რათა ის სასმელად ვარგისი იყოს. მათ ამგვარი წყლის მოხმარება ურჩევნიათ მისი ეკონომიურობიდან
გამომდინარე.
– საქართველოზე სულ გვესმის, რომ ისეთი სუფთა წყლით მდიდარი ქვეყანა ვართ, რომ აქ პრობლემა არ უნდა იყოს ხარისხიანი წყლის მიწოდებაში.
– ვინც ამას ამბობს, იმან ჰკითხოს აბა სოფლის მაცხოვრებლებს გინდა დასავლეთ, გინდა აღმოსავლეთ საქართველოში, წვიმა რომ წამოვა ან თოვლი როცა დნება, მაშინ სასმელი წყალი სუფთა აქვს? საბჭოთა დროინდელი
გამწმენდები რომ დგას ყველგან, როგორც კი გაწვიმდება, მღვრიე წყალი შედის ქსელში. მღვრიე წყალი მხოლოდ მიწა და ტალახი კი არ არის, ეს ორგანული ნაერთებით გაჯერებული წყალია და გაწმენდის გარეშე მისი გამოყენება არ
შეიძლება. თუ წყალში ორგანული ნაერთებია და მაინც დაქლორე, ქლორთან ორგანული ნაერთი ე.წ. ტრიჰალომეთანს წარმოშობს, რომელიც არის კანცეროგენული და კიბოს აჩენს. მეორე მხრივ, სხვა გამოსავალიც არ არის. ქლორის გარეშე შეიძლება წყლის მეშვეობით ინფექციური დაავადებები გავრცელდეს და მოსახლეობას სასიკვდილო ეპიდემიები დაემუქროს.
– ხშირია ასეთი სახიფათო წყლის მიწოდების შემთხვევები?
– სადაც კი მდინარის წყალი და ზედაპირული წყალი შედის ქსელში. ასეთი რისკი არ ეხება ჭაბურღილის წყალს. მაგალითად, ზუგდიდი ჭაბურღილის წყლით მომარაგდება, წყალი არის გაწმენდილი და სტაბილური. სადაც კი ზედაპირულიწყალია, მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი კი სწორედ მდინარის წყალს იღებს, იქ მაღალი რისკია. ამიტომ, გამწმენდი აუცილებელია.
– მომავლის გეგმები რა გაქვთ?
– გადავდივართ უფრო დიდ პროექტებზე, უკვე ქალაქებზე. თუ საქმე ეხება გამწმენდს – შეგვიძლია მთლიანად ჩვენ გავაკეთოთ: ვიქირავოთ სამშენებლო კომპანია, მათ გადავუხადოთ და ისე შევასრულოთ პროექტი. მაგრამ, თუ არის ქალაქის დაქსელვა, მოსახლეობის გამრიცხველიანება, მთელი ქალაქის გადათხრა – ეგ ჩვენი საქმე არ არის.
– თბილისის წყლის ხარისხზე რას იტყვით?
– თბილისის წყალი დამაკმაყოფილებელი ხარისხისაა.
– GWP-ს არც თუ იშვიათად აკრიტიკებენ ხოლმე წყლის შეწყვეტის გამო და პერიოდულად, ხარისხთან დაკავშირებითაც.
– რად უნდა მაგას კრიტიკა, თუკი თბილისის ზღვის წყალს იღებ და თევზის სუნი ასდის, გასაგებია, ე.ი. სათანადოდ გაწმენდილი არ არის.
არაგვის ხეობიდან რაც მოდის, ის წყალი ასე თუ ისე, კარგია. ჟინვალის წყალსაცავი თავისთავად დიდი სალექარია. მაგრამ, თბილისის ზღვიდან რომ მარაგდება ვაზისუბანი და ახლო ტერიტორიები, წყალს ხანდახან თევზის სუნი ასდის. განსაკუთრებით გაზაფხულზე. ეს ნიშნავს, რომ წყალი არ არის სათანადოდ გაფილტრული.
მეორე პრობლემა აქვს GWP-ს, რომ თბილისის ქსელი არის მოძველებული. სანამ დაზიანებულ მილებში წნევაა, იქიდან წყალი მიწაში იღვრება და პრობლემა არ არის. მაგრამ როცა დაზიანების გამო წყალს კეტავენ და მილში წნევა აღარ არის, მაშინ ეს წყალი დაზიანებულ მილებში უკან შედის. იქვეა კანალიზაციის მილები, რომლებიც ხშირად ასევე დაზიანებულია. წყალს რომ ჩართავენ, დასაწყისში, ონკანებში შესაძლოა დაბინძურებული წყალი წამოვიდეს. ამიტომ, მე ყველას ვურჩევ, რომ წყალი აადუღონ და ისე
მოიხმარონ.
– თქვენ მეცნიერებაში მუშაობის გამოცდილებაც გაქვთ და ბიზნესშიც. რას ურჩევთ დღევანდელ სტუდენტებს, როგორ დაგეგმონ თავიანთი განათლება და მომავალი საქმიანობა?
– ნებისმიერ შემთხვევაში, საბაზისო განათლების მიღება აუცილებელია და შემდეგ გარკვეულწილად მეცნიერებაშიც ნაბიჯების გადადგმა. ლაპარაკი არ არის, რომ გახდეს ნიუტონის დონის მეცნიერი ან გნებავთ მუსხელიშვილის
მსგავსი მათემატიკოსი. უბრალოდ, თუ ცხოვრება სხვა გზით წავიდა, უნდა შეძლო შეიცვალო და რაღაც ახალ სფეროს მოკიდო ხელი. მე და ჩემს პარტნიორს საბაზისო განათლება რომ არ გვქონოდა, ამ საქმეს ვერ დავიწყებდით.
ლაპარაკი არ არის იმ ბიზნესზე, რომელიც მაგალითად, „კრიკეტის“ სანთებელების შემოტანას ეხება. იმასაც თავისებური ნიჭი უნდა, მაგრამ საბაზისო განათლება, რასაც მე ვგულისხმობ, არ სჭირდება. 21-ე საუკუნეში, მთელი რიგი პროფესიებისა გაქრება. ეს ჩემი ვარაუდია, რომელიც
დაფუძნებულია იმაზე, რასაც ვკითხულობ ხოლმე. კარგი ფინანსისტი ალბათ იშოვნის სამსახურს, მაგრამ, ფინანსისტები მასობრივად – ბუღალტერი, ბუღალტრის თანაშემწე, გაქრებიან. საგადასახადო სამსახურებს დღესაც კი უკვე საქონლის მოძრაობა სერვერზე აქვთ და იციან საწყობში რა გიდევს. შენი ფულის მოძრაობა ბანკში იციან. ახლა დარჩა ნაღდი ფულის მოძრაობა და კიდევ მცირე დეტალები. ნაღდი ფული ალბათ უახლოეს წლებში აღარც იქნება. შესაბამისად, აღარ იქნება საჭირო ფინანსისტის პროფესია. ალბათ გაქრება პროფესია მძღოლიც...
ძალიან მძიმე დღეში შეიძლება აღმოჩნდეს დღევანდელი ახალგაზრდობა 20 წლის მერე. ჩვენ ხომ პრაქტიკულად უნივერსიტეტის დამთავრებიდან 10-15 წლის შემდეგ შევიცვალეთ პროფესია?! ჩვენ ავირჩიეთ სფერო, რომელთანაც
ჩვენი განათლება ახლოს იყო – გავხდით ინჟინრები. ამიტომ, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ახალგაზრდებმა იცოდნენ, შეიძლება დასჭირდეთ პროფესიის შეცვლა და საჭიროა ისეთი განათლება მიიღონ, რომ ასპარეზი არ
შეიზღუდონ.
– თავისუფალი დრო თუ გაქვთ?
– თავისუფალი დრო იშვიათად მაქვს და ოჯახიც იშვიათად მხედავს. თუმცა, თუ გამოჩნდა ასეთი დრო, მიყვარს მეგობრებთან შეხვედრები და რაგბის თამაშებს ვესწრები. ბოლოს ვიყავი კარდიფში, როდესაც ჩვენი ნაკრები უელსს
ეთამაშა. ასევე, აუცილებლად წავალ იტალიასთან შეხვედრაზე, რომელიც სავარაუდოდ, ნოემბერში გაიმართება იტალიაში.
სხვა მხრივ, თვითონ ვარ სპორტით დაკავებული და ყოველ დილით კუს ტბაზე ვვარჯიშობ.
ესაუბრა თემურ იობაშვილი
