მინი დოსიე
გრიგოლ ვაშაძე დაიბადა 1958 წლის 19 ივლისს, თბილისში.
განათლება
1965-1975 - თბილისის 61-ე საშუალო სკოლა;
1976-1981 - მოსკოვის სახელმწიფო საერთაშორისო ურთიერთობების ინსტიტუტი, საერთაშორისო სამართლის ფაკულტეტი;
1988-1990 - მოსკოვი, დიპლომატიური აკადემია, ასპირანტი.
სამუშაო გამოცდილება
1981-1988 - საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სამინისტრო, საერთაშორისო ორგანიზაციების განყოფილება; კოსმოსის და ბირთვული შეიარაღებების განყოფილება;
1990-2008 - კომპანიები „Georgia Arts Management“ და „Gregory Vashadze and BR“, დამფუძნებელი, ხელმძღვანელი;
2008 წლის 6 თებერვალი – 1 ნოემბერი – საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე;
2008 წლის 1 ნოემბერი – 6 დეკემბერი – საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის მინისტრი;
2008-2012 - საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი;
2017 წლიდან პარტია ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის პოლიტიკური საბჭოს წევრი.
მინიჭებული აქვს საგანგებო და სრულუფლებიანი დესპანის დიპლომატიური რანგი.
უცხო ენები
რუსული, ინგლისური, პორტუგალიური, იტალიური, ესპანური, ფრანგული.
ჰყავს მეუღლე ნინო ანანიაშვილი და ორი შვილი - ნოდარ ვაშაძე და ელენე ვაშაძე.
– ბატონო გრიგოლ, მადლობას გიხდით ინტერვიუზე დათანხმებისთვის. თუ შეიძლება მოკლედ გვიამბეთ რა გზა გაიარეთ, სანამ „გაერთიანებული ოპოზიციის“ პრეზიდენტობის კანდიდატად წარგადგენდნენ?
– 1958 წელს დავიბადე თბილისში. 1976 წელს, საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ გავხდი მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობების სახელმწიფო ინსტიტუტის სტუდენტი, რომელიც 1981 წელს დავამთავრე. 1981-დან 1988 წლის პირველ აგვისტომდე ვმუშაობდი საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სამინისტროში, რომელიც დავტოვე, რადგან უკვე გასაგები იყო საით მიდიოდა ისტორია.
1988 წლის 1 აგვისტოდან გავხდი დიპლომატიური აკადემიის მსმენელი, რომელიც 1991 წელს დავამთავრე. შემდეგ, საქართველოში დაბრუნებამდე – 2004 წლამდე კერძო ბიზნესში ვიყავი, ნიუ-იორკში. 2008 წლის 6 თებერვალს დავინიშნე საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილედ, 2008 წლის 6 ნოემბერს დავინიშნე საქართველოს სპორტის კულტურის და ძეგლთა დაცვის მინისტრად. საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრად დავინიშნე 2008 წლის 6 დეკემბერს, რა მოვალეობასაც ვასრულებდი 2012 წლის 26 ოქტომბრამდე.
– რატომ წახვედით სასწავლებლად მოსკოვში, რამე განსაკუთრებული საფუძველი ჰქონდა ამ გადაწყვეტილებას, ვინმე თქვენიანი იყო მოსკოვში თუ სხვა მიზეზის გამო?
– არა, ასე გამოვიდა. ბავშვობიდან მიყვარდა ისტორიული წიგნები, მემუარები... ზოგადად, ისტორია უპირველეს ყოვლისა ომი და დიპლომატიაა. აქედან გამომდინარე, მინდოდა დიპლომატია.
ერთადერთი გზა მაშინ ამ განათლების მისაღებად ან მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობების ინსტიტუტში იყო ან კიევის საერთაშორისო ურთიერთობის უნივერსიტეტში, სადაც მგონი ფაკულტეტი ჰქონდათ. უფრო პრესტიჟული, რა თქმა უნდა, მოსკოვის ინსტიტუტი იყო. ხაზს ვუსვამ, 1976 წელია, როდესაც ჰარვარდის ან ფლეტჩერის სკოლაში წასვლა შეუძლებელი იყო, თორემ სიამოვნებით წავიდოდი.
გამოცდებს რომ ვაბარებდით, სტუდენტებს ანაწილებდნენ და მოვხვდი არა საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე, არამედ საერთაშორისო სამართლის ფაკულტეტზე, რასაც დიდ ბედის იღბლად მივიჩნევ. ფანტასტიკური პროფესორ-მასწავლებლები გვყავდა და ის მრავალმხრივი ცოდნა, რომელიც იქ მივიღე – ყველაფერი შემდეგ ცხოვრებაში გამომადგა.
– თქვენი ოპონენტებისგან ხშირად ისმის ხოლმე, რომ მოსკოვის სახელმწიფო საერთაშორისო ურთიერთობების ინსტიტუტის კურსდამთავრებულები, მეტადრე საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლები განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ იყვნენ მაშინდელი „კაგებეს“ მხრიდან. თქვენ შემთხვევაში რა ხდებოდა და რას უპასუხებთ?
– იდიოტიზმზე რა უნდა ვუპასუხო? შეიძლება შვიდჯერ გაუმეორო, მაგრამ მაინც ვერ გაიგებენ.
– ანუ, არ იყო რაიმე ინტერესი საბჭოთა უშიშროების სამსახურის მხრიდან?
– მე ვმუშაობდი საგარეო საქმეთა სამინისტროში 1982 წლიდან 1988 წლამდე. ვიყავი საბჭოთა კავშირის დელეგაციის წევრი განიარაღების კონფერენციაზე, რომლის დღის წესრიგშიც იყო: ქიმიური იარაღის აკრძალვა, ბირთვული იარაღის გამოცდების აკრძალვა, რადიოლოგიური იარაღის აკრძალვა, ყოვლისმომცველი განიარაღების პროგრამა...
კვალიფიციური ადამიანი რომ დაფიქრდეს, უნდა მიხვდეს, რა ცოდნა უნდა ჰქონოდა კაცს, რომ ამ დელეგაციის შემადგენლობაში ყოფილიყო. რა კავშირი შეიძლება პარალელურად ჰქონოდა საბჭოთა კავშირის დიპლომატს მათთან, ვისაც დამცინავად „სამოქალაქოტანსაცმლიან დიპლომატებს“ ვეძახდით ხოლმე? ეს სულ ცალკე განშტოება იყო, რომელსაც არაფერი აკავშირებდა ცენტრალურ აპარატთან, გარდა იმ ხალხისა, ვისაც დავალებული ჰქონდა ჩვენთვის თვალთვალი. მაგათი ადგილსამყოფელი კი ყოველთვის იყო საელჩოები და არავითარ შემთხვევაში დელეგაციები, სადაც სპეციალური საკითხები განიხილებოდა, განსაკუთრებით ისეთი, როგორიც იყო განიარაღება. ასეთ თემებზე მუშაობას დღე-ღამეში 24 საათი ცოდნის გაღრმავება სჭირდებოდა.
ამიტომ, როდესაც ამდენი წელიწადია ჩემს ბიოგრაფიაში იქექებიან და ვერაფერი გამონახეს, იძულებულები არიან კლინიკური იდიოტებივით იძახონ, თითქოს რაღაცა იპოვნეს. ბოლოს და ბოლოს, ზოგიერთი ვინც ამ სისულელეს იმეორებს, მათი მამები საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრ ედუარდ შევარდნაძის ხელმძღვანელობით მუშაობდნენ. შევარდნაძე მოსკოვში წასვლამდე საქართველოს შსს მინისტრი იყო... ასე რომ მარტივად გეტყვით, „კაგებეშნიკები“ შინ მოიკითხონ.
– თქვენ საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სამინისტროში მუშაობდით და შემდეგ ჯერ დიპლომატიის აკადემიაში წახვედით, მოგვიანებით კერძო ბიზნესში ჩაერთეთ. რა გახდა სამინისტროდან თქვენი წასვლის მიზეზი?
– 1988 წელს უკვე გასაგები გახდა, რომ საქართველო დამოუკიდებელი გახდებოდა. ამისთვის მომზადება იყო საჭირო და სამინისტროდან წავედი. მაგრამ, 1988 წელს ადამიანს არ შეეძლო არ ყოფილიყო არსად. ამიტომ, გადავწყვიტე, აღებული პაუზა სასარგებლოდ გამომეყენებინა და ჩემი ცოდნა კიდევ უფრო გამეღრმავებინა საერთაშორისო სამართლის და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობების მიმართულებით. როგორც მინისტრს, ეს ცოდნა შემდეგ ძალიან გამომადგა.
– რაც შეეხება ბიზნესს?
– საბჭოთა კავშირი ინგრეოდა. უკვე გასაგები გახდა, რომ თუ ჩვენ სტაბილური შემოსავლის წყაროს არ მოვნახავდით, საქართველოში ლამის მთელი ნათესაობა შიმშილით ამოწყდებოდა. ამიტომ, რომ გითხრათ ძალიან მიყვარს ბიზნესის ეს სფეროო, არ იქნება მართალი.
– მოსკოვის ტერიტორიაზე გქონდათ რაიმე საქმე?
– მოსკოვში ჩვენ ფაქტობრივად 1993 წლიდან აღარ ვცხოვრობდით. 1993 წელს ნინო, ჩემი მეუღლე, გახდა ამერიკის ბალეტის თეატრის მოწვეული ვარსკვლავი. მოსკოვის „დიდ თეატრში“ წელიწადში მხოლოდ 8 სპექტაკლი ჰქონდა. ამიტომ, ვცხოვრობდით ნიუ-იორკში და სპექტაკლის დროს ჩავდიოდით ხოლმე მოსკოვში.
– 2008 წლამდე ბიზნესში იყავით. 2008 წლის თებერვალში საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროში დაიწყეთ მუშაობა. რატომ დაბრუნდით სახელმწიფო სამსახურში და ვინ შემოგთავაზათ?
– მიხეილ სააკაშვილმა შემომთავაზა. მანამდე ისე მოხდა, რომ როდესაც მაღალი რანგის სტუმარი ჰყავდა ჩვენს ხელისუფლებას, არ აქვს მნიშვნელობა პრეზიდენტი იყო, პრემიერ-მინისტრი თუ სხვა, ხანდახან მიმიწვევდნენ ხოლმე, რომ ეჩვენებინათ მათთვის ჩვენი ოჯახი, ასევე რომ ჩვენთან მოეყვანათ.
– სანამ მინისტრის მოადგილე გახდებოდით, მიხეილ სააკაშვილთან გქონდათ ურთიერთობა?
– თვალით არ მყავდა ნანახი, თუმცა, მის ოჯახს, მის ნათესაობას ბავშვობიდან ვიცნობდი. ნიუ-იორკში ყოფნისას, ჩემთან მოჰყავდათ სტუმრები, გვქონდა საუბარი, მაცლიდნენ ლაპარაკს, როგორც კერძო მოქალაქეს. როდესაც მიშამ ჩემი სახელმწიფო სამსახურში დაბრუნება გადაწყვიტა. დიდხანს ვეწინააღმდეგებოდი, კიდევ უფრო წინააღმდეგი იყო ჩემი მეუღლე. მიჩვეული ვიყავი თავისუფალ ცხოვრებას. მით უმეტეს, არ მინდოდა ისევ ჰალსტუხის გაკეთება და კოსტუმის ჩაცმა. მაგრამ ვხედავდით, რომ რუსეთის აგრესიული პოლიტიკა მატულობდა. მიშამ მითხრა – ხომ იცი რა პერიოდია, რა სინდისით იჯდები დივანზე, უყურებ ლამაზ სპექტაკლებს და საერთოდ, ცხოვრებით დატკბებიო? მართალი იყო.
– როდის გესაუბრათ?
– 2008 წლის იანვარში. დამითანხმა და 6 თებერვალს საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის რიგითი მოადგილე გავხდი.
– გამოდის, 2008 წლის იანვარში უკვე იყო ომის მოლოდინი და თქვენი დანიშვნით, მიუხედავად თქვენი კონტაქტების და ნაცნობობისა, ომის თავიდან აცილებას არაფერმა უშველა.
– ჩვენ ყველაფერი გავაკეთეთ, რომ ომი აგვეცილებინა. შეგიძლიათ „ვიკილიქსში“ ნახოთ, დაახლოებით 200-მდე ტელეგრამაა შეერთებული შტატების საელჩოდან ვაშინგტონში გაგზავნილი. ტელეგრამების ნაწილი მეც მეხება. არც ვადასტურებ და არც ვუარყოფ ამ ტელეგრამების ნამდვილობას, მაგრამ, როგორც იტყვიან, მიმზიდველი საკითხავია.
– საგარეო საქმეთა მინისტრი გელა ბეჟუაშვილი იყო?
– არა, მაშინ მინისტრად დაინიშნა დავით ბაქრაძე და მასთან ერთად ვმუშაობდი ამ საკითხებზე.
– თქვენი დღევანდელი შეფასებით, რა დააკლო ქართულმა მხარემ, თუნდაც ამერიკელებთან და საერთაშორისო თანამეგობრობასთან ურთიერთობისას, რომ რამენაირად ომი არ მომხდარიყო?
– არაფერი დაუკლია. რუსეთის ფედერაციას ომი გადაწყვეტილი ჰქონდა, მომზადებული იყო რამდენიმე სცენარი და ასე ვთქვათ, ბოლო წვეთი, რომელმაც მათი მოთმინების ფიალა აავსო, გახლდათ 2008 წლის 2 აპრილი. ბუქარესტში გაიჟღერა ფრაზამ, რომ უკრაინა და საქართველო აუცილებლად გახდებიან „ნატოს“ წევრები. საქართველოს რუსეთი კიდევ რაღაცნაირად შეეგუებოდა, მაგრამ უკრაინა მათვის სრული კოშმარი იყო. უკრაინაში ჯერ არ ჰქონდათ სცენარი ისე გამზადებული, რომელიც მერე ყირიმთან და აღმოსავლეთ უკრაინასთან მიმართებაში აამოქმედეს. საქართველოსთან კი ყველაფერი მზად იყო უკვე 2006 წელს, როგორც „აღიარებით ჩვენებაში“ თქვეს მედვედევმა და პუტინმა.
მაშინ რუსული არმიაც და დიპლომატიაც გაცილებით სუსტი იყო, ვიდრე დღეს და ვიდრე 2008 წლის დეკემბერში, როცა ომის შემდეგ მათი მობილიზაცია მოხდა.
მათი გათვლა იყო, რომ საქართველოს ხელისუფლება არის უკიდურესად არაპოპულარული. ოსური ბანდფორმირებები, პლუს კაზაკებისგან და ათასი ჯურის ვიგინდარებისგან შემდგარი ჯგუფები და შენიღბული რუსული სამხედრო შენაერთები უნდა შესულიყვნენ გორში, რაც ავტომატურად გამოიწვევდა საქართველოს ხელისუფლების ჩამოშლას. მაგრამ, როდესაც სამდღიანი ომის შემდეგ ნახეს, რომ რა ცუდად მიდის მათი გეგმის საქმე, მოუწიათ დამატებით არტილერიის, ტანკების, სპეცნაზის, კავშირგაბმულობის შენაერთების ომში ჩართვა... დაახლოებით 80 000-მდე სამხედრო მოსამსახურე შემოიყვანეს საქართველოში. ამ ყველაფრის მთავარი მიზეზი იყო, რომ რატომღაც დარწმუნებულები იყვნენ, სექტემბერში, „ნატოს“ მინისტერიალზე საქართველო აუცილებლად მიიღებს წევრობასო.
ამიტომ, რუსეთისთვის ომის მოსწრება საჭირო იყო ივლისის ბოლოს-აგვისტოს დასაწყისში, სანამ უღელტეხილები თოვლისგან თავისუფალია.
– საერთაშორისო საზოგადოება იყო კი ბოლომდე საქმის კურსში, რა ემუქრებოდა საქართველოს? იგივე „მაპი“ რომ მოეცათ, იქნებ ომს გადავრჩენილიყავით... შეგვიძლია უკმაყოფილება გამოვთქვათ და დავადანაშაულოთ ნაკლებ ყურადღებაში საქართველოს მიმართ?
– ნათქვამიც მაქვს და გავიმეორებ – ბუქარესტის სამიტის დროს რომ დასავლეთის ქვეყნებს სხვა ლიდერები ჰყოლოდა და არა ისინი, ვინც იყვნენ, სხვა სიტუაცია გვექნებოდა. მაგალითად, რომ ყოფილიყო რონალდ რეიგანის და მარგარეტ თეტჩერის მასშტაბის და კლასის ხელმძღვანელობა, მათ რომ მუშტი დაერტყათ მაგიდაზე და ეთქვათ, რომ არაფერი შეცვლილა 2003 წლიდან, როდესაც ჩვენ „ნატოს“ რიგებში მივიღეთ ბალტიის სახელმწიფოები, დემოკრატიულ ქვეყნებს კვლავ სურთ შეუერთდნენ დემოკრატიული სახელმწიფოების თავდაცვით ორგანიზაციას, ამიტომ ჩვენ ამ გადაწყვეტილებას ვღებულობთო, რუსეთი სერიოზულ სიგნალს მიიღებდა. „მაპი“ იქნებოდა რუსეთისთვის გაფრთხილება: არ გაანძრიო თითი. შემდეგ შეიძლებოდა მოლაპარაკებების დაწყება და გიგანტური პრობლემების თავიდან აცილება. მაგრამ, ჩვენი ტრაგედიაა, რომ ჩრდილოეთიდან გვესაზღვრება სახელმწიფო, რომელსაც საერთოდ არ აქვს იმის გაგება, რა არის დიპლომატია. მისთვის არსებობს ორი გზა: ან ხარ მისი კოლონია, ან შენ წინააღმდეგ სამხედრო ძალას იყენებს.
– გამოდის, ჩვენდა სამწუხაროდ, მაშინ დასავლელ ლიდერთა ისეთი შემადგენლობა დაემთხვა, რომ მდგომარეობის მსხვერპლი აღმოვჩნდით.
– ეს იყო გერმანიის, საფრანგეთის და მათ ზურგსუკან ამოფარებული ბენელუქსის ქვეყნების ხელმძღვანელობის პოზიცია.
– მგონი, მაშინ პირველი შემთხვევა იყო, როდესაც ამერიკის ხელისუფლებამ ვერ გაიტანა თავისი პოზიცია „ნატოს“ წევრ ქვეყნებთან.
– შეერთებულმა შტატებმა თავისი მოსაზრება ვერ გაიტანა, რადგან გვიან დაიწყეს მომზადება. რატომღაც, ადმინისტრაცია დარწმუნებული იყო, რომ საკითხს გაიტანდა, თუმცა პრეზიდენტ ბუშის ვადა უკვე იწურებოდა და ამისთანა საჩუქრის გაკეთებას ევროპელები არ დათანხმდნენ. მათ იმ დროისთვის შემორჩენილი ჰქონდათ ილუზიები, რომ რუსეთი შეიძლება ჩააბან მსოფლიო ეკონომიკის ფერხულში, ჰყავდეთ G8-ში, „დიდ ოცეულში“, გახადონ ყველაზე განვითარებული ქვეყნების ეკონომიკური ორგანიზაციის წევრი... ასევე მკვიდრად და მტკიცედ ჩააბუდო შენს საბანკო სისტემაში და ეს ყველაფერი შედეგად მოიტანს რუსეთის დემოკრატიზაციის დასაწყისს... გვარებს არ დავასახელებ, მაშინდელი მინისტრები მხვდებოდნენ, რადგან ყველაზე მტკივნეული თემები – რუსეთის ფედერაცია და საერთაშორისო ორგანიზაციები მქონდა ჩაბარებული. ეს ხალხი მაძლევდა შეკითხვას, რომელსაც 4 წლის ბავშვიც არ დასვამს – მედვედევი ხომ უფრო დემოკრატია, ვიდრე პუტინიო?
– რა იწვევდა მათ ასეთ გულუბრყვილობას?
– ჩვეულებრივი ბიუროკრატიული სიზარმაცე, არაცნობისმოყვარეობა. ბიუროკრატი, რომელიც კომფორტულ პირობებში ცხოვრობს, მისთვის მთავარია არაფერი გააკეთებინო. შემიძლია ვილაპარაკო რაც ხდებოდა 2008 წლის 6 თებერვლამდეც: წითელუბანიც გვახსოვს, აფეთქებული ელექტროგადამცემი ხაზებიც, აფეთქებული გაზსადენიც და სატვირთო თვითმფრინავებით გამოძევებული ქართველები რუსეთიდან...
– სარკინიგზო ჯარების შეყვანაც აფხაზეთში და რკინიგზის მოწესრიგება სამხედრო მიზნების განსახორციელებლად...
– ყველაფერი გვახსოვს. მაგრამ, როგორ პროფესიონალი დიპლომატი, რომელიც თავისი ხალხის წინაშე აგებს პასუხს, შემიძლია გითხრათ, რომ 2006 წლის თებერვლიდან მე ვიყავი იმის მოწმე, რომ ჩვენ არ დაგვიკლია მცდელობა. ყველა დონეზე ვყვიროდით – გააკეთეთ რამე, მოგვეხმარეთ, რომ რუსეთმა გაიგოს, აგრესია ძვირად დაუჯდება.
2008 წლის 31ივლისი იყო თუ 1 აგვისტო, როდესაც ცხინვალის რეგიონის ტერიტორიაზე პირადი მანქანით მე და ჩემი მძღოლი შევედით, უკვე საარტილერიო სროლა მიდიოდა. ჩვენი მშვიდობისმყოფელები უკვე დაჭრილები იყვნენ, ერედვს და თამარაშენს ცხინვალის ცენტრიდან 152მმ კალიბრიანი იარაღით უშენდნენ ცეცხლს და ხალხმა დაიწყო სახლების დატოვება.
დილის 6 საათზე ჩამოვედი და შესანიშნავ კოლეგას, ბატონ ტაფტს დავურეკე და ვუთხარი, ჯონ, არავითარი პროვოკაცია და არავითარი კონფლიქტის ცხელი ფაზა არ არის, ეს არის ნამდვილი ომი. მით უმეტეს, ამ შეიარაღების ცხინვალის რეგიონის ტერიტორიაზე ყოფნა დაგომისის ხელშეკრულებით აკრძალული იყო.
– თქვენ ხშირად აკრიტიკებთ დღევანდელი ხელისუფლების საგარეო და საშინაო პოლიტიკას. თქვენი შეფასებით, ივანიშვილის ხელისუფლებამ რამე ისეთი გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენა ქართულ დიპლომატიას საერთაშორისო დიპლომატიურ ფრონტზე, რასაც აღარაფერი ეშველება?
– ფიზიკური სიკვდილის გარდა ალბათ ყველაფრის გამოსწორება შეიძლება. მაგრამ, დავიწყოთ უმთავრესით: მუსიკას ვერ დაუკრავ, თუ კარგი ინსტრუმენტი არ გაქვს. ამათ სტრადივარიუსის ინსტრუმენტი აიღეს, დაამსხვრიეს და გადააგდეს. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროდან გაძევებულია და დღეს ან უმუშევრები არიან, ან არასამთავრობო ორგანიზაციებში საქმიანობენ ადამიანები, რომელებიც დიპლომატიური სამსახურის ხერხემალს წარმოადგენდნენ. დაკავებული იყვნენ მრავალმხრივი დიპლომატიით, საერთაშორისო ორგანიზაციებით, განიარაღებით და უსაფრთხოების საკითხებით. ორმხრივ დიპლომატს უნივერსიტეტი ამზადებს, შეგიძლიათ ასწავლოთ ენა, ისტორია, ქვეყნის კულტურა... მაგრამ, მრავალმხრივ დიპლომატს, გენიალური მუსიკოსივით ან მოჭადრაკესავით თანდაყოლილი უდიდესი ნიჭი სჭირდება. უმუშევარია ნიკა ვაშაკიძე, რომელიც 1992 წლიდან საქართველოს ემსახურებოდა და უნიკალური გამოცდილება, ნიჭი, ტალანტი და ინსტიტუციური მეხსიერება აქვს. ასევეა პაატა გაფრინდაშვილი, მამუკა ჟღენტი, სალომე სამადაშვილი, კახა ლომაია, რომელიც მუშაობს გაერთიანებული ერების სამდივნოში იმის მაგივრად, რომ ქართული დიპლომატიის სამსახურში იყოს. ეს პირველი პრობლემაა.
მეორეა – საერთაშორისო ორგანიზაციებში, ფორუმებზე და საერთოდ, დიპლომატიურ ფრონტზე რუსეთის მიმართ ყველანაირი ზეწოლა შეწყვეტილია. რაც კეთდება, 1-2 უნიკალური დიპლომატის დამსახურებაა, რომელთა გვარებს არ დავასახელებ, რომ პრობლემა არ შეექმნათ. ვინც საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელობს, ამ ადამიანებს არც პროფესიული და არც ადამიანური უფლება არა აქვთ რომ სამინისტროს სათავეში ედგნენ.
მესამე – მუდმივად მიდის რუსეთთან ფარული მოლაპარაკებები და ეტყობა ვკისრულობთ ისეთ ვალდებულებებს, რომელიც ძალიან დაგვაზიანებს. მრავალი შეკითხვის მიუხედავად, უცნობია რას მოვაწერეთ ხელი „გაზპრომთან“ დაკავშირებით. შეთანხმება იყო თუ ხელშეკრულება? რა პირობებზე? თქვეს, რომ კომერციული საიდუმლოაო. გამოდის, სახელმწიფოს არ მოუწერია ხელი. მაშინ, გვაინტერესებს, ვის გადასცა თავისი უფლებამოსილება სახელმწიფომ?
დღეს ექსპერტებთან მქონდა შეხვედრა უსაფრთხოების საკითხებზე. შესანიშნავი საუბარი შედგა, ყველას მადლობა ვუხდი კიდევ ერთხელ. იმ ხალხმა გაგვაფრთხილა, რომ აფხაზეთის რკინიგზის მონაკვეთზე შეთანხმება თითქმის უკვე მიღწეულიაო. დავუშვათ, ყარაბახში რომ რაიმე გართულება მოხდეს, რუსეთი მოითხოვს თავისუფალ დერეფანს და მერე ჩვენ რას ვაკეთებთ? ამიტომ, ბევრი უპასუხო კითხვაა.
– თქვენ ბრძანეთ, რომ არანაირი ზეწოლა არ მიმდინარეობს რუსეთზე ქართული დიპლომატიის მხრიდან. როგორ ახსნით ამ ფაქტს – ახლანდელ ხელისუფლებას არ აქვს შესაბამისი უნარი თუ სპეციალურად არ მიმართავს ამ ძალდატანების თუ ზემოქმედების ბერკეტებს?
– უკიდურესად უპასუხისმგებლო ადამიანი ვიქნებოდი, მე რომ ახლა დავიწყო სპეკულირება – რუსეთის აგენტები არიან, ჩანერგილები და ა.შ... არ ვიცი. როგორც საქართველოს რიგითი მოქალაქე, ვხედავ შედეგს და რა მიზეზითაც არ უნდა იყოს ეს შედეგი გამოწვეული, ზიანდება ჩვენი ქვეყნის ინტერესები.
დიპლომატიას, როგორც ყველა სფეროს, სჭირდება პირველი ნაბიჯი. პირველი ნაბიჯი ასეთია: საჭიროა ანალიზი, დღეს სად ვართ, შემდეგ პროგნოზირება და ინსტრუმენტების შერჩევა იმისათვის, სად გვინდა ვიყოთ 1, 2, 3 თუ მეტი წლის თავზე. თქვენ თუ ინტერვიუს აიღებთ საქართველოს დღევანდელი ხელისუფლების წევრებთან, ისინი გაგიმეორებენ 2012 წლის ლოზუნგებს, რომელიც ჩვენ დავტოვეთ: „ევროკავშირი, „ნატო“, არაღიარება...“ მივესალმები ამ ლოზუნგებს, მაგრამ 2012 წლის შემდეგ სამყარო შეიცვალა. საქართველო დღეს კარდინალურად განსხვავებულ სიტუაციაშია, როდესაც მიზნებიც, ინსტრუმენტებიც, ლექსიკაც კი, თავიდან უნდა ავირჩიოთ და სხვანაირად ვიმოქმედოთ.
– თქვენი მოქალაქეობის შესახებაც არის ხოლმე მითქმა-მოთქმა. დღეის მდგომარეობით რომელი ქვეყნის მოქალაქე ხართ?
– 2010 წლის იანვრიდან ვარ მხოლოდ საქართველოს მოქალაქე. 2009 წელს გავაგზავნე პასპორტი რუსეთში და დასჭირდათ 10 თვე, რომ ჩემთვის გამოეგზავნათ ქაღალდი, სადაც არ ეწერა არც ბრძანების ნომერი, არც რომელი ორგანოს გადაწყვეტილებით, მაგრამ ეწერა შემდეგი: ჩემი მოთხოვნა, რომ უარს ვამბობ რუსეთის მოქალაქეობაზე იმის გამო, რადგან არ ვეთანხმები ამ ქვეყნის პოლიტიკას, რომელიც მიმართულია საქართველოს და ქართველი ხალხის წინააღმდეგ – დაკმაყოფილებულია.
– ინტერნეტში გავრცელებულია ინფორმაცია, რომლის მიხედვითაც, 2008 წლის ომის შემდეგ, როცა კულტურის მინისტრი იყავით, მაშინდელ რუს კოლეგას გაუგზავნეთ წერილი. შინაარსის მიხედვით, კოლეგას სთავაზობდით ქართველი ხელოვანების მიერ რუსეთში კონცერტების ჩატარებას. მიზანი რა იყო?
– რატომ დაიწერა მსგავსი წერილი – გეტყვით.
2008 წლის ოქტომბერში, ევროკავშირში და ზოგადად ჩვენ მოკავშირეებში იყო პანიკური შიში, რომ ჩვენ შეიძლება რევანშისთვის ვემზადებით. ამ ფონზე იხსნებოდა ხოლმე ჟენევის კონსულტაციები, სადაც ჩვენ უკიდურესად დასუსტებულები შევედით. ამას ვამბობ, როგორც მაშინდელი დელეგაციის ხელმძღვანელი. ყველა „წნეხში გვატარებდა“, რომ იქ ყოფილიყო აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის ე.წ. სახელმწიფო დროშები, მდგარიყო მათი სახელმწიფოებრიობის მინიშნება და ა.შ. თანაც, ეს ხდებოდა ტალიავინის დასკვნის ფონზე, სადაც პირველი, პოლიტიკური ნაწილი ყველამ წაიკითხა და თითქმის არავინ შეიწუხა თავი სამართლებრივი ნაწილის კითხვით, სადაც ზუსტად საქართველოს პოზიციაა ასახული ყველაფერზე.
ყველაფერი გავაკეთე იმისათვის, ჩვენი მოკავშირეები დარწმუნებულიყვნენ, რომ საქართველო არავითარი რევანშისთვის არ ემზადება.
– კონცერტების შეთავაზება იყო ერთგვარი ჟესტი?
– ჟესტი არ ყოფილა. ეს იყო მთელი მოძრაობების შემადგენელი ნაწილი. სხვათა შორის, რასაც ესენი აღმოჩენად ასაღებენ, 2008 წლის 8 ნოემბერს, უშიშროების საბჭოს გაფართოებულ სხდომაზე მოვახსენე მთელ ოპოზიციას, სადაც ესწრებოდნენ ბატონი ირაკლი ალასანია, აკაკი ასათიანი და ა.შ. თითქმის მთელი პოლიტიკური სპექტრი. მათ ავუხსენი რა რისკების წინაშე ვდგავართ, რა მითითება აქვს რუსულ დიპლომატიას მიღებული და რა განწყობებია ჩვენ მიმართ ჩვენს მოკავშირეებში.
– ახლანდელ არჩევნებს მივუბრუნდეთ. თუ იყო შანსი, რომ ოპოზიცია საერთო კანდიდატით გასულიყო ხელისუფლების წინააღმდეგ და არ ყოფილიყო ამდენი მონაწილე?
– გაერთიანებული ოპოზიცია თითქმის ერთი წელიწადი ეხვეწებოდა ყველას, რომ დაეყენებინათ ერთიანი კანდიდატი. ბოლომდე, წარდგენამდე ვიმეორებდით, რომ გრიგოლ ვაშაძე, როგორც გაერთიანებული ოპოზიციის შერჩეული კანდიდატი, მზად იყო იმწამშივე მოეხსნა კანდიდატურა, თუკი ჩვენ ერთიან კანდიდატურაზე შევთანხმდებოდით.
– მაგალითად, ერთიანი კანდიდატი რომ დავით ბაქრაძე ყოფილიყო, თქვენ უარს იტყოდით მონაწილეობაზე?
– გინდ ბაქრაძე ყოფილიყო, გინდ ვინმე ქიბროწაშვილი. წარდგენის შემდეგაც შტაბის უფროსმა პრესკონფერენცია გამართა, გიორგი ვაშაძემ თქვა, რომ არაფერი დამთავრებულა, თუ მზად ხართ შემოგვიერთდეთ, ერთად ავირჩიოთ კანდიდატურა პრაიმერიზის გზითო.
– თქვენი კანდიდატურა საიდან გამოიკვეთა?
– გამოიკვეთა იმ პარტიების რეკომენდაციებით, რომლებიც შეუერთდნენ გაერთიანებულ ოპოზიციას და რომლის ლიდერებმაც მე დამითანხმეს.
– კოორდინაციის რამე გეგმას თუ განიხილავთ იმ შემთხვევაში, თუ მაგალითად, მეორე ტური დაინიშნა და გახვედით თქვენ და სალომე ზურაბიშვილი. დავით ბაქრაძის ამომრჩევლები დაგიჭერენ მხარს?
– თქვენ მშვენივრად იცით, რომ უპირობო ლიდერები ვართ და ეს არჩევნები მოგებულია. საკითხი არის მხოლოდ ხმების დაცვა და ფალსიფიკაციის წინააღმდეგ ბრძოლა. ბაქრაძე არ არის ჩვენი კონკურენტი. მათ უნდა ჰკითხოთ, თუ არიან მზად, რომ მხარი დაგვიჭირონ.
– თქვენ თუ დაუჭერთ მხარს, თუკი მეორე ტურში დავით ბაქრაძე და სალომე ზურაბიშვილი გავლენ?
– თეორიულადაც არ არსებობს ეგეთი შანსი, რომ ბაქრაძე გავიდეს და ჩვენ ვერა.
– რითი ახსნით იმას, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ და არ დააყენა თავისი კანდიდატი და დამოუკიდებელ კანდიდატს უჭერს მხარს?
– წარმოდგენა არა მაქვს. მაგრამ, განსხვავებით ბევრი ადამიანისგან, ვთვლი, რომ ჭკვიანი ხალხი იქითა მხარესაც არის და ალბათ რაღაცა გათვლა ჰქონდათ. ეს გათვლა უპირველეს ყოვლისა ალბათ გამომდინარეობს იქიდან, რომ აქვთ იმ კვლევის შედეგები, რომელიც ზუსტად ასახავს საქართველოს მოქალაქეების დამოკიდებულებას „ქართული ოცნების“ მიმართ. ეტყობა მიხვდნენ, რომ მათი საქმე ვერ არის კარგად, როგორც დავუშვათ, 2002 წლის ბოლოს ვერ იყო პრეზიდენტ შევარდნაძის მთავრობისთვის, ან როგორც 2011 წლის ბოლოს ჩვენთვის.
– თქვენი გამოსვლის ფრაგმენტი მოვისმინე „საქართველოს უნივერსიტეტში“, როდესაც თქვით, რომ გულწრფელად გსურდათ ამერიკის არჩევნებში ჰილარი კლინტონს გაემარჯვა. ორიოდე დღის წინ კი ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა მთელი დემოკრატების პარტია კრიმინალებად გამოაცხადა. როგორც დიპლომატი, ხომ არ ფიქრობთ, რომ უკვე შემდგარ მოვლენაზე, ისევ ჰილარი კლინტონის მიმართ მხარდაჭერის გამოხატვა ამერიკის დღევანდელი ადმინისტრაციისთვის მთლად სწორი ჟესტი შეიძლება არ იყოს?
– მე ვარ რიგითი მოქალაქე. ის, რისი თქმაც არ შეეძლო საგარეო საქმეთა მინისტრს, შეუძლია თქვას რიგითმა მოქალაქემ. მით უმეტეს, რომ მე ეს ნათქვამი მქონდა მანამდე, სანამ გავხდებოდი გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატი. რატომ ვთქვი, აგიხსნით. უპირველეს ყოვლისა, ქალბატონ ჰილარის წინა ცხოვრებიდან ვიცნობ, რომელთანაც მქონდა 18 სრულფასოვანი შეხვედრა და მადლობელიც ვიქნები სამუდამოდ იმისათვის, რაც მან საქართველოსთვის გააკეთა, კერძოდ, ჩვენი წინსვლისთვის „ნატოსკენ“ და არაღიარების პოლიტიკაში. მას აქვს უზარმაზარი საერთაშორისო გამოცდილება.
– არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ, რამე შეუძლია საქართველოს პრეზიდენტს შეცვალოს დღევანდელ რეალობაში, თუ ეს უფრო ფსიქოლოგიური გარდატეხის მომტანი იქნება? რა ბერკეტი აქვს საქართველოს პრეზიდენტს, მაგალითად, თქვენი არჩევის შემთხვევაში, რომ დაპირებული 400-ლარიანი პენსია მიიღოს პენსიონერმა?
– 400-ლარიანი პენსიის გაცემამდე ჩვენ ვამბობთ რამდენიმე პოსტულატს. ჩვენ ფაქტობრივად, რეფერენდუმს ვატარებთ პრეზიდენტის არჩევნებთან ერთად. ხალხმა უნდა აირჩიოს ორი საქართველოდან ერთი - ეს არც ვაშაძის არჩევანია და არც გაერთიანებული ოპოზიციის: პირველი – პარალიზებული ქვეყანა, სადაც უკვე დაიწყო კრიმინალურ-მაფიოზური მმართველობა და სადაც ქვეყნის ხელისუფლებას ქვეყნის მართვის სადავეები გაექცა; მეორე – საქართველო, სადაც ჩვენ დავადგებით კანონის გზას, დავსჯით პოლიტიკურ პოლიციას, შევწყვეტთ პოლიტიკური ოპონენტის დევნას და შევხედავთ როგორც მოკავშირეს. და რაც მთავარია, ეროვნული კონსენსუსის გზით მივაღწევთ, რომ საქართველოში იქნება კოალიციური მთავრობა. დღეს საქართველოს მართვა არცერთ ერთპარტიულ მთავრობას არ შეუძლია.
– ეს უკვე საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ გასაკეთებელი პროგრამაა.
– კი, მაგრამ ამისათვის საჭიროა საპრეზიდენტო არჩევნების მოგება, შემდეგ ძალიან სწრაფად ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება. დამიჯერეთ, რომ ასეც მოხდება, ეროვნული, კოალიციური მთავრობის მოყვანა, რომელიც იქნება გარანტი, რომ საქართველოში არის შემდგარი დემოკრატია. ანგარიშვალდებულებისა და დაბალანსების ("ჩექ ენდ ბალანს") სისტემას არაფერი ემსახურება ისე კარგად, როგორც კოალიციური მთავრობა. არ დავიჯერებ ჩვენთან სრულფასოვანი დემოკრატიის არსებობას, სანამ კოალიციური მთავრობა არ გვეყოლება. ეს იქნება მტკიცებულება, რომ პოლიტიკა ქუჩიდან პარლამენტში გადავიდა, ყველა გადაწყვეტილება მიიღება კომპრომისის და კონსენსუსის გზით; სწორი გადაწყვეტილება არ შეწყდება საარჩევნო ვადის ბოლოში მხოლოდ იმიტომ, რომ მეორე პოლიტიკური ძალა მოვიდა ქვეყნის სათავეში. ეს იქნება ჩვენი მისია. პრეზიდენტს შეუძლია ყველაფერი და ეს არის ჩემი პროგრამა. რაც შეეხება 400-ლარიან პენსიას, 1000-ლარიან ხელფასს მასწავლებლისთვის, არმიის და განათლების დაფინანსების გაზრდას, ეგ უკვე შემდგომი ეტაპებია და მაგის პრეზენტაცია ჩვენ გავაკეთეთ. არ გვინდა ამ წარსულზე ლაპარაკი. არც „ნაციონალური მოძრაობის“ წევრი ვიყავი 2017 წლის იანვრამდე, არც 9 წელი მაინტერესებს ამ წუთში და არც „ქართული ოცნების“ 6 წელიწადი. მაინტერესებს ის, რა იქნება მომავალ წელს. არ მინდა, რომ დემოგრაფიული კატასტროფის პირას მყოფმა ერმა სახელმწიფოებრიობა დავკარგოთ. არაფერი გვაქვს სახელმწიფოს გარდა და ჩვენ თუ ამასაც დავკარგავთ, ისტორია გამოგვიტანს განაჩენს. ეს არის ჩვენი ბოლო ისტორიული შანსი.
– რუსი ოკუპანტები სისტემატურად იტაცებენ ჩვენს მოქალაქეებს ე.წ. გამყოფი ხაზის სიახლოვესთან. როცა ხელისუფლება ცდილობს რუსეთი არ გააღიზიანოს, ოპოზიციას რამდენად შეუძლია ამ პრობლემაზე ყურადღების გამახვილება და საერთაშორისო თანამეგობრობის ყურადღების მიპყრობა, რომ რამე შეიცვალოს?
– ოპოზიციას რა შეუძლია? პარლამენტში ნამდვილი ოპოზიცია სულ 5-6 დეპუტატია. შეგვიძლია მივიდეთ მიკროფონთან და გავაკეთოთ განცხადება, გამოვიდეთ ქუჩაში, სადაც ჩვენზე მეტი სუსი და საპატრულო პოლიცია დაგვხვდება. მაგრამ, შესაძლებელია ერთი რაღაცის გაკეთება. დღევანდელმა შსს მინისტრმა რომ წამოისროლა – ხომ არ დავაბრუნოთ პოლიცია ოკუპაციის ხაზზეო, კი მაგრამ, რატომ გაგყავდათ ეს პოლიცია? უპატრონო ეკლესიას ვინ ეპატრონება, ხომ გასაგებია? იქაურები მტკიცედ დგანან, ფეხს არ იცვლიან, იძახიან, არ წავალთ, აქ ვიქნებითო. მიუხედავად მავთულხლართებისა, მიუხედავად იმისა, რომ სასოფლო-სამეურნეო მიწა, სასაფლაოები, სალოცავი იქით დარჩა.
– რაც შეეხება ყოფილი მაღალი თანამდებობის პირებს, ვინც ახლა პატიმრობაშია, ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ოპოზიცია ძველებურად აღარ აქტიურობს და არ ხმაურობს მათი გათავისუფლების მოთხოვნით.
– ვხმაურობთ და ნათქვამი გვაქვს, რომ ეს ხალხი უნდა იქნას შეწყალებული. ასევე, ამ ხალხთან ერთად შეწყალებული უნდა იყოს ბევრი სხვაც. უამრავ საქმეს მაჩვენებენ, სადაც მაგალითად, ორი შვილის დედაა ციხეში და მას უკვე მოხდილი აქვს სასჯელის 5 წლიდან 2 წელი და ა.შ. უნდა გამოვუშვათ ეს ხალხიც, იმიტომ, რომ ციხით გამოსწორებული ადამიანი არ მინახავს და არც გამიგია.
– მომავლის გეგმები რა გაქვთ?
– მომავლის გეგმაა ყველაფერი გავაკეთოთ იმისთვის, რომ ჩემი შვილი, თქვენი შვილი, ჩვენი ახალგაზრდა თაობა არ წავიდნენ ემიგრაციაში. ქართველი არის შემოქმედებითი, კანონმორჩილი ადამიანი, რომელიც ძალიან ადვილად აკეთებს ინტეგრირებას სხვა საზოგადოებაში. წარმატების მიღწევის შემთხვევაში გარანტიას გაძლევთ, რომ ამ ხალხის 10%-იც არ დაბრუნდება უკან. საქართველო ახალგაზრდობისგან იცლება, რჩება მხოლოდ ის ადამიანები, ვინც სოციალურ დახმარებაზე და პენსიაზეა დამოკიდებული. ჩვენ ვდგავართ დემოგრაფიული კატასტროფის წინაშე.
– თავისუფალი დრო თუ გაქვთ და როგორ ატარებთ?
– ბოლო 3 თვეა, თავისუფალი დრო აღარ მაქვს. ჩემი ჰობია წიგნები, ოპერა, ბალეტი. რაც შეეხება ფეხბურთს, ეგ უკვე რელიგიაა, ჰობი არ ეთქმის.
ესაუბრა თემურ იობაშვილი
