მინი-დოსიე
ავთანდილ ცინცაძე დაიბადა 1963 წლის 8 ივლისს, თბილისში.
განათლება
1969-1980 – თბილისის 23-ე საშუალო სკოლა;
1980-1987 – თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი, სამკურნალო ფაკულტეტი.
სამუშაო გამოცდილება
1987-1988 – ტყიბულის რკინიგზის საავადმყოფო;
1988-1992 – მოსკოვის მე-3 სამედიცინო ინსტიტუტის ზოგადი ქირურგიის კათედრა;
1992 – მოსკოვის სამედიცინო ინსტიტუტი, დისერტაცია თემაზე: ახალი ტექნოლოგიით დამზადებული ქირურგიული საკერავი მასალების მედიკო-ბიოლოგიური თვისებები. ხარისხი – მედიცინის დოქტორი.
1992-1996 – თბილისის ერისთავის სახელობის ქირურგიის ინსტიტუტის გულის ქირურგიის განყოფილება.
1996 – „ქართულ-ამერიკული კლინიკის“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი;
1997 – კლინიკას ეწოდა „ჯო ენის სამედიცინო ცენტრი“. სამედიცინო დირექტორი.
1998-დან შპს „მოწინავე სამედიცინო ტექნოლოგიები და სერვისი“ (AMTC) – დამფუძნებელი.
2018 – „ჯო ენის სამედიცინო ცენტრის“ ქირურგიული სამსახურის უფროსი.
უცხო ენები: რუსული, ინგლისური
ჰყავს მეუღლე და ქალიშვილი.
– ბატონო ავთო, სანამ დღევანდელ საქმიანობას შევეხებით, საუბარი დავიწყოთ თქვენი განათლების შესახებ.
– დავამთავრე ილია ჭავჭავაძის სახელობის თბილისის 23-ე საშუალო სკოლა, სკოლიდან ცუდი არაფერი მახსენდება, ყველაფერი კარგი იყო. სკოლის მეგობრები დღემდე ერთად ვართ. ალბათ უმრავლესობისთვის ეს ასეა. ბავშვობა უმეტესობას მხოლოდ კარგი ამბებით ახსოვს. სკოლის შემდეგ თბილისის სამედიცინო ინსტიტუტში ჩავაბარე.
– სამედიცინოზე სწავლა ადრე ხშირად „ჩაწყობით“ იყო შესაძლებელი, თქვენ როგორ ჩააბარეთ გამოცდები?
– ჩემ დროს წესიერად იყო. სწორედ ის წელი იყო, როცა „ჩაწყობა“ მკაცრად აკრძალეს. სკოლა ოქროს მედალზე მქონდა დამთავრებული და ამიტომ მხოლოდ ერთი გამოცდის ჩაბარება მომიწია. საერთოდ, არ ვაპირებდი ექიმობას. ახალგაზრდული, რომანტიკული განწყობები მქონდა და ვიფიქრე, რომ 1-2 წელი ცხოვრებით დავმტკბარიყავი, გამოცდილება შემეძინა სხვადასხვა სფეროში. ოჯახი რა თქმა უნდა შეშფოთდა და მერე ბებიამ მთხოვა, იქნებ ჩემი ხათრით სამედიცინოზე ჩააბაროო. ვკითხე რა საგანი უნდა ჩამებარებინა და ფიზიკა ბარდებაო. ვუთხარი, ფიზიკას სადაც გინდა, იქ ჩავაბარებ-მეთქი.
– ბებიის ხათრით გამხდარხართ ექიმი.
– კი, ნამდვილად ასე იყო. არ მინდოდა სკოლის დამთავრებისთანავე უმაღლესში ჩაბარება. ვაპირებდი ქვეყანა დამეთვალიერებინა, აქეთ-იქით მევლო, მაშინ ქვეყანა დიდი იყო – საბჭოთა კავშირი. მაგრამ, არ გამოვიდა რასაც ვაპირებდი. არ ვნანობ, რაც მოხდა. ექიმობა და კერძოდ, ქირურგია ჩემ გატაცებად რჩება დღემდე.
– მადლობა ბებიას.
– მადლობა ბებიას და ფიზიკას. მიყვარდა ეგ საგანი და კარგად ვიცოდი.
– მათემატიკას რატომ არ გაჰყევით?
– თავიდან ძალიან მინდოდა, „კომაროვშიც“ მინდოდა გადასვლა. მაგრამ ოჯახმა არ ისურვა მათემატიკას გავყოლოდი. მაშინ, ჩვენ ვუჯერებდით მშობლებს. ალბათ ძალიანაც არ მინდოდა, თორემ ჩემსას გავიტანდი. მაშინ პატარა ვიყავი. შემდგომში ჩამომიყალიბდა ასეთი დამოკიდებულება: ყოველთვის იქით მივდივარ, საითაც ცხოვრება მიბიძგებს. ვცდილობ ყოველთვის ყური დავუგდო ინტუიციას.
შემდეგ, როდესაც დავამთავრე სამედიცინო ინსტიტუტი, სწავლა რეზიდენტურაში უნდა გამეგრძელებინა. თუკი კარგად სწავლობდი, რეზიდენტურაში ჩაბარების უფლება გქონდა. სამედიცინო წითელ დიპლომზე დავამთავრე, მაგრამ, რადგან კომკავშირში არ მქონდა აქტიურობა, „დამსაჯეს“ და მითხრეს, ვერ მოგართვით რეზიდენტურაო. წავედი სამუშაოდ ტყიბულში, საიდანაც დედაჩემის ნათესავები იყვნენ. ტყიბულში 8 თვე ვიმუშავე. ადგილობრივი ჯანდაცვის განყოფილების ხელმძღვანელმა იურა ელიაშვილმა, ძალიან კარგმა ადამიანმა, დაინახა რომ მოწადინებული ვიყავი, პატარა ოპერაციებს ვაკეთებდი იქ და მითხრა, არ გინდა მოსკოვში წახვიდეო? როგორ, მოსკოვში-მეთქი? იქ არის ქართველი პროფესორი, რომელმაც მითხრა, თუ კარგი ახალგაზრდა გამოჩნდა ვინმე, აქეთ გამოუშვიო.
– წახვედით მოსკოვში?
– წავედი მოსკოვში 1988 წელს, მესამე სამედიცინო ინსტიტუტის ზოგადი ქირურგიის კათედრა იყო. კათედრის გამგე გახლდათ ალექსი გიორგაძე. ჯერ გამოსაცდელი პერიოდით დამტოვა, მერე ამიყვანეს სამსახურში.
– ის პერიოდია, საქართველოში სიტუაცია რომ ირევა.
– იქაც არ იყო დალაგებული. ერთი პერიოდი საკვებიც ძნელი საშოვნელი იყო. დავიწყე მუშაობა და 1992 წელს დავიცავი საკანდიდატო დისერტაცია ზოგად ქირურგიაში.
– 1990-იან წლებში არ შეგიქმნეს პრობლემები, როგორც ქართველს?
– არაფერი განსაკუთრებული. ერთი ის იყო, რომ მაღაზიებში პირადობის მოწმობის გარეშე ვერაფერს იყიდდი. ამიტომ, ჩემი იქაური მეგობრის პირადობით მივდიოდი, რომ ელემენტარული რაღაცები მეყიდა. ნებისმიერ უცხოელზე იყო შეზღუდვა და როგორც ქართველს, არავითარი პრობლემა არ მქონია. მას შემდეგ, რაც მოსკოვში დისერტაცია დავიცავი, დავბრუნდი თბილისში, ქირურგიის ინსტიტუტში. ყოველთვის მინდოდა გულის ქირურგია და მოგვიანებით გადავედი კიდეც გულის ქირურგიაში და 1995 წლამდე მანდ ვიყავი.
– შემდეგ იწყება ჯო ენის კლინიკის ისტორია.
– შემდეგ გამოჩნდა ქალბატონი ჯოენ მაკგოვენი, ვისი სახელობისაც არის ეს სამედიცინო ცენტრი. ძალიან საინტერესო ისტორიაა, ამ ამბავზე ფილმის გადაღება შეიძლება. კლინიკის ერთ-ერთი დამფუძნებელი მეც გახლავართ, მაგრამ იდეის ავტორი და საქმის წამომწყები იყო ირაკლი მეტრეველი. ირაკლი ამერიკაში იყო ხანმოკლე ვიზიტით და შემთხვევით გაიცნო ქალბატონი ჯოენი, რომელმაც უთხრა, რომ იმჟამად სანქტ-პეტერბურგში გულის ქირურგიის კლინიკას აკეთებდა. ირაკლიმ უთხრა, იქნებ საქართველოშიც გაგეკეთებინათ მსგავსიო. თუმცა, ჯოენს ჯერ საქართველოსთვის არ ეცალა.
– ქალბატონი ჯოენი ექიმი იყო?
– ეს ქალბატონი ექიმი არ ყოფილა. საქმიანობდა შოუ ბიზნესში და ერთ-ერთ კინო ფესტივალზე ჩავიდა პეტერბურგში. მიუჩინეს თარჯიმანი ქალი, გვარად სენოტოვა, რომელსაც ჰყავდა პატარა შვილი. რომ შეხედა ჯოენმა, ბავშვს აშკარად ლურჯი ფერი დაკრავდა. დაინტერესდა, რატომ იყო ბავშვი ასე და უპასუხეს, რომ გულის თანდაყოლილი მანკი აქვსო. არ არის საშუალება, რომ ოპერაცია გაუკეთოთ? – ჰკითხა თარჯიმანს. არა აქ ეგეთი კლინიკა არ არსებობსო, – უპასუხა თარჯიმანმა. ჯოენმა წაიყვანა ბავშვი კალიფორნიაში, გააკეთებინა ოპერაცია, ყველაფერმა კარგად ჩაიარა და მერე თქვა, რატომ არ არის პეტერბურგში ბავშვთა გულის კლინიკა, მოდი გავაკეთოთო. თანამოაზრეებთან ერთად აშშ-ში დაარსა საქველმოქმედო ორგანიზაცია „Heart To Heart“, რომლის მეშვეობითაც 1987 წელს, სანქტ-პეტერბურგში, ბავშვთა კარდიოქირურგიული ცენტრი შეიქმნა.
– დაფინანსება შემოწირულობებით შეივსო?
– როგორც ვიცი, ამერიკის მხარემ უზრუნველყო აპარატურის ჩატანა, ასევე, სპეციალისტების ამერიკაში გადამზადება. შემდეგ ჩვენც იგივე გზა გავიარეთ. 1994 წელს ჯოენმა ამერიკიდან თბილისში დაურეკა ირაკლი მეტრეველს – ისევ გინდათ თბილისში კლინიკის გაკეთებაო? ირაკლიმ მზადყოფნა და დიდი სურვილი დაუდასტურა. შემდეგ ირაკლიმ მონახა ადამიანები, ვისაც აინტერესებდა ამ საქმის გაკეთება და რამდენიმე მეგობარი შევიკრიბეთ. ჩამოვიდა ჯოენი. აქ არსებული დაწესებულებები დაათვალიერა, ნახა რა სიტუაციაც იყო, როგორი იყო დამოკიდებულება ახალი საქმის წამოწყებასთან დაკავშირებით. ძალიან ახალგაზრდები ვიყავით. ჯოენის რჩევა იყო კლინიკა ცარიელ ადგილზე გაგვეკეთებინა. ახალ საქმეს დიდი თავდადება და ახალგაზრდული ენერგია ჭირდებოდა. ვნახეთ თავისუფალი ტერიტორია. დიდი დახმარება გაგვიწია ბატონმა რამაზ კუტუბიძემ. გამოგვიყო ეს ადგილი. მთელი ამბები გავიარეთ, შევარდნაძესთან სიარული, დაფინანსების მოძიება, ჰოსპიტალის პროექტირება, რეკონსტრუქცია. უამრავი ადამიანი გავიცანით. ბევრი უანგაროდ დაგვეხმარა.
– მხოლოდ ამერიკული ფულით არ შექმნილა კლინიკა.
– რეკონსტრუქცია გაკეთდა ქართული ფულით. ამერიკული იყო აპარატურა და ასევე მათ დააფინანსეს სპეციალისტების ჩამოსვლა, ჩამოვაყალიბეთ „ქართულ-ამერიკული კლინიკა“ და 1996 წლის სექტემბერში გავაკეთეთ პირველი ოპერაცია. რომ მოვრჩით ოპერაციებს, ჯოენი გაფრინდა პეტერბურგში, სადაც მეორე დღეს, დაემართა ინსულტი და ცოტა ხანში გარდაიცვალა. ეს უდიდესი დარტყმა იყო. დავკარგეთ დიდი მეგობარი და მასწავლებელი.
ერთ თვეში გვირეკავენ ჰელსინკის კლინიკიდან, სადაც ჯოენი ინსულტის შემდეგ პეტერბურგიდან გადაიყვანეს. გვითხრეს, ჯოენი გარდაიცვალა და მისი ორგანოები გამოვიყენეთ ტრანსპლანტაციისთვის და ორმა ადამიანმა უკვე დატოვა ჰოსპიტალი, ვისაც თირკმელები გადავუნერგეთო. აღმოჩნდა, ანდერძი ჰქონია დაწერილი, რომ მისი ორგანოები გამოეყენებინათ. პლუს, ჰქონდა ანდერძში, რომ კრემაცია გამიკეთეთ, ფერფლი გაყავით სამად, ერთი ნაწილი კალიფორნიაში გააბნიეთ ოკეანეზე, მეორე ჩაიტანეთ პეტერბურგში, მესამე საქართველოშიო.
– ისევ კლინიკის დაფუძნებას რომ მივუბრუნდეთ, სულ რამდენი პარტნიორი ხართ?
– დამფუძნებლები ხუთნი ვართ: ირაკლი მეტრეველი, ვახტანგ ლაშხი, მერაბ თევზაძე, ჯანსუღ კვირიკაშვილი და მე.
როგორც მოგახსენეთ, საქართველოში პროექტის განხორციელების მიზნით, ამერიკაში საქველმოქმედო ორგანიზაცია – „Global Healing“-ი შეიქმნა. სწორედ მისი მეშვეობით დავდექით ფეხზე.
– თვითონ ქალბატონი ჯოენი თუ იყო კლინიკის მართვაში ჩარეული?
– მართვაში არ ჩარეულა, უბრალოდ ვერც მოასწრო. მისი იდეები, საქმისადმი დამოკიდებულება და ერთგულება სამუდამო მაგალითია ჩვენთვის. ხშირად გვითქვამს მასზე, ჩვენი კლინიკის მფარველი ანგელოზიაო.
კიდევ ერთი საინტერესო რამ ჯოენზე. მან გვითხრა ბაბუაჩემის გვარი იყო „ბერიშ“ და იყო გორიდანო. ყასაბი ყოფილა. ეჭვობდა, რომ იყო ბერიშვილი. ჩვენ ვეძებეთ არქივებში ბერიშვილი, რომელიც იყო გორიდან ამერიკაში წასული, მაგრამ ასეთს ვერავის მივაკვლიეთ.
– ალბათ მისთვის ესეც გახდა დამატებითი მოტივაცია საქართველოში ამხელა კეთილი საქმის გასაკეთებლად.
– შესაძლოა. საბოლოოდ, ჯოენის ნეშტის მესამედი საქართველოშია და ასევე მისი სახელი დავარქვით კლინიკას. სხვანაირად არც შეიძლებოდა.
– ოჯახი დარჩა?
– კი, მათთან გვაქვს ურთიერთობა. როდესაც იუბილეებია, ჩამოდიან ხოლმე.
– უკვე დიდი ხანია კლინიკა არსებობს და ამ ხნის მანძილზე განვითარების რა ეტაპები გაიარეთ?
– თავიდან რომ დავიწყეთ, მხოლოდ ბავშვთა გულის ქირურგია გვქონდა, რა მიზნითაც საერთოდ ჩამოყალიბდა კლინიკა. დავიწყეთ მარტივი ოპერაციებით და 3-4 წელიწადში უკვე ურთულესი ოპერაციების დონეზე გავედით. 2000 წელს დაემატა მოზრდილთა გულის ქირურგია. დღესდღეობით აქ კეთდება ყველაფერი, გარდა გულის გადანერგვისა. ახალშობილებიდან დაწყებული ნებისმიერი ასაკის ჩათვლით. ვმკურნალობთ ყველა თანდაყოლილ თუ შეძენილ პათოლოგიას.
– გულის გადანერგვა საქართველოში საერთოდ კეთდება?
– არა, საქართველოში არ კეთდება. გულის გადანერგვა არის უფრო ორგანიზაციული პრობლემა, ვიდრე ტექნიკური. გული მაღაზიაში ხომ არ დევს? გულის კი არა, გაცილებით მარტივი – თირკმლის გადანერგვაც ბოლომდე ვერ მოგვარდა საქართველოში.
– დონორის გამო?
– კი. დონორი ნიშნავს, რომ ტვინის სიკვდილი უნდა დაფიქსირდეს და სანამ ორგანოები ცოცხალია, მათი გამოყენება შეიძლება. იგივე ჯოენი როცა მოკვდა, შეიკრიბა კონსილიუმი, ნახეს, რომ ტვინი გარდაიცვალა, ვერასდროს ვერ გაცოცხლდება და რადგან თავად ჰქონდა სურვილი, მისი ორგანოების გამოყენება შეიძლება. საქართველოში იგივე ჯერჯერობით მიუღწეველია – ეწინააღმდეგება ეკლესიაც, ადამიანებიც.
– კანონმდებლობა?
– კანონმდებლობა არსებობს, მაგრამ რეალურად ვერ მუშაობს. გარდაცვლილი პაციენტის გაკვეთაც კი პრობლემურია, რაც ყოვლად დაუშვებელია. როგორ შეიძლება, ადამინი საავადმყოფოში გარდაიცვალოს და ის არ გაიკვეთოს? ეს დამოკიდებულება მედიცინის განვითარებას სერიოზულად ამუხრუჭებს.
ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, გვამური დონაცია აქ არ არის და დიდხანს კიდევ არ იქნება. გულის გადანერგვაზე არც არის ლაპარაკი. პლუს, პატარა ქვეყნებში ძნელია ორგანიზება – ყველა დონორის ორგანო ყველაზე არ მიდის. სისხლის ჯგუფით და კიდევ სხვა პარამეტრებით უნდა იყოს თანხვედრა. დიდ ქვეყნებში უფრო ადვილია.
– თქვენი შეფასებით, როგორია ექიმების კვალიფიკაცია და რა არის ხელშემშლელი მათი განვითარებისთვის?
– ნამდვილად არ არის ცუდი. უბრალოდ, სიტუაციამ ასეთი ფორმა მიიღო, რადგან არ არის არანაირი რეგულაცია, ყველა ფეხის ნაბიჯზე გულის ქირურგიაა გახსნილი. არ შეიძლება. სულ ვართ დაახლოებით 4 მილიონი მაცხოვრებელი. უნდა დაითვალოს, ამ 4 მილიონს რამდენი საავადმყოფო სჭირდება, ისევე როგორც დასათვლელია რამდენი სკოლა, აუზი და სხვა რამეა საჭირო. ორჯერ მეტი რომ გაქვს, ხომ უაზრობაა? ექიმი არ არის სათანადოდ დაკავებული და შესაბამისად, კვალიფიკაცია ნაკლები ექნება.
– სამედიცინო სფერო და რეგულირება – საჭიროა მეტი თავისუფლება თუ მეტი რეგულაცია?
– რაღაცას რეგულაცია სჭირდება, რაღაცას თავისუფლება. მაგრამ, სახელმწიფო ხომ უნდა დაფიქრდეს საით მიდის? თქვენ რომ ოჯახში წასაღებად კარტოფილს ყიდულობთ, 1 ტონას ხომ არ წაიღებთ? იყიდით, იმდენს, რამდენსაც მოიხმართ. მსგავსი რეგულაციაა საჭირო. დღეს მთავრობა გადასულია, რომ შეინარჩუნოს მდგომარეობა, ერთი კრიზისიდან მეორე კრიზისამდე ვცხოვრობთ.
მე პარალელურად ვარ მთამსვლელთა ფედერაციის პრეზიდენტი. ერთი დოკუმენტი რომ გამზადდეს სპორტის, განათლების და მეცნიერების სამინისტროში, ხანდახან სამ-ოთხჯერ უნდა მივიდე და მოვაწერო ხელი ხან რაზე, ხან რაზე. თვითონაც კარგავენ დროს და მეც მაკარგვინებენ.
მთავრობა უნდა ესაუბრებოდეს ხალხს: ეს პრობლემა გვაქვს, ამის გაკეთებას ვაპირებთ, ეს გამოგვივიდა, ეს ვერა და ა.შ. ასე წარმომიდგენია ხელისუფლების დამოკიდებულება ხალხთან, ურთიერთობის რეჟიმში, რაც სამწუხაროდ არ ხდება.
– თქვენ ასევე ხართ, „მოწინავე სამედიცინო ტექნოლოგიები და სერვისი“ (AMTS)-ის ერთ-ერთი დამფუძნებელი. მაგ კომპანიის ჩამოყალიბების ისტორია როგორ იყო?
– ეს უფრო იძულებითი ნაბიჯი იყო. როცა 1996 წელს დავიწყეთ გულის ქირურგია, საჭირო სახარჯი მასალების დიდი დეფიციტი იყო. პრობლემები იყო სისხლთან და სისხლის პროდუქტებთანაც. ამიტომ გავაკეთეთ სისხლის ბანკი. პირველი უსასყიდლო დონაცია ჩვენ დავიწყეთ და დღემდე ასეა. როდესაც დონორი ფულს იღებს გაცემულ სისხლში, ის მალავს, თუკი რამე დაავადება აქვს გადატანილი ან დაავადებულთან კონტაქტი ჰქონდა.
ამის შემდეგ ასევე გავაკეთეთ ლაბორატორია, რომ შემოგვეტანა სახარჯი მასალა, იგივე პარტნიორებმა ამისთვის დავაფუძნეთ შპს „მოწინავე სამედიცინო ტექნოლოგიები და სერვისი“. ჩვენი დაწყებული საქმის განვითარება სხვაგვარად შეუძლებელი იყო.
ინტერესთა კონფლიქტი რომ არ იყოს, ამ კომპანიას არა აქვს უფლება ჩვენ უფრო იაფად მოგვყიდოს რამე, ვიდრე სხვას. ჩვეულებრივი კომპანიაა, უბრალოდ ითვალისწინებს ჩვენი კლინიკის ინტერესებს. რომ ვეტყვით, რაც გჭირდება – ჩამოიტანს. მაგრამ, ბაზარზე რაც ღირს, იმ ფასად მოგვყიდის. ასევე, სხვასაც შეუძლია მისგან იყიდოს.
– AMTC-ის კონკურენტები ჰყავს ბაზარზე?
– ბევრია ძალიან. უშუალოდ კლინიკებმა დაიწყეს აპარატურის თუ სახარჯი მასალების ჩამოტანა. გახსნილია ბაზარი. ამას ზუსტადაც ვერავინ დაარეგულირებს. მაგრამ, ამდენი სამედიცინო დაწესებულება არის სიგიჟე.
შეუძლებელია სამედიცინო სფეროს დარეგულირება მთლიანად ბაზარს მივანდით. ხომ გვინდა დასავლეთის განვითარებულ ქვეყნებს დავემსგავსოთ? მაგალითად ამერიკაში, რომელიმე შტატში, თუ სურთ ახალი სამედიცინო დაწესებულება გაიხსნას, უნდა დაუმტკიცონ შტატის ხელმძღვანელობას, რომ ახალი კლინიკა აუცილებელია შტატისთვის. როგორ შეიძლება ვინმემ დაამტკიცოს, რომ აუცილებელია გულის ქირურგიის 30-ე თუ მე-40 კლინიკის გახსნა საქართველოში?
დანია არის დაახლოებით ჩვენი ზომის ქვეყანა.. იქ გულის სულ 4 ცენტრი გააკეთეს. ისე განალაგეს, რომ ყველა ადგილიდან დაახლოებით თანაბარი მანძილია.
– ჯანდაცვის სფეროში რეგულაციების გამკაცრებას ითხოვთ.
– გამკაცრება ცუდი სიტყვაა. ჯანდაცვას სწორი რეგულაცია სჭირდება. ელემენტარულ მიზანშეწონილობაზეა დაფუძნებული, რომ თანაბრად იყოს დაცული პაციენტის და ექიმის ინტერესები.
– რამდენად სამართლიანი და პატიოსანი კონკურენციაა როგორც კლინიკებს, ასევე აპარატურის და სახარჯი მასალების შემომტანებს შორის?
– რამდენად შეიძლება კონკურენცია იყოს პატიოსანი? სწორედ აქაა საჭირო სწორი რეგულაცია სახელმწიფოს მხრიდან. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ჯანსაღი გარემო. წესები მარტივი უნდა იყოს და ყველასათვის ერთნაირი. ესაა და ეს.
ამდენი ცენტრი რომ გაიხსნა, კონკურენციამ მიიღო ველური სახე. გადარჩენაზეა ყველა დაწესებულება.
– სახელმწიფო პროგრამები რამდენად მნიშვნელოვანია ბიზნესისთვის?
– ძალიან მნიშვნელოვანია.
– როგორ ფიქრობთ, საყოველთაო ჯანდაცვა გამართული პროგრამაა?
– მშვენიერია, თუ შეძლებს ქვეყანა ამ ტვირთის ტარებას. ადამიანებმა ამოისუნთქეს. მათ მიეცათ მკურნალობის რეალური შანსი. მაგრამ, ამდენი კლინიკის არსებობის პირობებში ხარისხის შენარჩუნება ძნელია. მე რომ კარგი ქირურგი ვიყო, ყოველდღე უნდა ვიმუშაო და დღეში 2-3 ოპერაცია უნდა გავაკეთო. ამდენი კლინიკის პირობებში, ექიმებს არ აქვთ შესაბამისი დატვირთვა, კვალიფიკაციის შენარჩუნება ძნელი გახდება.
– ასეთი იდეაც არის, რომ საქართველო გახდეს ერთგვარი "ჰაბი" და აქ სამკურნალოდ ჩამოვიდნენ ახლო ქვეყნებიდან. ამ შემთხვევაში შეიძლება არც იყოს ზედმეტი კლინიკების მშენებლობა.
– რატომ ჩამოვა უცხოეთიდან? მათ აქვთ თავისი დაწესებულებები. უნდა შესთავაზო დაბალი ფასი და მაღალი ხარისხი. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში გულის ქირურგიაში იმხელა რიგებია, რომ გადადიან ევროპაში და იქ იკეთებენ ოპერაციებს. მინახავს ბრიტანეთიდან, ამერიკიდანაც კი, პლასტიკური ოპერაციებისთვის იტალიაში ჩასული პაციენტები.
– საქართველოში რომ მოხდეს მსგავსი ოპერაციების ჩატარება, არის შანსი?
– როგორ არ არის? შენ თუ საერთაშორისო დონის ხარისხი მიიღე შემოწმების შედეგად, გექნება სერტიფიკატი, რომ კლინიკა მუშაობს ევროპულ დონეზე. გექნება ურთიერთობა უცხოურ სადაზღვევო კომპანიებთან და ა.შ. ამისთვის არანაკლები მნიშვნელობა ქვეყნის პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სტაბილურობასაც აქვს.
– თქვენ თუ გყავთ ასეთი პაციენტები, ვინც საზღვარგარეთიდან აქ ჩამოდის სამკურნალოდ?
– უახლოესი საზღვარგარეთიდან კი, შორეულიდან არა. სომხეთიდან, აზერბაიჯანიდან, რუსეთიდან ხანდახან. ასევე ბევრია აფხაზეთიდან, რომელიც ჩვენი მოსახლეობაა და ვეხმარებით. სხვა ქვეყნებიდან საიდან ჩამოვა? ჩვენთან ახლოს თურქეთია, სადაც შესანიშნავი მედიცინა აქვთ. ისრაელში ზღაპრულ დონეზეა მედიცინა. ირანში ასევე მაღალი დონეა. ყველა ცდილობს თავისი განავითაროს.
– გვაქვს რესურსი, რომ მეზობლებს კონკურენცია მოვუგოთ და აქ ჩამოვიდნენ პაციენტები?
– ძნელი მოსაგებია. მეზობლები უფრთხილდებიან მიღწეულს. მათ ეს პერიოდი გაიარეს, მისაუბრია იქაურ ექიმებთან. მითხრეს, რომ იგივე შეცდომები არ უნდა გაიმეოროთ, რაც ჩვენ დავუშვით, ყველა ფეხის ნაბიჯზე გულის კლინიკებს ნუ გახსნითო. ეს იყო ათიოდე წლის წინ.
– გულის კლინიკები ბევრია, მათ შორის ცნობილები.
– ბევრია. არ გვინდა კონკრეტიკა. ფაქტი ასეთია – არ არის რეგულაცია და დღესაც იხსნება ახლები. ხომ შეიძლება ვთქვათ, რომ საკმარისია და სახელმწიფომ სხვა, ნაკლებადგანვითარებული მიმართულებები წაახალისოს?
– მაგალითად?
– მაგალითად, იგივე ტრანსპლანტოლოგია.
– თქვენს კლინიკაში რამდენი ადამიანია დასაქმებული და თანამშრომლების შერჩევა როგორ ხდება?
– შერჩევის პრინციპი მარტივია – მხოლოდ კვალიფიკაციის მიხედვით, ყოველგვარი ნათესავ-ამხანაგობის გამორიცხვით. ბევრი ვართ, დაახლოებით 300 თანამშრომელი. თავიდან ყველას ვცნობდი სახეზე. კარგი დამსაქმებელი ვართ.
– კომპანიის ბრუნვა მზარდია?
– კი, იზრდება. რაც მეტ ოპერაციებს აკეთებ, მეტია ბრუნვა. ჩვენ ბავშვთა გულის ქირურგიით დავიწყეთ, 2000 წლიდან მივუმატეთ უფროსების გულის ქირურგია და სრული სპექტრი გვაქვს. პლუს კარდიოლოგია, სისხლის ბანკი, თანამედროვე ლაბორატორია, რენტგენი, ვაპირებთ, ბავშვთა ონკოლოგია დავამატოთ.
– ძირითადი რა მიმართულებაა თქვენს კლინიკაში, რაც კონკურენტებისგან გამოგარჩევთ?
– ამ წუთას არის ბავშვთა და უფროსების სრული სპექტრი გულის ქირურგიაში, კარდიოლოგია, არითმოლოგია, საუკეთესო სისხლის ბანკი, ერთ-ერთი საუკეთესო ლაბორატორია. ძალიან ვუფრთხილდებით ჩვენს სახელს და ორიენტირებული ვართ იმაზე, რომ პაციენტმა მიიღოს კარგი მომსახურება. დღეს ყველა კი გაიძახის, მედიცინა ბიზნესიაო, მაგრამ მე არ ვემხრობი, რომ მედიცინა ბიზნესია. მედიცინა არის მედიცინა. რა თქმა უნდა, ბიზნეს-შემადგენელი აქვს, მაგრამ არასოდეს ბიზნესმა არ უნდა გადაძლიოს მედიცინაში მორალური მხარე. ექიმი თავის სულს და გულს იძლევა, როდესაც ოპერაციას ატარებს.
ის, რომ უმეტესად ცუდი ამბები ისმის ექიმებზე – ექიმებმა მოკლეს პაციენტი და ა.შ., ასეთი სიტყვათა თანწყობა – „ექიმმა მოკლა“ შეუძლებელია, გამორიცხულია. რისკი ყოველთვისაა. ვერ ვიტყვი, რომ იდეალური გარემო და სიტუაციაა, მაგრამ თქვენ ვერ წარმოიდგენთ, რა ენერგია მიდის ექიმიდან, თუკი ის ნამდვილად ექიმია.
ისევ და ისევ სახელმწიფოს მოვალეობაა – შესაძლებელია ხარისხის აწევა სწორი დასაქმებით, რაოდენობის სწორი შერჩევით, დროული გადამზადებით. არ არსებობს, რომ ექიმს არ სურდეს კარგი სპეციალისტი იყოს.
– დიდი ხანია თქვენი კომპანია არსებობს და განვითარებისთვის ხელსაყრელი და რთული პერიოდები როდის გქონდათ?
– მძიმე პერიოდი იყო „ნაციონალური მოძრაობის“ დროს.
– ფულის „შეწერაში გამოიხატებოდა?
– ჩვენთვის, საავადმყოფოსთვის არაფერი შეუწერიათ. თვითონ გარემო იყო საშინელი, ადამიანები დათრგუნულები იყვნენ.
„საყოველთაო ჯანდაცვამ“ დიდი ბიძგი მისცა ჩვენი კლინიკის განვითარებას.
– მაგრამ, მაგ პროგრამას ისიც ახლდა, რომ ვისაც სჭირდებოდა თუ არა, რადგან დაფინანსება გარანტირებული იყო, ზედმეტ პროცედურებსაც ატარებდნენ. შედეგად, პროგრამა დეფიციტურია.
– ამიტომ, კონტროლი სჭირდება. ამის გამო გამრავლდა საავადმყოფოებიც. უმკურნალებ? თანხას მიიღებ. იყო დრო, ყველას სურდა ბენზოგასამართი სადგური ჰქონოდა, მერე პურის საცხობები იყო ყველგან, ახლა მგონი საავადმყოფოებზე გადავიდა ხალხი.
– მეორე კომპანიასაც შევეხოთ: რამდენ ადამიანს აერთიანებს და ზოგადად, თუ ღებულობთ მართვაში მონაწილეობას?
– იქ 55 ადამიანია დასაქმებული. იმ კომპანიაში მხოლოდ დამფუძნებელი ვარ და მართვაში არ ვმონაწილეობ. თუ რამე პრინციპული გადაწყვეტილებებია მისაღები, მხოლოდ მაშინ ვერთვები.
– რაც შეეხება ბიზნეს-გარემოს ცვლილებას წინა ხელისუფლებასთან შედარებით?
– მე ვთვლი, რომ საერთოდ გარემო უკეთესი გახდა. მოიხსნა ზედმეტი დაძაბულობა. არ არის შიში. მაგრამ ეს არ კმარა. ახალმა მთავრობამ (თუმცა, რაღა ახალმა), მეტი უნდა გააკეთოს ადამიანების ცხოვრების რეალურად გასაუმჯობესებლად. ადამიანი მართლა ბრძოლისთვის ხომ არ არის გაჩენილი, ის ბედნიერი უნდა იყოს.
– სამომავლო გეგმებზე მინდა გკითხოთ. როგორც წეღან თქვით, ერთ-ერთი მიმართულება საბავშვო ონკოლოგიის განვითარებაა.
– ეს იყო იდეა, გული შეგვტკივა ბავშვებზე, რომელთა შველაც დღეს სრულყოფილად ვერ ხერხდება და გვინდა რომ გავაკეთოთ სრულყოფილი. ბევრი რამის გაკეთება შეიძლება, მაგრამ, ყოველდღიური პრობლემებით ვართ დაკავებული.
– რა შეიძლება სახელმწიფომ გააკეთოს, რომ სფერო, რომელშიც თქვენ ხართ, უფრო მეტად განვითარდეს?
– სულ მცირე, მეტს ნუ გახსნის და მიიღოს ნორმები, რასაც უნდა აკმაყოფილებდეს გულის ქირურგიის თანამედროვე დაწესებულება. უმეტესობა ვერ დააკმაყოფილებს. ჩვენ შევთავაზეთ მრავალგზის, რომ რაღაც სტანდარტი იყოს, მაგრამ ცვლილებები ჩვენს ქვეყანაში ზოგადად და მედიცინის რეგულაციებშიც ნელა ხორციელდება.
– ოჯახს და საქმიანობას როგორ უთავსებთ?
– ოჯახს უნდა, რომ მეტხანს ვიყო სახლში. ქირურგია მძიმე დარგია. მაგრამ, მიყვარს ჩემი საქმე, ერთ-ერთი ადგილია, სადაც ყოველთვის შეიძლება ბედნიერი ვიყო. ასეთი ადგილი ბევრი ხომ არ არის? ყოველი წარმატებული ოპერაცია ჩემთვის უდიდესი სტიმულია. თუმცა, წარუმატებელიც არსებობს. თქვენი მოვალეობაც არის, ჟურნალისტების, ადამიანებს აუხსნათ რა არის ექიმობა.
– გიფიქრიათ რომელიმე წარუმატებელი ოპერაციის შემდეგ პროფესიისთვის თავის დანებება?
– ასეთ მდგომარეობაში არასდროს ვყოფილვარ. რაც შეეხება რისკს, ნებისმიერი ოპერაცია, მანიპულაცია, წამლის მიღებაც კი გარკვეულ რისკთანაა დაკავშირებული. ოპერაცია კეთდება მაშინ, როდესაც სხვა მეთოდებით მკურნალობა შეუძლებელია. გულის ქირურგიაში ამ მხრივ ძალზე მკაფიო კრიტერიუმები და ჩვენებებია. ოპერაციის წინ პაციენტიც და მისი ახლობლებიც სრულად არიან ინფორმირებული შესაძლო გართულებებზე, მოსალოდნელ პრობლემებზე, მათ სიხშირეზე.
– ასეთი მოსაზრებაც არის, რომ ბოლო პერიოდში სხვადასხვა, მათ შორის გულის დაავადებებმა იმატა. რეალურად ასეა?
– მაგალითად, გულის თანდაყოლილი მანკი ახალშობილ ბავშვებში არის 1%. ყოველი 100 ახალშობილი ბავშვიდან ერთს მანკი აქვს. არა აქვს მნიშვნელობა როგორი ქვეყანაა – განვითარებული თუ განვითარებადი. ეს მაჩვენებელი სტაბილურია.
რაც შეეხება შეძენილ გულის დაავადებებს, ეს მთელ მსოფლიოში ახალგაზრდავდება, იმიტომ რომ მეტი სტრესია, მჯდომარე ცხოვრების წესი, არა სპორტი, არა ვარჯიში, არასწორი კვება, სიგარეტი... ჯანსაღი ცხოვრების წესი და დროული მიმართვა აუცილებელია. მძიმე პირობებში ვცხოვრობთ. თუმცა, მე არ მჯერა, ბოლო დროს გავრცელებული ინფორმაციის, რომ ჰაერის დაბინძურებით თბილისი მოწინავე ადგილზეა მსოფლიოში. ვყოფილვარ სხვადასხვა ქვეყნებში, მათ შორის ჩინეთში, ინდოეთში, ნეპალში – მტკნარი სიცრუეა, რომ თბილისში ყველაზე დაბინძურებული ჰაერიაო. მაგრამ, გამონაბოლქვის სუნს ხომ ვგრძნობთ? დასავლეთის განვითარებულ ქვეყნებში ასეთ სუნს ვერ იგრძნობთ. გარემოს დაცვის საკითხები პირდაპირაა დაკავშირებული ქვეყნის ეკონომიკურ სიძლიერესთან. რაც უფრო მდიდარი ქვეყანა გვექნება, მეტი დაიხარჯება ეკოლოგიური პრობლემების მოგვარებაზეც.
– თქვენ საინტერესო ჰობი გაქვთ – რას იტყვით მთამსვლელობის შესახებ?
– ჰობი უწოდეთ და მე უფრო ადრე გავხდი მთამსვლელი, ვიდრე ექიმი. ინსტიტუტს რომ ამთავრებ, ჯერ ექიმი არ ხარ. ინსტიტუტი როცა დავამთავრე, უკვე ვიყავი პირველთანრიგოსანი მთამსვლელი.
ჩვენი სტუდენტობის დროს, ყველა უმაღლეს სასწავლებელში იყო ალპური კლუბი. სერიოზულად დავდიოდით მთაში. ჩვენ – სამედიცინო ინსტიტუტი, სახელმწიფო უნივერსიტეტი, „გეპეი“, სამხატვრო აკადემია. დავდიოდით და ვიზრდებოდით. ვისაც მოგვწონდა, მერე მივდიოდით სპეციალურ ბანაკებში. მარტო საქართველოში 2 ალპინისტური ბანაკი იყო, არცერთი აღარ არის. ჩრდილო კავკასიაში დავდიოდით. იქ გავხდი პირველთანრიგოსანი. სულ არის სირთულის 6 კატეგორია და ჩვენ 5-იანი კატეგორიის სირთულის მარშრუტებზე დავდიოდით.
როცა 40 წლის ვიყავი, ვამბობდი რომ 40 წელი მიწაზე მაქვს ნაცხოვრები და კიდევ 20 წელი მთაში, ამიტომ, 60 წლის ვარ-მეთქი. ახლა მგონი 100 წლის ასაკს მივუკაკუნე. მთა განსხვავებული გარემოა. თავისი წესებით, განსაკუთრებული ენერგეტიკით. იქ სულ სხვა ცხოვრებაა. ეს არის ყველაზე იოლი გზა, რომ გაიზარდოს ფიზიკურად და სულიერად ჯანსაღი ადამიანი, იყოს ძლიერი და ბედნიერი. ლამის ყველასთან მილაპარაკია სხვადასხვა მთავრობებში, რომ ყველა სახელმწიფო უმაღლეს სასწავლებელში მაინც, აუცილებელია იყოს ალპური კლუბები. უაღრესად კარგი იქნებოდა. არც დიდი თანხაა საჭირო, არც დარბაზები, არც განსაკუთრებული სპეციალური აღჭურვილობა. საკმარისია სპორტული ფეხსაცმელი და შეგიძლია დაიწყო პირველი ნაბიჯების გადადგმა მთაში, ნახო იქაურობა.
– და, ნაკლებად ტრავმებიანია, ვიდრე ბევრი სხვა სპორტი.
– ტრავმები უცოდინარობას მოსდევს. მთაში მომხდარი ტრავმებისა და უბედურ შემთხვევათა 90% ადამიანური ფაქტორითაა გამოწვეული. ტრავმების უმეტესობა ხდება დამწყებებში და ძალზე მაღალი სირთულის ასვლებისას. სწორი აღზრდით თავისუფლად შესაძლებელია დამწყებ სპორტსმენებში ტრავმების თავიდან აცილება. წესების მკაცრი დაცვაა საჭირო. დაახლოებით ისე, როგორც გულის ქირურგიაშია აუცილებელი.
– ახერხებთ კიდევ ბოლო პერიოდში გასვლებს?
– როგორ არ ვახერხებ? გასულ გაზაფხულზე ევერესტზე ვიყავი. ორიოდე თვის წინ.
– ევერესტზე პირველად ახვედით?
– ევერესტზე კი. სულ 11 ქართველია ასული დედამიწის ამ უმაღლეს მწვერვალზე.
– გზა და გზა მართლა გვხვდება დახოცილი და გაყინული მთამსვლელები?
– არა, ეგ მითია. თუმცა, არის ერთი ადგილი, სადაც ძალიან ვიწრო გასასვლელია და შეიძლება იქ დაინახო კიდეც მიცვალებული. მაგრამ, მე რომ ავედი, გზად მიცვალებულს არ გადავწყდომივარ. არც ძებნის სურვილი მქონია. უზარმაზარი მთაა, ძალიან დიდი და ძალიან კეთილი.
– მანდ ალბათ განსხვავებული სირთულის მარშრუტებია.
– კი, რა თქმა უნდა, ჩვენ ავედით კლასიკური, ყველაზე მარტივი მარშრუტით. აღარც ასაკი მაქვს რთულ მარშრუტზე სიარულის. მაგრამ, მინდა გითხრათ, რომ ძალიან ცოტა თუ დადის რთული მარშრუტებით. საერთოდ, ალპინიზმისკენ მიდრეკილება ნაკლებია, იცვლება გარემო. იყო დრო, როცა ჰეროიკული ალპინიზმი გახლდათ ქვეყნის იმიჯი. ქვეყნები ღირსებად თვლიდნენ ეროვნული ექსპედიციების ორგანიზებას. ახლა სიტუაცია შეიცვალა. ბევრად უფრო გამარტივდა მთებამდე მისვლაც და მათზე ასვლაც. გაუმჯობესდა ტრანსპორტი, აღჭურვილობა, ამინდის პროგნოზის სიზუსტე და სხვა მრავალი.
– სხვა დამოკიდებულება არსებობდა წლების წინ, როცა იტალიელი რაინჰოლდ მესნერი იყო მოქმედი ლეგენდა.
– მესნერი ჩვენთანაც იყო ჩამოსული, ძალიან კარგი ურთიერთობები გვაქვს. ბრძენი კაცია. მესნერმა დაიწყო ჰეროიკული ალპინიზმის მსხვრევა. მანამდე იყო – „მე ჩემი სამშობლოსთვის ავდივარ“, „მე მინდა გმირობა“ და ა.შ. შენ ადიხარ შენთვის, იმიტომ რომ არ შეგიძლია სხვანაირად. გიყვარს. გეძახის. რა თქმა უნდა, უნდა გიხაროდეს, რომ ქართველი ხარ და ახვედი, მე მიხარია კიდეც ჩემი ქვეყნის დროშის ატანა. მესნერი კი ამბობდა, რომ მე არა მაქვს დროშა, ჩემი დროშა ჩემი ცხვირსახოციაო. ჩემთვის სულერთია და ქვეყნის გულისთვის არ დავდივარო. ჩემ ასვლასაც ვერ გაიგებს ჩემი ქვეყანა, მაგრამ, მე მიხარია, რომ ჩემი დროშა ჩემთან არის – ეს ჩემი დამოკიდებულებაა ქვეყნის მიმართ.
– თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ?
– აღარ არის თავისუფალი დრო. სამსახური, ვარჯიში, სახლი.
– ოჯახის წევრებზე რას გვეტყვით?
– მყავს მეუღლე, რომელიც დიასახლისია და ერთი ქალიშვილი, რომელმაც აქ დაამთავრა უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტი და ახლა გახლავთ გერმანიაში, მაგისტრატურაში სწავლობს.
დასასრულ ერთი რამ მინდა ვუთხრა თქვენს მკითხველს: ექიმობა ბიზნესი არაა და არც არასდროს იქნება. ექიმობა ცხოვრების წესია.
ესაუბრა თემურ იობაშვილი
