მინი დოსიე

დავით ჭიჭინაძე – დაიბადა 1965 წლის 31 ივლისს, თბილისში. 

განათლება

1971-1982 – თბილისის 87-ე და 111-ე საშუალო სკოლა. 

1982-1987 – სწავლობდა საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში, ჰიდროტექნიკის ფაკულტეტზე; 

2000 წელს დაამთავრა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი, პროფესია მშენებელი ჰიდროტექნიკოსი. 

სამუშაო გამოცდილება

1987-1999 – ჰქონდა კერძო ბიზნესი სხვადასხვა მიმართულებით; 

1999-2004 – საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის წევრი; 

2004-2016 – სხვადასხვა ბიზნესსაქმიანობის დამფუძნებელი; 

2014 – ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები, თბილისის ისნის რაიონის მაჟორიტარობის კანდიდატის საარჩევნო შტაბის ხელმძღვანელი; 

2016-დან – საქართველოს მე-9 მოწვევის პარლამენტის წევრი. 

ჰყავს მეუღლე და სამი შვილი.

– ბატონ დავით, დავიწყოთ საუბარი თქვენი განათლების შესახებ, რაზეც კითხვას სვამენ ხოლმე – ინსტიტუტში სწავლა 1982 წელს დაიწყეთ და დამთავრება მხოლოდ 18 წლის შემდეგ შეძელით, როდესაც უკვე პარლამენტის წევრი იყავით. რამ გამოიწვია ამხელა შუალედი? 

– იმან გამოიწვია, რომ საბჭოთა კავშირში მოხდა ცვლილებები, დაიწყო კოოპერატიული მოძრაობა, მე-4 კურსზე სწავლა მივატოვე და ბიზნესში წავედი. შემდეგ, 1999 წელს აღვიდგინე თავი, გადავაბარე 12 გამოცდა და 2000 წლის 25 დეკემბერს დავიცავი დიპლომი.

 

– საქმიანობა მანამდე დაიწყეთ, სანამ ინსტიტუტს დაამთავრებდით. თქვენი პირველი სამსახური რა იყო? 

– მუდამ კერძო სექტორში ვიყავი, არასოდეს სახელმწიფო სამსახურში დაქირავებული არ ვყოფილვარ. ყოველთვის მე ვქირაობდი სხვებს. 

– იმ პერიოდში იყო უკვე კერძო საქმიანობის საშუ¬ალება? 

– როგორც კი გაჩნდა, მაშინვე დავიწყე. ვხვდებოდი, რა დროც მოდიოდა, აბსოლუტურად იცვლებოდა სიტუაცია. ზოგიერთი პოლიტიკოსისგან განსხვავებით, 1989 წლის 9 აპრილის მერე კომუნისტურ პარტიაში რომ შედიოდნენ, მე 1987 წლიდან უკვე კერძო ბიზნესში ვიყავი. 

– რა ტიპის საქმიანობა იყო? 

– იმ დროს, ქარხნების და ფაბრიკების ფლობა აკრძალული იყო. ჩემი საქმიანობა იყო კოოპერატიული მოძრაობა. ძირითადად, სახალხო მოხმარების პროდუქციას ვაწარმოებდით. სახელმწიფოსგან ვყიდულობდით გარკვეულ პროდუქციას და იმის გადამუშავებით ხდებოდა საბოლოო სახის პროდუქტის გამოშვება. სხვადასხვა მიმართულება იყო – ვაკეთებდით იმას, რაზეც მოთხოვნა ჩნდებოდა. პირველი ნაბიჯები ბიზნესში ასე იყო. 

– შემდეგ რა მიმართულებით განაგრძეთ საქმიანობა, სანამ პარლამენტის წევრი გახდებოდით? 

– მქონდა სარკინიგზო გადაზიდვები, ასევე ვსაქმიანობდი ნავთობის და გაზის სფეროში, ტექნოლოგიებში, ვმუშაობდით იმპორტზე. 

– 1999 წელს უკვე „აღორძინების“ სიით მოხვდით პარლამენტში.

– პარლამენტში მოვხვდი „ტრადიციონალისტთა კავშირიდან“, რომელიც იყო ბლოკში „აღორძინებასთან“. მე „ტრადიციონალისტი“ ვიყავი და მათი კვოტით აღმოვჩნდი სიაში. „ტრადიციონალისტთა“ კავშირში მას შემდეგ შევედი, რაც ეროვნული მოძრაობა დაიწყო. აკაკი ასათიანი ჩემი დეიდაშვილია და მხარს ვუჭერდი როგორც ბიზნესმენი – ვაფინანსებდი ამ პარტიას. 

– შემოთავაზებაც აკაკი ასათიანისგან წამოვიდა, რომ პოლიტიკაში ჩართულიყავით? 

– არა, ჩემი ინტერესი იყო, თორემ პოლიტიკაში ჩართვა ბევრად ადრე, 1991-1992 წლებშიც შემეძლო. მაშინ არ ჩავთვალე საჭიროდ პოლიტიკაში ყოფნა, ბიზნესი ძალიან დინამიურად ვითარდებოდა. რაც შეეხება 1999 წელს, უკვე საკმაო გამოცდილება მქონდა პოლიტიკოსებთან ურთიერთობის და მაინტერესებდა შიგნიდან როგორ მუშაობდა საქართველოს პოლიტიკური სისტემა. ამიტომ გადავწყვიტე გავმხდარიყავი დეპუტატი. 

– ასლან აბაშიძესთან გქონდათ ურთიერთობა? 

– კი, მქონდა, როგორც ბლოკის ყველა წევრს, ოღონდ ისეთი, გაცნობითი ხასიათის. 

– საერთო ღირებულებები აღმოგაჩნდათ ასლან აბაშიძეს და თქვენ? 

– არა. ყველამ იცის, პირველივე შეხვედრის შემდეგ, რამდენიმე ფრაზა რომ გავცვალეთ, საკმაოდ კონფლიქტურ სიტუაციაში აღმოვჩნდი. მაშინაც მოურიდებელი ვიყავი. 

– შემდეგ უკვე მოდის „ვარდების რევოლუცია“ და 2004 წლამდე იყავით დეპუტატი. 

– 2003 წელს ვმონაწილეობდი „ვარდების რევოლუციაში“. მაშინ „ბურჯანაძე-დემოკრატების“ სიაში, ისნის რაიონიდან, მაჟორიტარობის კანდიდატი ვიყავი. ხალხის პირველი დიდი რაოდენობა ფილარმონიაში ჩემი მიყვანილია. 

– „ვარდების რევოლუციის“ მხარდამჭერი ყოფილხართ. 

– რა თქმა უნდა. „ტრადიციონალისტები“ ვიყავით იმ გაერთიანებაში, რომელიც „ვარდების რევოლუციას“ მხარს უჭერდა. 

– თუმცა, რევოლუციის შემდეგ წახვედით პოლიტიკიდან. 

– წავედი, ბიზნესში დავბრუნდი. ჩავთვალე, რომ ის მისია, რომელიც იმ მომენტში იდგა ქვეყნის წინაშე – შესრულდა. შევარდნაძე გაშვებული იყო და აღმშენებლობა იწყებოდა. პოლიტიკოსები საკმაოდ ბევრი ჰყავდა ქვეყანას, მაგრამ ბიზნესმენები, ვისაც შეეძლო სარგებელი მოეტანა – ნაკლები. ქვეყანას ინვესტიციები, ფინანსები სჭირდებოდა. ამიტომ, მიმაჩნდა, რომ უპრიანი იყო ბიზნესში დავბრუნებულიყავი. 

– 2004-დან 2014-მდე, სანამ ბიზნესში იყავით, სახელმწიფოსგან რამე უსამართლობა ხომ არ შეგეხოთ და მაგის გამო ხომ არ გადაწყვიტეთ პოლიტიკაში დაბრუნება? 

– მე პირად უსამართლობაზე არასოდეს მქონია გართულება. დეველოპერული კომპანია მქონდა და 2007-2008 წლებში, როდესაც იბარებდნენ ბიზნესმენებს და ფულს სთხოვდნენ, მე არაფერი გადამიხდია. ვთვლი, რომ ადამიანი თუ თავს არ დაუხრი, ვერავინ დაგჩაგრავს. 

– თქვენთვის ფულის „შეწერის“ შემთხვევა არ ყოფილა? 

– მცდელობა იყო, 100-100 ათასს სთხოვდნენ ჩემი კომპანიის დირექტორს ყველა ფირმაზე, მაგრამ ვერაფერი მიიღეს. შევუთვალე, პირიქით, მადლობა თქვით, რომ ლევან გაჩეჩილაძეს არ ვაფინანსებ-მეთქი. 2008 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მე თვითონ მივიღე მონაწილეობა როგორც დამოუკიდებელმა კანდიდატმა, იმ დროს ხელისუფლებასთან ყველაზე დაპირისპირებული ბადრი პატარკაციშვილის პარტიიდან. ისნის რაიონში ხელისუფლებას საკმაო დისკომფორტი შევუქმენი. 

– შემდეგ გაგრძელდა ბიზნესში ყოფნა? 

– 2008-ში უკვე პოლიტიკაში ვიყავი, ვუჭერდი მხარს გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატს – ლევან გაჩეჩილაძეს, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ზამთარში მათ გააკეთეს და ხალხი არ დაძრეს, ჩემთვის დიდი იმედგაცრუება იყო. 2008-ში პატარკაციშვილი უკვე გარდაცვლილი იყო, მაგრამ მისი პარტია და „ტრადიციონალისტები“ ერთი ბლოკით გამოდიოდნენ. ამ ბლოკის სახელით ისევ ვიყარე კენჭი. ვიყავი დაპირისპირებული „ნაციონალურ მოძრაობასთან“. მერე, 2010-ში, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები წინასწარ განსაზღვრულ თამაშს უფრო ჰგავდა, ვიდრე არჩევნებს.

შემდეგ, 2011 წელს, როდესაც ბიძინა ივანიშვილი გამოჩნდა, ისევ აქტიურად ჩავერთე რაიონის დონეზე, 2012 წლის არჩევნებში მხარს ვუჭერდი „ქართულ ოცნებას“. 

– ბიძინა ივანიშვილი როდის გაიცანით? 

– 2018 წლის აპრილი იყო. მანამდე მასთან არანაირი ურთიერთობა არ მქონია. ურთიერთობა მქონდა გიორგი კვირიკაშვილთან. მას ჯერ კიდევ 1999 წლიდან ვიცნობ, როდესაც დეპუტატები ვიყავით. 

კვირიკაშვილი „მოქალაქეთა კავშირის“ სიით იყო, მაგრამ მერე გამოეყვნენ და „ახალი მემარჯვენეები“ ჩამოაყალიბეს. ჩვენც გამოვეყავით „აღორძინებას“ და როგორც ოპოზიციური პარტიები, ერთმანეთთან საკმაოდ აქტიურად ვთანამშრომლობდით. 

– 2016 წელს, როცა საპარლამენტო არჩევნები გაიმართა, მაშინ ვინ შემოგთავაზათ „ოცნების“ გუნდის წარმომადგენელი ყოფილიყავით? 

– არ შემოუთავაზებიათ. ისედაც ვაპირებდი კენჭისყრას დამოუკიდებლად. სერიოზული მხარდაჭერა მქონდა, რაც „ქართულ ოცნებას“ არ მოსწონდა. ძალან ძნელი იყო მათთვის იმ ოლქში კანდიდატის წარდგენა, სადაც კენჭს ვიყრიდი. ყველა ერთმანეთს ვიცნობთ და აქტიური ადამიანები ერთმანეთთან ვართ დაკავშირებული. საკმაოდ სერიოზული მოლაპარაკებები მიდიოდა, რომ დავეთანხმებინე ვინმეს მხარდასაჭერად, მაგრამ კატეგორიულად წინააღმდეგი წავედი. მხარდაჭერა მქონდა პირადად მე და არა ვთქვათ, ჩემ მიერ მხარდაჭერილ კანდიდატს. მოსახლეობას დეპუტატად ვუნდოდი პირადად მე, რადგან იცოდნენ ჩემი დამოკიდებულება საქმისადმი, ერთგულება და ა.შ. საბოლოო ჯამში, დიდი წინააღმდეგობების მიუხედავად, „ქართულმა ოცნებამ“ მე წარმადგინა მაჟორიტარ კანდიდატად და ვიყავი კიდეც არჩეული. 

– „ოცნების“ გუნდიდან რომ არ ყოფილიყავით, მათ კანდიდატს მოუგებდით? 

– მათ კანდიდატი არ ჰყავდათ. ნებისმიერს კი ვერ დააყენებდნენ. მათ მანამდე ჰყავდათ კანდიდატი, ჩემი წინამორბედი, რომელიც საკმაოდ დისკრედიტებული იყო. გამგებელიც ასევე დისკრედიტებული იყო. ზოგადად, „ქართული ოცნებას“ ძველებური მხარდაჭერა აღარ ჰქონდა. 

2016 წელს „ქართულმა ოცნებამ“ პრაქტიკულად იმიტომ მოიგო, რომ რეალური ოპონენტი არ ჰყავდა. მათ 4 წლის განმავლობაში მოასწრეს რეიტინგის გაფლანგვა. გვახსოვს ივანიშვილის განცხადებები, ღარიბაშვილის გაშვება, შემდეგ კვირიკაშვილმა თითქოს ახალი სიცოცხლე შთაბერა და გარკვეული როლი ითამაშა „ქართული ოცნების“ „გათეთრებაში“ და წარმატების მიღწევაში. 

– 2012 წლის არჩევნებისთვის რა დაპირებებიც გასცა „ოცნებამ“, არაფერი შეგიმჩნევიათ, რომ არარეალური იყო? 

– მე დიდი ხანია ბიზნესში ვარ და კარგად ვიცი, რა როგორ მუშაობს და ამიტომ მიმაჩნია, ყველაფერი შესრულებადი იყო. საჭირო იყო პოლიტიკური ნება. სხვადასხვა სეგმენტზე შუამავლები არ უნდა არსებობდეს და ქვეყანა არ უნდა იძარცვებოდეს. სულ მქონდა შეკითხვა 2016 წლიდან, რატომ მოვედით ქვეყნის ხელისუფლებაში – ძარცვისთვის? ამ შეკითხვას მიჩენდა ის კანონები, რომლებიც პარლამენტში შემოჰქონდათ, ზოგი მაშინვე, ზოგიც მოგვიანებით უნდა ამოქმედებულიყო. 

შესაბამისად, მე ვთვლი, რომ ის დაპირებები შესრულებადი იქნებოდა, თუკი ნაკლებად ექნებოდა კორუფციული მისწრაფებები „ქართული ოცნების“ მაშინდელ ხელმძღვანელებს. 

– თუნდაც დენის და გაზის ტარიფების განახევრება? ბენზინის ფასიდან 1 ლარის ჩამოკლება? 

– შესრულებადი იყო. იგივე ბენზინის შემთხვევაში ყველამ ვიცოდით, რომ 1 ლარი იყო, 50 თეთრი თუ რაც იყო, ბენზინის იმპორტიორებს ჩემოდნებით მიჰქონდათ ფული. არ არის დასამალი, მაქვს ურთიერთობა საწვავის შემომტანებთან და ვიცი. 

რადგან ბენზინის ფასი დოლარით განისაზღვრება, ლარის გაუფასურებამ შეუძლებელი გახადა საწვავის გაიაფება, თუმცა, დოლარში თუ დავთვლით, ნამდვილად გაიაფდა. 

გაზთან მიმართებაში დღესაც მიმაჩნია, რომ შესრულებადია. 5% რაც გადის შაჰ დენიზის ხაზით, გვეკუთვნოდა უფასოდ. ეს არის დაახლოებით 400 მლნ კუბური მეტრი. 200 მლნ გვეკუთვნოდა სომხეთში გაზის გატარებისთვის და 500 მლნ კუბური მეტრი კიდევ გვეკუთვნის შაჰ დენიზის ხაზიდან 55 დოლარად. 

ჯამში თუ დავითვლით, დავუმატებთ შიდა ქსელებში განაწილების ხარჯს, ბევრად ნაკლები გამოვა, ვიდრე 130 დოლარია, რაც საშუალოდ ჯდება 1000 კუბური მეტრი აირი. 

ბუნებრივი აირის სექტორში, კომერციული გაზის მხრივ საკმაოდ ჩახლართული სქემებია. 

როდესაც ეკონომიკის მინისტრი ქობულია ამბობდა, ჩვენი ეკონომიკური ზრდა 7%-ით არის შესაძლებელი, ხოლო თუკი სხვადასხვა სეგმენტში შუამავლები არ იქნებიან, მაშინ ეკონომიკა წლიურად შეიძლება 9%-ითაც გაიზარდოსო, ჩანს ეკონომიკური ზრდის ერთ-ერთი შემაფერხებელი რაც არის. 

თუ მოდელს შევცვლით და მეტად რეგულირებადი გახდება გარკვეული სფეროები და სახელმწიფოს ინტერესები მეტად იქნება გათვალისწინებული, ვიდრე კერძო სექტორის, ვფიქრობ, მაღალი ზრდა მიღწევადია. 

– თქვენ ფიქრობთ, რომ რეგულირებით უფრო მიღწევადია სწრაფი ზრდა, ვიდრე თავისუფალი ბაზრის პრინციპებით? 

– თავისუფალი გარემოთი ვერავინ იზრდება. ჩვენ სადაც ვცხოვრობთ, ეს არის ვალის ეკონომიკა. სანამ თქვენ შეგიძლიათ ვალი აიღოთ, მანამდე იზრდება ეკონომიკა. ზრდა მოხმარების, გაყიდვების ხარჯზე ხდება და არა წარმოების და სამუშაო ადგილების შექმნის ხარჯზე. იმ ყიდვას, შესაბამისად ვალი სჭირდება, რადგან ჩვენ არ გვაქვს დაგროვების კულტურა. 

ამიტომ ვამბობ, თუ გვინდა ეკონომიკა გავზარდოთ, უნდა გავზარდოთ ეკონომიკაში ფულადი მასა. ფულადი მასა იზრდება ეკონომიკაში სამუშაო ადგილების შექმნით. ჩვენ თუ სწორად ვისწავლით სამუშაო ადგილებისთვის ფულადი მასის მიწოდებას და ამის ხარჯზე სამუშაო ადგილების შექმნას, მეტი გადასახადი შემოგვივა ბიუჯეტში. ვაჭრობაში კი ყოველთვის არსებობს შუამავლები, სადაც ეს ფული ილექება და მოგების უდიდესი ნაწილი გარეთ რჩება. ეს ხდება სტრატეგიულ თუ უბრალო სფეროებში. 

შესაბამისად, არაპროფილური საქმიანობა, რომლითაც ბანკები არიან დაკავებული, პრაქტიკულად მონოპო¬ლისტები არიან და არავის აძლევენ კონკურენციის საშუალებას. ამიტომ, სად არის თავისუფალი გარემო? ჩვენ ვართ კვაზი თავისუფალ გარემოში. 

მაგალითად, აშშ-მა როგორ დააყენა ფეხზე თავისი სამხედრო წარმოება? თვითონ სახელმწიფომ შექმნა სამხედრო კომპლექსები, გადასცა კერძო სექტორს და შემდეგ სახელმწიფომვე დაუკვეთა. 2008 წლის კრიზისის შემდეგ რატომ ამბობდნენ, რომ სოციალიზმში წავიდა აშშ? კრიზისიდან გამოსვლის ერთადერთი მექანიზმი იყო – ბანკების აქციები წაიღო სახელმწიფომ, გამოისყიდა, დააყენა ფეხზე და მერე მისცა ისევ საშუალება უკან გა¬მოსყიდვის. ამიტომ, მუდმივად ერთი და იგივე სისტემაში ცხოვრება არ შეიძლება. დაგროვების და გასხვისების მომენტები ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავდება. ეკონომიკაში არ არსებობს მუდმივად მემარცხენეობა, ან მუდმივად მემარჯვენეობა. 

თუ ჩვენ დავუკვირდებით ნებისმიერი ადამიანის გამდიდრების ისტორიას, აუცილებლად დავინახავთ, თუ არ არის სახელმწიფო ჩარეული – ადამიანი ვერ მდიდრდება. ეს ეხება სახელმწიფო ტენდერებს, პრივატიზაციას და ა.შ. 

– გადავიდეთ თქვენსა და „ქართული ოცნების“ ახლანდელ ურთიერთობაზე. მას შემდეგ, რაც პარტიიდან გაგრიცხეს და წასვლამ მოგიწიათ, თუ არის რაიმე საკითხები, სადაც ყოფილ კოლეგებთან თანამშრომლობთ? 

– ადამიანები ვართ და გარკვეულ მოსაზრებებს ვუზიარებთ ერთმანეთს. რაღაცაში ემთხვევა ჩვენი მოსაზრება და რაღაცაში არა. ჩვენ პოლიტიკური დაპირისპირება გვაქვს, თორემ, პიროვნულში ღმერთმა დაგვიფაროს. პიროვნულად არავის ვერჩი. ყოფილი სპიკერი ირაკლი კობახიძე პატარა კაცია. მივლინების სიიდან ამომშალა. ჰგონია, რომ დამსაჯა. მივლინებაში სიარული მაგისთვის ბედნიერებაა. ჩემთვის, სიმართლე გითხრათ, ამ პერიოდში მივლინებაში სიარული ნაკლებად მინდოდა – ყაზახეთის არჩევნებს ეხება, იქ დამკვირვებლად უნდა წავსულიყავი და ამომშალა. ეს იყო ჩვენი პარლამენტის თავმჯდომარე. 

კახა კალაძეზე ვამბობ – ეს ადამიანი მდიდრდება უკანონო შემოსავლების ხარჯზე და ამბიციაც არაჯანსაღი გაუჩნდა. სულ ვყვები ხოლმე საბჭოთა კავშირის გენერალური მდივნის ისტორიას. თავის დროზე, ბოლშევიკებმა, სტალინი არ გაგვიბრაზდესო და უბრალოდ მდივანი რომ არ რქმეოდა, „გენერალური მდივანი“ დაარქვეს. მერე ამ გენერალურმა მდივანმა ყველას ძირი გამოუთხარა, თვითონ დაჯდა იმ სკამზე, რომელზეც ისინი ერთმანეთს ეპაექრებოდნენ. ამიტომ, ყოველთვის ვაფრთხილებ „ქართულ ოცნებას“ – „კალაძე გენერალური მდივანია“. ცალკე თამაშს აპირებს და კარგად უთხრის ძირს. თუმცა, უნიჭოდ. მაინც ფეხბურთელია და არ ჰყოფნის გამოცდილება. 

– „ქართული ოცნების“ შემდეგ „პატრიოტთა ალიანსში“ გადახვედით – რა საერთო ღირებულებები აღმოგაჩნდათ მაგ პარტიასთან? 

– არავითარი. ეს იყო ტექნიკური გადაწყვეტილება. მთხოვეს, წლის ბოლომდე გადავსულიყავი, რომ არ დაშლილიყო „პატრიოტთა ალიანსის“ ფრაქცია. თან მაშინ გაჰქონდათ „სააკაშვილი-ბოკერიას“ სია და მე რომ არ დამეჭირა მხარი, ფრაქციაც გაუუქმდებოდათ და ინიციატივაც. აქედან გამომდინარე, სანამ არ დააყენეს კენჭისყრაზე, მე ვიყავი მათთან და მერე იპოვეს თავისი გზა. 

– თვითონ, ამ ინიციატივას – „სააკაშვილი-ბოკერიას დანაშაულებრივ რეჟიმად გამოცხადებას“ იზიარებთ და ეთანხმებით ასეთ შეფასებას? 

– ვიზიარებ იმ აზრს, რომ ჩვენი ისტორიის ნებისმიერი პერიოდის შეფასება უნდა გაკეთდეს. ზვიად გამსახურდიას ქვეყნიდან გაძევება, სამოქალაქო ომი და ხელისუფლების დამხობა არ უნდა შეფასდეს? 

– არ ჯობდა, სწორედ მაგ პერიოდიდან დაწყებულიყო შეფასება და არა „პატრიოტების“ მიერ შემოთავაზებული სააკაშვილის მმართველობის დაგმობით? 

– რა თქმა უნდა, იქიდან უნდა დაიწყოს. უბრალოდ, რატომღაც აღარავის აინტერესებს მაგ პერიოდზე საუბარი, თორემ, იქ ძალიან ბევრის კუდები მოყვება. 

მე ვთვლი, რომ იქიდან უნდა დავიწყოთ ყველაფრის შეფასება, მერე მივყვეთ დანარჩენ პერიოდებს. ზვიად გამსახურდია ერთადერთი ადამიანი იყო, ვინც დანაპირები შეუსრულა ხალხს – დაპირდა დამოუკიდებლობას და ხელისუფლებაში მოსვლიდან ნახევარ წელიწადში გამოაცხადა დამოუკიდებლობა. ჯერ კიდევ 1991 წელი იდგა და საბჭოთა კავშირი ისევ არსებობდა. 

არც შევარდნაძეს, არც სააკაშვილს, არც ივანიშვილს თავისი დაპირებები არ შეუსრულებია. გამსახურდია გააგდეს და ამათ კი ყველას აცდიან მეორე ვადით ყოფნასაც. 

უბრალოდ, რადგანაც მცდელობა იყო რომელიღაცა მონაკვეთის შეფასების, იმიტომ დავუჭირე მხარი. შესაბამისად, „ქართული ოცნება“ რომ წავა, ეს გახდება მათი შეფასების წინაპირობაც. შესაფასებელი კი ბევრი იქნება, რადგან ჩემი აზრით, საკმაოდ ბევრ, მაგალითად, ეკონომიკურ დანაშაულს ჩადის „ქართული ოცნება“. 

– „ქართული ოცნების“ როლი 2012 წლიდან დღემდე, რა დადებითი ან უარყოფითი როლი შეასრულა თუნდაც ეკონომიკური, თუნდაც პოლიტიკური თვალსაზრისით? 

– დადებითი ის არის, ხალხში დაბრუნდა რწმენა, რომ ნებისმიერ ძალადობრივ რეჟიმს ჩვენ შეგვიძლია დავუპირისპირდეთ ყოველგვარი შეიარაღების და ამხედრების გარეშე. დემოკრატიული პრინციპით, არჩევნების გზით შეგვიძლია ხელისუფლება გავუშვათ. 

– მათ შორის "ოცნების" გაშვებაც შეიძლება? 

– რა თქმა უნდა, „ოცნებაც“ მით უმეტეს არჩევნებით წავა. ვერ დაინახეთ როგორი შიში იყო არაფრის მომცემი ინსტიტუტის – პრეზიდენტის არჩევნების დროს? „ოცნება“ რეალურად გამზადებულია წასასვლელად, უბრალოდ არ იცის ხელისუფლება ვის გადააბაროს. სააკაშვილს ვერ დაუბრუნებს, ხალხი წინააღმდეგია. თორემ, როგორც კი დაინახავს ძალას, რომელსაც შეიძლება ხელისუფლება გადააბაროს – დამიჯერეთ, ის აუცილებლად გადააბარებს. 

რაც შეეხება უარყოფით მხარეს – მე ვფიქრობ, რომ ეს იმდენად დიდი თემაა, ცალკე ინტერვიუ დასჭირდება. ჩვენ არ ვიმსახურებთ იმას, რასაც დღეს „ოცნება“ გვაკადრებს. თვალში ნაცრის შეყრაა, როცა გვიმტკიცებენ, რომ არიან პატიოსნები. ეკონომიკის მინისტრი და საპარლამენტო მდივანი და მინისტრის მოადგილეები ჰყავთ ადამიანები, რომლებმაც ეს ქვეყანა გაძარცვეს „ნაციონალური მოძრაობის“ პერიოდში. იმათი ფლაგმანები იყვნენ. ეს ხალხი დღეს თურმე ჩვენ ქვეყანას სიკეთეს და პატიოსნებას მოუტანს. 

– 21 ივნისს რუსთაველის გამზირზე განვითარებულ მოვლენებზე რას იტყვით – ადეკვატური იყო ხელისუფლების ქმედება ჯერ მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის პარლამენტის სხდომათა დარბაზში გამართვით და შემდეგ, ირაკლი კობახიძის სპიკერობიდან გაშვებით და ზაქარია ქუცნაშვილისთვის მანდატის ჩამორთმევით? 

– იმ დღეებში „ქართული ოცნების“ ლუსტრაცია საბოლოოდ მოხდა! რადგან დღეს ისევ გვყავს: ვოლსკი, ჩუგოშვილი, სამხარაძე, კალაძე – „ქართული ოცნების“ სწორედ ის წევრები, ვინც ჩემი უმრავლესობიდან გარიცხვას ხელი მოაწერა. 

შენ თუ ოდნავ მაინც გაგაჩნია ღირსება, დღეს არ შეიძლება იყო უმრავლესობის წევრი! თუ შენ დეპუტატი გქვია, უნდა იყო ხალხის მხარეს. ხალხი კი, დღეს აღარაა „ოცნების“ მხარეს, რადგან ეს აღარ არის „ქართული ოცნება“, ეს კონკრეტული ჯგუფის ოცნებაა. არადა, მე დიდი ხანია ვაფრთხილებდი ივანიშვილს, რომ კობახიძე, ისევე როგორც კობახიძის გარემოცვა მისთვის სერიოზული პრობლემა გახდებოდა. 

როდესაც არც მთავრობას, არც პარლამენტს არ გააჩნია არც ადამიანობის, არც ნდობის რესურსი და მათი ფუნქცია ამოწურულია, ისინი სახლში უნდა წავიდნენ. 

რაც შეეხება ახალგაზრდების პროტესტს პირველ დღეებში, ეს სრულიად გასაგები იყო, მაგრამ მე ვერანაირად ვერ გავამართლებ იმას, რომ ზოგიერთი პოლიტიკური ჯგუფი შეეცადა თავის სასარგებლოდ მოეტრიალებინა სიტუაცია და სახალხო პროტესტი სახალხო რევოლუციად გადაექცია. რადგან ხალხში არ არის რევოლუციის სურვილი. ხალხს არ აქვს მოთხოვნა, რომ „ნაცები“ და მისი განაყოფები დაბრუნდნენ ხელისუფლებაში. თუ ქვეყანაში დღეს პროცესები ფერხდება, ეს მხოლოდ „ოცნების“ და „ნაცმოძრაობის“ ერთმანეთში გარიგების შედეგია. „ნაცები“ ისევე აცოცხლებენ „ოცნებას“, როგორც თავის დროზე შევარდნაძე აბაშიძეს. 

ამ ყველაფერს ისიც ადასტურებს, რომ ქვეყნის ხელისუფლების პირველი პირები, ერთი და იგივე შაბლონურ განცხადებებს აკეთებენ. ანუ, მათ საკუთარი აზრიც კი არ გააჩნიათ. 

– ვისი პასუხისმგებლობაა რაც მოხდა და შს მინისტრი გახარია თუ უნდა გადადგეს? 

– ადამიანი, რომელიც ჩადის კრიმინალს, იმის გადადგომა კი არა, მისი დაჭერა და პასუხისგებაში მიცემაა აუცილებელი. თუმცა, ამ ხელისუფლების პირობებში ეს გამორიცხულია. მით უმეტეს, რომ „ქართული ოცნება“ მაინც კულუარულად იმართება და არა მხოლოდ ერთი ადამიანის მიერ. ამიტომ არ ვთვლი, რომ დღეს გახარიას გადადგომით რამე შეიცვლება. თუმცა, მასთან მიმართებაში ნამდვილად ბევრი კითხვა იქნება სამომავლოდ. ისე, ზოგადად ამ „ქართულმა ოცნებამ“, საზოგადოებასთან ურთიერთობის მორალურ ზღვარს დიდი ხანია გადააბიჯა. 

როგორც ჩანს, გახარია ბევრ რამეშია გასვრილი. ერთი წელი იყო ეკონომიკის მინისტრი, მანამდე ბიზნეს-ომბუდსმენი, ისმენდა ხალხის პრობლემებს და ერთი ინიციატივაც არ ჰქონია. ასე რომ, რაც უფრო დიდხანს დაიტოვებს გახარიას „ოცნება“, მით უფრო დისკრედიტებული იქნება. 

– ნიკა მელიასთვის წაყენებულ ბრალს – ჯგუფური ძალადობის ორგანიზებას და სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობას როგორ შეაფასებთ? ასევე, იმ დეპუტატების ქმედებას, ვინც ნიკა მელიასთვის იმუნიტეტის მოხსნას და პატიმრობის შესაძლებლობას დაუჭირა მხარი? 

– დღემდე თანამდებობებზე არიან ჩინოვნიკები, ვინც 20-21 ივნისის მოვლენები რეალურად დაგეგმა. და რადგან მათ დანაშაული ჩაიდინეს, მათი პასუხისმგებლობა აუცილებლად უნდა დადგეს. 

ასეთები კი, ორივე მხარეს იკვეთებიან. მელიას საშუალებით „ქართული ოცნების“ ბოლომდე დისკრედიტირება მოხდა. ანუ, შეიძლება ბახტაძეს და კობახიძეს ფეხი მართლაც „დაუცდათ“, მაგრამ გარწმუნებთ, კონკრეტულმა ადამიანებმა ეს ყველაფერი წინასწარ „მოხარშეს“, გაამზადეს, დაგეგმეს, სისრულეში მოიყვანეს და ამ ეტაპზეც მშვიდად იკავებენ კომფორტულ სავარძლებს... 

მოკლედ, „ქართული ოცნება“ პრაქტიკულად „ნაციონალური მოძრაობის“ გზას ადგას. ძალაუფლებას ეპოტინება, კრიმინალურ გადაწყვეტილებებს იღებს და ვფიქრობ ცუდად დაამთავრებს. ამიტომ იქნება საინტერესო საყურებელი,  

დაახლოებით სამი წლის შემდეგ, ამ „ქართული ოცნების“ მიერ დღეს ასე თავგამოდებით გაყვანილი მოსამართლეები თავად როგორ მიუსჯიან „ოცნების“ წევრებს იმას, რასაც იმსახურებენ. 

– კორუფციის თვალსაზრისით, თუ გრძნობთ, რომ „ნაციონალური მოძრაობის“ პერიოდთან შედარებით სიტუაცია გაუარესებულია? 

– მასშტაბების თვალსაზრისით მგონი არაფერი შეცვლილა, უბრალოდ სახელები და გვარები შეიცვალა. ელიტური კორუფცია არსად გამქრალა. როგორც „ნაცმოძრაობა“ იპარავდა, ისეა ახლაც. თუ გადავხედავთ, ვინ იგებდა სახელმწიფო ტენდერებს ადრე და ვინ იგებს ახლა – თითქმის არაფერი შეცვლილა. პირიქით, იმ ჯგუფებს გამდიდრების მეტი საშუალება მისცეს. 

– საბანკო და სხვა რეგულაციები, ასევე საპენსიო რეფორმა, რომელიც ხელისუფლებამ შემოიღო, თქვენი აზრით სწორი და საჭირო? 

– საპენსიო რეფორმა, ახლაც პირდაპირ ჩანს, რომ კონკრეტულად რაღაც პროექტისთვის იყო გამიზნული. ეჭვი მაქვს, ანაკლიის პორტისთვის დაგეგმეს ეს რეფორმა, რომ იქ წასულიყო ეს ფული. გახსოვთ ხაზარაძის განცხადება, რომ „თიბისი ჯგუფი“ მზად იყო საპენსიოს ფული მიეღო 6 თუ 7 პროცენტად? რამდენი ხანი გავიდა და ფულს ვერსად ანთავსებენ. დეპოზიტზე კი უდევთ, მაგრამ, ასე ფული არ იზრდება. ინფლაცია მეტია, ვიდრე ის სარგებელი, რაც ფულს ემატება. 

ამიტომ, ვთვლი, რომ ეს ძალიან გაუაზრებელი რეფორმა იყო. საპენსიო რეფორმა საჭიროა, მაგრამ არა ისე, როგორც ესენი აკეთებენ. 

საბანკო რეგულაციები ასევე საჭიროა, ოღოდ არა ამ ფორმით. ფული კი არ უნდა აკრძალო, ფულს უნდა შეუწყო ხელი ხელმისაწვდომობის მხრივ. ჩვენ პრობლემა გვაქვს, რომ ადამიანებს ვუკრძალავთ ბიზნესისთვის ფულის აღებას და ფულს ვაძლევთ მხოლოდ იმისათვის, რომ მათ ბანკების მოთხოვნილება დააკმაყოფილონ. 

– აქციზის მატება საწვავზე და თამბაქოზე ხელს უწყობს სიღარიბესთან ბრძოლას? 

– ეს საერთოდ ნონსენსია. როგორ შეიძლება გაძვირება უწყობდეს ხელს თუნდაც მოწევისთვის თავის დანებებას? ფულის გაძვირების არ იყოს, ინფლაციას ვებრძვით ფულის გაძვირებით. ძვირი ფულით როგორ შეიძლება სიძვირეს ებრძოლო? ყველაფერში ფულია შემადგენელი და ფული თუ ძვირია, დროთა განმავლობაში ყველაფერი გაძვირებული რჩება. 

ამიტომ, რასაც ხელისუფლება გვთავაზობს, ამ მოდელით ეკონომიკის განვითარება წინ ვერ წაიწევს. რაც შეეხება სიგარეტზე და საწვავზე აქციზის ზრდას, ამით დააბალანსეს ესტონური მოდელის შემოღებიდან გაჩენილი ხვრელი და შემოსავლების კლება. სიგარეტის ბაზარზე კიდევ ცალკე ბრძოლაა. საპრეზიდენტო არჩევნების წინ ვუყურებდით გამოსვლებს. გამოჩნდა, რომ დიმიტრი ქუმსიშვილი სიგარეტის „ხვრელთან“ ბრძოლას შეეწირა. დღესაც არის ის ხვრელი, ოღონდ უკვე გაზრდილ ადვალურ გადასახადში გადაინაცვლა. 

– აქციზი უნდა გაზრდილიყო საწვავზე? 

– არ უნდა გაზრდილიყო. გადასახადს როცა აუქმებ ბიზნესისთვის, იქ შეიძლება 3 და 4 ათასმა ბიზნესმენმა ისარგებლოს, აქციზს როცა ზრდი – ეს ეხება 3,5 მილიონ ადამიანს. აქციზი აბსოლუტურად სხვა ტიპის გადასახადია, რომელიც ყველას გვირტყამს. რაც ამათ საგადასახადო შეღავათები შემოიღეს, შეიძლება გარკვეულ წრეებს ეხება. ძირითადად, საბანკო ჯგუფებისთვის უნდა მომხდარიყო: ბანკები უნდა გათავისუფლებულიყო მოგების გადასახადისგან. 

ერთი მაინტერესებს, სხვა რა გადასახადს იხდიან ბანკები, რომ ეგეც არ გადაეხადათ. საშემოსავლოს? რადგან მილიონობით ხელფასებს იწერენ? 

ამიტომ, სახელმწიფოში აქციზი არის ყველაზე დამანგრეველი გადასახადი. ხალხისგან ფულის ამოქაჩვის ყველაზე ეფექტიანი გზაა. ასევე ჩვენ ვნახეთ, რომ საპენსიო რეფორმა მთელ კატეგორია ადამიანებს შეეხო – ვინც დასაქმებულია თუ დამსაქმებელია, პლუს სახელმწიფოსაც. უზარმაზარი ფულადი მასა კიდევ გავიდა ბიზნესიდან. 

რეგულაციებით, როდესაც ფული თუ საწვავი ძვირდება ქვეყანაში, პროდუქციის წარმოებაც ძვირდება. შედეგად, შენი ბაზარი დაუცველი ხდება უცხოური საქონლისთვის და ჩვენგან უფრო მეტი ფულადი გადინება იწყება. სავაჭრო ბალანსი კიდევ მეტად უარესდება. 

ყოველთვის, თუ საშუალება გაქვს, საწვავი უნდა გააიაფო, რომ ადგილობრივ წარმოებას, განვითარებას, რეალურ ეკონომიკურ ზრდას შეუწყო ხელი. რეალური ეკონომიკური ზრდა არის დასაქმებული ხალხი და არა ის დანარჩენი ინფლაციური მაჩვენებლები, რასაც სხვა პარამეტრებში გვიზომავენ ხოლმე. 

– სიტყვამ მოიტანა და, საქსტატის მონაცემებით, უმუშევრობა მცირდება. 

– ჩვენ ხომ რეალურად ბუღალტერიით ვართ დაკავებული და მეტი არაფრით? თუ ქვეყნის მოსახლეობას 3,5 მილიონიდან 1,5 მილიონზე ჩამოვიყვანთ, იგივე ბიუჯეტის პირობებში ვიტყვით, რომ ერთ სულ მოსახლეზე ეკონომიკა გაიზარდა. ასეა უმუშევრობის შემცირებაც. 

– უცხოური ინვესტიციების კლებაა საგრძნობი. რა უნდა გაკეთდეს. რომ ინვესტიციები გაიზარდოს? 

– ზოგადად, უცხოელი ინვესტორებით აშენებული ქვეყანა მოკლევადიან პერიოდში მინახავს, მაგრამ, გრძელვადიანად არა. უცხოელი ინვესტორი ფულს ერთხელ იხდის და მთელი ცხოვრება მიაქვს ფული. სანამ შიდა ინვესტორი არ გაჩნდება, არაფერი გამოვა. შიდა ინვესტიციებთან დაკავშირებით აბსოლუტურად სხვა რამეა გასაკეთებელი. ფულადი მასაა გასაზრდელი. ის ფულის მასა, რომელიც დღეს ქვეყანაშია, არაფერს ჰყოფნის. ჩვენი ეკონომიკა დაფინანსებულია 17-18%-ით, მეტით არა, როდესაც ამერიკის ეკონომიკა დაფინანსებულია 100-110%-ით. როდესაც იქ ფულის მასა 6-ჯერ მეტია, ვიდრე შენი ფულის მასა ეკონომიკაში, შენ ვერასოდეს დაეწევი მათ. 

– ანუ, ვალის დონე მშპ-თან მიმართებაში უნდა გაიზარდოს? 

– არა, ვალის დონე არა. აშშ-ს 2008 წელს ფულის მასა ჰქონდა 800 მილიარდი დოლარი. 2014 წლისთვის, რაოდენობრივი შერბილების პოლიტიკით, 4-ჯერ, 3,3 ტრილიონ დოლარამდე გაზარდა ფულის მასა.

– ლარის მასა რომ გაიზარდოს, 1 დოლარი ეღირება 4-5 ლარი. 

– ამერიკაში გაზარდეს ფულის მასა, მაგრამ ინფლაცია არ ჰქონდათ. პირიქით, დეფლაცია იყო. ფულს როგორ მიაწვდი ეკონომიკას, ეგ არის მთავარი. შენ თუ ეკონომიკას ფულს აწვდი სამუშაო ადგილების შესაქმნელად, ის ყოველთვის წარმატებულად მუშაობს. შენ თუ ფულს აწვდი ხელფასის და პენსიის გასაცემად – ყოველთვის ინფლაცია გაიზრდება. ამიტომ, მოდელი რომელიც ჩვენთან არსებობს, ყველაზე მანკიერია. გათვლილია უცხოელ ინვესტორზე, რომელიც არ შემოდის. შესაბამისად, დოლარი არ შემოდის, ჩვენ ლარის მასას ვერ ვზრდით, შედეგად, ფულის მასა გვაკლდება. ამიტომ, რაც უფრო შეგვიმცირდება ინვესტიცია, მით უფრო შეგვიმცირდება ეკონომიკა. ამ მოჯადოებული წრიდან თუ არ გამოვედით, არაფერი გამოვა. 

პოლიტიკა უნდა იყოს შიდა ინვესტორის გაჩენაზე. თუ მოდელი არ შეიცვალა, ყოველთვის ვიქნებით ფულის უკმარისობაში. არასოდეს გვექნება მზარდი სამუშაო ადგილები, მით უმეტეს იმ პოლიტიკის პირობებში, როდესაც სახელმწიფო გვეუბნება, რომ მე თქვენ გაგიშვებთ საზღვარგარეთ ლეგალურად სამუშაოდო. ხელს უწყობს აქედან ლეგალურად ხალხის გადინებას, რომ თავად ნაკლები პასუხისმგებლობა ეკისრებოდეს. 

– ბიზნესის ირგვლივ შექმნილ სიტუაციაზე რას იტყვით – იგივე „თიბისის“ ამბები, ანაკლიის პორტი, საპარტნიორო ფონდის ზარალიანობა ბოლო წლებში... 

– მე ვთვლი, რომ საპარტნიორო ფონდის ხელმძღვანელის 30 000-ლარიანი ხელფასი ანომალიაა, როცა 4 წლის განმავლობაში თითქმის მილიარდლარიანი ზარალია სახეზე. 2018 წლის ანგარიშს არ გვაძლევენ, მაგრამ, იქ რკინიგზა და ელექტროგადამცემი სისტემებიც რომ გამოვაკლოთ, 45 მილიონ ლარამდე ზარალი მაინც არის. სხვათა შორის, ირაკლი კოვზანაძის ხელმძღვანელობის პირობებში, ფონდი მოგებაზე იყო – 200 მილიონამდე მოგება ჰქონდა 2 წელიწადში. საგანელიძემ მოახერხა 4 წელიწადში მილიარდიანი ზარალის მიღება და 30 000 ლარს იღებს ხელფასს, თან აქეთ გვამადლის თავის საქმიანობას. არაფერს თავისი სახელი ამ ქვეყანაში არ ჰქვია. 

„თიბისის“ რაც შეეხება და ზოგადად საბანკო ბიზნესს – ბანკში ფული იშოვება სხვა მექანიზმით. იგივე მექანიზმით, სხვა ბიზნესში ფულს ვერასოდეს იშოვნი. ამიტომ, როდესაც ბანკირებს აქვთ ფულის შოვნის ასეთი პრივილეგირებული მდგომარეობა, მათი სხვა ბიზნესში შეშვება არ შეიძლება. ამიტომ არის ჩვენი ეკონომიკა ამ დღეში. ბანკირები თავის კონკურენტებს არ აფინანსებენ და მაქსიმალურად უწყობენ ხელს ბაზრიდან მათ განდევნას და მათი ქონების დაპატრონებას. 

– ბიზნესს სახელმწიფოს მხრიდან დღეს აქვს თუ არა პრობლემები? 

– რა თქმა უნდა პრობლემები არის, მაგრამ მე ისეთი შთაბეჭდილება მაქვს, რომ ეს ბიზნესმენები აბსოლუტურად არ მოქმედებენ თავის დასაცავად. ბიზნესმენი პრობლემებს თავს კი არ უნდა უხრიდეს? უნდა ებრძოდეს და ღიად საუბრობდეს, მაგრამ ისინი სამწუხაროდ დუმილს ამჯობინებენ და კაბინეტებში ამ საქმეების ჩუმად მოგვარებას. იმედი აქვთ, იქნება ასე გავძვრეთო. ვერ გაძვრებიან, არ არსებობს. სახელმწიფოს როდესაც ფული აკლდება, ბიზნესს ან „შავად“ ახდევინებს, ან ლეგალურად. ლეგალურად გადახდის საშუალება აღარ არსებობს, რადგან გადასახადებსაც ვერ იხდიან, ამიტომ არალეგალურად მიაქვს. 

– თქვენ ახლახანს პარტია დააფუძნეთ, თქვენი პოლიტიკური მომავლის გეგმები რა არის? 

– ჩვენ უფრო მოძრაობა გვაქვს, ვიდრე პარტია. პოლიტიკური მოძრაობა იქნება თუ პარტია, იმიტომ უნდა იქმნებოდეს, რომ ხელისუფლებაში მოვიდეს და არა ვიღაცასთან ვაჭრობისთვის და კოალიციების შესაქმნელად. ჩვენი მოძრაობა არც კოალიციაში შესვლას გეგმავს და არც არავის მიეხმარება უმრავლესობის ჩამოყალიბებაში. სხვისი თამაშის მოთამაშეები ნამდვილად არ ვიქნებით. 

– გაქვთ მხარდაჭერის იმედი? თუ გაქვთ რამე კვლევის შედეგები? 

– ჯერ ჩვენ კვლევებს ვატარებთ იმისთვის, რომ გავიგოთ რა მთავარი პრობლემებია. სხვისი თვალით დანახულს აზრი არა აქვს, ჯობია ჩვენ თვითონ დავინახოთ ის პრობლემები რაც მოსახლეობას აწუხებს. 

– თავისუფალი დრო და ჰობი? 

– დღეს ნამდვილად არ მაქვს თავისუფალი დრო. მე ვფიქრობ იმდენი პრობლემაა, რომ არც ჰობისთვის მრჩება დრო. დღეს ვფიქრობ, რომ არათუ მე, მოსახლეობის დიდ ნაწილს საერთოდ არ აქვს გართობის და ჰობის დრო. 

– რაც შეეხება ოჯახს? 

– მე ვფიქრობ, რომ ოჯახი ყველაზე დიდი დასაყრდენია პოლიტიკოსისთვის და ზოგადად ადამიანისთვის. ოჯახის სიძლიერე ადამიანს აძლიერებს, სუსტი ოჯახი ადამიანს ასუსტებს. მე ვთვლი, რომ ჩვენი ქვეყნის სიძლიერე სწორედაც ოჯახების სიძლიერეშია. 

ესაუბრა თემურ იობაშვილი