მინი დოსიე
დემურ კასრაძე დაიბადა 1968 წლის 11 თებერვალს, ცხინვალში.
განათლება
1975-1985 – თბილისის #15 საჯარო სკოლა;
1989-1995 – თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი, სამკურნალო ფაკულტეტი, სპეციალობა ზოგადი ქირურგია, 1995- 1997 ინტერნატურა;
2001-2003 – მაგისტრატურა, დუკის უნივერსიტეტი (Duke University, Fuqua School of Business), ბიზნესის ადმინისტრირება.
სამუშაო გამოცდილება
- თბილისის სამხედრო ჰოსპიტალი;
- University of Virginia Medical Center;
- Richmond American Housing;
- Geocrystal LTD;
- Dexicmo LLC;
- შპს დევკო.
უცხო ენები: ინგლისური, რუსული.
ჰყავს მეუღლე და ორი შვილი.
– ბატონო დემურ, თქვენ წარმოშობით ცხინვალის რეგიონიდან ხართ, დღეს გაქვთ ურთიერთობა მაგ მხარესთან?
– დავიბადე ცხინვალში, გავიზარდე თბილისში. სახლი ახლაც მაქვს სოფელ ერგნეთში, სადაც ბავშვობა გავატარე. საქართველოში აგვისტოს საომარი მოქმედებების შემდეგ მალე დავბრუნდი და მშენებლობა რამდენიმე თვეში გავაგრძელე მამასთან ერთად.
– სკოლა სად დაამთავრეთ?
– სკოლა დავამთავრე თბილისში 1985 წელს, სკოლის არდადეგების ძირითადი დრო სოფელში მაქვს გატარებული. ომის შემდეგ გადამწვარი ერგნეთის ნახვამ ჩემზე ძალიან იმოქმედა. მსგავსი ბოროტება არ მქონდა ნანახი. გადავწყვიტე იქაურობისთვის მიმეხედა და მამაჩემთან ერთად დავამთავრე სახლის მშენებლობა. მორალურად ძალიან გვიჭირდა, ვინაიდან განადგურებული იყო რეგიონი. თვეების მანძილზე ძარცვავდნენ იქაურობას, ხოლო რაც ვერ წაიღეს, დაწვეს და გაანადგურეს. ჩვენი სოფელი არის ბოლო კონტროლირებადი ტერიტორია, რომლის ბოლოდან იწყება ცხინვალი. ეს მხარე იყო ბარომეტრი, რომელიც ზუსტად საზღვრავდა რუსეთის ზეწოლას ქვეყანაზე. იგივე ვითარება იყო ენგურისპირა რეგიონშიც, ვფიქრობ, რომ ხალხი საზღვრისპირა რეგიონებში უკეთ გრძნობდა როდის იძაბებოდა სიტუაცია. ომის დროს ხალხმა ახლობელი ადამიანები დაკარგეს, მათი სახლები გაძარცვეს, გადაწვეს და მიწასთან გაასწორეს, ბაღები გაუნადგურეს, ხეებზე ტოტები დაუმტვრიეს, მაგრამ ეს ხალხი არ დანებდა. დღეს რომ შეხედავ მათ მოვლილ ეზოებს და ბაღებს, გიხარია, რომ ამ ხალხის შვილი ხარ.
– განათლებას რომ დავუბრუნდეთ, სკოლის შემდეგ როგორ გაგრძელდა თქვენი სწავლა?
– სკოლის დამთავრების შემდეგ 2 წელი სავალდებულო სამხედრო სამსახურში, გერმანიაში ვიმსახურე. ჯარიდან დაბრუნების შემდეგ, 1989 წელს ჩავაბარე თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტში სამკურნალო ფაკულტეტზე, 2001 წელს კი ბიზნესსკოლაში – Duke University-ში.
– 80-იან წლებში სამედიცინოზე „ჩაწყობის“ გარეშე ჩაბარება გმირობად ითვლებოდა.
– ჩემ ნაცვლად ჩემს მშობლებს ნამდვილად არ ჩაუბარებიათ. გავიზარდე საკმაოდ განათლებულ ოჯახში, სადაც სწავლა და ზოგადი განათლება იყო პრიორიტეტული. შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემს ჯგუფში `ჩაწყობით~ არავინ მოხვედრილა. უძლიერესი ჯგუფი ვიყავით. ჩემი ჯგუფელები დღესაც წამყვან პოზიციებზე არიან სამედიცინო სფეროში თუ მედიცინის მიღმა.
– სწავლა რომ დაამთავრეთ, მუშაობა მალევე დაიწყეთ?
– სწავლა 1995 წელს დავამთავრე. მანამდე, სწავლის პარალელურად მუშაობა თბილისში, ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში დავიწყე. ოპერაციებს ვაკეთებდი. პროფესიით ზოგადი ქირურგი ვარ. შემდეგ უკვე ამერიკაში წავედი.
– ამერიკაში წასვლა როგორ მოხდა?
– 1996 წელს დავოჯახდი. ჩემი მეუღლე ამერიკელია და საქართველოში საერთაშორისო ორგანიზაციაში მუშაობდა. ჯერ აქ ვცხოვრობდით, შემდეგ ჩემმა მეუღლემ ჩააბარა ბიზნესსკოლაში ვირჯინიის უნივერსიტეტში (University of Virginia) და ამერიკაში მოუწია დაბრუნება. გადავწყვიტე ენა მესწავლა სათანადოდ და ამერიკაში გამეგრძელებინა სწავლა. ჩასვლიდან მესამე დღეს დავიწყე მუშაობა მშენებლობაზე.
– ფიზიკურ მუშაობას გულისხმობთ?
– კი, ფიზიკურად ვმუშაობდი. ვინაიდან ამერიკული სამედიცინო ლიცენზია არ მქონდა, ჩემი დიპლომით ვერაფერს გავაკეთებდი. ენაც კი არ ვიცოდი იმ დონეზე, რომ ჩემი პროფესიით მემუშავა.
მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში 90-იანი წლებიც გავლილი მქონდა და ჯარიც, ქირურგიაში 80-ზე მეტი ოპერაცია მქონდა გაკეთებული, ენის ცოდნის გარეშე თავი ვიგრძენი უმწეოდ. დავიწყე ენის სათანადოდ შესწავდა. ამის საშუალება იქ მრავლად არის კოლეჯებში, მით უმეტეს, დიდ ქალაქებში. დამატებით მეუღლე მამეცადინებდა.
– რომელ ქალაქში იყავით?
– ბალტიმორში, მერილენდის შტატში. ვაშინგტონიდან დაახლოებით 40 მილია. ულამაზესი ქალაქია. ძალიან კარგია აკადემიური კუთხით. ჰოპკინსის უნივერსიტეტიც ბალტიმორშია. მე დავდიოდი Baltimore City Community College-ში, იქ იყო კურსები უცხოელებისთვის. ჩემი მეუღლე, როგორც უკვე აღვნიშნე, ვირჯინიაში სწავლობდა. როგორც კი ენა ვისწავლე, მეც შარლოტსვილში, ვირჯინიის შტატში დავიწყე მუშაობა ჰოსპიტალში. ეს იყო პირველი პროფესიული სამსახური ამერიკაში, სადაც ხელფასსაც მიხდიდნენ და მქონდა კარგი სამედიცინო დაზღვევა.
– თქვენ შემდეგ ბიზნესში გადაინაცვლეთ.
– მანამდე ბიზნესსკოლაში ვისწავლე, რასაც ადრე საერთოდ არ ვაპირებდი. მეუღლე სწავლობდა ბიზნესზე. მის `ქეისებს~ ვკითხულობდი და დამაინტერესა.
ჩემ ახალგაზრდობაში სიტყვა „ბიზნესი“ ვაჭრობის და არაპრესტიჟული საქმიანობის სინონიმად მიიჩნეოდა. შეიქმნა შთაბეჭდილება, რომ ბიზნესი მხოლოდ ყიდვა-გაყიდვა იყო, რაც ცხადია, სათაკილო სულაც არ არის. მაგრამ, რომ შევხედე რეალურად ბიზნესი რა იყო, რა გათვლებს საჭიროებდა, რა რისკების განსაზღვრა და შეფასება ხდებოდა სანამ საბოლოო ეტაპი, გაყიდვა, დადგებოდა – ბიზნესმა დამაინტერესა.
მაშინ საავადმყოფოში ვმუშაობდი და ჩემს მეგობრებთან ერთად სამედიცინო ლიცენზიის გამოცდის ჩასაბარებლად ვემზადებოდი. ბიზნესით დაინტერესებამ გადაწონა ლიცენზიის მიღების სურვილი.
სამკურნალო ფაკულტეტი დამთავრებული მქონდა, გარკვეული გამოცდილება მიღებული, სიახლით დავინტერესდი და გადავწყვიტე ახალი მიმართულება მეცადა. ბიზნესსკოლის დამთავრების შემდეგ, დავიწყე პატარა კომპანიების მომსახურება.
– სწავლის პარალელურად მუშაობდით?
– დიახ, ძირითადად მშენებლობასთან და ფინანსურ სერვისებთან დაკავშირებულ სამუშაოებზე. საჭირო იყო მაგისტრატურაში მაღალი ქულებით მოვხვედრილიყავი, რასაც ამერიკაში დიდი მნიშვნელობა აქვს.
აქაურ უნივერსიტეტებთან შედარებით, იქ ძალიან განსხვავებული გარემო დამხვდა. შეიძლება პროფესორს ლანჩის დროს ან დერეფანში გაესაუბრო. აუდიტორიის მიღმა არ გაგრძნობინებს, რომ პროფესორია. ამან გამაკვირვა. ჩვენ ძალიან კარგი პროფესორები გვყავდა სამედიცინო უნივერსიტეტში, მაგრამ არასდროს გვიფიქრია, რომ მათთან ასე უშუალოდ გვესაუბრა.
ყველაზე დიდ სირთულეს რასაც აუდიტორიაში ვაწყდებოდით, იყო შეკითხვების დასმა ჯგუფელებისგან. 4-5-კაციან ჯგუფებს გვქონდა ქეისები და პრეზენტაციას ვაკეთებდით. ყველა ვმუშაობდით, ქეისის სირთულიდან გამომდინარე პასუხი ყოველთვის არ გვქონდა, ხოლო მეორე დღეს პრეზენტაციის წარდგენისას გველოდა დაუნდობელი კითხვები ჯგუფელებისგან.
პროფესორები კონკრეტულ შეკითხვაზე ნიშანს წერდნენ. იქ ჯგუფელი არ დაგინდობდა. საქართველოში კი, რთული კითხვა რომ დაგესვა ჯგუფელისთვის, რომელშიც ნიშანი იწერებოდა, მიუღებელი იყო. ამიტომ იყო ამერიკული სტანდარტი საინტერესო და განსხვავებული. იქ ხალხი დროს ტყუილად არ კარგავს – სწავლაში საკმაოდ დიდ თანხას იხდიან და უფრთხილდებიან ამას.
– თქვენ თან მუშაობდით და სწავლის ფულს ისე იხდიდით?
– სწავლის გადასახადი „სითი ბანკმა“ დამიფინანსა. ბიზნესსკოლაში 2-წლიანი სწავლა 92 000 დოლარი დამიჯდა. ახლა ბევრად მეტი ღირს. დიდი თანხა იყო ჩემთვის. მაგრამ, რომ ვხედავდი სკოლადამთავრებულების პერსპექტივებს და მათ ანაზღაურებას, ვიცოდი, რომ ეს სწავლის საფასური მისაღები იყო.
„სითი ბანკს“ რომ მივმართე, სულ რამდენიმე წელი იყო, რაც ემიგრანტი ვიყავი. ბანკის ოფიცერი ჯერ ტელეფონით მესაუბრა, შემდეგ განიხილეს აპლიკაცია და დამაფინანსეს. მოგვიანებით ვკითხე ერთ-ერთ ოფიცერს, თუ როგორ აფასებდნენ სწავლის დაფინანსების რისკებს, მან კი მიპასუხა, რომ არსებობდა შეფასების სხვადასხვა კრიტერიუმი. სწავლის საფასურის დაფინანსებას უყურებდნენ როგორც ინვესტიციას განათლებაში, სამომავლო შემოსავლის კუთხით. ძალიან მცირეა იმის ალბათობა, რომ პრესტიჟული ბიზნესსკოლის კურსდამთავრებული უმუშევარი დარჩეს. ამიტომ, ბანკი მიიჩნევდა მსგავს სესხს, როგორც კონტროლირებად რისკს.
სანამ სწავლა არ დავამთავრე, მანამდე სესხის მომსახურების პროცენტსაც არ ითხოვდა ბანკი. დაახლოებით 5% ში მომცეს თანხა, რაც შედარებით მაღალია ამერიკაში განათლებისთვის. სესხის თანხის დაფარვა სწავლის დამთავრების შემდეგ იწყება.
ასეთი ბანკები მინდა იყოს საქართველოში. გათვალოს, რომ სტუდენტი სანამ A-დან B პუნქტამდე არ მივა, ფულის გადახდა არ მოთხოვონ. საბოლოო ჯამში, როცა შემოსავალი გაუჩნდება ადამიანს, ბანკმა თუნდაც მეტი პროცენტი გადაახდევინოს, მაგრამ სწავლის პროცესში ნუ მოითხოვს.
იქ ძალიან დამეხმარა მიდგომა, რომ თავისუფლება და პასუხისმგებლობა უმთავრესია. მინდა, ჩვენმა პოლიტიკოსებმა ხშირად გაიმეორონ, რომ არჩევანი და თავისუფლება არის პასუხისმგებლობა.
– ბიზნესსკოლის დამთავრების მერე თქვენი საქმიანობა როგორ გაგრძელდა?
– მუშაობა დავიწყე და ვემსახურებოდი ნედლეულის სექტორს. 2008 წელს კომპანიებისთვის ვამზადებდით პროექტებს თავიდან ბოლომდე. მაგალითად, მოვიძიებდით ხარისხიან ნედლეულს, მიწოდების გზებს და ასევე ვითვლიდით რისკებს. ბიზნეს სკოლაში, ყველაზე მეტად ფინანსებმა დამაინტერესა. ჩვენთან ფინანსური ბაზარი ახალია და იმ ფორმით ვერც ჩამოყალიბდა, რასაც ბირჟა ჰქვია. ეს არ არის ტრაგედია. სამაგიეროდ, ქართული ორგანიზაციები, ბანკები – გასულები არიან ლონდონის საფონდო ბირჟაზე.
– საქართველო მაინც პატარა ბაზარია ფინანსური თვალსაზრისით.
– სინგაპურიც პატარაა, მაგრამ უზარმაზარი ფინანსური ცენტრია. საქართველოს შეუძლია იყოს რეგიონული ცენტრი. ჩვენ გვაქვს ისეთი პოზიცია, რაც ბევრ საკითხში კონკურენტუნარიანობის საშუალებას გვაძლევს.
– თავის დროზე კახა ბენდუქიძეს ჰქონდა იდეა, რომ საქართველო სწორედ ფინანსურ ჰაბად ჩამოყალიბებულიყო.
– ასევე მახსოვს, როცა პრემიერი ზურაბ ჟვანია ლონდონში იყო ჩასული და ინვესტორებს საქართველოში შემოსვლას სთავაზობდა სამთავრობო გარანტიებით. შემდეგ იყო ბენდუქიძე. ამის გამო ორივე პატივისცემას იმსახურებენ. თუმცა, აქ სხვა პრობლემაა. ბიზნესსკოლაში, პოსტ-საბჭოთა ქვეყნის წარმომადგენლებს ეჭვის თვალით გვიყურებდნენ. 90-იანებამდეც და მერეც, აქ კორუფცია იყო ყველგან და მათ ეს იცოდნენ. ასე რომ, ინვესტიციების მოსაზიდად, სამთავრობო გარანტიების შეთავაზებაზე მნიშვნელოვანია, უშუალოდ უცხოელი ბიზნესმენის შეხედულება და გამოცდილება საქართველოში ჩატარებულ ინვესტიციაზე. როგორია სასამართლო, მარეგულირებელთან როგორი მდგომარეობა აქვს, რა პრობლემები შეიძლება შეექმნა ან მომავალში ჰქონდეს სამუშაო ბაზარზე, ლიკვიდურობაზე და ა.შ... ამიტომ, ჩვენი საუკეთესო ელჩები უნდა იყვნენ ინვესტორები და მათ მოფრთხილება სჭირდებათ. მთავრობამ გარანტიები კი არ უნდა მისცეს ცალკეულ ინვესტორს, არამედ, ზოგადად უნდა იყოს ყველასთვის სამართლიანი გარემო შექმნილი და ვფიქრობ, ამ მიმართულებით მივდივართ. შეიძლება არის მსხვილი პროექტები, მაგალითად, ანაკლიის პორტი, დიდი ჰიდროელექტროსადგურების პროექტები, რაც რა თქმა უნდა სახელმწიფოსთან უნდა შეთანხმდეს, მაგრამ პატარა პროექტებისთვისაც ზოგადად მაქსიმალური ხელშეწყობაა საჭირო. თუნდაც ისიც მნიშვნელოვანია, რომ ქალაქის ამ უბანში მარეგულირებელმა მხარი დაუჭიროს იმ პროექტებს, რომლებიც ქალაქის იერსახეს კი არ დაამახინჯებს, არამედ გააუმჯობესებს.
შეიძლება მცირე კაპიტალების, მაგალითად, 0.5-1 მილიონის ფარგლებში მოზიდვა რამდენიმე ინვესტორისგან. მაგალითად სინგაპურს თანხის მოზიდვამდე აქვს 3 მთავარი ფაქტორი: რეგულაცია, საინვესტიციო ინფრასტრუქტურა და მომზადებული ადგილობრივი კადრი ანუ რესურსი. ამ ფაქტორების ერთობლიობა უქმნის ქვეყანას, რომლის მოსახლეობაც დაახლოებით საქართველოს მოსახლეობის რაოდენობის იდენტურია, იდეალურ საინვესტიციო გარემოს. სახელმწიფო უფრო ძლიერი იქნება და არანაირი გარე ფინანსური დახმარება არ დასჭირდება, თუ თვითონ, შიდა ფინანსურ ბაზარს მოაგვარებს ყოველგვარი ბირჟის გარეშე. მაგალითად არსებული დღგ-ის 18% შეიძლება გაიყოს ორ ნაწილად, საბიუჯეტო ხარჯებისთვის 15% და დარჩენილი 3% კი დაემატოს სუვერენულ ფონდს. 2019 წლის მონაცემებით, 4000000000 ლარის (დღგ) 3% შექმნიდა 120000000 ლარს სუვერენული ფონდისთვის. ამავე წლის მთელი საბიუჯეტო შემოსავალი დაახლოებით 10000000000 ლარს შეადგენს და 1.2%-ის (ანუ 120000000) ლარის გამოყოფა სუვერენული ფონდის შექმნისთვის მიღწევადი იდეა გახლავთ, და ასეთ ფონდს შეუძლია მოიზიდოს კერძო კაპიტალი, როგორც საქართველოდან ასევე ქვეყნის ფარგლებს გარედან. სუვერენული ფონდის ინვესტირება გაზრდის ეკონომიკურ აქტივობას, შეიქმნება დამატებით სამუშაო ადგილები, რასაც მოჰყვება დასაბეგრი ბაზის გაზრდა. ასეთ შემთხვევაში, ყველა მო¬გებული დარჩება. ჩვენი მომავალი და ეკონომიური აღმავლობა ჩვენს ხელშია.
საბოლოოდ ყველაფერი მაინც ფინანსებთან მიდის და საქართველოს ყველა პირობა აქვს, რომ კაპიტალი მოიზიდოს, გახდეს საინვესტიციო ჰაბი და ქვეყნის საჭიროებები გადაჭრას პრიორიტეტულად.
– ამერიკაში ბიზნესი როგორ დაიწყეთ?
– კორპორაცია ჩამოვაყალიბე და კომპანიებს ვემსახურებოდით. ბიზნესის მუშაობის სქემებს ვაანალიზებდი, რაც მოიცავს ფინანსებს, მარკეტინგს, ლოჯისტიკას; ასევე, რაც ეხება მშენებლობას, მასალების და ნედლეულის მიწოდებას. რაც უფრო დიდია ორგანიზაცია, მით მეტი აქვს აქტივობა სხვადასხვა სფეროში.
– სამშენებლო კომპანიებთან ურთიერთობდით?
– დიახ, ვურთიერთობდი. სამშენებლო მასალებთან და ნედლეულთან მქონდა თავდაპირველად შეხება. შემდეგ უკვე დავიწყე სახლების მშენებლობა ჰიუსტონში, ტექსასში. გვქონდა გაკეთებული ორი დეველოპმენტი. კომპანიები გვიწვევდნენ და ვახორციელებდით სხვადასხვა პროექტს.
– საკმაოდ დიდ თანხებზე იქნებოდა მანდ ლაპარაკი.
– ამერიკულ დეველოპერულ კომპანიებს თავისი კაპიტალი აქვთ, მაგრამ მუშაობენ ბანკის თანხით. ჩვენ ვაკეთებდით სამშენებლო სერვისს, სადაც მომსახურების შემოსავალი დაახლოებით 10-15%-ია. იქიდანაც ვიბეგრებით. იმისთვის რომ მასშტაბი გაზარდო, თანხა უნდა დახარჯო.
– ბრუნვა დიდი იყო?
– მაგას ვერ გეტყვით. კერძო კომპანიის აქტივებია.
– ახლა თუ გაქვთ მიმდინარე პროექტები ამერიკაში?
– ახლა მთლიანად აქეთ ვარ გადმორთული.
– ბოლო ობიექტი როდის დაამთავრეთ?
– ამერიკაში ბოლო პროექტი 2019-ში დავამთავრე.
ახლა გამიგრძელდა აქ ყოფნა. დასრულების ბოლო სტა¬დიაში არის შენობა. დასრულების შემდეგ რამდენიმე თვით ვაპირებ წასვლას ახალი პროექტის დაწყებამდე.
კოვიდის პანდემია სანამ გავრცელდებოდა, მანამდე ტექსასში დიდი წყალდიდობა იყო. სოლიდური კაპიტა¬ლია გამოყოფილი ფედერალური მთავრობის მიერ ინფრასტრუქტურის განვითარებისთვის.
– თქვენი საქმიანობისთვის ხელსაყრელი პერსპექტივა ჩნდება?
– მინდა, იქ პროექტები გავაკეთოთ. ამისთვის იქ ყოფნაა საჭირო.
– წეღან ამბობდით, რომ ერთი პერიოდი სინგაპურშიც ცხოვრობდით. იქ როგორ მოხვდით?
– ბიზნესსკოლაში სწავლისას, ერთ-ერთი `ქეისი~ გვქონდა და ეხებოდა კრიზისებს სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში. სინგაპურთან ერთად ჰონკონგი და ტაილანდიც განიხილებოდა. ჯერ კიდევ მაშინ დავინტერესდი. შემდეგ, სიტუაციამ მოიტანა, რომ როცა უკვე ვმუშაობდი, 2008 წელი კრიზისების წელი იყო. შემთხვევით აღმოჩნდა, რომ აზიაში გარკვეული ბიზნესის მომსახურების საჭიროება გაჩნდა. თავიდან არც გამომითქვამს წასვლის სურვილი. ბავშვები უკვე სკოლაში იყვნენ, მეუღლე მუშაობდა. ოჯახით აზიაში წახვიდე – მარტივი არ არის. თან კულტურუ¬ლად ძალიან უცხო გარემოა.
ამერიკაში საკმაოდ კარგად ვგრძნობდით თავს. შემდეგ „ლემან ბრაზერსი“ როცა გაკოტრდა, ბიზნესში მყოფმა ყველამ დაინახა, რომ კრიზისს შეეძლო ამერიკის მასშტაბით მთელი ფინანსური სექტორისთვის სერიოზული დარტყმა მიეყენებინა. ჩემი ამოცანა იყო გამერკვია, უახლოესი 4-5 წლის განმავლობაში სად ვხედავდი უფრო დაცულ პროექტს. აზია ისე არ იყო დაზიანებული, როგორც ამერიკა. იმ პერიოდში ჩართული ვიყავი ნედლეულის სფეროში, აქცენტი უფრო აზიაზე კეთდებოდა. სწორედ ამ პერიოდში, ახლობლისგან მივიღე საინტერესო შეთავაზება აზიის პროექტზე და დავთანხმდი. ასე მოვხვდი სინგაპურში. მაშინ აზია ძალიან პერსპექტიული იყო. თან ვემსახურებოდით ამერიკულ ფირმებს, რომლებიც საკმაოდ კარგად იყვნენ კრიზისის პერიოდში და მომზადებულები ხვდებოდნენ მას. პროფესიულად ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა აზიაში მუშაობა, ვინაიდან საშუალება მომეცა ნათლად დამენახა განსხვავება აზიურ და ამერიკულ ბიზნესებს შორის.
– დიდი სხვაობაა?
– ძალიან. როგორც მენტალურად ასევე, მიდგომითაც. ამერიკაში ბიზნესით ცხოვრობენ. იქ სიამოვნებაა თუ ბიზნესმენების გარემოში მოხვდები და მათ დებატებს მოუსმენ. აზიაში დებატები გამორიცხულია, იერარქიაა. როდესაც უცხო ადამიანი შემოდის, თავიდან ბოლომდე აკვირდებიან. აზიაში მთელი პროცესია, სანამ რაიმე შეხვედრა შედგება. იქ ძალიან დიდ ყურადღებას აქცევენ მორჩილებას. სხვათა შორის, იაპონელებიც და ჩინელებშიც ამ მორჩილებით ბევრს აღწევენ. აზიაში რომ სამუშაო შეხვედრაზე რამე ისეთი მოხდეს, რაც მათ სტანდარტს სცილდება, ურთიერთობა დამთავრდება. მაგალითად, აზიაში კაცს წიგნი არ უნდა აჩუქო. იმიტომ კი არა, წიგნი არ უყვართ, აქ სხვა ქვეტექსტია, რომ „არ იცი და ისწავლე“. ეს შეურაცხყოფაა. ასევე საათი არ უნდა აჩუქო, რაც იქაურად ნიშნავს, რომ „დრო დათვლილი გაქვს“. ჩემს მეგობარს მოეწონა ერთი ჩემი წიგნი და ნებართვა რომ ვთხოვე, მხოლოდ მას შემდეგ ვაჩუქე.
– რამდენი წელი იყავით აზიაში?
– აზიაში დაახლოებით 4 წელი ვიცხოვრე და დაახლოებით ამდენივე დრო გავატარე აზიასთან ურთიერთობაში ამერიკაში დაბრუნების შემდეგ.
– საქართველოში ბიზნესის დაწყების იდეა საიდან გაჩნდა?
– ამერიკაში შეკრებილი ვიყავით რამდენიმე მეგობარი და ვფიქრობდით, ჩვენი შემდეგი პროექტი სად ყოფილიყო. საქართველოში ჯერ კიდევ წინა მთავრობის დროს დაიწყო სამშენებლო ბუმი. მაშინ ბინები ისე იყიდებოდა, ჯერ სახლის მხოლოდ საძირკველი თუ იყო ჩასხმული ან ეგეც არ არსებობდა, და ეს რეალობა ძალიან დიდი რისკად მიგვაჩნდა.
ასეთ შემთხვევაში საკმარისია ვინმე დახვეწილი უნამუსო, რომელიც სქემას შექნის და ხალხს ფულს წინასწარ გადაახდევინებს პერსპექტიულ ბინაში, რომელსაც სხვას მიჰყიდის. მსგავსი შემთხვევებიც სამწუხაროდ საკმაოდ ხშირია, არადა ამ პრობლემისგან თავის დაზღვევა მარტივად შეიძლებოდა. საქართველოში არის შესანიშნავი მექანიზმი, რასაც ჰქვია პროექტის განშლა. რეესტრში მიგაქვს მერიის მიერ დამტკიცებული პროექტი და თითოეულ ბინას ანიჭებენ საკადასტრო კოდს. შენობა აშენდება თუ არა, ეს სხვა საკითხია, მაგრამ ბინა რომ ამხანაგობის ან სამშენებლო კომპანიის არ არის გასხვისების შემდეგ, და ხელახლა ვერავის მიჰყიდის, ეს მნიშვნელოვანია. აქ არის მთელი პრობლემა განათლებასა და საზოგადოების ინფორმირებაში, რომ ამხელა ფულს ხალხი იხდის და ასი ლარი რომ გადაუხადოს და ვინმემ ურჩიოს ის აუცილებელი სამი ნაბიჯი, სანამ 20 თუ 200 ათას ლარს გადაიხდის ბინაში, ამაზე არ ფიქრობენ.
– ისევ აქაური ფირმის დაფუძნებას რომ დავუბრუნდეთ, როგორ განვითარდა მოვლენები?
– კორპუსის აშენებით და ერთი მერცხლის მოფრენით გაზაფხული არ მოდის. ჩვენ გვინდა მშენებლობა რომ განვითარდეს, რისთვისაც საჭიროა გრძელვადიანი კაპიტალი, ხოლო გრძელვადიანი კაპიტალი არის სხვადასხვა საინვესტიციო ფონდებში. როდესაც გვესაუბრებიან, რამდენი თანხა მომიზიდია, პირველი მეკითხებიან: შენ რას აკეთებ კონკრეტულად მაგ პროექტში? დამფინანსებელს აინტერესებს თუ რა პასუხისმგებლობის მქონე ადამიანს უნდა მისცეს რესურსი. ვფიქრობ, საქართველო მიმზიდველი გახდება ინვესტორებისთვის და პროგრესული დინამიკა შეინიშნება. ვფიქრობ, შემდეგი 10 წლის განმავლობაში კარგი პერსპექტივა გველოდება. თუ გრძელვადიანი ინვესტიცია არ შემოდის, საჭირო ფინანსური ჟანგბადი არ არის ქვეყანაში. თუ ამერიკის სენატი ხედავს საქართველოს პერსპექტივას, ბიზნესმა რატომ ვერ უნდა გამოიყენოს საქართველოს კეთილდღეობისთვის? იგივე რუსეთიც კი რომ ავიღოთ, ისინიც კი ხედავენ პერსპექტივას და კაპიტალდაბანდებას აკეთებენ საქართველოში. არ ვამბობ, რომ საქართველო უნდა გახდეს რუსული კაპიტალისთვის ია-ვარდით მოფენილი, მაგრამ გააჩნია რუსულ კაპიტალსაც. რომ შემოდის ინვესტორი და კაპიტალდაბანდებას აკეთებს, ერთია და „როსატომი“ რომ აკეთებს კაპიტალდაბანდებას – მეორე. თუ ეს კაპიტალდაბანდება ბიზნესკუთხით არის გაკეთებული, ჩვენ უფრო დაცული ვიქნებით ომისგან.
– ლაპარაკმა მოიტანა – საქართველოს შეეძლო 2008 წელს ომის თავიდან არიდება?
– ურემი რომ გადაბრუნდება, მერე იოლია ლაპარაკი... ძალიან ძნელია იმის თქმა, რომ საქართველო ომს აიცილებდა. მე ვფიქრობ, რომ ვერცერთი ქართული მთავრობა ომს ვერ აიცილებდა. ბუქარესტის სამიტის წინ რომ რუსეთს უკვე ჯარები გამზადებული ჰყავდა კავკასიაში და ამ დროს საქართველოს MAP-ზე უარი უთხრეს, ეს რუსეთისთვის სიგნალი გამოდგა. თუ ორგანიზაცია ფიქრობდა, რომ საქართველო წევრობისთვის ჯერ მზად არ იყო და უარი უთხრა, გარკვეული პასუხისმგებლობა ხომ მაინც უნდა ეკისრა? მართალია, ჩემი წევრი არ ხდები, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ სანამ შემოხვალ, მანამდე რუსეთის ჯარებისთვის ღია პოლიგონი გახდებიო. რუსეთი რომ კატეგორიულად გაეფრთხილებინათ პოტენციურ ესკალაციაზე და საომარ მოქმედებებზე საქართველოს წინააღმდეგ წამყვანმა ქვეყნებმა ნაბიჯი არ გადადგეს. მაშინ სენატორი ობამა წინასაარჩევნო კამპანიაში იყო და სენატორ მაკკეინთან დებატების დროს ქართველებს სიმშვიდისკენ მოუწოდა. მაკკეინმა პირდაპირ უთხრა, რომ არ ესმოდა კონფლიქტის არსი.
ასეა თუ ისე, საქართველოს დღესაც დიდი მხარდაჭერა აქვს ამერიკისგან, მაგრამ ჩვენ რთულ რეგიონში ვართ... თან, ურთულეს პერიოდში. წამყვანი ეკონომიკები და ბირჟები არიან დაჩოქებული. ამ პერიოდის სირთულეებს კი მეტნაკლებად უმტკივნეულოდ ართმევს ქვეყანა თავს.
– როგორ შეადარებდით ამერიკულ და ქართულ ბიზნეს-გარემოს? რამდენად ბიზნესზე ორიენტირებულია აქაური ხელისუფლება?
– ბიზნეს-გარემო მე ვიცი, როცა შეხება მაქვს მარეგულირებელთან. პროფესიული ურთიერთობა გვაქვს. თუ მარეგულირებელი შენიშვნას და მითითებას იძლევა, ვაკეთებთ სათანადო რეაგირებას. მაკონტროლებელსაც უნდა გვერდში დგომა იმაში, რასაც აკონტროლებს. ვალდებულები ვართ შევასრულოთ. თუ რამე ისეთია, რომელიც რთულია და ტექნიკურად შეუსრულებელი, მაგაზე ვაწყობთ შეხვედრას და კონსულტაციებს. ერთ დღეში არაფერი სწორდება. ურთიერთობა თუ ჯანსაღია, ყოველთვის იქნება კამათი სამუშაო პროცესში და მოჰყვება შედეგი.
– ქალაქის განაშენიანებაზე რას ფიქრობთ – სწორად ვითარდება ქალაქი?
– როგორც ამ ქალაქის მაცხოვრებელი, შემიძლია ვთქვა, რომ საჭიროა მეტი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი. ასევე არსებობს პარკირების პრობლემა. ქალაქის განვითარებაში აუცილებელია მშენებლობის რეგულირება. აქამდე თუ ვეძისში იყო ორსართულიანი სახლები, რამდენიმე წელია დაიწყო უფრო ფართომასშტაბიანი მშენებლობები. ჰიუსტონის მერიაში რომ მივიდეს სამშენებლო კომპანიის წარმომადგენელი და პროექტი შეიტანოს, პირველ რიგში ჰკითხავენ – არის თუ არა გეგმა ბინათა და სახლთა მეპატრონეთა ასოციაციასთან შეთანხმებული. იქ უბანი ირჩევს თავის ამხანაგობას და უხდის თანხას. შესაბამისად, გამორიცხულია ასოციაციამ იმ პროექტს დაუჭიროს მხარი, რომელიც უბანს არ უხდება ან ამახინჯებს. ჩვენთან მსგავსი არაფერია. უნდა რეგულირდებოდეს სამრეცხაოს, პროფილაქტიკის თუ რესტორნის გახსნა მოსახლეობასთან შეთანხმებით.
– კონკურენცია როგორია იმ სეგმენტზე, სადაც თქვენ საქმიანობთ?
– ჩვენ პატარა კომპანია ვართ, თუმცა, კონკურენტუნარიანი. ნებისმიერ ჩვენს მომხმარებელს შეეძლო თბილისის ნებისმიერ უბანში ეყიდა ბინა და გადაწყვიტა ჩვენთან შეძენა. ზოგადად, მერია მშენებლობებს უნდა ამოწმებდეს დეტალურად. საძირკვლის ჩასხმა არ უნდა ხდებოდეს, თუ ქსოვა არ არის შემოწმებული. კონკურენცია მაშინ არის მაღალი, როცა ყველა თავის საქმეს აკეთებს და ჩვენ გვინდა უფრო მეტი სიმკაცრე ინდუსტრიაში.
– მეტი რეგულირების მომხრე ხართ?
– საჭიროა სხარტი რეგულირება. შეიძლება იყოს რეგულირება და სიკეთე არ მოიტანოს და პირიქით. ყოფილა შემთხვევა, შემოსულა აქ ინსპექტორი, უთქვამს რომ კარგია და მიუთითებია თუ რისთვის უნდა მიგვექცია მეტი ყურადღება. მადლობის მეტი რა გვეთქმოდა, მარეგულირებელთან შეიძლება მხოლოდ ის პრეტენზია გვქონდეს, რომ რაც შეიძლება სწრაფად დაიწყოს შემოწმება – ფუნდამენტი რომ კეთდება, რა უნდა იყოს ჩაწყობილი და ა.შ. სხარტი რეგულირება არა მარტო ეხმარება კეთილსინდისიერ კომპანიებს, არამედ იცავს პოტენციურ მომხმარებელს და მის ინვესტიციას.
– რაც ჩანს, საკმაოდ ძვირადღირებული მასალებით აშენებთ. ასეთი ხარჯების პირობებში მოგებას ელოდებით თუ უფრო მეტად პირადი სიამოვნებისთვის აშენებთ და ნაკლებად კომერციული პროექტია?
– ხარისხი ჩვენი კომპანიის მახასიათებელია. ნებისმიერი პროექტი, რაც არ უნდა წინასწარ გათვლილი იყოს, იშვიათია ხარჯი ნავარაუდებს არ გასცდეს. მთავარია ეგ რისკებიც დათვლილი იყოს. თავიდან, ამ სახლის ხარჯები რომ დაგვითვალეს, ეჭვი შემეპარა, იმდენად დაბალი თვითღირებულება იყო. ორი საკმაოდ კარგი კომპანია ავიყვანე და დავათვლევინე, შემდეგ თვითონ დავითვალე ყველა მასალის სავარაუდო ფასები, შევკრიბეთ და გავაკეთეთ მოდელი. რისკებიც დავთვალეთ და დღეის მონაცემებით წინასწარ დათვლილ ზღვარს არ გადავცდენილვართ. ამიტომ, ეს არ არის მხოლოდ ჩემი სიამოვნებისთვის გაკეთებული პროექტი, რომ თვითღირებულებას ყურადღებას არ ვაქცევდე. ვინც თვითღირებულებას ყურადღებას არ აქცევს, მას შეიძლება ეს საკმაოდ ძვირად დაუჯდეს. ხარჯებს ნამდვილად გავასწორებთ და მოგება რა დაგვრჩება, მაგ კითხვას წლის ბოლოს ვუპასუხებ.
– სულ რამდენი ბინაა თქვენთან და რამდენია გაყიდული?
– სახლში სულ 17 ბინაა. გასაყიდი დარჩენილია 5 ბინა.
– რა სეგმენტზეა გათვლილი თქვენი ბინები – ვინ არიან მყიდველები?
– თუ საბურთალოზე ვინმეს უნდა ხარისხიანად ნაშენები ბინა დიდი ფართით წყნარ უბანში, სადაც კარგი ჰაერი და ქალაქის პანორამული ხედია, ის ჩვენი ბინის პოტენციური მყიდველია. ჩვენთან არამარტო ფართი აინტერესებთ, არამედ დაცული გარემო, მოწესრიგებული და გამწვანებული ეზო, კომფორტული სადარბაზო და ტერასა, ბავშვებისთვის კეთილმოწყობილი სათამაშო სივრცე. თუ მყიდველს აინტერესებს ბინის შესყიდვის შემდეგ სათანადო სერვისები და ფაქტი, რომ სამშენებლო კომპანია გააგრძელებს შენობის მომსახურებას უვადოდ, ის ჩვენი ბინის მყიდველია.
– ქალაქში საკმაოდ ბევრი ძველი ავარიული სახლებია და ასევე ახალი შენობების ნაწილიც სპეციალისტების თქმით, ქალაქს ამახინჯებს.
– რაც შეეხება დამახინჯებულ განაშენიანებას, რომელიც ავარიულია, მე თუ მკითხავთ, უნდა გამოიყოს თანხა, უნდა დაინგრეს, ხალხი გასახლდეს და მოგვიანებით შესახლდეს უსაფრთხო შენობაში. არქიტექტურულად მიუღებელი პროექტი აღარ უნდა აშენდეს ქალაქში. საკმარისი მიწის რესურსია ქალაქში და ერთ ადგილებზე ინტენსიურად სახლების მშენებლობა სათანადო ინფრასტრუქტურის და სერვისების გათვალისწინებით უნდა ხდებოდეს.
– მშენებლობის დროს რა განსხვავებაა პასუხისმგებლობაში აქაურ და ამერიკულ გარემოს შორის?
– ამერიკაში თუ ობიექტს ფლობ, ყიდულობ მეპატრონის დაზღვევას, მეორეა მშენებლის დაზღვევა, რომლის აღების შემდეგ, ერთხელ ატარებ ბრიფინგს უსაფრთხოებაზე. გუნდი რომ მოდის, აძლევ მითითებას, ვინ როგორ უნდა გამოიყენოს სამშენებლო ინსტრუმენტები და დაიცვას უსაფრთხოების ზომები. ამის შემდეგ რამე რომ მოხდეს და ვიღაცამ ტრავმა მიიღოს, არავის მოუვა აზრად, მივიდეს და სამშენებლო კომპანიის დირექტორი დააპატიმროს. საქართველოში, ყოველდღე უსაფრთხოების ნორმებს ვამოწმებთ, ახლა თერმოსკრინინგიც დაგვემატა. მაგრამ, როგორც პოლიციელი – უბნის უფროსი – ვერ იქნება პასუხისმგებელი, რომ ტრასაზე აღმოფხვრას ყველა საგზაო შემთხვევა, ასევე ვერ იქნება პასუხისმგებელი სამშენებლო ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ყველა კუთხეზე, სადაც მუშა და კონტრაქტორი ორგანიზაცია ატარებენ სამუშაოებს. ცხოვრებაში არ გავქცევივარ პასუხისმგებლობას. ახალგაზრდებსაც იმას ვეუბნები, რომ თუ რაიმეს კეთება უნდათ, პასუხისმგებლობა უნდა აიღონ და არ აარიდონ თავი მას. ამერიკული მიდგომა თავიდან ბოლომდე ინდივიდუალური პასუხისმგებლობაა, ამიტომ არის, რომ ყველა ამერიკელი ყოველ წელს გადასახადებს აბარებს. საქართველოში კი პასუხისმგებლობა ჩერდება ორგანიზაციის ხელმძღვანელთან. ეს შესაცვლელია.
რაც მეტი იქნება ინდივიდუალური პასუხისმგებლობა, მით მეტი იქნება წინსვლა. ორგანიზაციის ხელმძღვანელიდან მუშამდე ყველამ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა თავის ფუნქციებში და ამისთვის კანონმდებლობაშია ცვლილებები შესატანი. განსხვავებით ამერიკისგან, საქართველოში ტრავმის მიღების შემთხვევაში, ტრავმის მიღებდან 30 დღის ვადის გასვლის შემდეგ, რომელიც ფინანსდება სავალდებულო უბედური შემთხვევისგან დაზღვევით, პასუხისმგებლობა და მთელი ცხოვრების ხარჯები თავიდან ბოლომდე ეკისრება სამშენებლო კომპანიას. ხოლო ანალოგიურ შემთხვევაში ამერიკაში, თუ ტრავმა გამოწვეული იყო მუშის მიერ უსაფრთხოების ნორმის დარღვევით, რომელსაც რისკების შესახებ ტრენინგი ჰქონდა გავლილი და ასევე ჩატარებული ჰქონდა უსაფრთხოების ბრიფინგი, პასუხისმგებლობა რჩება შემსრულებლის, მუშის დონეზე.
– ამ ზაფხულს ამოქმედდა იპოთეკის სუბსიდირების პროგრამა. თქვენი აზრით, უნდა ჩაერიოს სახელმწიფო ამ მიმართულებაზე და დაეხმაროს მყიდველებს და სამშენებლო კომპანიებს ბიუჯეტის ფულით?
– მე ვარ კერძო კაპიტალის მხარდამჭერი. საბჭოთა პერიოდშიც მიცხოვრია და თანამედროვე ამერიკაშიც. ერთი ვიცი, როცა სახელმწიფო სუბსიდირებას აკეთებს, მათ შორის ამერიკაშიც, გასარკვევია ვინ არის სამიზნე მომხმარებელი. ეს სუბსიდირება არაპირდაპირი გზით ეხმარება სამშენებლო კომპანიებს. ითქვა მიზეზი, რომ მშენებლობის სექტორი მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის, ამ სექტორში ძალიან დიდი რაოდენობით დღგ გამომუშავდება. სუბსიდირების ეფექტურობაზე შეგვიძლია ვიმსჯელოთ დაახლოებით 4-5 წელიწადში.
– ბიზნესში რა სამომავლო გეგმები გაქვთ?
– ჩვენ მიზანია, რომ ჩვენი მომხმარებელი გვყავდეს არა მხოლოდ მშენებლობაში, არამედ სხვა კომერციული სერვისის მომსახურებაშიც. საინტერესო იქნება, თუ მაგალითად უბნების ბლოკებად განვითარება იქნება განხილული.
– როგორც მაგალითად, ჰიუსტონში იყო და ბლოკებად აშენებდით?
– დიახ, ასევე შეიძლება მერიამ შინაგან საქმეთა სამინისტროს დახმარებით შეცვალოს მანქანების მოძრაობის სქემა ქალაქის განსატვირთად – ამას აქვს დიდი მნიშვნელობა. კი, კარგია ავტობუსის ხაზების მოწყობაც, მაგრამ, საკითხავია, როგორ მოქმედებს ასეთი სატრანსპორტო პოლიტიკა კომერციულ აქტივობაზე? პირველი ზოლი გამზირებზე არის კომერციული ზოლი. ძალიან კარგი იქნება, რომ ქვეყნდებოდეს, ამა თუ იმ ქუჩაზე კომერციული აქტივობის სტატისტიკა და გათვლები. მე რომ ქუჩაში მქონდეს მარკეტი და წინ გამოყონ ავტობუსის ზოლი, მანქანა თუ ვეღარ გაჩერდა, კომერციული აქტივობა სავარაუდოდ შემცირდება. მაშინ, ქალაქში შესაბამისი პარკირების საშუალება უნდა მოიძებნოს. ზოგადად, სამომავლო ბიზნეს-გეგმებზე ვფიქრობ არა მარტო მეგობრებთან, ასევე სხვა ბიზნესმენებთან და პროფესიონალებთან ერთად. საინტერესო იდეები გვაქვს. მშენებლობით დავიწყეთ, მაგრამ, კარგი პერსპექტივა აქვს ინფრასტრუქტურას, აგროტექნოლოგიებს, სადაც ბევრი საინტერესო პროექტი სრულდება.
რაც შეეხება მშენებლობას, ჩვენი სეგმენტი იქნება სახლები 1-9 სართულის ფარგლებში. მრავალსართულიანი ცათამბჯენების მშენებლობა, რაც ჰონკონგში, ნიუ-იორკში, ჰიუსტონში, სინგაპურში, შანხაიში და თუნდაც თბილისში ბილტმორია, არის თვითღირებულებით საკმაოდ ძვირი ერთ კვადრატულ მეტრზე. ჩვენ უნდა გამოვიდეთ ჩვენი მომხმარებლების შესაძლებლობიდან. ქვეყანაში ეკონომიური აქტივობის ზრდა და წინსვლა შესაბამისად აისახება მშენებლობის ტექნოლოგებზე. გვინდა დინამიკა გვქონდეს და მომხმარებლის შესაძლებლობის პულსზე გვედოს ხელი.
– კომპანიაში დამფუძნებელი ხართ?
– არა, დირექტორი ვარ.
– თქვენ ამერიკის მოქალაქე ხართ, არჩევნებში მონაწილეობთ?
– ორმაგი მოქალაქეობა მაქვს და ყოველთვის ვაძლევ ხმას ამერიკაშიც და საქართველოშიც.
– ამერიკაში, ტრამპის და ბაიდენის დაპირისპირებაში ვის უჭერთ მხარს?
– ჩემთვის მთავარია დადონ ამერიკის განვითარების გეგმა და პრიორიტეტები შემდეგი 4 წლის მანძილზე. ტრადიციულად ყოველთვის ერთ პარტიას ვაძლევდი ხმას, მაგრამ ბევრი შეცდომებია დაშვებული. ვნახოთ არჩევნების წინ რა მდგომარეობა იქნება და ისე მივიღებ გადაწყვეტილებას.
– ოჯახის შესახებ რას გვეტყვით და დროს როგორ ანაწილებთ ოჯახსა და ბიზნესს შორის?
– ოჯახთან ამ ეტაპზე ფაქტობრივად ვირტუალური ურთიერთობა მაქვს. პირველი ზაფხულია, როცა ჩემი ოჯახი აქ არ არის. უფროსი შვილი – ანა არის 21 წლის, მეოთხე კურსის სტუდენტია კოლეჯში, დუკის უნივერსიტეტში. ელენე კი 19 წლის და მეორე კურსზე გადავიდა კოლეჯში, რაისის უნივერსიტეტში. სადაც არ უნდა ვყოფილიყავით, ზაფხულში, ჩვენი გეოგრაფიული მდებარეობის მიუხედავად გარკვეულ პერიოდს ყოველთვის ვატარებდით საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში. შავი ზღვა განსაკუთრებით უყვართ. წელს ვერ ჩამოვიდნენ, ვინაიდან ფიზიკურად ფრენებიც აღარ იყო. მეც საქმეები დასამთავრებელი მქონდა და შევთანხმდით, რომ მადლიერების დღეს შევხვდებით ამერიკაში და ახალ წელს ერთად აღვნიშნავთ საქართველოში. ახლა შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემი თავისუფალი დროის 95% ბიზნესს ხმარდება. ადრე 80-20%-ზე იყო.
– მეუღლე და შვილები ამერიკის მოქალაქეებია?
– დიახ. ჩემი ბავშვებიც ამერიკაში დაიბადნენ, მაგრამ ორივე დავარეგისტრირე ჩვენს საელჩოში. თავად გადაწყვეტენ, რომ საქართველოს მთავრობას მიმართონ თუ საქართველოს მოქალაქეობას მოინდომებენ. მათზე და საქართველოს მთავრობაზე იქნება დამოკიდებული ორმაგი მოქალაქეობის პროცესის დაწყება და შედეგი.
– თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ და რა არის თქვენი ჰობი?
– კარგი სამეგობრო მყავს, რამდენიმე პროფესიის წარმომადგენლები ვიკრიბებით ხოლმე. ზოგჯერ კალათბურთს ვთამაშობთ, ხან აზარტულ თამაშებს, მაგრამ ყოველგვარი თანხების გარეშე – კაზინოში არ დავდივართ, უბრალოდ ვერთობით. ასევე გავდივართ ქალაქგარეთ, ზოგჯერ ვთევზაობთ. ახლა კარგი სიტუაციაა, რომ საქართველო მოიარო. ვნახოთ, ამ პროექტს რომ დავამთავრებ, იქნებ მოვნახო დრო და მეგობრებთან ერთად თუშეთში წავიდე. უნდა ვაღიარო, რომ დღემდე არ ვარ თუშეთში ნამყოფი.
– სპორტთან არ გქონიათ შეხება? ისეთი რეგიონიდან ხართ, სადაც ჭიდაობა ძალიან პოპულარულია.
– ახალგაზრდობაში ვჭიდაობდი, რაც ცხოვრებაში ძალიან მომეხმარა. ჯარში ფიზიკურად დიდი დატვირთვა გვქონდა და მაგ მხრივ სირთულე საერთოდ არ მიგრძვნია. სპორტმა დიდი როლი ითამაშა ჩემს ცხოვრებაში.
ესაუბრა თემურ იობაშვილი
