მინი დოსიე

დავით გიგაური დაიბადა 1971 წლის 2 ივლისს, ქუთაისში. 

განათლება

1977-1984 – დაბა ჟინვალის საშუალო სკოლა; 

1984-1987 – ვლადიმირ კომაროვის თბილისის ფიზიკა-მათემატიკის სკოლა; 

1987-1992 – თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტი. 

სამუშაო გამოცდილება

1992-2002 – გაზეთი „რეზონანსი“, კომერციული დირექტორი; 

2002-2006 – შპს „რამიშვილი და კომპანია“, დირექტორი; 

2006-2009 – მედიაჰოლდინგი „ინდიპენდენტ ჯორჯიან პრეს“, გენერალური დირექტორი; 

2013-2015 – სარეკლამო სააგენტო „არტპალასი“, დირექტორი; 

2015-დან შპს „ულტრა“, დამფუძნებელი და დირექტორი. 

ჰყავს მეუღლე და 3 შვილი. 

– ბატონო დავით, სანამ დღევანდელ საქმიანობაზე ვისაუბრებთ, მანამდე თქვენი ბიოგრაფიის დეტალებზე გვიამბეთ. 

– დავიბადე ქუთაისში, საიდანაც დედაჩემია. შემდეგ, თბილისში ვიზრდებოდი. თუმცა, მშობლები ინჟინრები იყვნენ და ჟინვალჰესის მშენებლობაზე მონაწილეობდნენ. თბილისიდან მიწვეულ სპეციალისტებს საცხოვრებელს იქვე აძლევდნენ და მეც იქ მომიწია სკოლაში შესვლა. მე-7 კლასიდან უკვე თბილისში, კომაროვის სკოლაში გავაგრძელე სწავლა და 1987 წელს დავამთავრე. შემდეგ უკვე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ფიზიკის ფაკულტეტზე ჩავაბარე. 

– სტუდენტობა ისეთ პერიოდში გქონიათ, როცა აღარც მათემატიკა ახსოვდა ვინმეს და აღარც ფიზიკა. 

– კი, აქ პერსპექტივა არ ჩანდა. ან სწავლის გასაგრძელებლად უცხოეთში უნდა წასულიყავი, როგორც ბევრი ჩემი მეგობარი მოიქცა, ან რაღაც სხვა გზა უნდა მოგეძებნა. ზუსტად მაშინ, ჯერ კიდევ სწავლისას, გაზეთ „რეზონანსში“ მომუშავე მეგობარმა მითხრა, რომ ვაკანსია იყო. მივედი და 1992 წლიდან მუშაობა დავიწყე „რეზონანსის“ გავრცელების სამსახურის უფროსად. იმავე წლის ზაფხულში უკვე ამ გაზეთის კომერციულ დირექტორად დავინიშნე და ამ პოზიციაზე 10 წლის განმავლობაში – 2002 წლამდე ვიმუშავე. 

– საქმიანობა იმ მიმართულებით მოგიწიათ, რაც მთლად თქვენ პროფესიას არ უკავშირდებოდა. 

– კი, თუმცა, კარგი ის იყო, რომ გაზეთი იმ პერიოდისთვის ერთგვარ ნათელ წერტილს წარმოადგენდა. იქ იკრიბებოდნენ ძალიან პროგრესულად მოაზროვნე ახალგაზრდები, რომლებიც ცდილობდნენ ქვეყანა უკეთესობისკენ შეეცვალათ, ახალი სტანდარტები დაემკვიდრებინათ ბეჭდურ მედიაში. ბევრი ბრძოლაც გვიხდებოდა, რადგან დემოკრატიაც სუსტი იყო, ხან მხედრიონი ბობოქრობდა, ხან ხელისუფლება გვავიწროებდა. მაგრამ, მაინც ძალიან საინტერესო პერიოდი იყო და ბევრი შემძინა. 

გაზეთი სწრაფად გახდა საკმაოდ პოპულარული. მაშინდელ სხვა პრობლემებთან ერთად გვიწევდა ქვეყანაში არსებული ერთადერთი სახელმწიფო პოლიგრაფიული საწარმოს პირობებში ბრძოლაც. ძალიან ცუდ პირობებში გვაგდებდნენ. სტამბა მუდმივად გვიქმნიდა პრობლემებს. ხან ქაღალდი გვეკარგებოდა, ხან გაზეთებს გვპარავდნენ და ა.შ. 

– ალბათ, სახელმწიფოს ინტერესშიც შედიოდა, რომ კრიტიკული გაზეთი არ გამოსულიყო. 

– რა თქმა უნდა, ეს იყო მონოპოლისტი საწარმო – ყოფილი ცენტრალური კომიტეტის გამომცემლობა „სამშობლო“. ერთადერთი სტამბა გახლდათ, სადაც გაზეთები იბეჭდებოდა. შესაბამისად, თავის პირობებს გვიყენებდა. ჩვენ მიერ მიტანილ ქაღალდზე შეიძლებოდა დაბეჭდილიყო მაგალითად, „საქართველოს რესპუბლიკა“, „თბილისი“ და სხვა გამოცემები. მერე ჩვენთვის ეთქვათ, რომ ქაღალდი არ დარჩათ. მუდმივად გვიხდებოდა ბრძოლა, რომ მომდევნო ნომერი დაბეჭდილიყო. ამიტომ, გადავწყვიტეთ ჩვენი პოლიგრაფიული საწარმო შეგვექმნა. შედეგად, „რეზონანსი“ იყო პირველი ქართული გაზეთი, რომელმაც გაზეთი საკუთარ სტამბაში დაბეჭდა.

 

– რთული იყო სტამბის ჩამოყალიბება? 

– ამ საწარმოს შექმნა მე დამევალა. მომიწია არამარტო შექმნა, არამედ, ბევრი რამის სწავლაც, რადგან ამ სფეროში პრაქტიკული ცოდნა და გამოცდილება არ გვქონდა. ყველაფერს გზა და გზა ვსწავლობდით კვალიფიციური ადამიანებისგან. სწრაფად მოვახერხეთ საწარმოს აწყობა და უკვე არამარტო ჩვენი, არამედ სხვა გაზეთების ბეჭდვაც დავიწყეთ. 

იდეა გაცილებით ადრე გაჩნდა, თუმცა, როდესაც საშუალება მოგვეცა, მაშინ შევიძინეთ პოლიგრაფიული დანადგარი. 

– უცხოეთიდან ჩამოიტანეთ? 

– არა, თბილისში ვიყიდეთ. შევქმენით შესაბამისი ინფრასტრუქტურა, დავაკომპლექტეთ კადრებით. გარკვეული გზის გავლა დაგვჭირდა, რომ წარმოება შესაბამისად აგვეწყო, კადრები გაგვეზარდა და საქმიანობას სრულფასოვანი სახე მიეღო. 

1997 წელს გავემგზავრე მოსკოვში, დიდ პოლიგრაფიულ გამოფენაზე, სადაც უამრავი ინფორმაცია, სიახლე და ტექნოლოგიური სიახლეები იყრიდა თავს. შემდეგ შევეცადე ეს ყველაფერი წარმოებაშიც გადმომეტანა. ამავე გამოფენაზე შეირჩა ახალი საგაზეთო დანადგარი, რომელიც 1998 წელს იაპონური გრანტით შევიძინეთ, რამაც საშუალება მოგვცა უკეთესი ხარისხით, მათ შორის ფერადი გვერდები დაგვებეჭდა. სერვისი სხვა გაზეთებსაც შევთავაზეთ. 

– იმ პერიოდში კონკურენცია მაღალი იყო? სახელმწიფო სტამბის და თქვენ გარდა სხვებიც იყვნენ ბაზარზე? 

– სხვა გამომცემლობებმაც მალევე დაიწყეს ზრუნვა საკუთარი პოლიგრაფიის შექმნაზე, რადგან იგივე პრობლემების წინაშე იდგნენ. შედეგად გაჩნდა პატარ-პატარა სტამბები, სადაც გაზეთები იბეჭდებოდა. 

გასათვალისწინებელია, რომ გაზეთის ბეჭდვას თავისი სპეციფიკა აქვს ოპერატიულობიდან გამომდინარე. გაზეთი ყოველთვის ღამის ცვლაში იბეჭდება. შესაბამისად, წარმოება ღამით მუშაობაზე უნდა იყოს აწყობილი, დაიბეჭდოს სწრაფად, ოპერატიულად დაფასოვდეს და დროულად, დილის 5-6 საათზე გავიდეს სადისტრიბუციო ქსელებში. ყველა პოლიგრაფიული საწარმო ამ რეჟიმში ვერ იმუშავებდა, მაგრამ გაჩნდა 2-3 სტამბა და ბაზარიც კონკურენტული გახდა.

 

– შემდეგ იყო ცნობილი მოვლენები, როცა „რეზონანსის“ დამფუძნებლებს ერთმანეთთან სასამართლო დავა ჰქონდათ. სტამბას მუშაობაში არ შეექმნა პრობლემა? 

– სტამბა საქმიანობას აგრძელებდა. ბევრი გამოცემა იბეჭდებოდა. შემდეგ დამფუძნებლები შეთანხმდდნენ და გაზეთი ერთს დარჩა, პოლიგრაფიული საწარმო მეორეს. სტამბა „რეზონანსის“ საკუთრება აღარ იყო და მეც მთლიანად სტამბის ხელმძღვანელობაზე გადმოვერთე. 

ამის შემდეგ უკვე დაიწყო ახალი საგამომცემლო ჰოლდინგის შექმნა. თავიდან იყო გაზეთი „ახალი ვერსია“, „ხვალინდელი დღე“, რომელსაც ბევრი ჟურნალ-გაზეთიც დაემატა. მოგვიანებით კი, უკვე საერთაშორისო გამოცემების საქართველოში გამოცემა დავიწყეთ. 

– ეს გამოცემები იყო ქართული „კოსმოპოლიტანი“, „პლეიბოი“ და „ბრავაკაზა“. 

– დიახ. თავიდანვე არ ვყოფილვარ ამ პროცესებში ჩართული, თუმცა, მერე დამფუძნებელმა შემომთავაზა, რომ გავმხდრიყავი ჰოლდინგის გენერალური დირექტორი და 2006 წლიდან ვხელმძღვანელობდი როგორც პოლიგრაფიულ საწარმოს, ასევე საერთაშორისო გამოცემებს. 

გამოვეცით „კოსმოპოლიტანი“, „პლეიბოი“, „ბრავაკაზა“ და კიდევ იგეგმებოდა დაახლოებით ათი ასევე საერთაშორისო გამოცემის დაწყება საქართველოში. 

– რამ შეუშალა ხელი და რატომ აღარ განვითარდა მაგ მიმართულებით ჰოლდინგის საქმიანობა? თუ, თავიდანვე უპერსპექტივო საქმე იყო, რადგან საქართველოს ბაზარი ძალიან პატარაა ძვირადღირებული გამოცემებისთვის? 

– პერსპექტივა ნამდვილად იყო. კიდევ ახალი გამოცემების დამატება გვქონდა გეგმაში, დავიწყეთ მუშაობა „იბიარდთან“ დიდ საინვესტიციო პროექტზე... მაგრამ, 2008 წლის მსოფლიო ეკონომიკურმა კრიზისმა და რუსეთ-საქართველოს ომმა ყველაფერი შეცვალა. ბეჭდური მედიის ეკონომიკური მდგომარეობა მთელ მსოფლიოში შეიცვალა. განვითარდა ელექტრონული მედია, მეტად განვითარდა ინტერნეტი, ადამიანები იგივე ინფორმაციას უფრო მარტივად და სწრაფად ელექტრონული მედია-საშუალებებით იღებდნენ. ჟურნალ-გაზეთებმა, როგორც ინფორმაციის მატარებელმა ნელ-ნელა ფუნქციის დაკარგვა დაიწყო. 

– საერთოდ თუ აქვს მომავალი ქაღალდზე ნაბეჭდ ჟურნალ-გაზეთებს? 

– ამჟამად გაზეთის მკითხველებს შორის დარჩა ის ტრადიციული კატეგორია, ვისაც ჩვევაში აქვს, რომ ინფორმაცია მიიღოს არა ინტერნეტის ან სხვა ელექტრონული საშუალებებით, არამედ დაბეჭდილი გაზეთიდან. ნელ-ნელა სულ უფრო მცირდება გაზეთების ტირაჟი და ალბათ ეს პროცესი შეუქცევადია. 

უცხოეთშიც ძირითადმა დიდმა გამოცემებმა შეძლეს თავისი საინფორმაციო არხები გადაეწყოთ ინტერნეტზე და ასე აგრძელებენ გაცილებით აქტიურ საქმიანობას, ვიდრე ბეჭდური სახით. 

– რაც შეეხება სტამბებს – მათი მომავალი როგორ წარმოგიდგენიათ? ნაბეჭდი პროდუქციის მოთხოვნილება მცირდება? 

– ნაბეჭდი პროდუქცია იქნება მუდმივად, მაგრამ ალბათ შეინარჩუნებს თავის აქტუალობას იმ სეგმენტებში, როგორიც არის სარეკლამო და შესაფუთი პროდუქცია. შეკვეთების ტირაჟები აღარ არის ადრინდელის მსგავსად მაღალი, მაგრამ მრავალფეროვნება გაიზარდა. ახალი მარკეტინგული პროდუქტები იქმნება და მათ შორის არის ნაბეჭდი პროდუქციაც. ამიტომ, როგორც ჩანს, ნაბეჭდი პოლიგრაფიის მომავალი მაინც არის სარეკლამო ბაზარი და შესაფუთი პროდუქციაა. 

– კონკურენცია დიდია? 

– მედიის წილი პოლიგრაფიის ბიზნესში იმდენად მცირეა, რომ დიდ გავლენას აღარ თამაშობს. სარეკლამო და შესაფუთ პროდუქტებს გაცილებით მაღალი ხარისხის პოლიგრაფია სჭირდება. შესაბამისად, კონკურენცია არის ამ მიმართულებით. ხარისხი და ოპერატიულობა რჩება ძალიან მნიშვნელოვანი. რა თქმა უნდა, ფასიც, თუმცა, ამას ბაზარი არეგულირებს.

 

– 2008 წლის კრიზისის გამო საერთაშორისო გამოცემების შეფერხებაზე ვსაუბრობდით. როგორ გაგრძელდა თქვენი საქმიანობა? 

– მას შემდეგ რაც მედიაჰოლდინგში ფინანსური პრობლემები შეიქმნა, ყველა საერთაშორისო გამოცემის გაჩერება მოგვიწია, უარი ვთქვით საკუთარ გამომცემლობაზე და დაგვრჩა მხოლოდ პოლიგრაფიის ნაწილი. თუმცა, ჩვენი წარმოება მხოლოდ საგაზეთო პოლიგრაფიას მოიცავდა, სადაც პერსპექტივას უკვე ვეღარ ვხედავდით. მოგვიანებით, დამფუძნებელმა სტამბაც გაყიდა. იქ დღესაც იბეჭდება გაზეთები.

 

რაც შემეხება მე, ალტერნატივის ძიებაში მუშაობა დავიწყე ერთ-ერთ სარეკლამო კომპანიაში, სარეკლამო სააგენტოს ხელმძღვანელის თანამდებობაზე. იქ 2 წლის განმავლობაში ვიმუშავე და შემდეგ უკვე საკუთარი კომპანია დავაფუძნე. 5 წელია ვაშენებთ, ვვითარდებით ნელ-ნელა. ვცდილობთ ახალი კლიენტურა მოვიზიდოთ. 

ამჟამად პოლიგრაფია ჩვენი საქმიანობის მხოლოდ ერთ-ერთი მიმართულებაა. შპს „ულტრა“ სარეკლამო კომპანიაა და სხვადასხვა სარეკლამო პროდუქტებს ვქმნით. პროდუქტების, ობიექტებისა და ავტომობილების ბრენდირება, მარკეტინგული ღონისძიებების დაგეგმვა და განხორციელება, ციფრული და ოფსეტური პოლიგრაფია – ეს ჩვენი ყოველდღიური საქმიანობის მოკლე ჩამონათვალია. 

– სახელმწიფო ტენდერებში მონაწილეობთ? 

– სახელმწიფო ტენდერებში ჩვენ მხოლოდ რამდენჯერმე მივიღეთ მონაწილეობა. რამდენიმე მოვიგეთ და შევასრულეთ. ტენდერში მონაწილეობა ყოველთვის ნიშნავს ძალიან დიდ კონკურენციას ფასებში. 

– რატომ, დაბალ ფასებს უთითებენ ხოლმე? 

– კი. სხვათა შორის, ეს პრობლემა არამარტო სახელმწიფო, კერძო ტენდერებშიც დგას. ზოგიერთი მონაწილე დემპინგური ფასებით შემოდის და აზრი ეკარგება ვაჭრობის გაგრძელებას. 

თუმცა, ჩვენ გვყავს ჩვენი მუდმივი კლიენტურა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, რომ ვიმუშაოთ ტენდერების გარეშეც და ვიყოთ დატვირთული. 

– ძირითადად რა კატეგორიაა თქვენი კლიენტები? 

– სარეკლამო სფერო არ არის მხოლოდ რომელიმე კონკრეტული სეგმენტისთვის აქტუალური – ის ყველას მოიცავს. შესაბამისად, ჩვენი დამკვეთების ჩამონათვალიც მრავალფეროვანია. როცა ჩვენ დავიწყეთ მუშაობა, დიდი კონკურენცია იყო, ბევრი კომპანია ოპერირებდა და რთული იყო ბაზარზე შესვლა, მაგრამ მაინც შევძელით რამდენიმე მსხვილი პარტნიორი შეგვეძინა და მათთან ერთად მუშაობას დღემდე ვაგრძელებთ. ესენია სამშენებლო კომპანიები, სავაჭრო ცენტრები, ავტოდილერები, სახელმწიფო ორგანიზაციებიც... მაგალითად, სასწრაფო დახმარების ახალი ავტომობილები, რომლიც დღეს თბილისს ემსახურება, ჩვენი დაბრენდილია. ასევე ერთ-ერთი სიპის დაკვეთით ჩვენ განვახორციელეთ ქალთა მიმართ ძალადობის წინააღმდეგ მიმართული კამპანია, რომლის ბანერებიც საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე იყო განთავსებული. 

– წინა წლებში, აქაური გამომცემლობები პროდუქციას ხშირად თურქეთში თუ ჩინეთში აბეჭდინებდნენ. რა უპირატესობა ჰქონდა უცხოურ სტამბებს და დღეს რა მდგომარეობაა? 

– საერთაშორისო გამოცემებს, რომელსაც ჩვენ გამოვცემდით, საქართველოში არ ვბეჭდავდით. შეკვეთას ვაძლევდით თურქეთში, უკრაინაში, ლიტვაშიც დაგვიბეჭდავს. 

იმხანად საქართველოში რამდენიმე სტამბა მუშაობდა, სადაც მაღალი ხარისხით ბეჭდვა შეეძლოთ. თუმცა, იმდენად მაღალი ფასი ჰქონდათ, უფრო იაფი გვიჯდებოდა დაგვებეჭდა თურქეთში, დაგვეტვირთა, ჩამოგვეტანა, განგვებაჟებინა. 

ახლა უკვე ბევრი კარგი პოლიგრაფიული საწარმოა საქართველოში, თანამედროვე ტექნიკით და საშუალებებით აღჭურვილი. კონკურენცია გაიზარდა, ფასებმაც დაიწია და ვფიქრობ, გამომცემლობებს შეუძლიათ ქართულ ბაზარზე გააკეთონ არჩევანი და შეკვეთა უცხოეთში აღარ წავიდეს. 

– თქვენ თუ გაქვთ მაღალი ხარისხით ბეჭდვის საშუალება? 

– კი, რა თქმა უნდა. ჩვენთან შესაძლებელია ოფსეტური, ციფრული და ფართოფორმატიანი ბეჭდვაც, რაც გულისხმობს ბანერების, სხვადასხვა გარე თუ შიდა გამოყენების სარეკლამო პროდუქტების ბეჭდვას და საკმაოდ აქტიურადაც ვსაქმიანობთ ბაზარზე. 

– წიგნებს ბეჭდავთ? 

– არც წიგნებს, არც ჟურნალ-გაზეთებს არ ვბეჭდავთ. ეს არ არის ჩვენი სფერო. ჩვენ სარეკლამო პროდუქციის ბეჭდვაზე ვართ ორიენტირებული. 

– რას სთავაზობთ თქვენს კლიენტებს განსხვავებულს? 

– როგორც გითხარით, ჩვენ მაღალი კონკურენციის პირობებში მოგვიწია საქმიანობის დაწყება. იმისთვის რომ კონკურენტუნარიანები და განსხვავებულები ვყოფილიყავით, ჩვენ ავირჩიეთ ახალი მიდგომა, რომ კლიენტებს შევთავაზოთ ვთქვათ, არა დაბეჭდილი ბანერი, ლაითბოქსი ან ფლაერი, არამედ შევთავაზოთ მათი კონკრეტული მარკეტინგული ამოცანების გადაწყვეტა. ყველა პროდუქტს შევხედოთ, როგორც კომპანიის მარკეტინგულ საჭიროებას და კლიენტთან ერთად, ხშირად ჩვენი რჩევებით, თავიდანვე ჩავერთოთ ამ პროდუქტის შექმნაში. ანუ მივაწოდოთ კომპლექსური სერვისი. 

– გამოდის, საკონსულტაციო მიმართულებასაც მოიცავს თქვენი ბიზნესი. 

– რა თქმა უნდა. ჩვენი საქმეა კომპანიის მარკეტინგული ამოცანების იდენტიფიცირება, კონკრეტული პროდუქტებისა და კომუნიკაციების შერჩევა, შექმნა თავისი დიზაინით, შემდეგ უკვე საბოლოო პროდუქტის წარმოება. ვითანამშრომლეთ სხვადასხვა კომპანიებთან და საკმაოდ კარგი შედეგი მიიღეს. დავიმკვიდრეთ ჩვენი ადგილი და ისინიც აგრძელებენ ჩვენთან თანამშრომლობას. 

კომპანიები მხოლოდ იმისთვის კი არ მოგვმართავენ, რომ დავუბეჭდოთ ფლაერი, სტიკერი ან ბანერი – არამედ აქვთ რაღაც კონკრეტული ამოცანა. მაგალითად, ბრენდის ცნობადობის გაზრდა, კონკრეტული პროდუქტის გაყიდვების სტიმულირება, კონკრეტული სამიზნე აუდიტორიის მოზიდვა და სხვა. ამოცანიდან გამომდინარე ჩვენ თავად ვთავაზობთ რა იქნება უფრო ეფექტური გზა, შემდეგ უკვე ვქმნით პროდუქტებს ჩვენი წარმოების მეშვეობით. ხშირ შემთხვევაში კონკრეტული მარკეტინგული ღონისძიებების ორგანიზებასაც ჩვენ თავზე ვიღებთ. 

– თქვენ რამდენიმე წელია ჩართული ხართ სარეკლამო ბიზნესში. როგორია ტენდენცია როგორც ზოგადად ბაზრისთვის ასევე თქვენი კომპანიისთვის? 

– სარეკლამო ბაზარი საქართველოში მუდმივად იზრდებოდა. ერთი დიდი ჩავარდნა იყო 2008 წელს, როდესაც განვითარდა გლობალური ეკონომიკური კრიზისი და დაემატა რუსეთ-საქართველოს ომი. თუმცა, რაც ის პერიოდი გადაილახა, სარეკლამო ბაზარმა კვლავ დაიწყო ზრდა და ტენდენცია წლევანდლამდე ნარჩუნდებოდა. ამჟამად, პრაქტიკულად ყველა კომპანია გადარჩენის რეჟიმშია. 

სარეკლამო ბაზარს თავსი სპეციფიკა აქვს: როდესაც ეკონომიკა იზრდება, სარეკლამო ბაზარი შეიძლება უფრო სწრაფად იზრდებოდეს, მაგრამ როდესაც კრიზისია ქვეყანაში, მაშინ სარეკლამო ბაზარი პირველ რიგში მცირდება. კომპანიებისთვის გაცილებით იოლია მარკეტინგული ხარჯები შეამცირონ, ვიდრე შეამცირონ ხელფასები და საწარმოო დანახარჯები. ამიტომ, ახლა სარეკლამო ბაზრისთვის მძიმე პერიოდია.

 

– თქვენი კომპანიის შემთხვევაში რა მდგომარეობაა? 

– ჩვენ არ გვქონდა ოპტიმისტური პროგნოზი, თუმცა, აღმოჩნდა, რომ ქართული ბიზნესი ახალ საფეხურზეა ასული, როდესაც ასეთ მექანიკურ გადაწყვეტილებებს არ იღებს და მაინც ცდილობენ მარკეტინგული აქტივობები შეინარჩუნონ. ასე რომ, ჩვენი პესიმისტური გათვლები არ გამართლდა და პრაქტიკულად არ გავჩერებულვართ. ცხადია, ისეთი დატვირთვა არ გვაქვს, რაც შარშან იყო, მაგრამ შევინარჩუნეთ შტატიც და დავრჩით ბაზარზე. 

– დღეს ბევრს ლაპარაკობენ „ლოქდაუნზე“, რასაც ხელისუფლება არ უწოდებს „ლოქდაუნს“. თქვენი შეფასებით რამდენად გამართლებულია ისეთი ზომების მიღება, როცა გარკვეული ბიზნესები აგრძელებს მუშაობას და ზოგი კი მთავრობამ გააჩერა? 

– ყველაფერს ორი მხარე აქვს. ცუდია, რომ უამრავი ბიზნესი გაკოტრების წინაშეა და უამრავი ადამიანი სამსახურს კარგავს. რა თქმა უნდა, ეკონომიკა მნიშვნელოვნად ზარალდება. თუმცა, თუ ეს აუცილებელია იმისთვის, რომ ადამიანები არ დაიღუპონ, რომ სხვა შემთხვევაში სამედიცინო სისტემა ვერ შეძლებდა დახმარებას, ასეთ ჩაკეტვასაც თავისი გამართლება აქვს. როგორც ჩანს, შეუძლებელია დანაკარგების გარეშე გამოსავლის პოვნა. აქ მთავარია მოინახოს ოქროს შუალედი, რომ ბიზნესსაც დარჩეს არსებობის საშუალება და ადამიანებიც არ დაიღუპონ სამედიცინო სერვისის მიუღებლობის გამო. 

– თქვენი შეფასებით, სახელმწიფო ბიზნესთან სათანადოდ თანამშრომლობს? მაგალითად, ორიოდე დღით ადრე თქვეს, რომ ჩაკეტვას არ აპირებდნენ და მეორე დღეს გამოაცხადეს, ორ დღეში სავაჭრო მოლები დაიხურებაო. 

– ბიზნესს გაცილებით მეტი ყურადღება სჭირდება სახელმწიფოსგან. თუნდაც, მთავრობის გამოცხადებული პროექტები – „აწარმოე საქართველოში“, „სტარტაპ საქართველო“ და ასევე სხვები, რომლებიც მცირე ბიზნესის ხელშეწყობას ითვალისწინებდა, ვერ გახდა მასშტაბური. პროექტით ისარგებლეს არა ათასეულებმა, არამედ მხოლოდ ათობით კომპანიამ. ხელშეწყობის პროგრამები უნდა იყოს გაცილებით ხელმისაწვდომი. ახლა, როცა ლაპარაკია რეგულაციების გამკაცრებაზე და საქმიანობის შეზღუდვაზე, აუცილებლად უნდა იყოს მეორე ნაწილიც – რა კონკრეტული ღონისძიებებია გათვალისწინებული იმისთვის, რომ ბიზნესები არ გაკოტრდეს. 

– მსგავსი პროგრამების დროს ხშირად კონკურენცია უარესდება კიდეც. თუკი ხელმისაწვდომობა მხოლოდ ნაცნობ-მეგობრებისთვის არსებობს, მაშინ არათანაბარი პირობები ყალიბდება. ამიტომ, არსებობს დამოკიდებულებაც, ჯობია სახელმწიფო შეეშვას მსგავს „დახმარებებს“. 

– თუ რაღაცის გაკეთება ვერ ხერხდება კარგად, არ ნიშნავს, რომ საერთოდ არ არის გასაკეთებელი. უბრალოდ, გამოსასწორებელია ის სისტემა, როგორც ხორციელდება დახმარებები, შეღავათების მინიჭება და ა.შ. 

ჩვენნაირი ქვეყნისთვის მსგავსი პროგრამები სასიცოცხლოდ ნიშვნელოვანია. იგივე გაკეთდა ბალტიისპირეთში, იყო შეღავათიანი სესხები და თანადაფინანსების პროექტები, სადაც ევროკავშირმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო. 

– იქ ევროკავშირის ფული იყო, ჩვენთან გაცილებით მწირი რესურსებია და ფუფუნებაა ბიუჯეტის ხარჯზე იაფი სესხის გაცემა. 

– ევროკავშირის რესურსები გაცილებით დიდია, მაგრამ, თუნდაც შეზღუდული მასშტაბით მსგავსის გაკეთება აქაც შეიძლება. სხვა შემთხვევაში გაცილებით დიდი გზის გავლა მოგვიწევს, რომ შევდგეთ როგორც სახელმწიფო. მხოლოდ დროშა და გერბი არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფო შედგა, ძლიერი ეკონომიკაც აუცილებელია. 

– თქვენ თუ გისარგებლიათ სახელმწიფო პროგრამებით? 

– არა. მე მქონდა ერთი პროექტი. ბიზნესის დივერსიფიცირება გვინდოდა და "ვეფხისტყაოსნის" თემაზე შევქმენით სათამაშო, რომელიც ხისგან მზადება. "ვეფხისტყაოსნის" პერსონაჟებია. საშუალებას იძლევა, 5-6 წლის ბავშვებმა ითამაშონ და ნაწარმოების მიმართ მეტი ინტერესი გაუჩნდეთ. 

2 წლის წინ, "ვეფხისტყაოსნის" საიუბილეო წელი იყო, ბევრი აქტივობები იყო ამასთან დაკავშირებით და ჩვენც გადავწყვიტეთ ჩვენი პროდუქტი შეგვექმნა. პრობლემა იმან შექმნა, რომ პროდუქტი საკმაოდ ძვირი გამოვიდა. არ გვქონდა ყველაფრის ადგილზე წარმოების საშუალება და ბევრი რამე სხვას დავამზადებინეთ, რამაც პროდუქტი გააძვირა. დავწერეთ პროექტი, შევიტანეთ „სტარტაპ საქართველოში“ და ვთხოვეთ დაგვხმარებოდნენ. უარი გვითხრეს დაფინანსებაზე. სამწუხაროდ, მოგვიწია გაჩერება. 

– საკმაოდ ხანგრძლივი გამოცდილება გაქვთ ბიზნესის მართვაში. თქვენი შეფასებით, ბიზნესის მართვა პარტნიორებთან ერთად ჯობია თუ ერთპიროვნულად? 

– უამრავი მაგალითია, როცა პარტნიორები მართავენ წარმატებით და ასევე არის წარმატებები ერთპიროვნული მართვის შემთხვევაშიც. ერთმნიშვნელოვნად შეუძლებელია შეფასება. გარკვეულწილად კომფორტია, როცა ერთი ადამიანი მართავს ბიზნესს, თუმცა, ასევე მნიშვნელოვანია ბევრი სხვადასხვა აზრის გათვალისწინება. ხშირ შემთხვევაში პარტნიორი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს კომპანიის განვითარება-წინსვლაში. 

– თუმცა, თქვენ ბიზნესში პარტნიორის გარეშე ხართ. 

– დიახ. კომპანია შევქმენი საკუთარი ფინანსებით, საკუთარი რისკის ფასად და სანამ სახეს არ მივცემდი, არ მინდოდა ეს რისკი ვინმესთვის გამეზიარებინა. შეიძლება რაღაც ეტაპზე დადგეს საკითხი, რომ კომპანიაში პარტნიორი გაჩნდეს. 

– 90-იანი წლებიდან ბიზნესის მართვაში ხართ. ბიზნესგარემოს ცვლილებაზე რას გვეტყოდით? 

– კომპანიის განვითარება შესაძლებელი იყო ოთხმოცდაათიან წლებშიც. უბრალოდ, მაშინ უამრავი ხელისშემშლელი ფაქტორი იყო. არ არსებობდა განსაზღვრული თამაშის წესები, ჯანსაღი კონკურენცია, ყველაფერი პროტექციით და ქრათამით კეთდებოდა. 2004 წლის შემდეგ გარემო მნიშვნელოვნად შეიცვალა, ბევრი რამე გამარტივდა და გახდა გამჭვირვალე. ორნიშნა ეკონომიკური ზრდა რომ გვქონდა იმ პერიოდში, ბიზნესის განვითარებისთვის ბევრ რამეზე მეტყველებს. თუმცა, იყო სამწუხარო რეალობაც, ბიზნესზე ზეწოლის ფაქტები... 

– თქვენ თუ მოგიწიათ ე.წ. „ხარკის“ გადახდა მაშინდელი ხელისუფლების სასარგებლოდ? 

– ერთადერთი რაც მოხდა ჩვენთან მიმართებაში, 2008 წელს, ომის შემდეგ, ჩვენ დაგვადეს სოლიდური ინკასო. „კოსმოპოლიტანმა“ 3 თვის მანძილზე ისე იმუშავა, ხელფასები ვერ გავეცით. ჟურნალი თანამშრომელების თავგანწირვის ხარჯზე გამოდიოდა. სანქციამ დიდი გავლენა იქონია, საბოლოოდ მოგვიწია კიდეც გამოცემის გაჩერება. 

როდესაც ცალკე კრიზისი იყო, ცალკე ომმა დააზარალა ეკონომიკა, ალბათ ჯობდა კომპანიებისთვის მიეცათ ნორმალურ რეჟიმში მუშაობის და გადარჩენის საშუალება. 

– პრობლემა უსამართლობა იყო თუ ზედმეტმა სიხისტემ დაამძიმა სიტუაცია? 

– უფრო სიხისტე, მექანიკურად მიღებულმა გადაწყვეტილებებმა. ფინანსური პრობლემებიც იყო ქვეყანაში და ალბათ გადაწყვიტეს, რომ თანხების მობილიზება ასე მოეხდინათ. საბოლოო ჯამში სანქციამ დიდი გავლენა იქონია ჩვენი კომპანიის საქმიანობაზე. 

რაც შეეხება ახლანდელ პერიოდს, არ მსმენია, რომ რამე გადაცდომები, გამოძალვა ხდებოდეს. თუმცა, ეკონომიკური მდგომარეობა პრაქტიკულად წინ არ წასულა. ადრინდელი ეკონომიკური ზრდის მაღალი ტემპი ყველა ბიზნესზე აისახებოდა და ყველას ჰქონდა სწრაფი ზრდის მოლოდინი. დღეს ასეთი მოლოდინი ბიზნესს არ აქვს. მდორე და ეტაპობრივი განვითარება საქართველოს ტიპის ქვეყნისთვის არ არის საკმარისი. ბევრად სწრაფად უნდა გავიზარდოთ, რომ რაღაც პერიოდში მაინც დავეწიოთ ევროპის ქვეყნების განვითარების დონეს. 

– რა შეუძლია გააკეთოს სახელმწიფოს, რაც წაადგება ბიზნესსაც და ქვეყანაც არ დაზარალდება? მაგალითად, ნავთობპროდუქტების ბიზნესში ჩართული ადამიანები აკრიტიკებენ აქციზის გაზრდას, ზოგი საერთოდ გადასახედების შემცირებას, ასევე სავალდებულო საპენსიო სქემის გაუქმებას ითხოვს. 

– ჩემი აზრით, დიდი პრობლემაა, რომ სახელმწიფომ გადაწყვიტა საბიუჯეტო რესურსების უდიდესი ნაწილი სოციალური მიმართულებით დაიხარჯოს. კი, უამრავმა ადამიანმა მიიღო უფასო სამედიცინო მომსახურება და სხვა დახმარებები, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ბალანსი დაირღვა. რა თქმა უნდა, ძნელია იმის თქმა, რომ სოციალური პროექტების დიდი ნაწილი შევამციროთ, მაგრამ ეს ხარჯი ქვეყანას მძიმე ტვირთად არ უნდა აწვებოდეს.

 

ბიუჯეტის ფული ეკონომიკიდან ამოდის. ეკონომიკამ კი ამ რეჟიმში ვეღარ შეძლო ზრდის ტემპის შენაჩუნება. 

მიდგომა უნდა იყოს ასეთი – ვეხმარებით მხოლოდ იმათ, ვისაც ეს აუცილებლად, სასიცოცხლოდ სჭირდება. დღეს კი რა ხდება: ამოვიღეთ ფული ეკონომიკიდან, დავარქვით „დახმარება“ და მასობრივად დავურიგეთ ადამიანებს, ბიზნესმა დაკარგა განვითარების საშუალება, ვერ შექმნა დამატებითი სამუშაო ადგილები, დაკარგა არსებული და ა.შ. სჯობს ადამიანებს იმით დავეხმაროთ, რომ გაჩნდეს ახალი შემოსავლის საშუალებები, ახალი სამუშაო ადგილები, ქვეყნის ეკონომიკა განვითრდეს. 

კარგი იქნება, თუკი გადასახადები შემცირდება, რადგან ბიზნესს მეტი ფული დარჩება და მეტი ინვესტირების საშუალება მიეცემა. მაგრამ, სახელმწიფოს რაღაც ხარჯებს ხომ მოაკლდება ეს ფული? მოსაძებნია რას შეიძლება მოვაკლოთ ფული, რომელსაც ბიზნესს დავუტოვებთ. ეს აუცილებელია, თუ გვინდა, რომ ქართული ბიზნესი ჯერ გადარჩეს და მერე განვითარების მაღალი ტემპი აჩვენოს. მოსაძებნია ადმინისტრაციული ხარჯების შეკვეცის რესურსი, სოციალური პროექტები კიდევ უფრო მეტად მხოლოდ იმათ მოერგოს, ვისაც აუცილებლად ესაჭიროება დახმარება და არ იყოს საყოველთაო. მაგალითად, სახელმწიფო ახლა კომუნალურ ხარჯებს ბიუჯეტიდან თითქმის ყველას უხდის. არადა, უამრავი ადამიანია, ვისაც გადახდა თავად შეუძლია. საჭიროა ადამიანების იდენტიფიცირება და მიზნობრივი დახმარება მხოლოდ ყველაზე გაჭირვებულებისთვის არსებობდეს. ასევეა ჯანდაცვის და სხვა მიმართულებებზეც. 

საბოლოოდ ვიღებთ, რომ ხალხი კარგავს სამსახურს. პენსიონერები კი იღებენ გაზრდილ პენსიას, მაგრამ ლარი ისეა გაუფასურებული, მომატება აღარაფერს ნიშნავს. თან, ბიზნესიც არ ვითარდება. ამიტომ, ეს ჯაჭვია გასაწყვეტი. უნდა მივხვდეთ, რომ ის ფული, რასაც სახელმწიფო გვაძლევს, სახელმწიფოს არ შეუქმნია. ფული შექმნა ეკონომიკამ. ჰოდა, თუ ეკონომიკას მეწველი ძროხასავით მივუდგებით და შევეცდებით მეტად მოვწველოთ, ადრე თუ გვიან სერიოზული პრობლემები გვექნება. და გვაქვს კიდეც.

– მაგრამ, არსებობს დამოკიდებულება, რომ ბიზნესმენი წუწურაქია, თავისი ნებით ფულს არავის აძლევს და ამიტომ მთავრობამ უნდა წაართვას და ხალხს მოახმაროს.

 

– კი, ეს დამოკიდებულებაც არის, რომ „ბოროტი ბიზნესმენი“ ვიღაცის ხარჯზე შოულობს ფულს, ხოლო „კეთილი მთავრობა“ ხალხს ეხმარება საკუთარი ხარჯების დაფარვაში. ვფიქრობ, ეს საბჭოთა წარსულის მახინჯი გადმონაშთია. ასეთი მიდგომის წახალისება დამღუპველია. 

– შედეგად, უკვე საკუთარი პოლიტიკის მძევალი ხდება ხელისუფლება. 

– არამარტო ხელისუფლება, რეალურად ოპოზიციაც ამგვარი დამოკიდებულების მძევალია. პოლიტიკური პარტიებისთვის არაპოპულარულია იმის თქმა, რომ დახმარება უკიდურესად მიზნობრივი უნდა იყო. 

– მომავლის გეგმებზე რას გვეტყვით დღევანდელი პანდემიის გათვალისწინებით? 

– ამ ეტაპზე ვცდილობთ სამუშაო რიტმი შევინარჩუნოთ. ყოველდღე ვიაროთ სამსახურში, არ დაგვრჩეს შეკვეთა გასაკეთებელი. საწარმოო რიტმი რომ არ გაჩერდეს, ამისთვის საჭიროა სტაბილური შეკვეთები. ვმუშაობთ, რომ კომპანია გადარჩეს, შეინარჩუნოს შტატები და შემდეგ უკვე, ხვალ-ზეგ, მზად იყოს განვითარებისთვის. 

– წლევანდელი წლის გათვალისწინებით, ზარალზე ხომ არ არის კომპანია? 

– საკმაოდ სწრაფად მოვახდინეთ ხარჯების ოპტიმიზაცია და შევეცადეთ ზარალზე არ გავსულიყავით. აქამდე ეს გამოგვივიდა. რა თქმა უნდა, როცა 2 თვე გაჩერებული ვიყავით, არანაირი შემოსავალი არ გვქონდა. მაგრამ, როგორც კი მოიხსნა ჩაკეტვა, პირველივე დღიდან მივიღეთ შეკვეთები და დავიწყეთ მუშაობა. ვცდილობთ, რომ რიტმი შევინარჩუნოთ. 

კრიზისები გარკვეულწილად ახალ შანსს აჩენს იმისთვის, რომ კარგად მოემზადო და როდესაც კრიზისი გადაივლის, კონკურენტებთან უპირატესობა მოიპოვო. ვფიქრობთ, დამატებით კიდევ რა შეიძლება გავაკეთოთ, რომ ხვალ და ზეგ უკეთეს ფორმაში აღმოვჩნდეთ, ვიდრე წინა წლებში ვიყავით. 

საჭიროა ისეთი გარემო შეიქმნას, სადაც ადამიანები სასოწარკვეთას კი არ მიეცემიან და იმაზე კი არ იფიქრებენ, ან გადავრჩებით ან არაო, იფიქრებენ იმაზე, რა ღონისძიებებია ჩასატარებელი, რომ გადავრჩეთ და განვვითარდეთ კიდეც როგორც კი საშუალება გაჩნდება. 

– როგორ ფიქრობთ, სიტუაციის გამოსწორების შანსი არის თუ პესიმისტური მდგომარეობაა? 

– არამარტო შანსია, არამედ, ძალიან სწრაფად გამოსწორდება როგორც კი პანდემიის ტვირთი მოიხსნება. როგორც კი გამოჩნდა ინფორმაცია, რომ ვაქცინამ წარმატებით გაიარა დამატებითი ტესტირება, მსოფლიოში მაშინვე გაიზარდა ავიაკომპანიების აქციების ფასი – იმ ბიზნესის, რომელიც ყველაზე მეტად დაზარალდა პანდემიის პერიოდში. ადამიანებს ყოველთვის უნდა ჰქონდეთ უკეთესი მომავლის იმედი. დარწმუნებული ვარ, როგორც კი პანდემია კონტროლს დაექვემდებარება, სიტუაცია სწრაფად გამოსწორდება. იმაზეც უნდა ვიფიქროთ, რომ დაკარგული პერიოდი სწრაფად ავინაზღაუროთ. 

– გაქვთ რამე კონკრეტული გეგმა, რასაც პოსტპანდემიურ სიტუაციაში გააკეთებთ? 

– დღეს გადაწყვეტილებების მიღება, რომ ინვესტირება მოხდეს და საკრედიტო ვალდებულებები იკისროს კომპანიამ, ძალიან ძნელია. თუმცა, ბევრი მიდის ასეთ რისკზე და ახერხებს თავის წარმოებაში დამატებით ინვესტირებას. 

– საბანკო სესხები გაქვთ? პენდემიის პირობებში, ბევრი კომპანიისთვის საბანკო ვალდებულებების გასტუმრება ურთულეს ტვირთად იქცა. 

– ამ ეტაპზე სესხი არ გვაქვს და ძალიან ვფრთხილობთ ისეთი ვალდებულებების აღებას, რომელმაც მომავალში შეიძლება პრობლემა შეუქნას კომპანიას მუშაობაში. თუმცა, სესხის საჭიროება აუცილებლად გაჩნდება, მაგრამ ამისთვის აუცილებელია სტაბილური გარემო, განვითარების გარკვეული დონე და ასევე სტაბილური შემოსავალი. 

– არსებობს დამოკიდებულება, რომ საქართველოში ფული ძალიან ძვირია. როგორ ფიქრობთ, გაუმართლებლად ძვირია კრედიტი საქართველოში? 

– საბოლოო ჯამში ფულადი რესურსის სიძვირე-სიიაფეს ეკონომიკური მდგომარეობა და ბაზარი განსაზღვრავს. ხელოვნურად შეუძლებელია ბანკებმა ალტრუისტული გადაწყვეტილებები მიიღონ და კრედიტების ფასი შეამცირონ. პროექტები, რომელიც აქვს სახელმწიფოს, „აწარმოე საქართველოში“ და ასეთები, ძალიან სწორია, რომ საშუალებას აჩენს მინიმუმამდე დაიყვანოს საბანკო ხარჯები და ძირითად პროცენტს ისტუმრებს ფონდი. მაგრამ ეს ყველაფერი ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ბევრი კომპანიისთვის.

 

– ადვილად ახერხებთ დროის გადანაწილებას ოჯახსა და ბიზნესს შორის? 

– საქართველოში ბიზნესის წარმოება გარკვეულ თავგანწირვას ნიშნავს. ხშირია, როდესაც საათს არ უყურებ და 6-7 საათზე არ მთავრდება შენი სამსახური, ხშირად შაბათ-კვირას გიწევს მუშაობა, არის შემთხვევები, როცა ღამითაც მუშაობ. ბევრ მენეჯერს და ბიზნესმენს გამოუცდია ასეთი სიტუაცია და ალბათ ყველას ჰქონია მსგავსი რეჟიმი... 

ცხადია, ოჯახში უნდა ესმოდეთ, რომ ეს ყველაფერი მნიშვნელოვანია და ემსახურება იმას, რომ სტაბილური შემოსავლები იყოს, რაც უკეთეს ხვალინდელ დღეს ნიშნავს. როცა ოჯახი მხარში გიდგას, პრობლემები არ იქმნება. 

– თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ? 

– თავისუფალი დრო ცოტაა, მაგრამ როცა არის საშუალება, ყველაზე დიდი სიამოვნებაა ქალაქიდან გასვლა, ახალი ადგილების აღმოჩენა და დასვენება ოჯახთან და მეგობრებთან ერთად. საქართველოში ასეთი ადგილები ბევრია. 

რაც შეეხება ფიზიკურ აქტივობას, კონკრეტული სპორტის სახეობით დაკავებული არასდროს ვყოფილვარ, თუმცა, ყოველთვის ვიყავი ჯანსაღი ცხოვრების წესის მიმდევარი. 

ესაუბრა თემურ იობაშვილი