მინი დოსიე 

თეიმურაზ კურცხალია – დაიბადა 1963 წლის 8 ივნისს, ჭიათურაში. 

განათლება 

1969-1980 – ქ. ჭიათურის №3 საშუალო სკოლა; 

1981-1990 – საქართველოს ზოოვეტერინალური ინსტიტუტი, ზოოინჟინერი; 

1987-1989 – მოსკოვის იურიდიული ინსტიტუტი. 

სამუშაო გამოცდილება 

1982-1984 – საწარმოო გაერთიანება „ჭიათურმარგანეცის“ კომუნალური განყოფილება – დამხმარე მუშა; 

1984-1985 – საწარმოო გაერთიანება „ჭიათურმარგანეცის“ დამხმარე მეურნეობა – მეცხოველეობის კომპლექსში საკვების დაბინავება-შემოზიდვის ბრიგადირი; 

1985-1990 – საწარმოო გაერთიანება „ჭიათურმარგანეცის“ დამხმარე მეურნეობა. სასათბურე მეურნეობის მუშა; 

1991-1992 – ქ. ნოვოსიბირსკის მეცნიერებათა აკადემია ს.ს.ს.ს.პ. „ევრიკა“, ქ. ჭიათურის ფილიალის დირექტორი; 

1992-1993 – ფირმა „ტიბიკონი“, მთავარი ბუღალტერი; 

1993-1997 – შპს „ცეზარი“ (საწვავ-საცხები მასალების შემოტანა და რეალიზაცია) – გენერალური დირექტორი; 

1997-1998 – შპს „სკბ და კომპანია“ (სხვადასხვა საქონლის იმპორტი და საბითუმო ვაჭრობა) – დირექტორი; 

1999-2002 – შპს „ქართული ალკოჰოლური სასმელები – კარდენახი XX I საუკუნე“ (ალკოჰოლური სასმელების წარმოება და ექსპორტი) – დირექტორი; 

2002-2004 – „კახეთის ენერგოდისტრიბუცია“ – შიდა აუდიტორული სამსახურის უფროსი; ფინანსური დირექტორი; საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე; 

2005-დან შპს „სვიიტსატარის“ დამფუძნებელი და კომერციული დირექტორი; 

2006-დან შპს „მეჯიკსტარის“ დამფუძნებელი და დირექტორი. 

ჰყავს მეუღლე – თინათინ კირვალიძე და შვილი გიორგი კურცხალია.

 – ბატონო თემურ, სანამ დღევანდელ მდგომარეობაზე ვისაუბრებთ, გვიამბეთ თქვენი განათლების შესახებ. 

– დავამთავრე ჭიათურის მესამე საშუალო სკოლა, შემდეგ ჩავაბარე ზოოვეტარინარულ ინსტიტუტში. მოგვიანებით მოსკოვში ვსწავლობდი იურიდიულ ფაკულტეტზე. სრული კურსი ვერ დავასრულე. იმის შემდეგ ვარ სხვადასხვა ბიზნესში. 

– თქვენი პირველი პროფესია და იურისტობა ძალიან განსხვავებული მიმართულებებია. როგორ გადაწყვიტეთ იურისტობა? 

– მაშინდელ დროში ჩვენი პროფესია მაინცდამაინც დაფასებული არ იყო. ამიტომ გადავწყვიტე, რომ მეორე სპეციალობაც მქონოდა. მაგრამ, 1987-88 წლებში აირია ქვეყანა და ვერ დავამთავრე. 

– არ გაგიჭირდათ საქართველოში განათლებამიღებულს, მოსკოვში, რუსულ ენაზე სწავლა? 

– ეტყობა, „დაბეჭდილი“ რუსებისგან იმდენად განსხვავებული აზროვნება გვქონდა, რომ აქცენტით საუბრისა და გრამატიკული შეცდომების მიუხედავად, საკმაოდ კარგ შეფასებებს ვიღებდით. კურსზე 7 ქართველი ვიყავით. ბოლო კურსზე ვიყავი, როცა აირია სიტუაცია, დაიწყო რკინიგზის გადაკეტვები, ფრენების შეჩერება და ჩვენი მოსკოვში წასვლა-წამოსვლა შეუძლებელი გახდა. 

– ბოლო კურსამდე მიხვედით და მაშინ დაანებეთ თავი? 

– კი, მივატოვე განათლება. პარალელურად ვმუშაობდი. ვიყავი საკავშირო მნიშვნელობის სამეცნიერო კომპანია „ევრიკას“ ჭიათურის ფილიალის დირექტორი. იმ პერიოდში ისიც დაიხურა. 

– მანამდე „ზოოვეტი“ სრულად დაამთავრეთ? 

– კი, დავამთავრე და პროფესიით ვმუშაობდი კიდეც. ვიმუშავე „ჭიათურმარგანეცის“ დამხმარე მეურნეობაში, ერთ-ერთ ლამაზ სოფელში, რომელსაც უსახელო ჰქვია. საკავშირო დაქვემდებარების შავი მეტალურგიის სამინისტროს ჭიათურმარგანტრესტის მეცხოველეობის კომპლექსში, იმ დროისთვის საკმაოდ თანამედროვედ აღჭურვილში, დაახლოებით 4 წელი ვიმუშავე, შემდეგ სასათბურე მეურნეობაში გადავედი. 

– პროფესიით საქმიანობაში საკმაო გამოცდილებაც გქონიათ. 

– კი. ზოგადად, შრომითი საქმიანობა დამხმარე მუშად დავიწყე. ინსტიტუტში დაუსწრებელზე ვიყავი და თან ვმუშაობდი. 

მოსკოვიდან წამოსვლის შემდეგ, უკვე თბილისში გავაგრძელე საქმიანობა. ვმუშაობდი „საფოსტო ბანკში“ კომერციულ დირექტორად, შემდეგ კარდენახის ღვინის ქარხნის დირექტორი ვიყავი. 

– ძალიან განსხვავებულ მიმართულებებზე გიმუშავიათ. 

– ბევრი, განსხვავებული და საკმაოდ საინტერესო სამუშაოები გამოვიცვალე. 

– საინტერესოა, რომ აქ საკმაო სამუშაო გამოცდილების შემდეგ წახვედით მოსკოვში სასწავლებლად. 

– გამოცდილება კი მქონდა, მაგრამ, ვინაიდან იმ პერიოდში იურიდიული განათლება უფრო მნიშვნელოვნად მიიჩნეოდა, მე და ჩემმა მეგობარმა გადავწყვიტეთ სწავლა გაგვეგრძელებინა. საბჭოთა კავშირი იშლებოდა, გარდამავალი პერიოდი იყო. მერე უკვე რომ დაიწყო არეულობები, ერთხელ, ზესტაფონიდან სოჭისკენ მატარებლით მიმავლებმა ოთხი დღის განმავლობაში ვიმგზავრეთ, სამჯერ მოგვაბრუნეს უკან. მივდიოდით-მოვდიოდით, სანამ სოჭში ჩავედით. 

– მოსკოვში სწავლისას, თან იმ პერიოდში, რამე პრობლემები გქონდათ, როგორც ქართველს? 

– არავითარი. პირიქით – დიდ პატივს გვცემდნენ და კარგად გვექცეოდნენ. მესამე კურსი დავხურე და მერე დავანებე თავი. იქაც დაუსწრებელზე ვსწავლობდი. ჩავდიოდით და სესიებს ვესწრებოდით ხოლმე. 

არეულობა რომ დაიწყო, გვთავაზობდნენ სამსახურს, ბინას, ქართველებით გარკვეული ჯგუფის შექმნა უნდოდათ. ალბათ იცოდნენ, რა უნდა მომხდარიყო და მუშაობდნენ, რომ თავისი ხალხი ჰყოლოდათ. ჩვენ სერიოზულად არ ჩავთვალეთ ეგ შემოთავაზებები და დავბრუნდით საქართველოში. მას შემდეგ ვარ თბილისში. 

– თბილისში დაბრუნების მერე როგორ გაგრძელდა თქვენი საქმიანობა? 

– გარკვეული პერიოდი საწვავ-საცხები მასალების შემოტანა-რეალიზაციის საქმეში ვიყავით. გვქონდა საწვავის გასამართი სადგური. ვამარაგებდით. სხვა წერტილებიც გვქონდა. ასევე სომხეთში გაგვქონდა. მაშინ შემოწმებებიც ხშირი იყო და მახსოვს, ერთ დღეს, 9 სხვადასხვა სტრუქტურა მოგვადგა შემოწმებაზე. ბოლოს ავდექით და დავანებეთ თავი, გავყიდეთ ის ადგილიც. 

შემდეგ მეგობრებმა შემომთავაზეს „საფოსტო ბანკში“ კომერციული დირექტორის თანამდებობაზე მემუშავა. იქ იყო არალიკვიდური სესხები, რომელშიც სხვადასხვა პროდუქცია იყო ჩადებული. მაგალითად, კაჭრეთის წისქვილკომბინატს ჰქონდა ვალი და ასეთი ვალების ამოღება და მოწესრიგება უნდოდათ. 

„საფოსტო ბანკს“ გადმოგვეცა და ვალში შევიძინეთ კარდენახის ღვინის ქარხნის გარკვეული ნაწილი. მანდაც ვმუშაობდი, საკმაოდ ბევრი სამუშაოები ჩავატარეთ, მოვაწესრიგეთ, ექსპორტიც გავაკეთეთ. 

2002 წლის შემდეგ ვიყავი კახეთის ენერგოდისტრიბუციის სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე. 2004 წლიდან წამოვედი ენერგოდისტრიბუციიდან. ამასობაში, საქართველოში ხელისუფლებაც შეიცვალა. 2005 წლის აპრილში დავაარსე კომპანია „ეკო სტარი“ და დღემდე აქ ვარ. 

– თქვენ ბიზნესებში მონაწილეობაზე სხვადასხვა სახელებია მითითებული, "ეკო სტარი", "სვიიტსტარი", "მეჯიკსტარი". 

– "მეჯიკსტარი" სადისტრიბუციო კომპანიაა, რომელიც ემსახურებოდა კომპანია "ეკო სტარს". მაგრამ, "ეკო სტარს" რაც შეეხება, მაგ სახელის გამოყენება აკრძალეს და იძულებული გავხდით სახელი შეგვეცვალა. გავხდით "სვიიტსტარი", თორემ სახელის გარდა არაფერი შეცვლილა. 

– ამ კომპანიის დაფუძნების ისტორია როგორია? 

– მე და ჩემმა მეგობარმა, ანზორ სულიაურმა გადავწყვიტეთ და 2005 წლის აპრილში დავაფუძნეთ კომპანია: დავიწყეთ მიწის თხილის, კაკაოს ფხვნილის შემოტანა, გადამუშავება და რეალიზაცია. იმპორტზე ავაწყვეთ სიტუაცია. ინდოეთიდან, არგენტინიდან, პერუდან, ბრაზილიიდან – შემოტანა, გადამუშავება და შემდეგ უკვე აქ, ადგილზე მიწოდება. 

– მხოლოდ ადგილობრივ ბაზარს ამარაგებდით თუ ექსპორტიც გქონდათ? 

– გარკვეული მოცულობა გავაგზავნეთ ამერიკის შეერთებულ შტატებში, თუმცა, დიდი წარმატება ვერ ვნახეთ და შევეშვით. ამერიკაში ვერავინ ვნახეთ, ვინც ბიზნესს ყურადღებას მიაქცევდა. 

პროდუქციას ასევე ვაგზავნიდით სომხეთში, აზერბაიჯანში. 

იმ პერიოდიდან შემოგვაქვს კაკაოს ფხვნილი, არაქისი, გადავამუშავებთ და ვაწვდით. დღემდე ასე ვმუშაობთ. 

– რაც საქმე დაიწყეთ, რა ხელისშემშლელი ფაქტორები გხვდებოდათ? ასევე, 90-იან წლებში, როცა სხვა ბიზნესებში იყავით, კრიმინალური გარემო შეგეხოთ? 

– გარკვეულწილად იყო წინააღმდეგობები, მაგრამ გადაულახავი არაფერი შეგვხვედრია. ზედმეტად არც ჩვენ ვაღიზიანებდით სახელმწიფოს. ჩვენი ნიშა გვეჭირა. 

– ბრუნვა დიდი იყო? 

– როცა საწვავის ბიზნესი გვქონდა, საკმაოდ დიდი ბრუნვა იყო. ღვინის ქარხანაშიც არ ყოფილა მცირე მასშტაბის ბრუნვა. 

რა ბიზნესშიც ახლა ვართ, იმდენად რთულია, რომ სხვებმა ახლაღა დაიწყეს შემოტანა. გასულ წლებში საკმაოდ ნორმალური წლიური ბრუნვებიც გვქონია, 3-5 მილიონი. 

– თქვენ 90-იანი წლებიდან საქმიანობთ. შემდეგ ხელისუფლება შეიცვალა ჯერ 2003-ში, შემდეგ 2012-ში. როგორი ბიზნესგარემო იყო სხვადასხვა ხელისუფლების პირობებში თქვენთვის? 

– 2003 წლის შემდეგ, შევარდნაძის პერიოდთან შედარებით, საქმიანობა საკმაოდ ცივილიზებული გზით წავიდა. გარკვეული წლები კიდეც მიკვირდა, ისეთი წესრიგი ჩამოყალიბდა. მაგრამ, მერე უკვე აირია და უსამართლობის განცდა და შიში გაჩნდა. ახლანდელ ხელისუფლებას ბევრი გამოწვევა აქვთ. საკმაოდ რთულად მიდის პროცესები. პატარა ქვეყანა ვართ, სუსტი ეკონომიკით და განათლების დეფიციტით. ჩემი აზრით, აქ საშუალო ბიზნესის ადგილიც აღარ რჩება. გამსხვილებისკენ მიდის პროცესი. მცირე და საშუალო ბიზნესის ადგილი ქრება. 

ზოგადად, მთავარი ხელისშემშლელი მაღალი გადასახადებია. თუ გადათვლით, დარწმუნდებით. საქართველო პატარა ქვეყანაა. შენ ან დიდი ბრუნვა უნდა გქონდეს და დაბალი ფასი, ან მაღალი ფასი მაღალი მოგებით. ჩვენი ბაზარი ამის საშუალებას არ იძლევა. საიდან უნდა გადაიხადო? რა მნიშვნელობა აქვს განაკვეთების სხვა ქვეყნებთან შედარებას? ერთი კომპანია გვქონდა და წილის გაყიდვაზე იყო ლაპარაკი. ჩემი პარტნიორი თავს იკავებდა – 50% მაქვსო. ვკითხე, რა გირჩევნია, 5 მილიონის 30% გქონდეს თუ 1 მილიონის 50%-მეთქი. 

ჩვენთან რეგულაციები და მოთხოვნები მოქმედებს, მაგრამ არა ვართ მზად. ჩვენს პროდუქტს 15 ლარად ვერ გავყიდი, როცა ევროპაში, არაქისი, რასაც აქ ვყიდით, ერთი კილოგრამი 13-15 ევროზე ნაკლები არ ეღირება. აქ 7-8 ლარად თუ გაყიდე, კარგი ფასია. თან, ტკბილეული ძალიან სპეციფიკური და კონკურენტული ბიზნესია. ეს არ არის პური, რომელიც ყველა შემთხვევაში იყიდება. მაგალითად, ხილი შემოდის თუ არა, ასევე ნაყინის სეზონზე – ეგრევე იკლებს ჩვენი პროდუქციის გაყიდვები. მყიდველს ურჩევნია და მართალიც არის, ცოცხალი ხილი უყიდოს შვილებს, ვიდრე შაქრიანი არაქისი. ჩვენი მთავარი პრობლემა ძალიან პატარა ბაზარია. ასევე ზედმეტად ლიბერალური დამოკიდებულება გვაქვს შემოტანილ პროდუქტთან. 

მცირე და საშუალო ბიზნესი აწარმოებს ყოველდღიურად ახალს, რადგან არ აქვს საშუალება დიდი მარაგები შექმნას და დაასაწყობოს. იმავდროულად, მაგალითად, უკრაინაში უზარმაზარი ქარხანა მუშაობს, ამზადებს ძალიან დიდ რაოდენობას, ასაწყობებს, იაფიც უჯდება და რომ შემოაქვს საქართველოში, გიწევს მძაფრ კონკურენციას, ასუსტებს ადგილობრივ მწარმოებელს. 

– მიგაჩნიათ, რომ იმპორტზე საბაჟო ტარიფებია გასამკაცრებელი? 

– რა თქმა უნდა, გარკვეული გამკაცრებისკენ უნდა წავიდეს. თუ აქ ადგილზე შესაძლებელია ნამცხვრის გამოცხობა, რატომ არ უნდა გამოცხვეს და მაინცდამაინც ისეთი რატომ უნდა შემოდიოდეს, რომელსაც შენახვის ვადა აქვს ერთი წელი? ხომ დასაფიქრებელია, როგორ შეიძლება ნამცხვარს წელიწადი და წელიწადნახევარი ჰქონდეს შენახვის ვადა? 

– უშუალოდ თქვენ რას აწარმოებთ? 

– ჩვენი წარმოება არის ძირითადად „სნეკების“ (სასუსნავი – მე ასე ვეძახი) წარმოება. ეს არ არის ფქვილოვანი პროდუქტი. მცირე სეგმენტი კი გვაქვს, მაგრამ ძალიან ცოტაა. ჩვენი ძირითადი საქმიანობაა მიწის თხილის და სხვა თხილოვანი კულტურების იმპორტი, გადამუშავება და რეალიზაცია. აქ შედის მიწის თხილი, ნუში, არგენტინული კაკალი ქეშუ და ა.შ. 

– საბოლოო, საცალო ქსელში სარეალიზაციო სახით თქვენ აწარმოებთ? 

– საბოლოო სახითაც ვუშვებთ, ვაწარმოებთ, ვფუთავთ, მაგრამ ძირითადი საქმიანობა შემოტანაა. მიწის თხილის ძირითადი იმპორტიორი ჩვენი კომპანიაა. შემდეგ უკვე სხვადასხვა წარმოებები იყენებენ თავიანთი პროდუქციის შემადგენლობაში. 

– თქვენს სეგმენტზე როგორია კონკურენცია? 

– კონკურენცია მაღალია. ბაზარი გაჯერებულია. ადამიანს აქვს ამ პროდუქტის გარკვეული ულუფის მოთხოვნა და რაც არ უნდა შესთავაზო, იმაზე მეტს ვერ მიირთმევს. თანაც, ბაზარი იმდენად არაპროგნოზირებადია, საკმარისია ვინმემ თუნდაც უხარისხო, მაგრამ 50 თეთრით იაფი პროდუქტი შეიტანოს, მაშინვე აისახება რეალიზაციაზე. 

– სუპერმარკეტებში მიწის თხილი უამრავია – ზოგის მწარმოებელი ჩინეთია მითითებული, ზოგის რუსულიც... 

– ძირითადად ინდოეთი, ჩინეთი, ბრაზილია აწარმოებენ. იქ აფასოვებენ, ყრიან თუნუქის თუ სხვა მასალის ქილებში, ყველანაირ შეფუთვაში და უამრავი სახით იყიდება. სხვათა შორის, არ არის ცუდი პროდუქტი, შეიცავს სასარგებლო ცხიმებს, ცილებს და ნახშირწყლებით მდიდარია. ჭარბი მიღება ალერგიას იწვევს, მაგრამ გარკვეული დოზის მოხმარება ნამდვილად სასარგებლოა. 

– ადგილობრივად დამზადებული პროდუქცია უწევს კონკურენციას შემოტანილს? 

– თუ მალფუჭებად პროდუქტზე ვისაუბრებთ, მაგ შემთხვევაში შეიძლება გაუწიოს კონკურენცია ადგილობრივმა წარმოებამ. თუ ვილაპარაკებთ იმ პროდუქტზე, რომელსაც ხანგრძლივი შენახვის ვადა აქვს, რა თქმა უნდა, ის ბევრად კონკურენტუნარიანია, ვიდრე ადგილობრივი ნაწარმი. ისინი აწარმოებენ დიდ რაოდენობას და უჯდებათ იაფი. 

– საკონდიტრო მიმართულებით რას აწარმოებთ? 

– ძირითადად, ჩვენ სხვა კომპანიებს ვემსახურებით. ვათანხმებთ ხარისხს, ვუკეთებთ შეფუთვას მათი სავაჭრო ნიშნის ქვეშ. ჩვენ თვითონ გაყიდვას დავანებეთ თავი. სავაჭრო ქსელებთან ურთიერთობა კოშმარია. ზოგიერთ ქსელში რომ შედიხარ, ჯერ შესვლის, შემდეგ მომსახურების თანხა უნდა გადაიხადო. გაიყიდება შენი პროდუქცია და თანხას ან მოგცემენ, ან არა. ან, გიღიარებენ ვალში, კი, შენია ეს ფულიო და მერე უკვე ხდები ტყვე და იძულებული, რომ გააგრძელო პროდუქციის შეტანა. რამდენჯერაც დავიწყეთ, შევეშვით. გაყიდვა იმდენად არ მეხერხება, რამდენადაც წარმოება. ამიტომ გადავწყვიტეთ ასე ვიმუშაოთ. არსებობენ კომპანიები, რომლებსაც მისი სავაჭრო ნიშნის ქვეშ მომსახურებას ვუწევთ, ვუმზადებთ, მიაქვთ და თვითონ ყიდიან სხვადასხვა ქსელში. 

– თქვენი სახელი არ ჩანს? 

– ამას კანონი საქართველოში მკაცრად არეგულირებს. აუცილებელია დამამზადებელი იყოს მითითებული შეფუთვაზე. ანუ ეტიკეტზე დატანილია მწარმოებელი და დამკვეთი. დანარჩენი, უკვე თავად არის პასუხისმგებელი ჩაბარებაზე, გაყიდვაზე. ჩვენ ამ საქმიანობაში მინიმალურ საზღაურს ვიღებთ, მაგრამ ასე გვირჩევნია, ვიდრე მერე თანხის ამოღების გამო საქმე დავებში ვაგრძელოთ. 

ჩვენს ქვეყანაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა სწორედ სასამართლო პროცესია. გაჭიანურებული დავები ბიზნესს ძალიან აფერხებს. 

– თქვენ რამე მსგავსი დავა გაქვთ? 

– ჩვენს კომპანიას აქვს დავები, რომელიც დაახლოებით 9-10 წელია გრძელდება. შევიძინეთ მიწის ნაკვეთი. დავირეგისტრირეთ, უნდა აგვეშენებინა ქარხანა. ამის შემდეგ გამოჩნდა კერძო პირების არმია, ვინც ამ მიწაზე გარკვეულ უფლებას აცხადებს. სინამდვილეში არ ჰქონდათ, მაგრამ დაიწყეს დავა საჯარო რეესტრთან, რომელმაც გასცა დოკუმენტაცია. ჩვენც ჩაგვრთეს იძულებით მესამე მხარედ და მიდის ეს დავა. მიწა ვერ გამოვიყენეთ. სამაგიეროდ, მასზე გადასახადებს ვიხდით. 

ზოგადად, ბიზნეს-დავები ძალიან გაჭიანურებულია და საშინელი სურათია მაგ მხრივ. 

– წინა ხელისუფლების მისამართით ბევრი ბიზნესმენი ჩიოდა, რომ ხარკი „შეაწერეს“. თქვენ თუ გქონდათ მსგავსი პრობლემა? 

– მსგავს საკითხზე ხელისუფლებიდან ჩვენთან არასდროს არავინ მოსულა. პირიქით, 2008 წლის ომის დროს, შევთავაზეთ დევნილებისთვის დახმარება. მადლობა გამოგვიცხადეს და გვითხრეს, თუ საჭირო გახდება, ჩვენ თვითონ შეგატყობინებთო. რაც ბიზნესში ვარ, შევარდნაძის შემდეგ პერიოდში, არავის მოუთხოვია ჩვენგან ხარკი. 

დღეს სხვა პრობლემაა ბიზნესში. მკაცრი და არადროული ევრორეგულაციები შემოგვაქვს. არავინ უყურებს აქაურ ბიზნესს და მოსახლეობას აქვს ევროპულის მსგავსი შემოსავალი? ქვეყანაში ხალხს თუ არ აქვს ევროკავშირში მაცხოვრებლების შესაბამისი ხელფასი და პროდუქციაში მსგავს ფასს ვერ იხდის, ბიზნესს არ აქვს ევროკავშირში არსებული ბიზნესის მსგავსი შემოსავალი. შედეგად, რეგულაციები ბიზნესს ძალიან მძიმედ აწვება. 

– ნებისმიერ რეგულაციას თავისი ფასი აქვს. იგივე, ბალტიისპირეთის ქვეყნები, რომლებიც ევროკავშირის წევრები არიან, როცა ევროკავშირის რეგულაციებს შეუერთდნენ, მათ ევროკავშირისგან მნიშვნელოვანი თანხა მიიღეს. 

– როგორ შეიძლება მეწარმეზე მეტად ნებისმიერი სამსახურის უფროსს ან ჩინოვნიკს უნდოდეს, რომ საწარმო მოდერნიზებული და თანამედროვე იყოს? მოდის ახლა ინსპექტორი, მამოწმებს და მაჯარიმებს... მესმის, რომ ერთი შეხედვით კარგია, მაგრამ მეორე მხარეც ხომ არსებობს? თუ შენი წარმოებული პროდუქტი ხარისხით ანალოგებს არ ჩამოუვარდება, ქარხნის ჭერზე ორთქლისგან ფერშეცვლილი საღებავის გამო და კუთხეების 45 გრადუსით დაუხრელობაზე ჯარიმები არ მიმაჩნია სწორად. შედეგზე ხომ ვართ ორიენტირებული? მაშინ საუკეთესო ავტომობილია მერსედესი და რატომ ყველა არ დადის ამ ბრენდის ან კიდევ სხვა კარგი ავტომობილებით? იმიტომ, რომ არ აქვთ საშუალება. მოდი, ავუკრძალოთ ყველას დაბალი კლასის მანქანით სიარული და დავავალდებულოთ საუკეთესო ავტომობილებით გადაადგილდნენ. 

ასეთი მიდგომით, საბოლოო ჯამში, საშუალო ფენაც ქრება – იქნება მცირე რაოდენობით მდიდრები და ძალიან ბევრი ღარიბი. 

სახელმწიფო არასწორად უდგება რეგულაციებს. მეტი ჩაღრმავება და შეფასებაა საჭირო. 

ჩემი ძველი პროფესიიდან გავიხსენებ: გოჭს ჯერ ზრდიან, ასუქებენ და შემდეგ დაკლავენ. ჩვენთან კიდევ, გოჭი მოძრაობას როგორც კი დაიწყებს, მაშინვე უნდათ დაკლან. ჯერ ფეხზე უნდა დადგეს ბიზნესი, რეგულაციები უნდა იყოს ბაზრის განვითარების პარალელური. საჭიროა მუდმივი დაკვირვება და კონტროლი, რომ პროდუქცია საკვებად ვარგოდეს და რა თქმა უნდა, არ იყოს ჯანმრთელობისთვის საშიში. გარკვეული ეტაპების შემდეგ უნდა გადავდიოდეთ სხვა დონის მოთხოვნებზე. ბაზარი გარკვეულწილად თვითონაც არეგულირებს სიტუაციას. მყიდველი ყველაზე მაგარი ხარისხის კონტროლია. 

მთავარი, რაც უნდა კონტროლდებოდეს ჩემი აზრით, ისაა, რომ პროდუქტი არ იყოს მომწამვლელი, ჰიგიენის გარკვეული ნორმები მკაცრად იყოს დაცული, მაგრამ ჭერში სადენია გამოწეული და ჩანს, ან, პლაფონია გაბზარული და ეს აუცილებლად უნდა შეცვალონ, თორემ დააჯარიმებენ – ასეთი აუცილებლობის არ მჯერა. 

– მსგავსი შემოწმება-დაჯარიმებები ხდება? 

– გარკვეულწილად. სხვათა შორის, შემოწმებაზე მოსული ადამიანებიც გაგებით ეკიდებიან, რადგან ხედავენ სიტუაციას. მაგრამ, ევროკონვენციასთან მიერთებით ჩვენი თავი თავად შევიბოჭეთ რაღაც რეგულაციებით. 

ვიღაცამ მოაწერა ხელი, შევუერთდით ევრორეგულაციებს და წერია, რომ მაგალითად, საწარმოებმა უნდა დააყენონ ფილტრები, რომელიც გამონაბოლქვს დაიყვანს ნულამდე. ამ მიმართულებაზე ვიღაცამ აიღო გრანტი და დააყენა ეს ფილტრი, მაგრამ ფილტრს მერე გამოცვლაც უნდა. იმის ფული სადღაა? სახელმწიფომ ასეთ რაღაცებზე უნდა გაამახვილოს ყურადღება. 

– ისეთ ტვირთს შეეჭიდოს, რომლის ზიდვასაც შეძლებს. 

– რა თქმა უნდა. ჩვენ უკუღმა ვიქცევით. 

ჩემი შვილი 15 წლის იყო, სასწავლებლად ამერიკაში რომ გავუშვი. წარჩინებით დაამთავრა კერძო სკოლა The Hudson School in Hoboken და ბაკალავრის ხარიხით West Virginia University. ბევრ საინტერესო პროექტში მონაწილეობს, საკმაოდ საინტერესო ბექგრაუნდი აქვს, წარმატებული ბიჭია. დაბრუნდება და იმედია, იქ მიღებულ ცოდნას და გამოცდილებას თავის ქვეყანას მოახმარს. როდესაც ამერიკაში ჩავდიოდი ხოლმე, სულ მრჩებოდა განცდა, რომ თითქოს შედარებით მოუწესრიგებელია იქაურობა. არც მეტროშია იდეალური სისუფთავე და არც იქაური „ფასთ ფუდის“ გარემოა ისე გაწკრიალებული, როგორც ჩვენთან „მაკდონალდსშია“. იქაური დამოკიდებულებაა, რომ ააშენა, აამუშავა და ფულს იღებს. უმაღლესი დონის რემონტებს თუ გადაყვა, ბიზნესს ვეღარ გააფართოვებს. ჩვენთან კიდევ როგორ ხდება – დავიწყებთ, გავაწკრიალებთ, დავხარჯავთ დიდ თანხას, ყველაფერი მაგარი უნდა იყოს და მერე ან იმუშავებს, ან არა. 

თუმცა, იქ არის სხვა სეგმენტზე გათვლილი სხვადასხვა ძალიან ძვირიანი და უმაღლესი დონის კვების, გართობის და მომსახურების ბიზნესიც. მაგრამ ძირითადი თვალშისაცემი საშუალო სეგმენტია. 

ჩვენი მთავარი პრობლემაა, რომ აქ პატარა ბაზარია. მცირერიცხოვანი ერი ვართ და უნდა მოვერგოთ ამ ბაზარს. თუ სახელმწიფო უყურებს ბიზნესს რომ გააძლიეროს, მაშინ ზუსტად ამ საშუალო და მცირე ბიზნესს უნდა შეუწყოს ხელი. დიდ და მსხვილ ბიზნესს დახმარება კი არა, სწორ ჩარჩოებში მოქცევა სჭირდება. თუმცა, უსამართლოდ არ უნდა მოექცეს. 

ქვეყანაში, სადაც ადამიანი 24 საათი იმაზე ტირის, სოციალური ქულა არ დამაკლდესო და მალავს ტელევიზორს, მაცივარს, რომ სოციალური დახმარება აიღოს, იმ ქვეყნის პოლიტიკა რა ვთქვი... ვატყუებთ ერთმანეთს და ვართ ასე. 

– როცა საშუალება ჩნდება, რომ ადამიანმა სხვადასხვა მანევრით და თუნდაც მოტყუებით ხეირი ნახოს, აუცილებლად შეეცდება. 

– რა თქმა უნდა. 

– სახელმწიფო ტენდერებში თუ მონაწილეობთ? 

– არასოდეს. ყოველთვის თავს ვიკავებ და არ მსიამოვნებს სახელმწიფოსთან ურთიერთობა. ნეტავ გადასახადებსაც არ გვართმევდნენ. ვცდილობ, სახელმწიფო ტენდერებს მაქსიმალურად მოვერიდო, რადგან ამას შემდეგ მოჰყვება იმდენი შეკითხვები, სირთულეები. 

– რამდენი ადამიანია თქვენს კომპანიაში დასაქმებული? 

– ამჟამად 32 თანამშრომელია. სამიოდე წლის წინ, 70 თანამშრომელი გვყავდა. ძალიან გაიზარდა კონკურენცია. მოგვიწია შემცირება. ბრუნვაც განახევრებულია. 

ჩვენი ბაზარი დაუცველია. რაც გაუხარდებათ, შემოაქვთ. ვაკვირდები და რასაც ქართველ მეწარმეს სთხოვენ, რომ მითითებული ჰქონდეს დასახელება, გამოშვების თარიღი, შენახვის ვადა ქართული ანოტაციით, იმავდროულად ბევრ მსხვილ მარკეტში უამრავი იმპორტირებული პროდუქციაა ქართული ანოტაციის გარეშე. არც შენახვის ვადებია მითითებული. როგორ ახერხებენ – არ ვიცი. 

წლების წინ, ჩვენ დასახელებაში „ეკო“ გაგვაუქმებინეს, არაფრით შეიძლება „ეკო“ გეწეროთო. არადა, ბენზინგასამართ სადგურებზე აწერია „ეკო“, ჩვენ კი „ეკო სტარი“ გაგვაუქმებინეს. არის ასეთი უცნაურობები სახელმწიფოში. 

– პარტნიორებთან ერთად ჯობია ბიზნესის მართვა თუ ერთპიროვნულად? 

– ბიზნესის მართვისას ერთი ადამიანი ცოტაა, ორი უკვე ბევრია. 

საბედნიეროდ, ყოველთვის კარგი ბიზნესპარტნიორები მყავდა. მათგან ბევრი რამე ვისწავლე. ამბობენ ხოლმე, მეგობრებში ბიზნესი არ შეიძლებაო – არ ვეთანხმები. ადამიანზეა დამოკიდებული, თორემ, როგორ შეიძლება უცხომ აჯობოს მეგობარს? 

ბიზნესს შეიძლება ჰყავდეს ათი პარტნიორი, მაგრამ გადაწყვეტილების მიმღები ერთი უნდა იყოს. როგორც ყველგან, მათ შორის ბიზნესის მართვაშიც ლიდერია საჭირო. პარტნიორი ლიდერს კომპანიის განვითარებაში თუ ვერ ეხმარება, ხელი მაინც არ უნდა შეუშალოს. 

ბიზნესი ცოცხალი ორგანიზმია, რომელსაც ნებისმიერი არასწორი გადაწყვეტილება მაშინვე ეტყობა. 

– დღეს რა ბიზნესებში მონაწილეობთ? 

– ამჟამად ეს არის ძირითადი ჩემი ბიზნესი და ასევე მეორე საქმეც დავიწყე – მარცვლეულის გადამუშავება. ორიოდეა თვეა ჯერ. ჯანმრთელი პროდუქტის სეგმენტზეა გათვლა: გადავამუშავებთ ჭვავს, სვიას და ა.შ. 

– ადგილობრივი მარცვლეულის გადამუშავებაა თუ შემოტანილის? 

– ძირითადად ადგილობრივის, თუმცა, თუ ხარისხი იქნება მისაღები, შემოტანილსაც გადავამუშავებთ. გვინდა პურ-ფუნთუშეულის და საკონდიტრო წარმოებებში მივაწოდოთ. შეიძლება იყოს ასევე ცხოველების კვებაში გამოსაყენებელი პროდუქტის მიწოდებაც. 

– როგორ იცვლება ბიზნეს-გარემო თქვენი საქმიანობისთვის? 

– მოკლედ რომ გითხრათ, 2008 წლის ომამდე, რადიკალურად სხვა ბიზნეს-გარემო იყო. ასევე იცვლება, როცა უფასურდება ვალუტა, ინფლაციაა, უმუშევრობა მატულობს. შენ რაც არ უნდა აწარმოო, თუ ადამიანს ყიდვის საშუალება არ ექნება, აზრი არა აქვს. ყველაფერი ერთმანეთშია გადაჯაჭვული. 

თუ სახელმწიფოს ციკლი ისე აეწყო, რომ ადამიანების დიდი ნაწილი მხოლოდ სოციალურ დახმარებაზე იქნა დამოკიდებული, შორს ვერ წავალთ. რაც უფრო მეტი შეძლებული მოქალაქე იქნება, რაც უფრო მეტად დაცული იქნება და უკეთ იმუშავებს, რაც უფრო უკეთესი განწყობა იქნება, მეტსაც დახარჯავს. 

მოკლედ, ომმა ბევრი რამე შეცვალა და ასევე, უდიდესი პრობლემაა ფულის გაუფასურება. 

– რა არის გამოსავალი? 

– ჩემი აზრით, გარე ფაქტორების გავლენაც დიდია, მაგრამ სახელმწიფოსაც შეეძლო უფრო მეტი რესურსი გამოეყო ბიზნესი რომ ასე არ დაქცეულიყო. სწორი ეკონომიკური მართვაა საჭირო. შესაძლებელია სახელმწიფომ საკუთრებაში არსებული უამრავი რამე გაყიდოს: ამდენი მიწებია, მიტოვებული შენობები... 

სახელმწიფომ ადამიანს არ უნდა მისცეს ტყუილად ყოფნის საშუალება. არ უნდა აფიქრებინოს, რომ რაღაც მაქინაციებით სოციალური დახმარება მიიღოს. 

ასევე, სახელმწიფომ დიდი დრო უნდა დაუთმოს განა¬თლების და მედიცინის საკითხს – ყველაზე დიდი გამოწვევები აქ გვაქვს. 

– ერთხანს ერთგვარი კამპანიაც იყო, რომ უცხოელებს მიწის ყიდვის უფლება არ ჰქონდეთო, სახელმწიფომაც მაგ მხრივ რეგულაციები გაამკაცრა. 

– ეგ არ იყო სწორი დამოკიდებულება. თუ შენ ვერ მოუვლი, მაშინ ჯობია სხვამ მოუაროს. თავის დროზე დაურიგეს ხალხს და ვთქვათ, მისცეს 1-2 ჰექტარი მიწა. ამ ფართობის თოხით დამუშავება შეუძლებელია, ტრაქტორის საშუალება არ აქვთ. ამიტომ, ან კომუნა უნდა იყოს, ან ამხანაგობა, რაღაც გაერთიანება შექმნან. 

– ან, გაყიდვის საშუალება ჰქონდეთ. 

– ან მესაკუთრეს გაყიდვის საშუალება ჰქონდეს და მერე ვინც იყიდის, იმასთან მუშად იმუშაოს და ხელფასი მიიღოს. 

ერთი პერიოდი ვფიქრობდით, ლაგოდეხში, მიწის თხილის ბაღები გაგვეშენებინა. ერთი ფერმერი იყო, ვისაც ყველაზე დიდი ფართობი ჰქონდა და ველაპარაკეთ. საერთოდ არ ქონდა წარმოდგენა როგორ გამოეყენებინა თავისი კუთვნილი მიწა, რამაც სერიოზულად დამაფიქრა – რამდენად არ ვიცით სოფლის მეურნეობა. შემდეგ არგენტინელ პარტნიორებს გადავუგზავნეთ ყველაფერი – მიწის სინჯი, ფართობის მოცულობა, სხვა ინფორმაციები. უცხოელები ჯერ ითვლიან და შემდეგ საუბრობენ. პირდაპირ გვითხრეს, თუ მიწის თხილის ბაღი მინიმუმ 3 ათას ჰექტარზე მაინც არ გაშენდება, არარენტაბელურიაო. სამწუხაროდ, ამხელა ფართობის იქ მოძიება ვერ შევძელით. ამიტომაც, ჩაიშალა. 

– არადა, დღესაც ისმის ხოლმე, რომ ჩვენ აგრარული ქვეყანა ვართ და სოფლის მეურნეობა გადაგვარჩენს. 

– სამწუხაროდ, არაფერი აგრარული ქვეყანა ჩვენ არ ვართ. ვართ ამბიციური ხალხი და გვეზარება საქმის კეთება. არ გვაქვს საკმარისი დარგობრივი განათლება. ასევე ძალიან მაგრები ვართ კრიტიკაში და სხვისი გაკეთებული არაფერი მოგვწონს. 

– სახელმწიფო სხვადასხვა პროგრამებს სთავაზობს ბიზნესს დასახმარებლად. როგორ ფიქრობთ, სწორია მსგავსი დახმარება თუ, პირიქით, კონკურენცია უარესდება, რადგან მხოლოდ პრივილეგირებულს ან ნაცნობს შეიძლება შეხვდეს დახმარება? 

– მე ვისთანაც მქონია საუბარი, ვისაც ნორმალურად და დალაგებულად წარუდგენია საბუთები, უარი არავისთვის უთქვამთ. შემდეგ არის საინტერესო მონიტორინგი: ვინ რამდენად სწორად დახარჯა მიღებული თანხა. არ ვიცი, ამას თუ აკვირდება ვინმე, თორემ, დახმარების მიცემაში, ჩემი აზრით, ცუდი არაფერია. 

თუმცა, მე მსგავს პროგრამებში არ ვმონაწილეობ და სახელმწიფოსთან ვერიდები ურთიერთობას. 

– საშუალო ხელფასი რამდენია თქვენთან? 

– 600-650 ლარი საშუალოდ. ზოგჯერ მეტია, გამომუშავებით. კიდევ ერთხელ ვიტყვი, ეს არ არის სერიოზული ბიზნესი. 

– პანდემიამ რა გავლენა მოახდინა თქვენს კომპანიაზე? 

– გაგვინახევრა ბრუნვა. 

– თუმცა, არის ბიზნესები, რომლებმაც პანდემიის პირობებში პირიქით, ბრუნვა გაზარდეს. 

– კი ბატონო, მომსახურების სფერო, „დელივერის“ სერვისი უფრო მოთხოვნადი გახდა. 

– პურის მცხობელებსაც არ უნდა ჰქონდეთ ცუდი მდგომარეობა. 

– მცირე თონეები ძველებურად ვეღარ მუშაობენ. თან, დიდი საცხობების სუბსიდირება რომ დაიწყო, ძლიერი უფრო გაძლიერდება, სუსტი კიდევ უფრო დასუსტდება. 

– ამიტომ, ასეთი არის გამოთქმაც, სახელმწიფო ბიზნესს იმით უნდა დაეხმაროს, რომ საერთოდ არ დაეხმაროს. 

– თუ არ დამეხმარება, ხელს მაინც ნუ შემიშლის. ჩემი გადასაწყვეტი რომ იყოს, რატომ უნდა დააფინანსოს ხორბალი? მაშინ ადგეს და ჩაურიცხოს ყველა მოქალაქეს ის თანხა და უნდა პური იყიდონ, უნდა მჭადი გამოაცხონ. სახელმწიფო რატომ მაინცდამაინც პურის დიდ ქარხნებს ეხმარება? მაშინ, იქნებ საწვავის დაფინანსებაც დაიწყოს? ან, გაზის მოხმარებაზე რომ არის ლიმიტირებული სუბსიდირება, ზოგს 2 ოთახის გათბობა უწევს და ვერ ეტევა 200 კუბურ მეტრში. რა დააშავა? 

მთავრობა არის ადამიანების გუნდი, რომელიც დაიქირავა მოსახლეობამ და მიანდო ქვეყნის მართვა იმ იმედით, რომ გააუმჯობესონ მდგომარეობა, გააძლიერონ ქვეყანა. 

მაგრამ ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რა გვინდა, სად გვინდა და ვისთან გვინდა ყოფნა. 

მე ვერიდები სახელმწიფო პროგრამებს, თუმცა, შორიდან რასაც ვხედავ, „აწარმოე საქართველოში“ პროექტი მომწონს. მაგრამ, ამ პროგრამით შეიძლება ჭიათურაში სესხი მისცე, რომ სამშენებლო მასალები ან მადანი გადაამუშაოს კომპანიამ, რასაც დღეს წარმატებულად ართმევენ თავს. მაგრამ ჭიათურაში რომ მაგ პროგრამით მისცენ ფული მეციტრუსეობის განვითარებისთვის, ბოდიში და არ მესმის. 

თუ მთავრობა ვერ განსაზღვრავს სახელმწიფო მნიშვნელობის პრიორიტეტებს, მაშინ პირდაპირ მისცეს ფული მოქალაქეებს და ისინი თავად გადაწყვეტენ პურს იყიდიან, შაქარს თუ სხვა რამეს. 

– სახელმწიფოს რა შეუძლია გააკეთოს, რაც ბიზნესს წაადგება და არც სახელმწიფო დაზარალდება? 

– სახელმწიფო უნდა იყოს მაქსიმალურად სამართლიანი. სასამართლო პროცესები და ბიზნეს-დავები ძალიან ჭიანურდება. სასამართლო და კანონმდებლობა უნდა იყოს ბევრად გამართული. დავუშვათ, ერთმა კომპანიამ მეორეს გადასცა სარეალიზაციოდ პროდუქცია, უნდა დაუწესდეს მაგალითად, გარკვეული გონივრული ვადა ანგარიშსწორებისთვის. აუცილებლად ასე უნდა მოხდეს ამ სუბიექტებს შორის გარიგება. ერთმა მიაწოდა, მეორემ არ გადაუხადა, ფული სადღაც ჩაილექა. ეს რომ არ ჭიანურდებოდეს, ბაზარი გამოცოცხლდებოდა. 

ასევე, არ მიმაჩნია სწორად, ბანკები რომ არიან სხვადასხვა ბიზნესებშია ჩართული. ბანკში არის უამრავი ინფორმაცია ბიზნესზე, ინფორმაცია არის ფული. 

– საბანკო ვალდებულებები თუ გაქვთ? პანდემიის პირობებში ბევრს გაუჭირდა კრედიტის დაფარვა. 

– რა თქმა უნდა, სესხი გვაქვს. ნახევარ მილიონამდეა. როგორც გითხარით, შევიძინეთ მიწა, დაახლოებით 6 ათასი კვადრატული მეტრი. სტატუსი დღესაც გაურკვეველია. ვერაფერში ვიყენებთ. არადა, მასზე გადასახადებს ვიხდით. პანდემიაც დაერთო და ვართ ასე გაწამაწიაში. 

– ბანკებთან შეღავათს ღებულობთ? 

– აბსოლუტურად არაფერს. არც მიგვიმართავს. 

– ბიზნესში სამომავლო გეგმები რა გაქვთ? 

– ვფიქრობ, რომ ამ ბიზნესმა ასეთი სახით თავი ამოწურა. თუ რაღაც ახალი ადგილი, ახალი შენობა, სწორი დამოკიდებულება იქნება, შეიძლება აზრი ჰქონდეს გაგრძელებას. ეს როგორი სეგმენტია იცით? მუდამ ახალი დანადგარის შემოტანაა საჭირო. თან, ეს საქმე ყველას არ გამოსდის. რთულია, მუდმივად სიახლეების დანერგვაა საჭირო. უნდა იარო სხვადასხვა ქვეყნებში გამოფენებზე, გაიგო სიახლეები. თუ ინტენსიური ურთიერთობა არ გაქვს – არ გამოვა. 

– გამოფენებში მონაწილეობთ? 

– ვიზიტორებად მაინც მივდიოდით ხოლმე, რადგან მონაწილეობა ძალიან ძვირია. ახლა მაგასაც ვეღარ ვახერხებთ პანდემიის გამო. 

– ოჯახსა და ბიზნესს შორის დროის გადანაწილება რთულია? 

– ბიზნესს ძალიან დიდი დრო სჭირდება, თუმცა, გარკვეულწილად მაინც შეიძლება გადანაწილება. მაგრამ, როცა ბავშვები იზრდებიან, მერე უკვე მეტი დრო გრჩება ბიზნესისთვისაც. ჩემი შვილი უკვე 27 წლის არის და მეც მეტი დრო მაქვს ბიზნესისთვის. 

– თქვენი ჰობი რა არის? 

– უამრავი რამეა. მცხეთა-მთიანეთის მუნიციპალიტეტში, საგურამოსთან ახლოს, ვენახის გაშენება დავიწყე. 1000-მდე ძირი ვაზი ჩავყარე. მინდა საოჯახო მარანი გავაკეთო. 

– მსგავსი ტიპის მარნები სხვებსაც აქვთ ტურისტებზე გათვლილი, მაგრამ პანდემიამ ეგ მიმართულებაც შეაფერხა. 

– მაგის მიუხედავად, ჩემი აზრით მომავალი მაინც ასეთ საოჯახო სასტუმროებზე და მსგავს მარნებზე იქნება. პანდემია თუ გაგრძელდა, დიდი ნაკადების მიღება გამორიცხული იქნება, მცირე რაოდენობის ტურისტები უფრო იმოძრავებენ. 2023 წლამდე ალბათ მაინც აღარაფერი იქნება, იქნებ მერე ეშველოს რამე პანდემიასაც და ტურიზმსაც. 

– ვენახის გაშენების გარდა, სხვა რა გატაცება გაქვთ? 

– ამ წუთში მეტი ალბათ აღარაფერი. ძალიან მიყვარდა ნადირობა, მაგრამ 10 წელია არსად ვყოფილვარ. მაგის დროც არ მრჩება. წიგნების წასაკითხად აღარც დროა და აღარც ნერვები მყოფნის. არ ვმალავ – ინტერნეტზე ვარ მიჯაჭვული. მომწონს აუდიოწიგნების მოსმენა. ძალიან დაპატარავდა დედამიწა და იოლი გახდა ნებისმიერი ინფორმაციის მიღება. 

ძალიან მიყვარს ცხოველები. მყავს ორი გადასარევი ძაღლი – ბაქსი და ზუსი. ერთი როტვეილერია და მეორე ქართული ნაგაზი. სიმართლე რომ გითხრათ, მაგათთან გატარებული დრო ბევრ ადამიანთან ურთიერთობას მირჩევნია. 

ესაუბრა თემურ იობაშვილი