განათლება

1989-1999 – თბილისის მე-6 ქართულ-გერმანული საავტორო სკოლა;

2000-2006 – შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი, ბიზნესის მართვის ფაკულტეტი;

2003-2004 – Oxford London College ენის კურსები, ლონდონი;

2009-2010 – West London College, CMA ტურიზმის მენეჯმენტი, ლონდონი;

08-12.2010 – New York University სასტუმრო მენეჯმენტი, ნიუ იორკი.

სამუშაო გამოცდილება

2006-2009 – სს „გაერთიანებული ტელეკომი“ (ახლანდელი „სილქნეტი“), სტრატეგიის განვითარების დეპარტამენტი;

2010-დან დღემდე – შპს „წყალტუბო პლაზა“, დირექტორი;

2012-დღემდე – საქართველოს მცენარეული ზეთების კომპანია `ქარვა~, სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი

2012-2014 – Ghm Travel, ტურისტული სააგენტო, დამფუძნებელი, დირექტორი;

 
2015-2018 – კერამიკა ელ ტორენტე, კერამიკული აგურის საწარმო. დამფუძნებელი, პროექტის მენეჯერი:

2017-დან დღემდე – შპს "ქარვა კოლხური", სიმინდის ზეთის საწარმო, დირექტორი.

 
უცხო ენები: ინგლისური, გერმანული, რუსული.

ჰყავს მეუღლე და სამი შვილი.

– ბატონო გიორგი, სანამ თქვენს დღევანდელ საქმიანობაზე ვისაუბრეთ, გვითხარით თქვენი განათლების შესახებ.

– დავიბადე თბილისში, დავამთავრე გურამ რამიშვილის სახელობის მე-6 საავტორო სკოლა, 1999 წელს ჩავაბარე შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტში, ბიზნესის მართვის ფაკულტეტზე. მესამე კურსიდან შევძელი ორგანიზება და სასწავლებლად ინგლისში წავედი ჯერ ენის კურსებზე, შემდეგ გავიარე ტურიზმის მენეჯმენტის კურსები, რის შემდეგაც დავბრუნდი საქართველოში.

დავამთავრე შავი ზღვის უნივერსიტეტი, ავიღე ბაკალავრის წოდება და დავიწყე მუშაობა ახლანდელ „სილქნეტში“, მაშინ „გაერთიანებული ტელეკომი“ ერქვა. ვმუშაობდი სტრატეგიის განვითარების დეპარტამენტში.

– პირველი სამსახური ეგ იყო?

– კი. დაახლოებით წელიწადნახევარი ვიყავი. ვმუშაობდით კომპანიის განვითარებაზე, ახალი მიმართულებების დანერგვაზე და ა.შ.

პარალელურად მე და ჩემ მეგობრებს გვქონდა, ბარი/კლუბი „კუბიკ-რუბიკი“.

შემდეგ დავქორწინდი და მეუღლესთან ერთად სასწავლებლად ინგლისში გადავედი. დავამთავრე ერთწლიანი აკადემიური კურსი (CMA), ტურიზმის ადმინისტრაცია.

 
შემდეგ 6 თვით სასწავლებლად გადავედით ნიუ იორკში, "ნიუ იორკის უნივერსიტეტში"(NYU), ვსწავლობდი სასტუმროს მენეჯმენტს.

2010 წელს დავბრუნდით საქართველოში.

 
– განათლებაში მცირე თანხა არ გექნებათ დახარჯული.

– კი, ოჯახის დახმარებით შევძელით სწავლის დაფინანსება.

– „სილქნეტის“ შემდეგ სხვაგან აღარ გიმუშავიათ?

– მაგ მიმართულებით აღარ მიმუშავია. საქართველოში რომ დავბრუნდი, დავიწყეთ პირველი პროექტი – საკონსულტაციო კომპანია „ჯორჯიან ჰოსპითალითი მენეჯმენტ გრუპ“ შევქმენით. საქმიანობა უკავშირდებოდა სასტუმროებისთვის კონსულტაციების გაწევას. ასევე ჩვენი ტურისტული კომპანია გვქონდა.

პარალელურად გვქონდა ხელშეკრულება სხვა კომპანიასთან, ვუწევდით კონსულტაციას წყალტუბოში სასტუმროს მშენებლობაში და მშენებლობა, რომ დასრულდებოდა, მართვაში უნდა აგვეღო. თუმცა, მშენებლობის და დაგეგმვის პროცესში ჩართვა მოგვიხდა. მივიყვანეთ სასტუმროს მშენებლობა ბოლომდე და ავიღეთ მართვაში. პარალელურად იყო სხვა პროექტებიც.

ბოლო პროექტია კერამიკული აგურის საწარმო კასპში. კომპანია შეიქმნა ქართველი ინვესტორების და ესპანელი პარტნიორების მიერ.

– ესპანელები თქვენ შემოიყვანეთ?

– კი, ჩვენ და ჩვენმა პარტნიორმა შემოვიყვანეთ. ესპანელებს საწარმო ჰქონდათ ესპანეთში. მესამე თაობაა, ვინც ამ ბიზნესშია, ტექნიკურ ნაწილში არიან ჩართული. დავშალეთ საწარმო ესპანეთში, წამოვიღეთ კასპში, დამონტაჟებულია და მალე პირველი პროდუქციის გამოშვება დაიწყება.

– თქვენ საკმაოდ განსხვავებული ტიპის საქმიანობებში მონაწილეობთ.

– ჩვენ ჯგუფს საკმაოდ განსხვავებული პროექტები აქვს, ძირითად ნაწილში სრულად ჩართული ვარ და პროცესები მიმყავს, ზოგ შემთხვევაში მოწვეული მენეჯერი ხელმძღვანელობს პროცესს.

– თქვენი ბიზნეს-ჯგუფი როგორ შეიქმნა, თქვენ ჩამოაყალიბეთ?

– ოჯახის ბიზნესი იყო და რაც სწავლა დავამთავრე და გამოცდილება შევიძინე, მეც შევუერთდი. თუმცა, არის პროექტები, რომელიც უშუალოდ ჩემი წამოწყებულია. ჩვენი ბიზნესია ასევე მცენარეული ზეთების წარმოება „ქარვა“, მე ვარ კერამიკული აგურის კომპანიის პროექტის მენეჯერი, ასევე ჯგუფში გვაქვს სასაწყობე მეურნეობები, „შპს ფიში“, 240 ჰა თევზსაშენი მეურნეობა, რომლის განხორციელება დავიწყეთ "თიბისი ბანკთან" ერთად, ჯერ ათვისებული გვაქვს ნახევარი სიმძლავრე და ახლა იდგამს ფეხს.

 
– თუმცა, როგორც ვიცი, თქვენი ძირითადი საქმიანობა „წყალტუბო პლაზას“ უკავშირდება.

– დირექტორი ვარ და ყოველდღიურად ვარ ჩართული პროცესში. ესეც ოჯახური ბიზნესია.

– „წყალტუბო პლაზა“ ნულიდან აშენებულია?

– იყო ძველი უნივერმაღის შენობა, რომლის პრივატიზაცია 2004 წელს მოხდა, შემდეგ დაიწყო მშენებლობა. 2008 წლის ომის და კრიზისის პერიოდში გაჩერდა. რომ დავბრუნდი, 2010 წლიდან ჩავერთე. გადავხედეთ პროექტს, შევცვალეთ გეგმარება, დავამატეთ სხვადასხვა მიმართულებები: ახალი საკონფერენციო, სავარჯიშო და გამაჯანსაღებელი სივრცეები... ახალი სტრუქტურით, ახალი სტრატეგიის მიხედვით დავიწყეთ პროექტის განხორციელება. 2013 წელს გავიხსენით.

– დასაქმებულთა რაოდენობა რამდენია?

– „წყალტუბოში“ საშუალოდ 80 ადამიანი მუშაობს, სეზონურად 70-დან 90-მდე მერყეობს.

– კურორტი წყალტუბო ბევრ შენობებს და კომპლექსებს მოიცავს, თქვენი სასტუმროც ერთ-ერთია ამ კომპლექსებს შორის. რამდენად ინტეგრირებულია დანარჩენ კომპლექსებთან და გარემოსთან?

– ვეცადეთ ვიზუალურად მაქსიმალურად ყოფილიყო ინტეგრირებული ქალაქის არქიტექტურასთან. წყალტუბოში შინაარსობრივად მთავარია არსებული სამკურნალო წყლები, ჩვენც მიბმული ვართ მაგ ჯაჭვზე, მაგის გარეშე წყალტუბოში სასტუმროს არსებობას აზრი არა აქვს. ვთანამშრომლობთ სხვადასხვა აბაზანებთან და ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება სასტუმროსი. თუმცა, გვაქვს სხვა მიმართულებებიც – საკონფერენციო მომსახურება, ასევე უცხოელი ტურისტები, რომლებიც იმერეთის დასათვალიერებლად ჩამოდიან.

– კომპანიის ბრუნვის ტენდენცია როგორია ბოლო წლებში?

– სასტუმროს გახსნიდან 2019 წლამდე როგორც დატვირთვა, ასევე ბრუნვაც მუდმივად მზარდი იყო, საშუალოდ 30-35% წლიურად. პანდემიის დროს როგორც ყველას, ჩვენც შეგვექმნა პრობლემები. ნომრების გაყიდვაზე ფაქტობრივად არ გვიმუშავია. ერთი პერიოდი, 9 თვე ვმუშაობდით როგორც კოვიდსასტუმრო. მერე როგორც კი რაღაც პერსპექტივა გამოჩნდა, ვეცადეთ ახალ რეალობაზე გადავწყობილიყავით და იმ მიმართულებით გვემუშავა, რაც ჩვენთვის უფრო საინტერესოა და მიმზიდველი – ტურისტებზე. ხან იყო მატება, ხან კლება და წლევანდელი აპრილიდან დავიწყეთ ფუნქციონირება ისე, როგორც 2019 წელს ვმუშაობდით. ივლისში ძალიან კარგი, 60%-მდე დატვირთვა გვქონდა.

– 2019 წლის პერიოდს რომ შევადაროთ, დიდი სხვაობაა?

– ფაქტობრივად, მაშინდელი შედეგი გავიმეორეთ. სხვა სასტუმროებში რა ხდება ვერ გეტყვით, მაგრამ ჩვენ უკეთესი ივლისი გვქონდა, ვიდრე 2019 წელს.

– ვინ არიან ძირითადი ვიზიტორები?

– აქამდე თუ 75-80% უცხოელები იყვნენ, ახლა ქართველების რაოდენობამ ძალიან მოიმატა და დაახლოებით 45-50%-ია. დანარჩენი იყვნენ ისრაელიდან ჩამოსულები, რომლებიც მომდევნო თვეებში აღარ იქნებიან, რადგან ჩვენთან კოვიდსიტუაციის გაუარესების გამო გაურთულდებათ ქვეყანაში შემოსვლა. წელს ასევე ბევრი არაბი გვსტუმრობდა, ირანელები და სხვა ვიზიტორები. პატარ-პატარა ჯგუფები ევროპიდანაც იყვნენ.

– ქართველთა წილი იმიტომ გაიზარდა, რომ პანდემიის გამო სხვა ქვეყნებში ვეღარ მიდიან?

– კი, ქვეყნიდან გასვლა საკმაოდ გართულდა და ხარჯიც კატასტროფულად გაიზარდა. შესაბამისად, შიდა მოძრაობაა გაზრდილი.

– წინა წლებთან შედარებით ვიზიტორების გეოგრაფიაში ცვლილებაა?

– დიდი ჯგუფები წამოვიდნენ არაბული ქვეყნებიდან, ირანიდან. წინა წლებში ძირითადად ებრაელებზე და ევროპელებზე ვმუშაობდით.

 
– რუსებზე არა?

– რუსები წყალტუბოში ნაკლებად ჩამოდიოდნენ.

– არადა, იგივე ბათუმში ვიზიტორების დიდი ნაწილი სწორედ რუსეთიდან იყო.

– რუსეთიდან შემოსულები წყალტუბოში ადრე 1%-მდე იყო, 2015-2019 წლებში მოიმატა და შეიძლება მაქსიმუმ 5%-ზე ავიდა. წელს გაცილებით ნაკლებია. რატომღაც წყალტუბო არ იზიდავთ. ჩვენ გვქონდა მცდელობა არამარტო რუსეთზე, ასევე უკრაინაზე, ბელარუსზე რომ გვემუშავა. ევროპიდან ყველაზე მეტი პოლონელები გვესტუმრნენ, მაგრამ უკრაინელები და რუსები ზოგადად კურორტმა ვერ მოიზიდა.

 
– როგორც ვიცი, საბჭოთა პერიოდში სწორედ რუსეთიდან და უკრაინიდან ჩამოსული ვიზიტორები ჭარბობდნენ.

– კურორტი ადრე ძირითადად მაგ ქვეყნებზე მუშაობდა და ჩამოდიოდა კიდეც წელიწადში 500 000 – 600 000 ვიზიტორი. ახლა რომ წყალტუბოში წელიწადში 600 000 გრძელვადიანი ვიზიტორი ჩამოვიდეს, წყალტუბო კი არა, მთელი იმერეთის ეკონომიკა შეიცვლება. სამკურნალოდ ჩამოსვლისას ვიზიტორი 12-24 დღით მაინც რჩება, რაც არის სამკურნალო ციკლი.

– რატომ არ მოდიან, რა უშლის ხელს?

– საკმარისი პოპულარიზაცია არ ხდება. ყველა სასტუმრო თავისას ცდილობს, მაგრამ რეალურად არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ წყალტუბოს, როგორც ბრენდის და მახასიათებლების, რომელსაც ეს კურორტი ატარებს, წამოწევა კარგად მოხდეს.

წყალტუბოში ინფრასტრუქტურის მოწესრიგება 2012 წელს დაიწყო და 2014-ში დამთავრდა. გააკეთეს ტბა, პარკი, გზები, საკანალიზაციო სისტემები. ინფრასტრუქტურული კუთხით ასეთი გამართული კურორტი, საქართველოში ცოტაა. თუმცა, ინფორმაციის მომხმარებლამდე მიტანა საკმაოდ ნელა მიმდინარეობს.

– თავის დროზე, როცა სიღნაღის რეაბილიტაცია მოხდა, ძალიან აქტიურად მიდიოდა ქალაქის წარმოჩენა.

– კი ბატონო. წყალტუბოში იმის მიუხედავად, რომ ინფრასტრუქტურა მოწესრიგებულია, ეს ინფორმაცია თუნდაც საქართველოში არ იყო ხალხთან მიტანილი. ჩვენ გვიწევდა მუშაობა, რომ პოტენციური კლიენტისთვის გაგვეგებინებინა რა სიტუაციაა აქ და ჩამოგვეყვანა.

– ვიზიტორების ნაკლებობის მიზეზი ის ხომ არ არის, რომ მაგალითად, თურქეთში გაცილებით უკეთესი სერვისია და თანაც უფრო იაფად, ვიდრე საქართველოში? საქართველოდან ბევრს ურჩევნია ზღვაზე თურქეთში დაისვენოს, რადგან აქაური სასტუმროების ფასი ბევრად მაღალია.

– ეს ცოტა სხვა მიმართულებაა. როცა ნებისმიერი ბიზნესის მასშტაბი იზრდება, რა მიმართულებაც არ უნდა იყოს, თვითღირებულება იკლებს. ჩვენი სასტუმროდან გამომდინარე რომ გავავლოთ პარალელი, რადგან გვაქვს 75 ნომერი და ნორმალურ პერიოდში წლიური დატვირთვა 40-45% გვქონდა, მაგის გამო თვითღირებულება საკმაოდ იზრდება. თურქეთში, „წყალტუბო პლაზას“ დონის სასტუმრო რა ფასადაც ყიდის ნომერს, ჩვენ ის ფასი მინიმუმ თვითღირებულება გვიჯდება. საკვების და სარეცხი საშუალებების ფასებიც რომ შევადაროთ, თურქეთში ბევრად იაფია, რადგან იქიდან შემოგვაქვს და ჩვენთან ტრანსპორტირების და სხვა ხარჯებიც ემატება. ჩვენთან თუ პირობითად კონკრეტული დიდი სასტუმრო წელიწადში გაატარებს 20 000 ვიზიტორს, თურქეთში მსგავსმა სასტუმრომ შეიძლება წელიწადში 100 000 ტურისტს უმასპინძლოს. შესაბამისად, თვითღირებულებაც უმცირდება.

ჩვენ უფრო ორიენტირებული უნდა ვიყოთ სერვისის მაღალ ხარისხზე და უნიკალური თვისებების წამოწევაზე რომელიც მხოლოდ საქართველოს ახასიათებს.

საქართველოში შეზღუდული რესურსია. ამიტომ, ჯობია ვიმუშაოთ ხარისხის გაუმჯობესებაზე და შესაბამისად მაღალ შემოსავლიანი ტურისტის მოზიდვაზე. ამით უფრო ვისარგებლებთ, ვიდრე კონკურენციაში შევიდეთ თურქეთთან. თურქეთში წარმოუდგენელი მასშტაბებია და შეუძლიათ კიდევ გაზარდოს.

მაგალითად, სვანეთი ერთდროულად მილიონ ტურისტს ვერ მიიღებს, ხიბლს დაკარგავს.

ასევე აჭარა იქნება თუ კახეთი – ყველგან შეზღუდული რესურსია. წელიწადში მაქსიმუმ შეიძლება ავიდეთ 10-12 მლნ ტურისტზე. ამიტომ, ჩვენი სტრატეგია უნდა იყოს ხარისხზე და სერვისზე ორიენტირებული, ვიდრე იაფ ფასზე.

– ამიტომ, თუკი მსგავსი სერვისი უფრო იაფი უჯდება, ტურისტიც თურქეთში წავა და არა საქართველოში.

– ჩვენ სხვა სერვისი უნდა შევთავაზოთ. თურქეთში, ცოტა მოძველებული ტურიზმია. სტანდარტული სასტუმრო, სტანდარტული სერვისი, ნაკლებად განსაკუთრებული. არის ზღვა და კარგი ამინდი... დღეს უკვე სხვა მიმართულებაზე, უფრო უნიკალურზე და ნიშურ ტურიზმზე იზრდება მოთხოვნა, მსოფლიო ტრენდია, რაც შეგვიძლია კარგად გამოვიყენოთ. ისტორია, არქიტექტურა და განსხვავებული კულტურა გვაქვს, ზუსტად ეგ უნდა გამოვიყენოთ და შევთავაზოთ ადგილობრივსაც და უცხოელ სტუმარსაც. მაგით უნდა მოვხიბლოთ და არა მაგალითად, დაბალი ფასით და დიდი აუზით.

– რამდენად გამოდგება პარალელი არ ვიცი, მაგრამ მსოფლიოში ღვინოს ყველა აწარმოებს და ქართულ ღვინოს შანსი გაუჩნდა ქვევრის ღვინის სეგმენტში. შესაძლოა ტურიზმშიც მსგავსი შესაძლებლობა იყოს. 

– კი, კარგი მაგალითია. ევროპულ ღვინოებს ჩვენ კონკურენციას ვერ გავუწევთ. მაგალითად, წინანდალი კარგი ღვინოა, ევროპული, კლასიკური, მაგრამ, კონკურენციას ვერ გაუწევს ვერც ფასში და ვერც ხარისხში თუნდაც ესპანურ ევროპული სტილის ღვინოებს. რაც შეეხება ქვევრის ღვინოს, არის განსხვავებული, ძალიან მზარდი მოთხოვნაა და საინტერესოა მომხმარებლისთვის.

– თუმცა, ისეც ღვინის მაგალითს რომ გავყვეთ, დღესაც არის დიდი ქარხნების შედარებით იაფფასიანი ღვინოები, რომელიც თუნდაც რუსეთის ბაზარზე ძალიანაც კარგად იყიდება. ტურისტული კომპანიები იაფი ტურიზმის გაყიდვასაც ცდილობენ.

– არიან მწარმოებლები, რომელიც რაოდენობაზეა ორიენტირებული და არა ხარისხზე. ჯერ არ არის ისეთი მოთხოვნა ქართულ ღვინოზე, რომ მხოლოდ ხარისხზე ვიფიქროთ. მაგრამ, ტენდენციას თუ შევხედავთ, გინდა ღვინის, გინდა ტურიზმის მიმართულებით, დამოკიდებულება სწორად იცვლება. 10-15 წლის წინ თუ ნორმალურ ბოთლის ღვინოს ვერ დალევდი, დღეს ბევრი ღვინო გაჩნდა ბაზარზე, რომელიც ნორმალურ ბაზრებზე გადის და ასევე კარგ რესტორნებში იყიდება.

 
ტურიზმშიც ასე თუ ისე, მიმართულება შეიცვალა. აღარ არის მოთხოვნილება მაინცდამაინც დიდ, ბრენდულ სასტუმროზე. ხარჯავ ბევრად მეტს და ვერ იღებ შესაბამის შედეგს. ამიტომ, გაჩნდა ადგილობრივი ქსელებიც, ასევე პატარა სასტუმროები, რომლებიც კარგად გრძნობენ მსოფლიოში მიმდინარე ტენდენციებს და სწორად იყენებს.

– პანდემიის დროს სახელმწიფომ სასტუმროების დიდი ნაწილი კოვიდსასტუმროებად ამუშავა. როგორ შეიცვალა დატვირთვა და შემოსავალი თქვენთვის?

– ხან ძალიან დატვირთული ვიყავით, ხან ნაკლებად. მთლიანობაში შემოსავალი დაახლოებით 70%-ით შეგვიმცირდა.

– მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო გარანტირებულად ყიდულობდა სერვისს?

– სახელმწიფო ნომერს საშუალოდ 80 ლარად ყიდულობდა, დღგ აკლდებოდა და 60 ლარი გვრჩებოდა. ჩვენი სტანდარტული ნომრის საშუალო ფასი 230 ლარია. ერთადერთი რაც ამ პერიოდში სახელმწიფოს დახმარებით შევძელით, არ დავხურეთ სასტუმრო და მიმდინარე ხარჯები გადავიხადეთ. ფინანსურად მეტი სარგებელი არაფერი გვქონია.

იყო ლაპარაკი, რომ ვიღაცებმა ბევრი ფული გააკეთეს. არ ვიცი, ვინ რა ფული გააკეთა.

– საბანკო ვალდებულებებზე, სახელმწიფო სასტუმროებს თანადაფინანსებით დაეხმარა. თქვენ თუ ისარგებლეთ ამ შეთავაზებით?

– სამწუხაროდ, ვერ ვისარგებლეთ, რაღაც კრიტერიუმები ვერ დავაკმაყოფილეთ. ზოგადად, პროგრამა ძალიან კარგი იყო მათთვის, ვინც გამოიყენა. ჩვენც რომ შეგვხებოდა, საკმაოდ დაგვეხმარებოდა. თუმცა, ქონების და საშემოსავლო გადასახადის შეღავათებით ვისარგებლეთ.

– საბანკო კრედიტებმა კრიზისის გამო ბევრ ბიზნესს გამოუსწორებელი შედეგები მოუტანა. თქვენ რამდენად მძიმედ შეგეხოთ საკრედიტო ვალდებულებების გასტუმრება?

– მძიმედ შეგვეხო. არც თუ პატარა კრედიტი გვაქვს და დაახლოებით 15%-ით გაგვიძვირდა სესხი, რადგან დავალიანება დაგროვდა.

– ბიზნესის დაკარგვის საფრთხეც ხომ არ გქონდათ?

– ბიზნესის დაკარგვის საფრთხე არ გვქონია, რადგან ბანკი გამოგვყვა, გვადროვა და ახლაც ითვალისწინებს მდგომარეობას.

პლუს, წელს ბევრად სწრაფად გამოსწორდა სიტუაცია, ვიდრე ველოდით. საეჭვოა, მომდევნო თვეებში ტურიზმის ზრდა იმავე ტემპით გაგრძელდეს, მაგრამ, გასული თვეები მოულოდნელად კარგი იყო. ამიტომ, ამ ყველაფერმა ერთად – ბანკის დახმარებამაც და ტურიზმში ზრდამაც რაღაცნაირად გადაგვარჩინა.

– რა შეეძლო და არ გააკეთა სახელმწიფომ იგივე სასტუმროების ხელშესაწყობად?

– ვფიქრობ საკმაოდ ნორმალური პროგრამები ჰქონდათ გადასახადების ნაწილში თუ საბანკო ვალდებულებების გადახდაზე. რა უნდა გაეკეთებინათ – ცოტა რთული სათქმელია, შესაძლებელია გადასახადების მეტად შემცირება კიდევ უფრო დახმარებოდა სექტორს.

კოვიდსასტუმროების პროგრამაც მომწონდა. ვხედავდი, რომ მაგ გზით მოსახლეობამდე მიდიოდა ფული, როგორც ხელფასის სახით, ასევე ხდებოდა პროდუქტის შესყიდვა და ყველაზე მარტივი გზა იყო, რომ რაღაცნაირად ეკონომიკა არ გაჩერებულიყო. როგორც დამფუძნებელს და კომპანიის დირექტორს, მერჩივნა საერთოდ გამეჩერებინა სასტუმროს მუშაობა, ცვეთა არ იქნებოდა, არც ამდენი თავის ტკივილი და მერე გამეხსნა. უბრალოდ, ერთადერთი პრობლემა იყო თანამშრომლების შენარჩუნება და მათთვის ხელფასის გადახდა. ეს იყო ძირითადი მოტივი რომ გვემუშავა – 80 ადამიანი შემოსავლის გარეშე არ ყოფილიყო ამდენი ხნის მანძილზე. 

– საშუალო ხელფასი თქვენთან რამდენია?

– დაახლოებით 740 ლარის ფარგლებშია.

– მთავრობასთან კარგი ურთიერთობის შემთხვევაში ბევრი ბიზნესმენი წინასაარჩევნოდ მმართველი პოლიტიკური პარტიის მხარდასაჭერად შემოწირულობას აკეთებს ხოლმე. თქვენი ბიზნესებიდან თუ გაქვთ მსგავსი შემოწირულობა გაკეთებული?

– არანაირი შემოწირულობა არ გაგვიკეთებია არასდროს. უბრალოდ, ვთანამშრომლობთ სხვადასხვა პროექტებში, მაგალითად, „აწარმოე საქართველოში“, ასევე „საპარტნიორო ფონდთან“. სუფთა პარტნიორული ურთიერთობა გვაქვს სახელმწიფოსთან. „აწარმოე საქართველოში“ მარტივი გამოსაყენებელია, არანაირი „ჩაწყობა“ არ გჭირდება, ბანკებთან გაქვს ურთიერთობა, ბანკს წარუდგენ პროექტს და მერე უკვე ბანკს ჩაუდგება გარანტორად სახელმწიფო. პროცენტში ეხმარება, ქონების ნაწილში ეხმარება და ა.შ.

– რომელ ბიზნესში სარგებლობთ ამ პროგრამებით?

– „აწარმოეს“ ფარგლებში ვსარგებლობთ აგურის ქარხნის ნაწილში. „საქართველოს ბანკია“ ჩვენი პარტნიორი და ორი სესხი გვაქვს. ერთში პროცენტს გვისუბსიდირებენ და მეორეში თავდებად ჩაგვიდგა. ასევე პროექტში მონაწილეობა მიიღო „საპარტნიორო ფონდმაც“

– სასტუმროების ბაზარზე როგორი კონკურენციაა? წყალტუბოში სასტუმროები კონკურენტები ხართ თუ უფრო მეტად თანამშრომლობთ ერთმანეთთან?

– კონკურენცია არის. წყალტუბო და ქუთაისი შეგვიძლია ერთად განვიხილოთ. წყალტუბოს კი აქვს თავისი ნიშა, მაგრამ ორივე ქალაქი ერთ მოედანზე საქმიანობს. ბევრი სასტუმროებია ქუთაისშიც და წყალტუბოშიც, მაგრამ ჩვენ კლასში 2-3 სასტუმროა ქუთაისში, ამდენივე წყალტუბოში. რაშიც შეგვიძლია თანამშრომლობა, ვთანამშრომლობთ და ერთმანეთს ხელს არ ვუშლით. თუმცა, კონკურენციის გარეშე ვერც ჩვენ და ვერც ვერავინ განვითარდება.

– რაც ქუთაისიდან პარლამენტი გადმოიტანეს, სასტუმროების დატვირთვა შეიცვალა?

– თავიდან, როცა ქუთაისში აეროპორტი განვითარდა, პარლამენტი გადავიდა, ძალიან იმოქმედა ქალაქზე, გაცოცხლდა. მანამდე ქუთაისში თითქმის არაფერი ხდებოდა. 2010-2011 წლამდე წყალტუბოში წესიერი გზაც კი არ არსებობდა. ქუთაისში მოიმატა როგორც უცხოელი, ასევე ადგილობრივი ტურისტების მოძრაობამ. რეგიონზე ყველაზე დიდი გავლენა მოახდინა აეროპორტმა. თუმცა პარლამენტის გამოც მცირე ჯგუფები გვყავდა ხოლმე. 2013 წელს, როცა გავიხსენით და პირველ ჯგუფს ვუმასპინძლეთ, კონფერენციის იმერეთში გამართვის მიზეზი პარლამენტის ადგილმდებარეობა იყო. პარლამენტს როლი ჰქონდა, მაგრამ არა ისეთი როგორც აეროპორტს. ყველაზე კარგი გადაწყვეტილება მთავრობას რაც კი შეიძლებოდა მიეღო, ეს იყო ქუთაისის აეროპორტის განვითარება.

– როცა „ოცნება“ მოვიდა ხელისუფლებაში, მაშინ ქუთაისის აეროპორტის რეაბილიტაცია გაუმართლებელ ხარჯებად გამოაცხადეს.

– კი, მეც მახსოვს, რომ თავიდან ისე უყურებდნენ, როგორც პარლამენტს და წამგებიან პროექტებად მიაჩნდათ. თუმცა, შემდეგ როცა ნახეს აეროპორტი რა შედეგს იძლეოდა, მოხდა განვითარება. დინამიკა ძალიან მზარდია და მგზავრთა ნაკადი ყოველ წელს ორმაგდებოდა. მგზავრებიდან მნიშვნელოვანი ნაწილი რჩებოდა იმერეთში, ათვალიერებდა. დიდი შემოსავალი და მუხტი იყო პანდემიამდე.

– საინვესტიციო მიმზიდველობა როგორ იცვლება სასტუმროს ბიზნესის მიმართ, თუ არის გაჯერებული ბაზარი და თუ ღირს დღეს ინვესტირება ამ სეგმენტში?

– კოვიდპანდემიამ ბაზარი შეარყია და მოლოდინები გაართულა. მაგრამ, 2019 წლის ჩათვლით, ბევრი პროექტი განხორციელება მიმდინარეობდა. თუ გაჩნდებოდა კიდევ ახალი მოთამაშეები, ფასებიც უფრო შემცირდებოდა. შესაბამისად, რაღაც ნაწილში საინვესტიციო მიმზიდველობაც დაიკლებდა. თუმცა, არის სხვადასხვა საინტერესო მიმართულებები, ბევრი ნიშაა საქართველოში აუთვისებელი, რომელიც სწორი სტრატეგიის და მიდგომის შემთხვევაში ბიზნესმა შეიძლება კარგად გამოიყენოს. არ არის აუცილებელი, რომ მხოლოდ თბილისში ან ბათუმში გააკეთო სტანდარტული პროექტის 

სასტუმრო, ცნობილი ბრენდი შემოიყვანო და ა.შ. ამიტომ, კიდევ 1-2 ათწლეულის განმავლობაში საინვესტიციო მიმზიდველობა შეიძლება მზარდი იყოს და ბიზნესმენები დაინტერესდნენ. მთავარია სწორი ხედვა და სწორი პროექტის გაკეთება.

– თქვენ სხვადასხვა ბიზნესში ხართ ჩართული და თქვენივე გამოცდილებიდან გამომდინარე, რომელი ჯობია – ბიზნესის მართვა ერთპიროვნულად თუ ბიზნესის მართვა პარტნიორებთან ერთად?

– უფრო მარტივია ერთპიროვნული მართვა, თუმცა, არის სხვადასხვა პროექტები, გააჩნია მასშტაბს და მიმართულებას, სადაც შეიძლება რამდენიმე პარტნიორის ყოლამ მეტი სარგებელი მოიტანოს. თუ ჯანსაღი ურთიერთობაა, პარტნიორთან ერთად მართვის დროს მეტი ხედვა და მეტი აზრია. 

– სახელმწიფოს სხვადასხვა პროგრამები აქვს ბიზნესის წასახალისებლად, რაც ბიუჯეტიდან დაფინანსებას ითვალისწინებს. როგორ შეაფასებდით, მსგავსი პროგრამები სწორია თუ პირიქით – კონკურენცია უარესდება, რადგან რიგ შემთხვევაში პრივილეგირებული ბიზნესები უფრო ნახულობენ იაფ რესურსს?

– ძალიან საფრთხილოა. მნიშვნელოვანია მანდ არ შემოიჭრას ნეპოტიზმი და არ მოხდეს შერჩევა უსამართლოდ. ჩვენნაირ ქვეყნებში მაგის გაკონტროლება საკმაოდ რთულია. ასევე, მე პირადად ვფიქრობ, რომ უფრო გადასახადების შემცირების და ინფრასტრუქტურის მოწესრიგების კუთხით უფრო მეტად უნდა ეხმარებოდეს სახელმწიფო ბიზნესს, ვიდრე დოტაციებით.

მაგალითად, „აწარმოე საქართველოში“ არ არის ცუდი პროექტი, მე მომწონს, მაგრამ ისევ ვამბობ, რისკები ყოველთვის არის – შეიძლება ვიღაცამ თავისი გავლენები არაკეთილსინდისიერად გამოიყენოს, ბიუჯეტის თანხები არამიზნობრივად დაიხარჯოს და სამართლიანობის პრინციპი დაირღვეს.

– როგორ მიგაჩნიათ, გადასახადები საკმარისად დაბალია თუ კიდევ არის შემცირების რესურსი?

– დღევანდელ მდგომარეობაში გადასახადების დაწევა დიდი სტიმული იქნება ბიზნესისთვის და საკმაოდ კარგად იმოქმედებდა ეკონომიკის ზრდაზე.

– საშემოსავლო გადასახადს გულისხმობთ?

– დღგ-ს, საშემოსავლოს, ქონების გადასახადს... რა გადასახადებიც გვაქვს, იმის დაკორექტირება შესაძლებელია. საქართველოს მსგავსი ქვეყნების მაგალითი რომ ავიღოთ, ვინც წარმატებას მიაღწია, ყველა ორიენტირებულია გადასახადების მაქსიმალურად შემცირებაზე და ტვირთისგან ბიზნესის მეტად გათავისუფლებაზე.

დღეს ნამდვილად არის გადასახადების შემცირების რესურსი. თუ შემცირდა სახელმწიფოს ხარჯი, შესაძლებელია საგადასახადო ტვირთიც 20-30%-ით შემცირდეს.

– წეღან თქვით, რომ საბანკო ვალდებულებები გაქვთ. თქვენი აზრით, საქართველოში კრედიტი უსამართლოდ ძვირია? ბიზნესის მხრიდან ბანკების კრიტიკა ხშირად გვესმის ხოლმე.

– კრედიტის სიძვირეს კონკრეტული მიზეზები აქვს და შესაბამისად, მსგავსი დამოკიდებულება არასწორია. ბანკს არა აქვს თავისუფლება, რომ ნებისმიერ პროცენტად გასცეს სესხი. აქვს ერთგვარი ლიმიტები, რომელზე სვამს ჩარჩოში. ზედა ზღვარი უფრო მოქნილია, ქვედა ზღვარი განსაზღვრულია. შესაბამისად, ბანკს არ შეუძლია, როგორც განვითარებულ ქვეყნებში, პირობითად, 2-3%-ად გასცეს სესხი, რადგან ეროვნული ბანკი სხვადასხვა ფაქტორების გამო აკონტროლებს ქვედა ზღვარს. ამჟამად ორნიშნა წლიური ინფლაციაა, ამიტომ ეროვნული ბანკი ცდილობს, რომ ინფლაცია მოთოკოს და განაკვეთს ზრდის.

იმის გამო რომ ქვეყანაში მძიმე ეკონომიკური სიტუაციაა, ბიზნესის ნაწილს არა აქვს საშუალება დააკმაყოფილოს  ბაკის კრიტერიუმები და უწევს წავიდეს და აიღოს ბევრად ძვირი „სწრაფი სესხი“. მანდ უკვე თითქმის ვერანაირი შემოსავალი ვერ გასწვდება სესხების მომსახურებას. ამიტომ არის ვადაგადაცილებული სესხები და დაკარგული ქონება.

– არჩევნების წინ ხელისუფლება ხშირად საკუთარ პასუხისმგებლობას კერძო სექტორს აკისრებს ხოლმე. მაგალითად, მედიკამენტების სიძვირეს ფარმაცევტულ ბიზნესს აბრალებს, სესხის სიძვირეს ბანკებს და ასე ცდილობს ამომრჩევლის მხარდაჭერის მოპოვებას.

– მე ვფიქრობ, რომ ხელისუფლება ფარმაცევტულ კომპანიებს კი არ უნდა მიადგეს წამალი გააიაფეთო, გარემო უნდა შექმნას ისეთი, რომ კონკურენცია გაიზარდოს და ფასის შემცირება თუ შესაძლებელია, კონკურენციამ შეამციროს. ხელოვნურ ჩარევას ყოველთვის მოაქვს უკუშედეგები. ხელისუფლებამ უნდა იმუშაოს – საკანონმდებლო დონეზე მოაწესრიგოს ყველაფერი, რომ მეტ ინვესტორს და მეტ მოთამაშეს მოუნდეს ამა თუ იმ ბაზარზე შესვლა.

– წინა ხელისუფლების პერიოდზე ბიზნესმენთა ნაწილი ამბობდა, რომ მაშინდელი მმართველი ძალა ერთგვარ ხარკს აკისრებდა ან რაიმე პროექტების დაფინანსებას ავალდებულებდა. შემდეგ, ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე, ბიძინა ივანიშვილმა „ავერსის“ ხელმძღვანელს მედიკამენტებზე ფასის დაწევა მოსთხოვა. დღეს თუ ხედავთ მთავრობის მხრიდან წნეხს ან მითითებებს ბიზნესზე?

– ჩემი გამოცდილებით რომ გითხრათ, არც 2012 წლამდე გვქონია მსგავსი პრობლემა და არც დღეს, რომ ვიღაცამ გვაიძულოს და შეგვზღუდოს. არ ვიცი გაგვიმართლა თუ სხვა მიზეზია, მაგრამ ასეთი მდგომარეობა გვაქვს.

– თქვენ რომ უცხოელი ინვესტორი იყოთ, დღევანდელ საქართველოში ინვესტირებას გადაწყვეტდით?

– გააჩნია ბიზნესს და უკუგებას. ფაქტია, ქვეყანაში რისკები არის პოლიტიკურიც და საგარეოც, რომლის გათვლაც რთულია. მაგალითად, უძრავი ქონების ბიზნესში ფულის ჩადებისგან თავს შევიკავებდი, ისედაც დაბალი უკუგებაა, გრძელვადიანი პროცესია და სტაბილური გარემო სჭირდება. უფრო იმ მიმართულებაზე ვიფიქრებდი, რომელიც ბევრად მოკლე დროში იძლევა ეფექტს. ფაქტია, რომ ქვეყანა რუსეთთან ომშია ჩართული, ხელისუფლება იცვლება და ხშირად ცვლის სტრატეგიას. ასევე, სავალუტო სტაბილურობა არ გვაქვს. ლარის კურსი ხან 1.6-ია, ხან 3.5-ზე ადის. ბევრი რისკია, რომელიც ქვეყანას უკარგავს საინვესტიციო ხიბლს და აფერხებს ინვესტორებს.

– სამომავლო გეგმები ბიზნესში რა გაქვთ?

– ახლა ტურიზმის სფეროში რამდენიმე პროექტს ვამუშავებთ. გვინდა ბევრად რეალურ, ბუნებაზე ორიენტირებულ, პატარა ტიპის სასტუმროების მიმართულებაზე ვიმუშაოთ. ვაპირებთ სხვადასხვა რეგიონებში. კახეთით ვიწყებთ, იმერეთშიც გვინდა. იმედი გვაქვს, 2022 წელს გვექნება პირველი საპილოტე ვარიანტი და მაგის შემდეგ უკვე შევძლებთ განვითარებას.

– უცხოელი პარტნიორები ხომ არ შემოგყავთ?

– ჩვენ გვყავს აგურის ქარხნის პროექტში ესპანელი პარტნიორები, ეს არის კლასიკური ევროპული ინვესტიცია. დაახლოებით მილიონი ევროს მოცულობით და რაც მთავრია ინტელექტი და გამოცდილება შემოიტანეს ქვეყანაში.

– როგორ დაარწმუნეთ?

– შემთხვევით მოხდა. ჩვენმა პარტნიორმა ჩამოიყვანა სხვა საწარმოში როგორც ექსპერტები. თვითონ ნახეს, რომ ბაზარი მზარდი იყო, სიტუაციაც მოეწონათ ქვეყანაში. გავაკეთეთ ბიზნესგეგმა, თიხის კვლევები, დავითვალეთ და გამოჩნდა, რომ შეიძლებოდა საკმაოდ საინტერესო ყოფილიყო თანამშრომლობა. ცოტა გაჭიანურდა, მაგრამ, ფაქტია ჩამოვიდნენ და აქ, კასპში ცხოვრობენ.

– ოჯახსა და ბიზნესს შორის დროს როგორ ანაწილებთ?

– რადგან თვითონ ვმუშაობ საკუთარ პროექტებზე, უფრო მოქნილი გრაფიკი მაქვს. არის მომენტები, როცა მიწევს დატვირთულ რეჟიმში ვიმუშაო. გააჩნია რა ეტაპზეა პროექტი და რა მოცულობით ჩართულობა სჭირდება. ამიტომ, უფრო ვახერხებ დროის გადანაწილებას.

– თავისუფალ დროს როგორ ატარებთ და რა არის თქვენი ჰობი?

– თავისუფალ დროს მეგობრებთან ერთად ყოფნა მიყვარს. ასევე მიყვარს თევზაობა. 2019 წლამდე ხშირად ვმოგზაურობდი საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. სამი შვილი მყავს, მეგობრებიც აქტიურები არიან და ხშირად დავდივართ, რაჭა იქნება, მთიანი აჭარა, იმერეთი თუ სვანეთი. ასევე, როცა არის დრო და საშუალება, უცხოეთშიც დიდი სიამოვნებით ვმოგზაურობ.

– როგორ ვარაუდობთ, ნორმალური ცხოვრება როდის შეიძლება დაბრუნდეს ტურიზმის თვალსაზრისით?

– იმედი მქონდა, ვაქცინა სწრაფად გამოგვიყვანდა მდგომარეობიდან. მაგრამ, ფაქტია მხოლოდ ვაქცინა ბოლომდე ვერ გვიშველის. ალბათ წელიწად-ნახევარი  მაინც იქნება საჭირო, სანამ წამალიც დაინერგება, ვაქცინაც მესამე დოზა იქნება გაკეთებული და პანდემია ნელ-ნელა გადატყდება წელში. როგორც ჩანს, ჩვენ კიდევ უფრო გვიან გამოვალთ ამ კრიზისიდან, ვიდრე სხვა განვითარებული ქვეყნები.

 
ესაუბრა თემურ იობაშვილი